Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Psixoloji müharibə (sin. psixoloji əməliyyatlar) — düşmən qoşunlarına (qüvvələrinə) və əhaliyə onları ruhdan salmaq və müqaviməti dayandırmağa sövq etmək məqsədi ilə psixoloji təsir. Hərbi əməliyyatlara hazırlıq və/və ya hərbi əməliyyatlar zamanı həyata keçirilə bilər.SSRİ-də xüsusi təbliğat termini eyni mənada işlədilirdi.
XX əsrə qədər
Qədim dövrlərdən bəri hökmdar və sərkərdələr müharibədə düşməni öz döyüş gücü ilə qorxutmağa çalışmışdır. Belə ki, məsələn Yunanıstana yürüşdən əvvəl - e.ə.480-ci ildə Əhəməni hökmdarı I Kserks ordusunun böyüklüyü ilə bağlı şayiələr yayaraq bəyan edirdi ki, “əgər bütün İran döyüşçüləri yaylarını atsalar, oxlar günəşin qarşısını kəsəvək”. O, hətta əvvəllər ona İran ordusunun çoxluğunu nümayiş etdirərək əsir götürülən yunan casusunu da öz başına buraxdı. Çingiz xan və Hannibal da hələ döyüş başlamazdan əvvəl, qəsdən "yeni gizli silahlar" - döyüş filləri, "odlu ilanlar", zəhərli tüstü və s. haqqında şayiələr yayırdılar.
Əhəməni qoşunlarına qarşı çıxan afinalılar iranlı tərəfdarların sıralarını parçalamağa çalışırdılar. Femistokl Kserksin donanmasında xidmət edən etnik yunan ionlarına müraciət edərək, ioniyalıların şirin su üçün gəldiyi daş üzərində oyulmuş bu sözlərlə müraciət edirdi: “İoniyalılar! Siz əcdadlarınıza qarşı müharibəyə gedərək və (barbarlara) Hellas adasını əsarət altına almağa kömək etməklə ədalətsiz hərəkət edirsiniz. Tez bizim yanımıza gəlin! Əgər bu mümkün deyilsə, heç olmasa karyalılardan da bunu tələb edin. Əgər heç birini edə bilmirsinizsə, əgər sizi çox ağır bir məcburiyyət zəncirinə bağlasanız və onu ata bilməyəcəksinizsə, döyüşə gəldikdə qorxaqlar kimi vuruşun. Heç vaxt unutmayın ki, siz bizdən gəlmisiz və ilkin olaraq İran padşahı ilə düşmənçiliyimiz də sizin sayənizdə başladı”. Bu epizodu təsvir edən Herodot qeyd etdi ki, Femistokl "iki niyyətlə hərəkət etmişdi: ya ioniyalılar farslara xəyanət edib ellinlərə qoşulacaq, ya da Kserks bu barədə xəbər alan İoniyalıları şübhə altına alacaq və özü artıq onlara etibar etməyərək onların dəniz döyüşlərində iştirak etməsinə icazə verməyəcək”.
Hindistanın "Manu qanunları"nın tövsiyələrindən birinə görə, döyüşən tərəf "qiyama meylli olan düşmən qoşunlarını fəal şəkildə təşviq etməlidir".
Dezinformasiyanın hərbi məqsədlər üçün istifadəsinə dair ilk nümunələrdən biri də XIII əsrə aiddir. 1241-ci ildə Şayo çayı üzərində macarları və onların müttəfiqlərini məğlub edən monqollar ələ keçirilən qənimətlər arasında Macarıstan kralı IV Belanın möhürünü tapmışdılar. Bundan sonra, Batı xanın əmri ilə məhbuslar kral Bela adından müqavimətin dayandırılması haqqında macar dilində fərman yazdılar, kral möhürü ilə möhürlənmiş surətləri Macarıstanın müxtəlif bölgələrinə göndərildi.
Bəzən psixoloji müharibə üsulları əks effekt də verirdi. Belə ki, XVI əsrdə İngiltərəyə qarşı “Məğlubedilməz armada” göndərən ispanlar İngiltərədə kraliça I Yelizaveta əleyhinə gizli çap olunmuş pamfletlər yaydılar və orada onu pozğunluqda ittiham etdilər. Bu pamfletin müəllifliyi mühacir dairələrinə aid edildi Lakin ingilislər çox bərk qəzəbləndilər: mühacirlər öz kraliçasına böhtan atırlar. Nəticədə hətta əvvəllər onu dəstəkləməyənlər də kraliçanın tərəfinə keçməyə başladılar.
Amerika istiqlaliyyət müharibəsi zamanı Amerika vərəqələri Amerika tərəfinə keçəcək ingilislərə xidmət edən hər hessian muzdlu əsgərə torpaq sahəsi ayıracağını vəd edirdi (əsgər üçün 100 hektardan polkovnik üçün 1000 akr). Nəticədə, otuz nəfərdən altı minə yaxın hessian qaçqın oldu.
Misir kampaniyası zamanı Napoleon misirlilərə yönəlmiş təbliğatında Fransanın Malta uğrunda mübarizəsinin həm də Malta cəngavərlərinə qarşı mübarizə olması faktından istifadə etməyə çalışırdı. O, Misir islam ruhanilərinə yazırdı: “İnsanlara deyin ki, biz mömin müsəlmanların dostlarıyıq. Malta cəngavərlərini məhv etmədikmi ki, bu ağılsızlar Allah onların müsəlmanlarla vuruşmalarını istədiklərinə inanırdılar?.. Bizimlə olsanız üçqat xoşbəxt olacaqsız. Sərvətlərində və karyeralarında uğur qazanacaqsız. Neytral qalanlar da xoşbəxtdir. Onların bizi tanımağa vaxtları olacaq və zamanla onlar bizim tərəfimizə keçəcəklər. Amma vay üç dəfə vay halına məmlüklərlə silahlanıb bizə qarşı vuruşanların! Onlara heç bir ümid yoxdur, onlar məhv olacaqlar”. Napoleon həm də vassal dövlətlərin başçılarına təkcə ona əlavə qüvvələr göndərməyi deyil, həm də göndərilən qoşunların sayını iki dəfə artıran mətbuat xəbərləri ilə müşayiət etməyi tapşırdı. 1802-ci ildə Britaniya kəşfiyyatı xəbər verir ki, Napoleonun agenti Fyev Britaniya əhalisi üzərində nüfuz qazanmaq üçün Britaniya qəzetlərinin redaktorları ilə əlaqə saxlamaq məqsədilə Britaniyaya səfər edib.
İstinadlar
- Szunyogh, Béla. Psychological warfare; an introduction to ideological propaganda and the techniques of psychological warfare. United States: William-Frederick Press. 1955. səh. 13. İstifadə tarixi: 11 February 2015.
- Wall, Tyler. U.S Psychological Warfare and Civilian Targeting. United States: Vanderbilt University. September 2010. səh. 289. İstifadə tarixi: 11 February 2015.
- Kirdemir, Baris. Hostile Influence and Emerging Cognitive Threats in Cyberspace (Hesabat). Centre for Economics and Foreign Policy Studies. 2019. JSTOR resrep21052. 2023-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-14.
- Chekinov, S. C.; Bogdanov, S. A. (PDF). Military Theory Monthly = Voennaya Mysl. United States: Military Thought: 16. ISSN 0869-5636. 20 February 2015 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 February 2015.
- Doob, Leonard W. "The Strategies Of Psychological Warfare." Public Opinion Quarterly 13.4 (1949): 635–644. SocINDEX with Full Text. Web. 20 February 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Psixoloji muharibe sin psixoloji emeliyyatlar dusmen qosunlarina quvvelerine ve ehaliye onlari ruhdan salmaq ve muqavimeti dayandirmaga sovq etmek meqsedi ile psixoloji tesir Herbi emeliyyatlara hazirliq ve ve ya herbi emeliyyatlar zamani heyata kecirile biler SSRI de xususi tebligat termini eyni menada isledilirdi Finlere verilen bir teyyare ucun sovet pilotlarina 10 min dollar ved eden Fin vereqesi 1939 Sovet Fin muharibesi XX esre qederQedim dovrlerden beri hokmdar ve serkerdeler muharibede dusmeni oz doyus gucu ile qorxutmaga calismisdir Bele ki meselen Yunanistana yurusden evvel e e 480 ci ilde Ehemeni hokmdari I Kserks ordusunun boyukluyu ile bagli sayieler yayaraq beyan edirdi ki eger butun Iran doyusculeri yaylarini atsalar oxlar gunesin qarsisini kesevek O hetta evveller ona Iran ordusunun coxlugunu numayis etdirerek esir goturulen yunan casusunu da oz basina buraxdi Cingiz xan ve Hannibal da hele doyus baslamazdan evvel qesden yeni gizli silahlar doyus filleri odlu ilanlar zeherli tustu ve s haqqinda sayieler yayirdilar Ehemeni qosunlarina qarsi cixan afinalilar iranli terefdarlarin siralarini parcalamaga calisirdilar Femistokl Kserksin donanmasinda xidmet eden etnik yunan ionlarina muraciet ederek ioniyalilarin sirin su ucun geldiyi das uzerinde oyulmus bu sozlerle muraciet edirdi Ioniyalilar Siz ecdadlariniza qarsi muharibeye gederek ve barbarlara Hellas adasini esaret altina almaga komek etmekle edaletsiz hereket edirsiniz Tez bizim yanimiza gelin Eger bu mumkun deyilse hec olmasa karyalilardan da bunu teleb edin Eger hec birini ede bilmirsinizse eger sizi cox agir bir mecburiyyet zencirine baglasaniz ve onu ata bilmeyeceksinizse doyuse geldikde qorxaqlar kimi vurusun Hec vaxt unutmayin ki siz bizden gelmisiz ve ilkin olaraq Iran padsahi ile dusmenciliyimiz de sizin sayenizde basladi Bu epizodu tesvir eden Herodot qeyd etdi ki Femistokl iki niyyetle hereket etmisdi ya ioniyalilar farslara xeyanet edib ellinlere qosulacaq ya da Kserks bu barede xeber alan Ioniyalilari subhe altina alacaq ve ozu artiq onlara etibar etmeyerek onlarin deniz doyuslerinde istirak etmesine icaze vermeyecek Hindistanin Manu qanunlari nin tovsiyelerinden birine gore doyusen teref qiyama meylli olan dusmen qosunlarini feal sekilde tesviq etmelidir Dezinformasiyanin herbi meqsedler ucun istifadesine dair ilk numunelerden biri de XIII esre aiddir 1241 ci ilde Sayo cayi uzerinde macarlari ve onlarin muttefiqlerini meglub eden monqollar ele kecirilen qenimetler arasinda Macaristan krali IV Belanin mohurunu tapmisdilar Bundan sonra Bati xanin emri ile mehbuslar kral Bela adindan muqavimetin dayandirilmasi haqqinda macar dilinde ferman yazdilar kral mohuru ile mohurlenmis suretleri Macaristanin muxtelif bolgelerine gonderildi Bezen psixoloji muharibe usullari eks effekt de verirdi Bele ki XVI esrde Ingiltereye qarsi Meglubedilmez armada gonderen ispanlar Ingilterede kralica I Yelizaveta eleyhine gizli cap olunmus pamfletler yaydilar ve orada onu pozgunluqda ittiham etdiler Bu pamfletin muellifliyi muhacir dairelerine aid edildi Lakin ingilisler cox berk qezeblendiler muhacirler oz kralicasina bohtan atirlar Neticede hetta evveller onu desteklemeyenler de kralicanin terefine kecmeye basladilar Amerika istiqlaliyyet muharibesi zamani Amerika vereqeleri Amerika terefine kececek ingilislere xidmet eden her hessian muzdlu esgere torpaq sahesi ayiracagini ved edirdi esger ucun 100 hektardan polkovnik ucun 1000 akr Neticede otuz neferden alti mine yaxin hessian qacqin oldu Misir kampaniyasi zamani Napoleon misirlilere yonelmis tebligatinda Fransanin Malta ugrunda mubarizesinin hem de Malta cengaverlerine qarsi mubarize olmasi faktindan istifade etmeye calisirdi O Misir islam ruhanilerine yazirdi Insanlara deyin ki biz momin muselmanlarin dostlariyiq Malta cengaverlerini mehv etmedikmi ki bu agilsizlar Allah onlarin muselmanlarla vurusmalarini istediklerine inanirdilar Bizimle olsaniz ucqat xosbext olacaqsiz Servetlerinde ve karyeralarinda ugur qazanacaqsiz Neytral qalanlar da xosbextdir Onlarin bizi tanimaga vaxtlari olacaq ve zamanla onlar bizim terefimize kececekler Amma vay uc defe vay halina memluklerle silahlanib bize qarsi vurusanlarin Onlara hec bir umid yoxdur onlar mehv olacaqlar Napoleon hem de vassal dovletlerin bascilarina tekce ona elave quvveler gondermeyi deyil hem de gonderilen qosunlarin sayini iki defe artiran metbuat xeberleri ile musayiet etmeyi tapsirdi 1802 ci ilde Britaniya kesfiyyati xeber verir ki Napoleonun agenti Fyev Britaniya ehalisi uzerinde nufuz qazanmaq ucun Britaniya qezetlerinin redaktorlari ile elaqe saxlamaq meqsedile Britaniyaya sefer edib IstinadlarSzunyogh Bela Psychological warfare an introduction to ideological propaganda and the techniques of psychological warfare United States William Frederick Press 1955 seh 13 Istifade tarixi 11 February 2015 Wall Tyler U S Psychological Warfare and Civilian Targeting United States Vanderbilt University September 2010 seh 289 Istifade tarixi 11 February 2015 Kirdemir Baris Hostile Influence and Emerging Cognitive Threats in Cyberspace Hesabat Centre for Economics and Foreign Policy Studies 2019 JSTOR resrep21052 2023 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 14 Chekinov S C Bogdanov S A PDF Military Theory Monthly Voennaya Mysl United States Military Thought 16 ISSN 0869 5636 20 February 2015 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 February 2015 Doob Leonard W The Strategies Of Psychological Warfare Public Opinion Quarterly 13 4 1949 635 644 SocINDEX with Full Text Web 20 February 2015