Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəzərəli xan Kəngərli (d. 1776, Naxçıvan xanlığı - ö. 1856, Naxçıvan, Rusiya imperiyası) — 1811-1813-cü illərdə Naxçıvan xanlığının xanı olmuş, Rus-İran müharibələrində Qacar ordusu tərəfindən iştirak etmişdir. Nəzərəli xan Ehsan xan Kəngərli və Şeyxəli xan Kəngərlinin qardaşı idi.
| Nəzərəli xan Kəngərli | |
|---|---|
 | |
| 1811 – 1813 | |
| Əvvəlki | Kəlbəli xan Kəngərli |
| Sonrakı | Kərim xan Kəngərli |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan xanlığı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Naxçıvan, Rusiya imperiyası |
| Atası | Kəlbəli xan Kəngərli |
| Həyat yoldaşları | Fatimə Xanım Zöhrə Xanım Bibi Xanım |
| Ailəsi | Naxçıvanskilər |
| Dini | Şiə İslam |
Həyatı
Nəzərəli xan gənc yaşlarında atası Kəlbəli xan tərəfindən Fətəli şah Qacarın yanına göndərilmiş və onun yanında əmanət olaraq qalmışdır.
Xanlığı
Qacar ordusunun rəhbəri və vəliəhd şahzadə Abbas Mirzənin oğlu tərəfindən yazılmış bu məktubda Kərim xandan Qarabağı ələ keçirilməsi istənilirdi. Bu məqsəd üçün ona 1000 süvari də yardıma göndərilmişdi. Artıq iyun ayının əvvəllərində Kərim xan əmrində olan ordu ilə birlikdə Qarabağda əməliyyatlara başlamışdı. Onun Mehri istiqamətindəki yolları bağlamasından sonra bölgədəki rus komandanı general Nebolsin polkovnik Kortlyarevskiyə XVII Yaeger alayını götürərək Kərim xanın ələ keçirdiyi yeri geri almağa göndərir. Yürüşə başlayan Kortlyarevski Kərim xanın mövqeləndiyi yerə gəlir və baş verən toqquşmalardan sonra onu Ordubada doğru geri çəkilməyə məcbur edir. Bir qədər sonra isə Pyotr Stepanoviç gecə hücumu ilə birlikdə Mehrini ələ keçirir. Mehridəki Qacar qarnizonunun komandanı Pir Qulu xan Arazı keçərək Qaradağa, Kərim xan isə Naxçıvana gedir. Nəticədə yürüşü uğursuz həyata keçirdiyi üçün Kərim xan Tehrana göndərilir və onun yerinə artıq vəfat etmiş Kəlbəli xan Kəngərlinin ən böyük oğlu Nəzərəli xan Kəngərli gətirilir. Bu hadisə ilə birlikdə Kəlbəli xanın ölümündən sonra Naxçıvan xanlığının idarəsini xanın böyük oğlu Nəzərəli xan öz əlinə aldı. Lakin tezliklə Kəlbəli xanın qardaşı oğlu Kərim xan Kəngərli hakimiyyəti öz əlinə keçirdi. Lakin o da hakimiyyətdə iki ildən artıq qala bilmədi. Beləliklə, Nəzərəlinin xanlığı 1813-cü ilə qədər davam edir. Həmin ildə Kərim xan Kəngərli yenidən xalıq vəzifəsinə təyinat alır. O, bir neçə dəfə Naxçıvan şəhərinin hakimi təyin edilmiş və 1818-ci ildə Qacar hökuməti tərəfindən ona təqaüd ayrılmışdır.
Rusiya imperiyası tabeliyində
Naxçıvan xanlığı haqqında çox qiymətli məlumatlar həmin dövrdə diplomatik fəaliyyət göstərən rus yazıçısı A. S. Qriboyedovun yazılarında da vardır. A.S. Qriboyedov ikinci Rusiya—İran müharibəsi dövründə aparılan danışıqlarda iştirak etdiyindən hadisələrin şahidi olmuşdu. «Qafqaz məcmuəsində» Aleksandr Sergeyeviç Qriboyedovun tərcümeyi-halı haqqında nəşr edilmiş sənədlər qiymətli materialla zəngindir. Həmin məcmuədəki sənədlər arasında Kəlbəli xanın, Nəzər Əli xanın, Həsən xanın, Ehsan xanın və Şıxəli bəyin Rusiya hərbi xadimləri ilə məktublaşmaları vardır. Maraqlıdır ki, Nəzərəli xanın və Həsən xanın siyasi xadim kimi fəaliyyəti ilk dəfə A. S. Qriboyedov tərəfindən göstərilmişdir.
Naxçıvan xanlığının Rusiya imperiyasına birləşdirilməsindən sonra Nəzərəli xan Naxçıvanda yaşamağa davam etdi. Kəngərli süvariləri adlı qeyri-nizami hərbi dəstə formalaşdırıldıqdan sonra isə oraya qatıldı. 1828-ci ildə İran işləri üzrə Rusiya imperiyasının səlahiyyətli nümayəndəsi Aleksandr Qriboyedovun hökumətə məsləhətindən sonra ona illik 1100 çervon təqaüd ayrıldı və atasının xidmətlərinə görə polkovnik-leytenant rütbəsinə yüksəldildi. Bir müddət sonra isə üstün xidmətə görə polkovnik rütbəsi aldı. Nəzərəli xan 1837-ci ildə imperator I Nikolayın Qafqaza səfəri xatirəsilə hazırlanmış gümü medalla mükafatlandırılmışdı.
Sahib olduğu tyul mülkləri ilə birlikdə Nəzərəli xan Nəzərabad adlı kənddə böyük suvarılan və dəmyə torpaqlarına malik idi. Bundan başqa onun mülklərinə Naxçıvan şəhərində yerləşən ictimai hamam da daxil idi. 1850-ci ilin hesablamalarına görə, onun mülkiyyətində 8 irsi sahibliklə kənd var idi: 360 rubl illik gəlir ilə Əliabad kəndi, 700 rubl illik gəlir ilə Tumbul, 500 rubl illik gəlir ilə Yamxana, 600 rubl illik gəlir ilə Xanağa, 400 rubl illik gəlir ilə Zeynəddin, 200 rubl illik gəlir ilə Vayxır, 300 rubl illik gəlir ilə Nəzərabad və 150 rubl illik gəlir ilə Zuvala. Bundan başqa onun iki üzüm bağı və iki böyük evi var idi.
Ailəsi
1831-ci ilin məlumatında onun birinci arvadı Fatimə Xanımın (təxminən 1776-cı il təvəllüdlü) artıq vəfat etmişdi. Digər iki arvadı - 1816-cı il təvəllüdlü Zöhrə Xanım və 1806-cı il təvəllüdlü Bibi Xanım idi. 1858-ci ilin qeydiyyatlarında yalnız Bibi Xanımın adı qeyd edilmişdir. 1866-cı ildən sonra onun varisləri Naxçıvanski soyadını qəbul etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Əliyev, 1996. səh. 66
- Нагдалиев, 2006. səh. 331
- Əliyev, 1996. səh. 6
Mənbə
- Фархад Нагдалиев. Ханы Нахичеванский в Российской империи / Научный ред. серии Э. Мамедли, оформление Ф. Нагдалиев. Москва: Новый Аргумент. 2006.
- Fuad Əliyev, Mirabdulla Əliyev. (PDF). Bakı: Azərnəşr. Mahmud İsmayılov. 1996.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nezereli xan Kengerli d 1776 Naxcivan xanligi o 1856 Naxcivan Rusiya imperiyasi 1811 1813 cu illerde Naxcivan xanliginin xani olmus Rus Iran muharibelerinde Qacar ordusu terefinden istirak etmisdir Nezereli xan Ehsan xan Kengerli ve Seyxeli xan Kengerlinin qardasi idi Nezereli xan KengerliNaxcivan xani1811 1813EvvelkiKelbeli xan KengerliSonrakiKerim xan KengerliSexsi melumatlarDogum tarixi 1776Dogum yeri Naxcivan xanligiVefat tarixi 1856Vefat yeri Naxcivan Rusiya imperiyasiAtasi Kelbeli xan KengerliHeyat yoldaslari Fatime Xanim Zohre Xanim Bibi XanimAilesi NaxcivanskilerDini Sie IslamHeyatiNezereli xan genc yaslarinda atasi Kelbeli xan terefinden Feteli sah Qacarin yanina gonderilmis ve onun yaninda emanet olaraq qalmisdir Xanligi Qacar ordusunun rehberi ve veliehd sahzade Abbas Mirzenin oglu terefinden yazilmis bu mektubda Kerim xandan Qarabagi ele kecirilmesi istenilirdi Bu meqsed ucun ona 1000 suvari de yardima gonderilmisdi Artiq iyun ayinin evvellerinde Kerim xan emrinde olan ordu ile birlikde Qarabagda emeliyyatlara baslamisdi Onun Mehri istiqametindeki yollari baglamasindan sonra bolgedeki rus komandani general Nebolsin polkovnik Kortlyarevskiye XVII Yaeger alayini goturerek Kerim xanin ele kecirdiyi yeri geri almaga gonderir Yuruse baslayan Kortlyarevski Kerim xanin movqelendiyi yere gelir ve bas veren toqqusmalardan sonra onu Ordubada dogru geri cekilmeye mecbur edir Bir qeder sonra ise Pyotr Stepanovic gece hucumu ile birlikde Mehrini ele kecirir Mehrideki Qacar qarnizonunun komandani Pir Qulu xan Arazi kecerek Qaradaga Kerim xan ise Naxcivana gedir Neticede yurusu ugursuz heyata kecirdiyi ucun Kerim xan Tehrana gonderilir ve onun yerine artiq vefat etmis Kelbeli xan Kengerlinin en boyuk oglu Nezereli xan Kengerli getirilir Bu hadise ile birlikde Kelbeli xanin olumunden sonra Naxcivan xanliginin idaresini xanin boyuk oglu Nezereli xan oz eline aldi Lakin tezlikle Kelbeli xanin qardasi oglu Kerim xan Kengerli hakimiyyeti oz eline kecirdi Lakin o da hakimiyyetde iki ilden artiq qala bilmedi Belelikle Nezerelinin xanligi 1813 cu ile qeder davam edir Hemin ilde Kerim xan Kengerli yeniden xaliq vezifesine teyinat alir O bir nece defe Naxcivan seherinin hakimi teyin edilmis ve 1818 ci ilde Qacar hokumeti terefinden ona teqaud ayrilmisdir Rusiya imperiyasi tabeliyinde Naxcivan xanligi haqqinda cox qiymetli melumatlar hemin dovrde diplomatik fealiyyet gosteren rus yazicisi A S Qriboyedovun yazilarinda da vardir A S Qriboyedov ikinci Rusiya Iran muharibesi dovrunde aparilan danisiqlarda istirak etdiyinden hadiselerin sahidi olmusdu Qafqaz mecmuesinde Aleksandr Sergeyevic Qriboyedovun tercumeyi hali haqqinda nesr edilmis senedler qiymetli materialla zengindir Hemin mecmuedeki senedler arasinda Kelbeli xanin Nezer Eli xanin Hesen xanin Ehsan xanin ve Sixeli beyin Rusiya herbi xadimleri ile mektublasmalari vardir Maraqlidir ki Nezereli xanin ve Hesen xanin siyasi xadim kimi fealiyyeti ilk defe A S Qriboyedov terefinden gosterilmisdir Naxcivan xanliginin Rusiya imperiyasina birlesdirilmesinden sonra Nezereli xan Naxcivanda yasamaga davam etdi Kengerli suvarileri adli qeyri nizami herbi deste formalasdirildiqdan sonra ise oraya qatildi 1828 ci ilde Iran isleri uzre Rusiya imperiyasinin selahiyyetli numayendesi Aleksandr Qriboyedovun hokumete meslehetinden sonra ona illik 1100 cervon teqaud ayrildi ve atasinin xidmetlerine gore polkovnik leytenant rutbesine yukseldildi Bir muddet sonra ise ustun xidmete gore polkovnik rutbesi aldi Nezereli xan 1837 ci ilde imperator I Nikolayin Qafqaza seferi xatiresile hazirlanmis gumu medalla mukafatlandirilmisdi Sahib oldugu tyul mulkleri ile birlikde Nezereli xan Nezerabad adli kendde boyuk suvarilan ve demye torpaqlarina malik idi Bundan basqa onun mulklerine Naxcivan seherinde yerlesen ictimai hamam da daxil idi 1850 ci ilin hesablamalarina gore onun mulkiyyetinde 8 irsi sahiblikle kend var idi 360 rubl illik gelir ile Eliabad kendi 700 rubl illik gelir ile Tumbul 500 rubl illik gelir ile Yamxana 600 rubl illik gelir ile Xanaga 400 rubl illik gelir ile Zeyneddin 200 rubl illik gelir ile Vayxir 300 rubl illik gelir ile Nezerabad ve 150 rubl illik gelir ile Zuvala Bundan basqa onun iki uzum bagi ve iki boyuk evi var idi Ailesi 1831 ci ilin melumatinda onun birinci arvadi Fatime Xanimin texminen 1776 ci il tevelludlu artiq vefat etmisdi Diger iki arvadi 1816 ci il tevelludlu Zohre Xanim ve 1806 ci il tevelludlu Bibi Xanim idi 1858 ci ilin qeydiyyatlarinda yalniz Bibi Xanimin adi qeyd edilmisdir 1866 ci ilden sonra onun varisleri Naxcivanski soyadini qebul etmisdir Hemcinin baxNaxcivanskilerIstinadlarEliyev 1996 seh 66 Nagdaliev 2006 seh 331 Eliyev 1996 seh 6MenbeFarhad Nagdaliev Hany Nahichevanskij v Rossijskoj imperii Nauchnyj red serii E Mamedli oformlenie F Nagdaliev Moskva Novyj Argument 2006 Fuad Eliyev Mirabdulla Eliyev PDF Baki Azernesr Mahmud Ismayilov 1996