Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Onxoserkoz (çay korluğu) — filarioz qrupuna aid olan, dərialtı düyünlərin əmələ gəlməsi, dərinin və gözlərin zədələnməsi ilə xarakterizə olunan helmintoz.Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bu patologiyanı unudulan xəstəliklər qrupuna daxil etmişdir.
| Onxoserkoz | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | B73 |
| XBT-9-KM | 125.3 |
| DiseasesDB | 9218 |
| MeSH | D009855 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etiologiya və epidemiologiyası
Xəstəliyin törədicisi Onchocerca volvulus adlı helmintdir. Helmintin uclarına doğru incələn saplı bədəni var, dişilərdə təxminən 35–50 mm, erkəklərdə isə 19–42 mm, eni 0,27–0,40 mm (dişilərdə) və 0,130–0,210 mm (erkəklərdə) olur. Parazit qurd Simulium növünə aid olan hünülərin dişləmələri ilə yayılır. İnfeksiya baş verməzdən əvvəl adətən bir çox dişləmələr olur. Bu hünülər çayların yaxınlığında yaşayır, buna görə də xəstəliyin adı çay korluğudur.
Yetkin qurdlar insanın limfa düyünlərində məskunlaşır, burada dişilər mikrofilariya adlanan çoxlu sürfələr həyata gətirir. Mikrofilariyanın bir hissəsi görmə orqanının bütün nüfuz edərək insan gözünə daxil olur. Göz almasında onlar iltihab, qanaxma və nəticədə görmə itkisinə səbəb olan digər ağırlaşmalara səbəb olurlar.
Yoluxmuş insanın dərisi şiddətli qaşınır, səpir və zədələnir.
Dünyada 18 milyona yaxın onxoserkoz xəstəsi var, onlardan təxminən 600 minində xəstəlik görmə qabiliyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına və ya tam korluğa səbəb olub. Ən çox xəstəlik Qərbi və Mərkəzi Afrikada qeydə alınır. Xəstəlik Yəməndə və Latın Amerikasının altı ölkəsində də qeydə alınıb.
Heyvanlar da onxoserkozdan əziyyət çəkirlər.
Klinik şəkili və patogenezi
İnkubasiya müddəti təxminən 1 ildir.
Parazitozun klinik mənzərəsi ölən mikrofilariyalara immunoallergik reaksiyalar nəticəsində yaranır. İnsan bədənində şiddətli invaziyada gündə təxminən 100.000 mikrofilariya ölür.
Ümumi simptomlar invaziyanın intensivliyindən asılıdır. Onlara daxildir:
- yüksək bədən temperaturu (ağır hallarda 39-40 ° C-ə qədər);
- baş ağrısı;
- zəiflik;
- dəridə dəyişikliklər (sərt, lopa olur, səpgilər görünür).
Onxoserkozun xarakterik əlaməti dərinin altında 7 sm ölçüyə qədər sıx lifli düyünlərin əmələ gəlməsidir. Düyünlər bud-çanaq, oynaqlar, kürək sümüyü nahiyəsində və nadir hallarda başda lokallaşdırıla bilər. Afrikanın endemik bölgələrində yaşayan insanların 40-50%-da dəriyə parazitlərin təkrar yoluxması davamlı qaşınmaya səbəb olur. Tez-tez qaşınma dəridə müvafiq patomorfoloji dəyişikliklərə səbəb olur: dermatit, likenifikasiya və nəticədə atrofik vəziyyətlər. Qasıq nahiyələrində dərinin degenerativ sallanması tez-tez qeyd olunur. Hal-hazırda onxoserkoz zamanı dəri dəyişikliklərinin təsnifatı hazırlanmışdır.
Proqnozun ciddiliyi gözlərin zədələnməsi ilə müəyyənləşdirilir. Korluğun inkişaf riski endemik ərazinin hünü-daşıyıcıları ilə yoluxmasından asılıdır. İnvaziya uzun illər davam edərsə, sklerozan keratit və iridosiklit inkişaf edir, bu da görmə itkisinə səbəb olur. Bundan əlavə, mikrofilariyalar retinaya və göz qapaqlarını təmin edən damarlara nüfuz edə bilirlər. Optik sinirin çıxışında retinanın iltihabı da görmə qabiliyyətini ciddi şəkildə poza bilər.
Müalicə və proqnozu
Onxoserkozun müalicəsində əsas vəzifə xəstənin bədənində patoloji dəyişikliklərin qarşısını almaq və vəziyyətini yüngülləşdirməkdir. Başda dərialtı lifli düyünlərin lokalizasiyası ilə patogenin gözlərin yaxınlığında yerləşməsi səbəbindən cərrahi müdaxilə tövsiyə olunur. Bütün digər hallarda əsas müalicə üsulu dərmanlardır:
- İvermektin — mikrofilariyalara qarşı təsirlidir. İldə 1-2 dəfə 150 mkq / kq dozada daxili təyin edilir.
- Suramin — güclü antibakterial dərmandır. Cinsi yetkin helmintlərə qarşı təsirlidir. XX əsrin 70-ci illərində istifadə edilmişdir.
- Doksisiklin — Volbaxiya cinsindən olan qurdların, bakteriyaların simbionlarını öldürən antibiotikdir. Onun 4-6 həftə ərzində qəbulu bəzi yetkin dişilərin ölümünə və onların sterilizasiyasına səbəb olur.
- Digər dərmanlar: moksidektin.
Mümkün dərin göz zədələnməsi səbəbindən onxoserkoz üçün proqnoz həmişə ciddi olmalıdır.
Atlarda onxoserkoz
Bu xəstəlik atlar arasında geniş yayılmışdır və dəstəkləyici toxumanın zədələnməsi ilə xarakterizə olunur (vətər, başın arxası, boyun, üzvlər). İnfeksiya otlaqlarda baş verir. Əksər heyvanlarda onxoserkoz daşıyıcı, bəzilərində aseptik formada keçir və ya nekrozla piogen (irinli) infeksiya ilə çətinləşir.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- "Онхоцеркоз (речная слепота) на medikk.ru". 2012-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-25.
- "Parasites – Onchocerciasis (also known as River Blindness) Epidemiology & Risk Factors". CDC. 21 May 2013. 19 April 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 20 March 2014.
- "Onchocerciasis (also known as River Blindness)". Parasites. CDC. 21 May 2013. 26 February 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 20 March 2014.
- "Onchocerciasis (river blindness)". www.who.int (ingilis). 2020-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-06.
- Evans TG. Socioeconomic consequences of blinding onchocerciasis in West Africa. Bull WHO 1995; 73: 495-506.
- "WHO | Priority eye diseases". 2011-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-12-11.
- "Онхоцеркоз на gelminty.ru". 2012-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-25.
- "Онхоцеркоз крупного рогатого скота". Московский ветеринарный веб-центр. 2018-08-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-01.
- Nelson GS. Hanging groin and hernia, complications of onchocerciasis. Trans R Soc Trop Med Hyg 1958; 52: 272-275.
- Murdoch ME, Hay RJ, Mackenzie CD, et al. A clinical classification and grading system for the cutaneous changes in onchocerciasis. Br J Dermatol 1993; 129: 260-269.
- Rodger FC. The movement of microfilariae of Onchocerca volvulus in the human eye from lid to retina. Trans Roy Soc Trop Med Hyg 1959; 53: 138-141.
- Abiose A, Jones BR, Cousens SN, et al. Reduction in incidence of optic nerve disease with annual ivermectin to control onchocerciasis. Lancet 1993; 341: 153-154.
- "Онхоцеркоз на Эпидемиолог.ру". 2012-05-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-26.
- "Онхоцеркоз на medkarta.com". 2013-10-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-26.
- В.С.Ершов и др. Паразитология и инвазионные болезни сельскохозяйственных животных. М. 1959.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Onxoserkoz cay korlugu filarioz qrupuna aid olan derialti duyunlerin emele gelmesi derinin ve gozlerin zedelenmesi ile xarakterize olunan helmintoz Umumdunya Sehiyye Teskilati bu patologiyani unudulan xestelikler qrupuna daxil etmisdir OnxoserkozXBT 10 KM B73XBT 9 KM 125 3DiseasesDB 9218MeSH D009855 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtiologiya ve epidemiologiyasi100 000 ehaliye onxoserkozun dunya miqyasinda yayilmasi melumat yoxdur 10 az 10 50 50 60 60 70 70 80 80 90 90 100 100 150 150 200 200 300 300 400 400 daha cox Xesteliyin toredicisi Onchocerca volvulus adli helmintdir Helmintin uclarina dogru incelen sapli bedeni var disilerde texminen 35 50 mm erkeklerde ise 19 42 mm eni 0 27 0 40 mm disilerde ve 0 130 0 210 mm erkeklerde olur Parazit qurd Simulium novune aid olan hunulerin dislemeleri ile yayilir Infeksiya bas vermezden evvel adeten bir cox dislemeler olur Bu hunuler caylarin yaxinliginda yasayir buna gore de xesteliyin adi cay korlugudur Yetkin qurdlar insanin limfa duyunlerinde meskunlasir burada disiler mikrofilariya adlanan coxlu surfeler heyata getirir Mikrofilariyanin bir hissesi gorme orqaninin butun nufuz ederek insan gozune daxil olur Goz almasinda onlar iltihab qanaxma ve neticede gorme itkisine sebeb olan diger agirlasmalara sebeb olurlar Yoluxmus insanin derisi siddetli qasinir sepir ve zedelenir Dunyada 18 milyona yaxin onxoserkoz xestesi var onlardan texminen 600 mininde xestelik gorme qabiliyyetinin ehemiyyetli derecede azalmasina ve ya tam korluga sebeb olub En cox xestelik Qerbi ve Merkezi Afrikada qeyde alinir Xestelik Yemende ve Latin Amerikasinin alti olkesinde de qeyde alinib Heyvanlar da onxoserkozdan eziyyet cekirler Klinik sekili ve patogeneziInkubasiya muddeti texminen 1 ildir Parazitozun klinik menzeresi olen mikrofilariyalara immunoallergik reaksiyalar neticesinde yaranir Insan bedeninde siddetli invaziyada gunde texminen 100 000 mikrofilariya olur Umumi simptomlar invaziyanin intensivliyinden asilidir Onlara daxildir yuksek beden temperaturu agir hallarda 39 40 C e qeder bas agrisi zeiflik deride deyisiklikler sert lopa olur sepgiler gorunur Onxoserkozun xarakterik elameti derinin altinda 7 sm olcuye qeder six lifli duyunlerin emele gelmesidir Duyunler bud canaq oynaqlar kurek sumuyu nahiyesinde ve nadir hallarda basda lokallasdirila biler Afrikanin endemik bolgelerinde yasayan insanlarin 40 50 da deriye parazitlerin tekrar yoluxmasi davamli qasinmaya sebeb olur Tez tez qasinma deride muvafiq patomorfoloji deyisikliklere sebeb olur dermatit likenifikasiya ve neticede atrofik veziyyetler Qasiq nahiyelerinde derinin degenerativ sallanmasi tez tez qeyd olunur Hal hazirda onxoserkoz zamani deri deyisikliklerinin tesnifati hazirlanmisdir Proqnozun ciddiliyi gozlerin zedelenmesi ile mueyyenlesdirilir Korlugun inkisaf riski endemik erazinin hunu dasiyicilari ile yoluxmasindan asilidir Invaziya uzun iller davam ederse sklerozan keratit ve iridosiklit inkisaf edir bu da gorme itkisine sebeb olur Bundan elave mikrofilariyalar retinaya ve goz qapaqlarini temin eden damarlara nufuz ede bilirler Optik sinirin cixisinda retinanin iltihabi da gorme qabiliyyetini ciddi sekilde poza biler Mualice ve proqnozuOnxoserkozun mualicesinde esas vezife xestenin bedeninde patoloji deyisikliklerin qarsisini almaq ve veziyyetini yungullesdirmekdir Basda derialti lifli duyunlerin lokalizasiyasi ile patogenin gozlerin yaxinliginda yerlesmesi sebebinden cerrahi mudaxile tovsiye olunur Butun diger hallarda esas mualice usulu dermanlardir Ivermektin mikrofilariyalara qarsi tesirlidir Ilde 1 2 defe 150 mkq kq dozada daxili teyin edilir Suramin guclu antibakterial dermandir Cinsi yetkin helmintlere qarsi tesirlidir XX esrin 70 ci illerinde istifade edilmisdir Doksisiklin Volbaxiya cinsinden olan qurdlarin bakteriyalarin simbionlarini olduren antibiotikdir Onun 4 6 hefte erzinde qebulu bezi yetkin disilerin olumune ve onlarin sterilizasiyasina sebeb olur Diger dermanlar moksidektin Mumkun derin goz zedelenmesi sebebinden onxoserkoz ucun proqnoz hemise ciddi olmalidir Atlarda onxoserkozBu xestelik atlar arasinda genis yayilmisdir ve destekleyici toxumanin zedelenmesi ile xarakterize olunur veter basin arxasi boyun uzvler Infeksiya otlaqlarda bas verir Ekser heyvanlarda onxoserkoz dasiyici bezilerinde aseptik formada kecir ve ya nekrozla piogen irinli infeksiya ile cetinlesir IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Onhocerkoz rechnaya slepota na medikk ru 2012 10 04 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 25 Parasites Onchocerciasis also known as River Blindness Epidemiology amp Risk Factors CDC 21 May 2013 19 April 2014 tarixinde Istifade tarixi 20 March 2014 Onchocerciasis also known as River Blindness Parasites CDC 21 May 2013 26 February 2014 tarixinde Istifade tarixi 20 March 2014 Onchocerciasis river blindness www who int ingilis 2020 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 06 Evans TG Socioeconomic consequences of blinding onchocerciasis in West Africa Bull WHO 1995 73 495 506 WHO Priority eye diseases 2011 12 23 tarixinde Istifade tarixi 2011 12 11 Onhocerkoz na gelminty ru 2012 10 05 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 25 Onhocerkoz krupnogo rogatogo skota Moskovskij veterinarnyj veb centr 2018 08 21 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 01 Nelson GS Hanging groin and hernia complications of onchocerciasis Trans R Soc Trop Med Hyg 1958 52 272 275 Murdoch ME Hay RJ Mackenzie CD et al A clinical classification and grading system for the cutaneous changes in onchocerciasis Br J Dermatol 1993 129 260 269 Rodger FC The movement of microfilariae of Onchocerca volvulus in the human eye from lid to retina Trans Roy Soc Trop Med Hyg 1959 53 138 141 Abiose A Jones BR Cousens SN et al Reduction in incidence of optic nerve disease with annual ivermectin to control onchocerciasis Lancet 1993 341 153 154 Onhocerkoz na Epidemiolog ru 2012 05 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 07 26 Onhocerkoz na medkarta com 2013 10 08 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 26 V S Ershov i dr Parazitologiya i invazionnye bolezni selskohozyajstvennyh zhivotnyh M 1959 Xarici kecidler