Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nijni Novqorod (rus. Нижний Новгород) — Rusiyada şəhər, Nijeqorod vilayətinin mərkəzi. 1932–1990-cı illərdə yazıçı Maksim Qorki şərəfinə Qorki (rus. Горький) adlanırdı. 1,3-milyonluq əhalisi olan Nijni Novqorod Rusiyanın beşinci ən iri şəhəridir.
| Şəhər | |||||
| Nijni Novqorod | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Нижний Новгород | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə |  Rusiya | ||||
| Region | Nijeqorod vilayəti | ||||
| Rayon | Nijni Novqorod | ||||
| Daxili bölgüsü | 8 şəhər ərazisi | ||||
| Bələdiyyə başçısı | Yuri Şalabaev | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1221 | ||||
| İlk məlumat | 1221 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 200 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəsmi dili | |||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +7 831 | ||||
| Poçt indeksi | 603000–603999 | ||||
| Nəqliyyat kodu | 52 | ||||
| Digər | |||||
| admgor.nnov.ru | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Nijni Novqorod 1221-ci ildə böyük knyaz tərəfindən salınıb.
Nijni-Novqorod Suzdal Rusunun forpost-qalası kimi onun şərq sərhəddində meydana gəldi və sonra Volqa boyu diyarlara istiqamətlənən müstəmləkəçilik tədbirlərinə dayaq məntəqəsi olaraq xidmət edirdi. Vladimir-Suzdal knyazı Yuri Dolqoroki (Dolqoroki – onun ləqəbidir, yəni "əliuzun", təcavüzkar) Oka çayının Volqaya töküldüyü yerdə yerli Mordva tatarlarınının Çul Kala kəndini tutdu və mordva tatar ölkəsinə qarşı 1221-ci ildə burada Nijni-Novqorod qalasını tikdirdi. O bu kəndi Novqorod Velikidən fərqləndirmək üçün onu Nijni-Novqorod (Aşağı yeni şəhər) adlandırdı. Lev Qumilyev bu şəhərin tarixi barədə yazırdı: XIII əsrdə Volqa hələ rus çayı deyildi. Rusun sərhəd şəhəri 1220-ci ildə hücumla alınan Mordov qalasının yerində salınmış Nijni-Novqorod oldu.
1350-ci ildə şəhər artıq Suzdal-Novqorod knyazlığının paytaxtı idi. Əlverşli coğrafi mövqedə yerləşdiyinə görə şəhər inkişaf etməyə başlayır, tezliklə iri ticarət və mədəniyyət mərkəzinə çevrilir. 1392-ci ildə digər rus knyazlıqları ilə düşmənçilik aparan Moskva knyazlığı Nijni-Novqorodu tutdu və bununla Volqa boyunu əlinə aldı. Artıq I Vasilinin vaxtında (1371-1415) Moskvaya tabe etdirilən Nijni Novqorod Qazan xanlığı ilə uzunmüddətli mübarizədə rusun dayaq nöqtəsinə çevrilir XVI əsrdə şəhər Kremli tikilir. Elə bu zamandan Rusun inzibati- iqtisadi mərkəzinə çevrilir. Nijni-Novqorod artıq XVI əsrin II yarısında Kazanın istila olunmasından sonra tatar, mordva, çeremiş və çuvaş ərazilərinin dərinliklərinə qədər yeriməkdə idi; bir sıra önqalaların tikilməsi ilə əlaqədar olaraq tədricən öz hərbi əhəmiyyətini itirməyə üz qoydu.
XVII əsrin başlanğıcında bu şəhər artıq hərbi təyinatından uzaqlaşmışdı. Düzdür, şəhər kifayət qədər möhkəm və böyük daş qalanı andırırdı. Üst və alt tərəfləri qalın hasarlar və bürclərlə, dərin xəndəklərlə əhatələnmişdi. Lakin onun qarnizonunun sayı artıq əhalisinin sayından çox geridə qalırdı. 2. İvan Qroznı isə 60-cı illərdə (XVI əsr) Nijni-Novqoroda xidməti işləri aparmaq üçün xariciləri ( ruslar onlara "Nemçina"- rus dilini bilmədiklərinə görə "lal" deyirdilər) cəlb edirdilər. Artıq 1620-22-ci illərdəki şəhərin Qeydiyyat Dəftərində köhnə alman slabodasından bəhs olunur. 1714-cü ildə Nijeqorod quberniya mərkəzi olur.
1817-ci ildə Makarov yarmarkası bura köçürülür. Şəhər Volqa boyunun ən gözəl şəhərlərindən biridir. Burada indi də əsl sakinlər-tatarlar, çuvaşlar, marilər, mordvalılar yaşamaqdadır.
Sovet illərində rus yazıçısı Maksim Qorkinin xatirəsinə şəhərə Qorkinin adı verilmiş, son illərdə tarixi reallığın bərpası məqsədilə şəhərin əski adı bərpa edilmiş, yenə bu zaman məntəqənin əsil türk adı yada düşməmişdir. Ətrafdakı Arzamas, Kulebak, Balaxna türk yer adları şəhərin qədim tarixi ilə səsləşir. Nijni-Novqorod şəhərini yerli çuvaşlar Çul Kala (Daş qala) adlandırırlar. Çuvaş dilindəki çul, çol "daş"; kala, kula, xola, xula qədim türk sözü "qala" ilə əlaqədardır. Şəhərə yerli marilər isə İkarman (İ-"yeni", karman, kirman "qala" deməkdir) adlandırırlar, deyə Fasmer "Rus dilinin etimoloji lüğəti" ində yazır. Müqayisə et: Siktıvkar, Çeboskar, Kudımkar və s.
Bədii əsərlərdə və memuar ədəbiyyatında tarixi hal qorunur: Puşkin qoca çuvaşdan öyrəndi ki, çıxıb gəldiyi Nijninovqorod adlandırılan şəhər Çol-Xola yəni "Daş şəhər", Puşkin özü isə "Vıros" (yəni rus) imiş.
20 noyabr 1985-ci il də Nijni Novqorodda metro açıldı. 2020-ci il məlumatına görə 2 xətti və 15 stansiyası var.
Mənbə
Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix.Dəyişdirilən adlarBakı, Nurlar, 2009, səh.85-87
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nijni Novqorod rus Nizhnij Novgorod Rusiyada seher Nijeqorod vilayetinin merkezi 1932 1990 ci illerde yazici Maksim Qorki serefine Qorki rus Gorkij adlanirdi 1 3 milyonluq ehalisi olan Nijni Novqorod Rusiyanin besinci en iri seheridir SeherNijni NovqorodNizhnij NovgorodBayraq d Gerb d 56 19 37 sm e 44 00 27 s u Olke RusiyaRegion Nijeqorod vilayetiRayon Nijni NovqorodDaxili bolgusu 8 seher erazisiBelediyye bascisi Yuri SalabaevTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1221Ilk melumat 1221Sahesi 410 6 km Merkezin hundurluyu 200 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 1 213 477 nef 1 yanvar 2023 Resmi dili rus diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 831Poct indeksi 603000 603999Neqliyyat kodu 52Digeradmgor nnov ruXeriteni goster gizle Nijni Novqorod Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiNijni Novqorod 1221 ci ilde boyuk knyaz terefinden salinib Nijni Novqorod Suzdal Rusunun forpost qalasi kimi onun serq serheddinde meydana geldi ve sonra Volqa boyu diyarlara istiqametlenen mustemlekecilik tedbirlerine dayaq menteqesi olaraq xidmet edirdi Vladimir Suzdal knyazi Yuri Dolqoroki Dolqoroki onun leqebidir yeni eliuzun tecavuzkar Oka cayinin Volqaya tokulduyu yerde yerli Mordva tatarlarininin Cul Kala kendini tutdu ve mordva tatar olkesine qarsi 1221 ci ilde burada Nijni Novqorod qalasini tikdirdi O bu kendi Novqorod Velikiden ferqlendirmek ucun onu Nijni Novqorod Asagi yeni seher adlandirdi Lev Qumilyev bu seherin tarixi barede yazirdi XIII esrde Volqa hele rus cayi deyildi Rusun serhed seheri 1220 ci ilde hucumla alinan Mordov qalasinin yerinde salinmis Nijni Novqorod oldu 1350 ci ilde seher artiq Suzdal Novqorod knyazliginin paytaxti idi Elversli cografi movqede yerlesdiyine gore seher inkisaf etmeye baslayir tezlikle iri ticaret ve medeniyyet merkezine cevrilir 1392 ci ilde diger rus knyazliqlari ile dusmencilik aparan Moskva knyazligi Nijni Novqorodu tutdu ve bununla Volqa boyunu eline aldi Artiq I Vasilinin vaxtinda 1371 1415 Moskvaya tabe etdirilen Nijni Novqorod Qazan xanligi ile uzunmuddetli mubarizede rusun dayaq noqtesine cevrilir XVI esrde seher Kremli tikilir Ele bu zamandan Rusun inzibati iqtisadi merkezine cevrilir Nijni Novqorod artiq XVI esrin II yarisinda Kazanin istila olunmasindan sonra tatar mordva ceremis ve cuvas erazilerinin derinliklerine qeder yerimekde idi bir sira onqalalarin tikilmesi ile elaqedar olaraq tedricen oz herbi ehemiyyetini itirmeye uz qoydu XVII esrin baslangicinda bu seher artiq herbi teyinatindan uzaqlasmisdi Duzdur seher kifayet qeder mohkem ve boyuk das qalani andirirdi Ust ve alt terefleri qalin hasarlar ve burclerle derin xendeklerle ehatelenmisdi Lakin onun qarnizonunun sayi artiq ehalisinin sayindan cox geride qalirdi 2 Ivan Qrozni ise 60 ci illerde XVI esr Nijni Novqoroda xidmeti isleri aparmaq ucun xaricileri ruslar onlara Nemcina rus dilini bilmediklerine gore lal deyirdiler celb edirdiler Artiq 1620 22 ci illerdeki seherin Qeydiyyat Defterinde kohne alman slabodasindan behs olunur 1714 cu ilde Nijeqorod quberniya merkezi olur 1817 ci ilde Makarov yarmarkasi bura kocurulur Seher Volqa boyunun en gozel seherlerinden biridir Burada indi de esl sakinler tatarlar cuvaslar mariler mordvalilar yasamaqdadir Sovet illerinde rus yazicisi Maksim Qorkinin xatiresine sehere Qorkinin adi verilmis son illerde tarixi realligin berpasi meqsedile seherin eski adi berpa edilmis yene bu zaman menteqenin esil turk adi yada dusmemisdir Etrafdaki Arzamas Kulebak Balaxna turk yer adlari seherin qedim tarixi ile seslesir Nijni Novqorod seherini yerli cuvaslar Cul Kala Das qala adlandirirlar Cuvas dilindeki cul col das kala kula xola xula qedim turk sozu qala ile elaqedardir Sehere yerli mariler ise Ikarman I yeni karman kirman qala demekdir adlandirirlar deye Fasmer Rus dilinin etimoloji lugeti inde yazir Muqayise et Siktivkar Ceboskar Kudimkar ve s Bedii eserlerde ve memuar edebiyyatinda tarixi hal qorunur Puskin qoca cuvasdan oyrendi ki cixib geldiyi Nijninovqorod adlandirilan seher Col Xola yeni Das seher Puskin ozu ise Viros yeni rus imis 20 noyabr 1985 ci il de Nijni Novqorodda metro acildi 2020 ci il melumatina gore 2 xetti ve 15 stansiyasi var MenbeMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlarBaki Nurlar 2009 seh 85 87IstinadlarVikianbarda Nijni Novqorod ile elaqeli mediafayllar var