Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malta kərtənkələsi (lat. Podarcis filfolensis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinin divar kərtənkələsi cinsinə aid heyvan növü.
| Malta kərtənkələsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Malta kərtənkələsi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Xariçi görünüş
Elədə böyük olmayan kərtənkələ növü. Uzunluğu 6,5 sm-dir. Quyruğunun uzunluğu təqribən bədən uzunluğunun iki qatıdır.
Rəngləri olduqca müxtəlif ola bilir. Boz rəngdən qəhvəyi yaşıl rənglər arasında dəyişir. Bel sütunu boyunca üç tünd zolaq uzanır. Böyür nahiyələrində tünd torlu ləkələr vardır. Qarın nahiyyəsi sarı, narıncı və qırmızı olur. Erkəklər daha parlaq rəngə sahib olurlar. Dişilər qəhvəyi rəngdə olur və üzərində ləkələr olur.
Kərtənkələnin yayılma arealı Malta arxipelaqı və Pelaqi adaları ilə məhdudlaşır. Areala Malta və onun ətrafında yerləşən Filfla, Qozo, , və d. adalar daxildir.
Növ əsasən sıx kolluqların arasında, qayalarda, tikililərin divarlarında, daşların arasında, otlaqlarda və bağlarda müşahidə olunurlar. Əsasən istisevər heyvanlardırlar.
Əsasən həşəratlarla və onurğasızlarla qidalanırlar. Üstəlik bitkilərin çiçəl və meyvələrini yedikləri də bilinir. Növ üçün hannibalizm qeydə alınmışdır.
Çoxalması zəif öyrənilmişdir. Erkəklər ərazilər üzrə yayılır və öz bölgələrini digər erkəklərdən qoruyurlar. Çütləşmə yaz ayları baş verir. dişilər 1—2 olmaqla yumurta qoyurlar. Hansı ki, iyul-avqust aylarında bu yumurtalardan balalar çıxır.
Bölgü
Yayılma ərazisinin kiçik olmasına baxmayaraq bu növ özü rənginə, ölçülərinə görə 5—6 yarımnövə bölünür. Hər bir yarımnöv bir və ya bir neçə adada yaşayır.
Yarımnövlər:
- Podarcis filfolensis maltensis — Malta, Qoso və Komino adalarında yaşayır. Rəngi bir qayda olaraq yaşıl və ya ləkəli olur.
- Podarcis filfolensis filfolensis — ən iri yarımnövdür, Filfla adasında yayılmışlar. Qaramtıl rəngə sahibdir və üzərlərində mavi, yaşımtıl ləkələr vardır.
- Podarcis filfolensis kieselbachi — Sent-Pols adasının endemik canlısıdır. Rəngləri müxtəlif olur: qəhvəyi, boz, narıncı ləkəli və narıncı qarınlı.
- Podarcis filfolensis generalensis — Göbələk qayasında və Qoso adasının qərb sahillərində yayılmışdır. Qırmızı qarın nahiyyəsi və maciyə çalan böyürləri ilə fərqlənirlər.
- Podarcis filfolensis laurentimulleri — və Lampione adalarında müşahidə edilirlər.
Altıncı yarımnövün Kominotto adasında yayılması bildirilir.
Qorunma statusu
Yayılm arealının 5 km²-dən az olması onun qorunma statusunun təhlükə altınd olan növlər siyahısın salınmasına səbəb olmuşdur. Sayları stabildir. ancaq bəzi ərazilərdə yaşayış arealının daralması müşahidə edili. Flifla adasındakı paliqon səbəbi ilə P. f. filfolensis yarımnövüvün yaşayış arealı üçün təhlükə yaranmışdır. 1968-ci il hesablamalarına görə 2,5 ha əraziyə 300 baş kərtənkələ düşürdü. Bəzi ərazilərdə əsasəndə kiçik adalarda yayılan yarımnövlərin saylarında təhlükə ola bilər. Kərtənkələlərin yayılma arealının bəzi əraziləri qorunma bölgələridir.
İstinadlar
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- Wildlife of the Maltese Islands, BirdLife Malta and Nature Trust, 1995
- Nature in Gozo, BirdLife Malta, 2007
- "IUCN Red List. Podarcis filfolensis". 2009-07-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-21.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Malta kertenkelesi lat Podarcis filfolensis heyvanlar aleminin xordalilar tipinin surunenler sinfinin pulcuqlular destesinin esl kertenkeleler fesilesinin divar kertenkelesi cinsine aid heyvan novu Malta kertenkelesiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Desteustu Deste PulcuqlularFesileustu Fesile Esl kertenkelelerCins Divar kertenkelesiNov Malta kertenkelesiBeynelxalq elmi adiPodarcis filfolensis Jacques von Bedriaga 1876Sekil axtarisiITIS 1155407NCBI 65481EOL 791010Xarici gorunusElede boyuk olmayan kertenkele novu Uzunlugu 6 5 sm dir Quyrugunun uzunlugu teqriben beden uzunlugunun iki qatidir Rengleri olduqca muxtelif ola bilir Boz rengden qehveyi yasil rengler arasinda deyisir Bel sutunu boyunca uc tund zolaq uzanir Boyur nahiyelerinde tund torlu lekeler vardir Qarin nahiyyesi sari narinci ve qirmizi olur Erkekler daha parlaq renge sahib olurlar Disiler qehveyi rengde olur ve uzerinde lekeler olur Kertenkelenin yayilma areali Malta arxipelaqi ve Pelaqi adalari ile mehdudlasir Areala Malta ve onun etrafinda yerlesen Filfla Qozo ve d adalar daxildir Nov esasen six kolluqlarin arasinda qayalarda tikililerin divarlarinda daslarin arasinda otlaqlarda ve baglarda musahide olunurlar Esasen istisever heyvanlardirlar Esasen heseratlarla ve onurgasizlarla qidalanirlar Ustelik bitkilerin cicel ve meyvelerini yedikleri de bilinir Nov ucun hannibalizm qeyde alinmisdir Coxalmasi zeif oyrenilmisdir Erkekler eraziler uzre yayilir ve oz bolgelerini diger erkeklerden qoruyurlar Cutlesme yaz aylari bas verir disiler 1 2 olmaqla yumurta qoyurlar Hansi ki iyul avqust aylarinda bu yumurtalardan balalar cixir BolguYayilma erazisinin kicik olmasina baxmayaraq bu nov ozu rengine olculerine gore 5 6 yarimnove bolunur Her bir yarimnov bir ve ya bir nece adada yasayir Yarimnovler Podarcis filfolensis maltensis Malta Qoso ve Komino adalarinda yasayir Rengi bir qayda olaraq yasil ve ya lekeli olur Podarcis filfolensis filfolensis en iri yarimnovdur Filfla adasinda yayilmislar Qaramtil renge sahibdir ve uzerlerinde mavi yasimtil lekeler vardir Podarcis filfolensis kieselbachi Sent Pols adasinin endemik canlisidir Rengleri muxtelif olur qehveyi boz narinci lekeli ve narinci qarinli Podarcis filfolensis generalensis Gobelek qayasinda ve Qoso adasinin qerb sahillerinde yayilmisdir Qirmizi qarin nahiyyesi ve maciye calan boyurleri ile ferqlenirler Podarcis filfolensis laurentimulleri ve Lampione adalarinda musahide edilirler Altinci yarimnovun Kominotto adasinda yayilmasi bildirilir Qorunma statusuYayilm arealinin 5 km den az olmasi onun qorunma statusunun tehluke altind olan novler siyahisin salinmasina sebeb olmusdur Saylari stabildir ancaq bezi erazilerde yasayis arealinin daralmasi musahide edili Flifla adasindaki paliqon sebebi ile P f filfolensis yarimnovuvun yasayis areali ucun tehluke yaranmisdir 1968 ci il hesablamalarina gore 2 5 ha eraziye 300 bas kertenkele dusurdu Bezi erazilerde esasende kicik adalarda yayilan yarimnovlerin saylarinda tehluke ola biler Kertenkelelerin yayilma arealinin bezi erazileri qorunma bolgeleridir IstinadlarThe Reptile Database ing P Uetz 2015 Wildlife of the Maltese Islands BirdLife Malta and Nature Trust 1995 Nature in Gozo BirdLife Malta 2007 IUCN Red List Podarcis filfolensis 2009 07 18 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 21 Hemcinin bax