Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Proto-Hind-Avropalılar və ya birinci Hind-Avropalılar dil rekonstruksiyalarına görə Hind-Avropa dillərinin əcdadı olan proto-Hind-Avropa dilində (İngilis dilində: PIE) danışmış Avrasiyanın ibtidai icma quruluşu dövründəki xalqlarıdırlar.
Bu xalq haqqında məlumatlar əsasən linqvistik rekonstruksiyalardan və arxeoloji və arxeogenetik sübutlardan ibarətdir. Proto-hind-avropalılar çox güman ki, son Neolit dövründə, təxminən eramızdan əvvəl IV minillikdə yaşamışdırlar. Ümumiyyətlə, alimlər bu tayfanın Şərqi Avropanın çöl zonasında (indiki Ukrayna və Rusiya) yaşadığını güman edirlər. Bəzi arxeoloqlar PIE-nin hələ orta neolit (e.ə. 5500-4500) və hətta erkən neolit (e.ə. 7500-5500) dövrlərində yaşadığını dəstəkləyir və onun mənşəyi ilə bağlı alternativ fərziyyələr irəli sürürlər.
Eramızdan əvvəl II minilliyin əvvəllərində proto-hind-avropalıların müxtəlif qolları Anadolu (Hitlər), Egey (Miken yunanlarının əcdadları), Şimali Avropa (İp çaplı keramika mədəniyyəti), Mərkəzi Asiya (Yamnaya mədəniyyəti) və Cənubi Sibirin də (Afanasievo mədəniyyəti) daxil olduğu Avrasiyanın çox uzaq və müxtəlif hissələrinə səpələnmişdirlər.
Mədəniyyət
Linqvistik rekonstruksiyadan istifadə edərək proto-Hind-Avropa dilinin hipotetik xüsusiyyətləri üzə çıxardılmışdır. Bu linqvistik xüsusiyyətlərin proto-hind-avropalıların mədəniyyətini və mühitini əks etdirdiyini fərz etsək, aşağıdakı mədəni və ekoloji xüsusiyyətlərin ümumi olduğu təklif olunur:
- Pastorallıq (çobanlıq), ev heyvanları, at və it yetişdirilməsi
- Kotandan istifadə, əkinçilik və taxıl becərilməsi
- Qışda qarlı iqlim
- Su ilə və ya su yolu ilə nəqliyyat
- Arabalarda təkərlərdən istifadə
- Göy ilahlarına sitayiş; “* Dyḗus Ph2tḗr” və “* dyeu ph2ter” (“göy atası”) köklərindən sanskrit dilində Dyáuṣ Pitṛ́, Qədim Yunan dilində Zeus patēr (Ζεύς πατήρ), latın dilində Iūpiter və İlliriya dilində Deipaturos sözləri meydana gəlmişdir.
- Şifahi dastanlar, qeyri-mümkün şöhrət və şərab-qara dəniz kimi ifadələrdən istifadə edən şeir sətirləri
- Kişilərin üstünlük təşkil etdiyi patrilineal qohumluq sistemi
Proto-hind-avropalıların əhliləşdirilmiş atları var idi; Proto-Hind-Avropa dilində * eḱwos (Latın dilində: equus) kökünün mövcudluğu bu gün bir çox Hind-Avropa dillərində at üçün oxşar sözlərin istifadəsi ilə sübut edilə bilər. Eynilə, inək (* gwous, ingiliscə: cow) dində və mifologiyada, eləcə də gündəlik həyatda mərkəzi rol oynamışdır. İnsanın var-dövləti heyvanlarının sayı ilə ölçülürdü. Bu sözün * peḱu (İngilis dilində: fee, Latın dilində pecunia) adlandırıldığı güman edilir.
Texnoloji cəhətdən linqvistik rekonstruksiya göstərir ki, erkən Tunc dövrü ilə son Neolit dövrü arasında bu mədəniyyətdə çox güman ki, tərkibində “təbii tunc” (yəni, silisium və ya arsenlə zəngin mis filizi) olan alətlər və silahlar var idi. Gümüş və qızıl bu mədəniyyətə məlum idi, lakin Proto-Hind-Avropa dilində qurğuşun sözünün olmaması və qurğuşunun gümüşün emalı zamanı əlavə məhsul kimi əmələ gəlməsinə görə, proto-hind-avropalıların gümüşü idxal etdikləri güman edilir. Qoyunları yunları üçün yetişdirirdilər və bu yundan toxuculuqda istifadə olunurdu. Kurqan fərziyyəsinə görə, Proto-Hind-Avropalılara məxsus olduğu düşünülən Kurqan mədəniyyətində kameravari qəbirlər və tumulus konstruksiyaları müşahidə edilmişdir. Əhəmiyyətli liderlər əşyaları ilə birlikdə kurqanlarda dəfn edilirdilər.
Hind-Avropa cəmiyyətlərinin əksəriyyətində kahinlər, döyüşçülər və kəndlilərdən ibarət üç səviyyəli sinif sistemi mövcuddur. Buna görə də Georges Dumézil belə bir sinfi bölünmənin Proto-Hind-Avropa cəmiyyətində də mövcud ola biləcəyini iddia etmişdir.
Bu arqument doğrudursa, bir çox Hind-Avropa cəmiyyətlərində görülən Berserkes və canavar adam mifləri kimi inisiasiya izləri bu döyüşçü sinfinin canavarlarla eyniləşdirildiyini göstərir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Proto Hind Avropalilar ve ya birinci Hind Avropalilar dil rekonstruksiyalarina gore Hind Avropa dillerinin ecdadi olan proto Hind Avropa dilinde Ingilis dilinde PIE danismis Avrasiyanin ibtidai icma qurulusu dovrundeki xalqlaridirlar Kurqan ferziyyesine gore Hind Avropa koclerinin sxemi e e 4000 ile 1000 ci iller arasinda Madjenta zonasi movcud hesab edilen Samara medeniyyeti Sredny Stog medeniyyeti muvafiqdir Qirmizi sahe Hind Avropa dillerinde danisan xalqlarin texminen e e 2500 cu ile kimi narinci sahe ise e e 1000 ci ile qeder yayilmis ola bilecekleri regionlari numayis etdirir Bu xalq haqqinda melumatlar esasen linqvistik rekonstruksiyalardan ve arxeoloji ve arxeogenetik subutlardan ibaretdir Proto hind avropalilar cox guman ki son Neolit dovrunde texminen eramizdan evvel IV minillikde yasamisdirlar Umumiyyetle alimler bu tayfanin Serqi Avropanin col zonasinda indiki Ukrayna ve Rusiya yasadigini guman edirler Bezi arxeoloqlar PIE nin hele orta neolit e e 5500 4500 ve hetta erken neolit e e 7500 5500 dovrlerinde yasadigini destekleyir ve onun menseyi ile bagli alternativ ferziyyeler ireli sururler Eramizdan evvel II minilliyin evvellerinde proto hind avropalilarin muxtelif qollari Anadolu Hitler Egey Miken yunanlarinin ecdadlari Simali Avropa Ip capli keramika medeniyyeti Merkezi Asiya Yamnaya medeniyyeti ve Cenubi Sibirin de Afanasievo medeniyyeti daxil oldugu Avrasiyanin cox uzaq ve muxtelif hisselerine sepelenmisdirler MedeniyyetLinqvistik rekonstruksiyadan istifade ederek proto Hind Avropa dilinin hipotetik xususiyyetleri uze cixardilmisdir Bu linqvistik xususiyyetlerin proto hind avropalilarin medeniyyetini ve muhitini eks etdirdiyini ferz etsek asagidaki medeni ve ekoloji xususiyyetlerin umumi oldugu teklif olunur Pastoralliq cobanliq ev heyvanlari at ve it yetisdirilmesi Kotandan istifade ekincilik ve taxil becerilmesi Qisda qarli iqlim Su ile ve ya su yolu ile neqliyyat Arabalarda tekerlerden istifade Goy ilahlarina sitayis Dyḗus Ph2tḗr ve dyeu ph2ter goy atasi koklerinden sanskrit dilinde Dyauṣ Pitṛ Qedim Yunan dilinde Zeus pater Zeys pathr latin dilinde Iupiter ve Illiriya dilinde Deipaturos sozleri meydana gelmisdir Sifahi dastanlar qeyri mumkun sohret ve serab qara deniz kimi ifadelerden istifade eden seir setirleri Kisilerin ustunluk teskil etdiyi patrilineal qohumluq sistemi Proto hind avropalilarin ehlilesdirilmis atlari var idi Proto Hind Avropa dilinde eḱwos Latin dilinde equus kokunun movcudlugu bu gun bir cox Hind Avropa dillerinde at ucun oxsar sozlerin istifadesi ile subut edile biler Eynile inek gwous ingilisce cow dinde ve mifologiyada elece de gundelik heyatda merkezi rol oynamisdir Insanin var dovleti heyvanlarinin sayi ile olculurdu Bu sozun peḱu Ingilis dilinde fee Latin dilinde pecunia adlandirildigi guman edilir Texnoloji cehetden linqvistik rekonstruksiya gosterir ki erken Tunc dovru ile son Neolit dovru arasinda bu medeniyyetde cox guman ki terkibinde tebii tunc yeni silisium ve ya arsenle zengin mis filizi olan aletler ve silahlar var idi Gumus ve qizil bu medeniyyete melum idi lakin Proto Hind Avropa dilinde qurgusun sozunun olmamasi ve qurgusunun gumusun emali zamani elave mehsul kimi emele gelmesine gore proto hind avropalilarin gumusu idxal etdikleri guman edilir Qoyunlari yunlari ucun yetisdirirdiler ve bu yundan toxuculuqda istifade olunurdu Kurqan ferziyyesine gore Proto Hind Avropalilara mexsus oldugu dusunulen Kurqan medeniyyetinde kameravari qebirler ve tumulus konstruksiyalari musahide edilmisdir Ehemiyyetli liderler esyalari ile birlikde kurqanlarda defn edilirdiler Hind Avropa cemiyyetlerinin ekseriyyetinde kahinler doyusculer ve kendlilerden ibaret uc seviyyeli sinif sistemi movcuddur Buna gore de Georges Dumezil bele bir sinfi bolunmenin Proto Hind Avropa cemiyyetinde de movcud ola bileceyini iddia etmisdir Bu arqument dogrudursa bir cox Hind Avropa cemiyyetlerinde gorulen Berserkes ve canavar adam mifleri kimi inisiasiya izleri bu doyuscu sinfinin canavarlarla eynilesdirildiyini gosterir