Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ovacıq və ya Təkiryaylağı döyüşü— Nurəli Xəlifə komandanlığı altındakı Səfəvi ordusu ilə komandanlığı altındakı Osmanlı ordusu arasında baş vermiş döyüşdür. Döyüş nəticəsində Səfəvi ordusu məğlub olmaqla birlikdə, Nurəli Xəlifə həyatını itirmişdir.
| Ovacıq döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1514–1555) | |||
 Döyüşün Səlimnamə əsərində yer alan miniatürü | |||
| Tarix | 1515 iyun | ||
| Yeri | Təkiryaylağı, Ovacıq, Tunceli, Türiyə | ||
| Səbəbi | Səfəvi-Osmanlı münasibətləri | ||
| Nəticəsi | Osmanlı İmperiyası qalib gəldi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
Arxa plan
1512-ci ildə Şərqi Anadoludakı müxtəlif türk və qeyri-sünni tayfalar Səfəvilər lehinə Osmanlı hakimiyyətinə qarşı üsyana başladılar. Üsyanın mərkəzi Çəmişgəzək olmaqla birlkdə, Tokata qədər ciddi toqquşmalara və qırğınlara səbəb oldu. Üsyanı yatırmaq üçün Sinan Paşa komandanlığı altında bölgəyə Osmanlı ordusu göndərilsə də, bu ordu qızılbaşlar tərəfindən ağır məğlubiyyətə uğradıldı.
Bu üsyan başlayan zaman Səlim şahzadə idi və baş verənləri diqqətlə izləməkdəydi. Sonradan taxt uğrunda mübarizədə qalib gələrək atasını hakimiyyətdən devirməyi bacardı və ordusunu hazırlayaraq Səfəvilər üzərinə yürüşünə hazırlaşdı.Bu səfərin böyük döyüşü olan Çaldıran döyüşündə qələbə qazandı. Bu məğlubiyyətən sonra Səfəvi ordusunun Şərqi Anadoludakı hakimiyyətinin əsasları laxlamağa başladı. Son olaraq Kemah mühasirəsi ilə Ərzincandakı hakimiyyətini də itirən Şah İsmayıl Nurəli Xəlifəyə hücuma keçmə əmri verdi. Nurəli Xəlifə ilə döyüşmək üçün isə Səlim sevimli sərkərdələrindən olan Bıyıklı Mehmed Paşanı vəzifələndirdi. Tərcan, Kəmax və əlavə qüvvələr toplayan Bıyıklı Mehmed Paşa yaz aylarında Fərat çayını keçdi.
Döyüş
Nurəli Xəlifə Çəmişgəzəyə ilk daxil olduğunda bölgənin yerli hakimi Rüstəm bəy Səfəvi ordusuna müqavimət göstərmədi və tabe oldu. Çaldıranda Osmanlı ordusuna qarşı döyüşsə də, məğlubiyyətdən sonra Səlimə sığınıb bağışlanma istəsə də, tələbi qəbul edilməmiş və edam edilmişdi. Oğlu Pir Hüseyn bəyin isə sığınma tələbi qəbul edildi və qüvvələri ilə birlikdə Bıyıklı Mehmed Paşaya qatılması barədə əmr aldı.
Osmanlı ordusunun yaxınlaşması barədə məlumat alan Səfəvi ordusu döyüşə tam hazır olmamasına baxmayaraq, geri çəkilmədi və onları qarşılamaq üçün yola qoyuldu. İki ordu Türkiyənin indiki Tunceli bölgəsində yerləşən Ovacığın Təkiryaylağı adlanan məntəqəsində qarşı-qarşıya gəldi.
Sərt keçən döyüşdə Səfəvi ordusu inadkar şəkildə durmadan hücumlar təşkil etsə də, sonda Osmanlı ordusu güclü artilleriya dəstəyi sayəsində qələbə qazandı. Döyüşü davam etdirməkdə qərarlı olan qızılbaşlar komandanları Nurəli Xəlifənin öldürülməsindən sonra dağılmağa başladı. Döyüş nəticəsində hər iki tərəf ağır itki versə də, Səfəvi ordusunun itkisi artilleriya zərbələrinə görə xüsusilə ağır idi.
Nəticə
Nurəlinin ölümü və bölgədəki Səfəvi ordusunun dağılması ilə Tunceli bölgəsində osmanlı ordusuna müqavimət göstərə biləcək qüvvə qalmamışdı. Qısa müddət ərzində ətrafdakı bəzi qalalar ələ keçirildi, bəziləri isə təslim oldu. Bölgə imtiyazlı bir sancaq elan edilərək Pir Hüseyn bəyə verildi. 3 ildir Anadoluda Osmanlı dövləti üçün böyük problem yaradan Nurəli Xəlifə üsyanını bitirən Bıyıklı Mehmed Paşa buradan Bayburta getdi. Sağ qalmış qızılbaşlar isə şərqə doğru geri çəkildilər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Feridun Emecan. V. Bölüm. İstanbul: Kapı yayınları. 2016. səh. 175. ISBN .
- N. Göyünç. XVI’ncı Yüzyılda Mardin Sancağı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. 1969. ISBN .
- Mehmet Ali Ünal. "Pertek ve Sağman Sancakbeyileri" (PDF). ergiler.ankara.edu.tr. 22 iyul 2018. 11 iyun 2022 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 4 iyul 2022.
- M. A. Ünal. XVI. Yüzyılda Çemişgezek Sancağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 1999. ISBN .
- Mehdi İlhan. "Bıyıklı Mehmed Paşa TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi". TDV İslam Ansiklopedisi. 1992. 10 fevral 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 4 iyul 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ovaciq ve ya Tekiryaylagi doyusu Nureli Xelife komandanligi altindaki Sefevi ordusu ile komandanligi altindaki Osmanli ordusu arasinda bas vermis doyusdur Doyus neticesinde Sefevi ordusu meglub olmaqla birlikde Nureli Xelife heyatini itirmisdir Ovaciq doyusuSefevi Osmanli muharibesi 1514 1555 Doyusun Selimname eserinde yer alan miniaturuTarix 1515 iyunYeri Tekiryaylagi Ovaciq Tunceli TuriyeSebebi Sefevi Osmanli munasibetleriNeticesi Osmanli Imperiyasi qalib geldiMunaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar Nureli XelifeArxa plan1512 ci ilde Serqi Anadoludaki muxtelif turk ve qeyri sunni tayfalar Sefeviler lehine Osmanli hakimiyyetine qarsi usyana basladilar Usyanin merkezi Cemisgezek olmaqla birlkde Tokata qeder ciddi toqqusmalara ve qirginlara sebeb oldu Usyani yatirmaq ucun Sinan Pasa komandanligi altinda bolgeye Osmanli ordusu gonderilse de bu ordu qizilbaslar terefinden agir meglubiyyete ugradildi Bu usyan baslayan zaman Selim sahzade idi ve bas verenleri diqqetle izlemekdeydi Sonradan taxt ugrunda mubarizede qalib gelerek atasini hakimiyyetden devirmeyi bacardi ve ordusunu hazirlayaraq Sefeviler uzerine yurusune hazirlasdi Bu seferin boyuk doyusu olan Caldiran doyusunde qelebe qazandi Bu meglubiyyeten sonra Sefevi ordusunun Serqi Anadoludaki hakimiyyetinin esaslari laxlamaga basladi Son olaraq Kemah muhasiresi ile Erzincandaki hakimiyyetini de itiren Sah Ismayil Nureli Xelifeye hucuma kecme emri verdi Nureli Xelife ile doyusmek ucun ise Selim sevimli serkerdelerinden olan Biyikli Mehmed Pasani vezifelendirdi Tercan Kemax ve elave quvveler toplayan Biyikli Mehmed Pasa yaz aylarinda Ferat cayini kecdi DoyusNureli Xelife Cemisgezeye ilk daxil oldugunda bolgenin yerli hakimi Rustem bey Sefevi ordusuna muqavimet gostermedi ve tabe oldu Caldiranda Osmanli ordusuna qarsi doyusse de meglubiyyetden sonra Selime siginib bagislanma istese de telebi qebul edilmemis ve edam edilmisdi Oglu Pir Huseyn beyin ise siginma telebi qebul edildi ve quvveleri ile birlikde Biyikli Mehmed Pasaya qatilmasi barede emr aldi Osmanli ordusunun yaxinlasmasi barede melumat alan Sefevi ordusu doyuse tam hazir olmamasina baxmayaraq geri cekilmedi ve onlari qarsilamaq ucun yola qoyuldu Iki ordu Turkiyenin indiki Tunceli bolgesinde yerlesen Ovacigin Tekiryaylagi adlanan menteqesinde qarsi qarsiya geldi Sert kecen doyusde Sefevi ordusu inadkar sekilde durmadan hucumlar teskil etse de sonda Osmanli ordusu guclu artilleriya desteyi sayesinde qelebe qazandi Doyusu davam etdirmekde qerarli olan qizilbaslar komandanlari Nureli Xelifenin oldurulmesinden sonra dagilmaga basladi Doyus neticesinde her iki teref agir itki verse de Sefevi ordusunun itkisi artilleriya zerbelerine gore xususile agir idi NeticeNurelinin olumu ve bolgedeki Sefevi ordusunun dagilmasi ile Tunceli bolgesinde osmanli ordusuna muqavimet gostere bilecek quvve qalmamisdi Qisa muddet erzinde etrafdaki bezi qalalar ele kecirildi bezileri ise teslim oldu Bolge imtiyazli bir sancaq elan edilerek Pir Huseyn beye verildi 3 ildir Anadoluda Osmanli dovleti ucun boyuk problem yaradan Nureli Xelife usyanini bitiren Biyikli Mehmed Pasa buradan Bayburta getdi Sag qalmis qizilbaslar ise serqe dogru geri cekildiler Hemcinin baxKemahin muhasiresi Bayburtun muhasiresi Caldiran doyusu Qochisar doyusu Mardinin muhasiresiIstinadlarFeridun Emecan V Bolum Istanbul Kapi yayinlari 2016 seh 175 ISBN 9786055147624 N Goyunc XVI nci Yuzyilda Mardin Sancagi Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi 1969 ISBN 9789751604026 Mehmet Ali Unal Pertek ve Sagman Sancakbeyileri PDF ergiler ankara edu tr 22 iyul 2018 11 iyun 2022 tarixinde PDF Istifade tarixi 4 iyul 2022 M A Unal XVI Yuzyilda Cemisgezek Sancagi Ankara Turk Tarih Kurumu 1999 ISBN 979 9751609570 Mehdi Ilhan Biyikli Mehmed Pasa TDV Islam Ansiklopedisi 18 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi TDV Islam Ansiklopedisi 1992 10 fevral 2022 tarixinde Istifade tarixi 4 iyul 2022