Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nelson Holilala Mandela (kosa. Nelson Rolihlahla Mandela; 18 iyul 1918[…], Mfezo[d], Keyp əyaləti[d], Cənubi Afrika İttifaqı[…] – 5 dekabr 2013[…], Hafton-Esteyt[d], Qautenq vilayəti) — Cənubi Afrika Respublikasının ilk qaradərili prezidenti (1994–1999). Aparteid əleyhinə apardığı mübarizəyə görə 27 il həbsxanada yatmışdır (1963–1990). 1993-cü il Nobel Sülh mükafatı laureatı.
| Nelson Mandela | |
|---|---|
| xosa. Nelson Rolihlahla Mandela | |
 | |
Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti[d] | |
| 10 may 1994 – 14 iyun 1999 | |
| Əvvəlki | Frederik Villem de Klerk[d] |
| Sonrakı | Tabo Mbeki |
Qoşulmama Hərəkatının Baş katibi[d] | |
| 2 sentyabr 1998 – 1999 | |
| Əvvəlki | Andres Pastrana Aranqo[d] |
| Sonrakı | Tabo Mbeki |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Rolihllahla Mandela |
| Doğum tarixi | 18 iyul 1918[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 5 dekabr 2013[…](95 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | tənəffüs yolları xəstəliyi[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, avtobioqraf[d], vəkil, siyasi fəal[d], siyasi məhbus, ssenarist |
| Atası | Qadla Henri Mphakanyisva[d] |
| Anası | Nosekeni Fanni[d] |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları |
|
| Dini | metodizm |
| | |
| Təltifləri |                                    |
 | |
| nelsonmandela.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1918-ci ildə Rolihlahla Dalibhunga adı ilə Cənubi Afrikanın kiçik kəndində klanında doğulub. Cənubi Afrikada çox vaxt onu klanının adı — Madiba ilə çağırırdılar. İngilis Nelson adını isə ona məktəbdəki müəllimi vermişdi.
Onun atası Thembu kral ailəsinin məsləhətçisi olub və Nelson Mandelanın doqquz yaşı olanda ölmüşdü. Bundan sonra ona Thembu xalqının icraçı naibi Jongintaba Dalindyebo atalıq edib.
Siyasi fəaliyyəti
Mandela Afrika Milli Konqresinə (ANC) 1943-cü ildə fəal kimi qoşulub, daha sonra isə ANC-nin Gənclər Liqasının təsisçisi və prezidenti olub. Həbsdən çıxandan sonra Nelson Mandela ANC-in prezidenti olub.
1952-ci ildə Mandela vəkil oldu və şəriki Oliver Tambo ilə birlikdə Yohannesburqda hüquq məsləhətxanası açdı. Mandela və Tambo bütövlükdə ağdərili Milli Partiya tərəfindən icad edilən, qaradərili çoxluğu əzən aparteid sisteminə qarşı birgə kampaniya aparıblar. 1956-cı ildə cənab Mandela 155 digər fəalla birlikdə dövlətə xəyanətdə ittihamlanıb, amma dörd il davam edən istintaqdan sonra ittihamlar ləğv edilib. Aparteidə qarşı müqavimət, əsasən yeni Keçid Qanunlarına görə gücləndi. Bu qanunlar qaradərililərin harada işləyə və yaşaya biləcəklərini diktə edirdilər.
ANC 1960-cı ildə qanundankənar elan edildi və Mandela təşkilatın digər aparıcı üzvləri ilə birlikdə gizli fəaliyyətə başladı. 1960-cı ildə, polis Şarpevill şəhərciyində keçirilən aksiyada 69 qaradərili adamı güllələyərək öldürəndə, aparteid rejiminə qarşı müxalifət böyüməyə başladı. Bu, dinc müqavimətin sonuna çevrildi və ANC-nin vitse-prezidenti olan Mandela iqtisadi sabotaj kampaniyasını başladı. Bir müddətdən sonra Mandela, sabotaj və zorakı dövlət çevrilişi törətməyə cəhd etməkdə ittihamlanmışdı. Müttəhimlərin bir çoxunun həbs olduğu yerin adı olan Rivonia məhkəməsi kimi tanınan istintaqda Mandela demokratiya, azadlıq və bərabərlik haqqında fikirlərini müttəhimlər kürüsündən söylədi.
1964-cü ilin qış aylarında ona ömürlük həbs cəzası kəsildi. 1968–69-cu illər arasında, 12 ay ərzində onun anası öldü və ən böyük oğlu yol qəzasında öldürüldü, amma Mandelaya onların dəfn mərasiminə getməyə icazə verilmədi. Mandela və digər ANC liderləri həbsdə və ya mühacirətdə olarkən Cənubi Afrikada qaradərililərin yaşadığı hissələrdə yaşayan gənclər ağdərili azlığın hakimiyyətinə qarşı savaşmağa çalışırdılar. Yüzlərlə ölənlər və minlərlə yaralananlardan sonra üsyan dayandırıldı.
1980-ci ildə mühacirətdə olan Tambo Mandelanı azad etmək üçün beynəlxalq kampaniyaya başladı. Dünya birliyi Cənubi Afrikanın aparteid rejiminə qarşı 1967-ci ildə tətbiq olunan sanksiyaları gücləndirdi. Təzyiqə görə nəticələr əldə olundu və 1990-cı ildə Prezident ANC-ə qarşı qadağanı ləğv etdi. Mandela həbsdən buraxıldı və Cənubi Afrikada yeni, çoxirqli demokratiyanın yaradılmasına başlandı.
1993-cü ilin dekabr ayında Mandelaya və de Klerkə Nobel Sülh Mükafatı verildi. Beş ay bundan sonra, Cənubi Afrikanın tarixində ilk dəfə olaraq bütün irqlər demokratik seçkilərdə iştirak etdilər və cənab Mandela prezident seçildi. Onun üzləşdiyi birinci problem — kasıblar üçün mənzillərin qıtlığı idi və xarabalıq şəhərcikləri əsas şəhərləri korlamağa davam edirdi. Müavini hökuməti idarə etməklə məşğul olarkən Mandela rəhbərin tam rəsmi vəzifələrini yerinə yetirərək Cənubi Afrika üçün yeni beynəlxalq imic yaradırdı. Bu baxımdan o, ölkənin çoxmillətli şirkətlərini Cənubi Afrikada qalıb, oraya pul buraxmağa razı edə bildi.
1999-cu ildə prezidentlikdən gedəndən sonra onun ictimai çıxışlarının əksəriyyəti onun yaratdığı Mandela Fondu ilə bağlı idi, amma o, dünyanı gəzməyə, liderlərlə görüşməyə və konfranslarda iştirak etməyə davam edirdi.
Şəxsi həyatı
1944-cü ildə Mandela, birinci həyat yoldaşı Evelyn Mase ilə evlənib. Dünyaya dörd uşaq gətirəndən sonra onlar 1958-ci ildə boşandılar. 1958-ci ildə Mandela Vinni Madikizela ilə evləndi. Daha sonra xanım Madikizela həyat yoldaşının həbsdən çıxarılması üçün aktiv olaraq kampaniya aparıb. 1992-ci ildə Mandela onun həyat yoldaşı Vinninin xəyanəti əsasında ondan ayrıldı. Vinni həmçinin adam oğurlamaq və hücumda kömək etməkdə günahkar hesab edilmişdi.
1998-ci ildə, 80-ci ad günündə cənab Mandela Mozambikin keçmiş prezidentinin dul xanımı ilə evləndi. Son illərdə onun ən önəmli müdaxiləsi 2005-ci ildə, oğlu Makgathonun ölümündən sonra gəldi.QİÇS epidemiyası haqqında danışmaq tabu olan vaxtda cənab Mandela elan etdi ki, onun oğlu QİÇŞ-dən ölüb və onun "normal xəstəlik kimi görünməsi üçün" Cənubi Afrikalıları epidemiya haqqında danışmağa çağırdı.
İstinadlar
- Mandela N. Long Walk to Freedom (ing.): The Autobiography of Nelson Mandela. 1 Little, Brown, 1994. P. 3.
- Smith D. R. Nelson Mandela, South Africa's first black president, dies aged 95 (ing.). The Guardian, 2013.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Nelson Mandela Dead: Former South African President Has Died At 95 (ing.). Business Insider, 2013.
- http://www.slate.fr/story/81127/winnie-mandela.
- Graca Machel, a first lady twice over: The woman by Nelson Mandela’s side (ing.). Washington Post, 2013.
- Mandela N. Long Walk to Freedom (ing.): The Autobiography of Nelson Mandela. 1 Little, Brown, 1994. P. 119.
- Mandela's Son Dies Of AIDS (ing.). CBS News, 2005.
- Nelson Mandela's family begins exhuming remains of children (ing.). The Daily Telegraph, 2013.
- Ex-wife challenges Nelson Mandela's will, demands homestead (ing.). Los Angeles Times, 2014.
- Nelson Mandela buried at Qunu ancestral home (ing.). // BBC News Online 2013.
- Mandela N. Long Walk to Freedom (ing.): The Autobiography of Nelson Mandela. 1 Little, Brown, 1994. P. 6.
- "Nelson Mandela 1918–2013 on BBC History". 2022-08-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-07.
- "Nelson Mandela — aparteidə qalib gəlmiş insan". 2023-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-07.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nelson Holilala Mandela kosa Nelson Rolihlahla Mandela 18 iyul 1918 Mfezo d Keyp eyaleti d Cenubi Afrika Ittifaqi 5 dekabr 2013 Hafton Esteyt d Qautenq vilayeti Cenubi Afrika Respublikasinin ilk qaraderili prezidenti 1994 1999 Aparteid eleyhine apardigi mubarizeye gore 27 il hebsxanada yatmisdir 1963 1990 1993 cu il Nobel Sulh mukafati laureati Nelson Mandelaxosa Nelson Rolihlahla MandelaCenubi Afrika Respublikasinin Prezidenti d 10 may 1994 14 iyun 1999EvvelkiFrederik Villem de Klerk d SonrakiTabo MbekiQosulmama Herekatinin Bas katibi d 2 sentyabr 1998 1999EvvelkiAndres Pastrana Aranqo d SonrakiTabo MbekiSexsi melumatlarDogum adi Rolihllahla MandelaDogum tarixi 18 iyul 1918 1918 07 18 Dogum yeri Mfezo d Keyp eyaleti d Cenubi Afrika Ittifaqi Vefat tarixi 5 dekabr 2013 2013 12 05 95 yasinda Vefat yeri Hafton Esteyt d Yohannesburq d Qautenq vilayeti CARVefat sebebi teneffus yollari xesteliyi d Defn yeri Qunu d Partiya Afrika Milli Konqresi 1943 Cenubi Afrika Kommunist Partiyasi d 1950 1960 Tehsili Vitvatersrand Universiteti d Fort Her Universiteti d Cenubi Afrika Universiteti d London Universiteti d Fealiyyeti siyasetci avtobioqraf d vekil siyasi feal d siyasi mehbus ssenaristAtasi Qadla Henri Mphakanyisva d Anasi Nosekeni Fanni d Heyat yoldaslari Evelin Meys d 1944 1957 Vinni Madikizela Mandela d 1958 1996 Qrasa Masel d 1998 2013 Usaqlari Makqatho Mandela d Makazive Mandela d Zenani Mandela Dlamini d Thembekile Mandela d Zindzi Mandela d Dini metodizmTeltiflerinelsonmandela org Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1918 ci ilde Rolihlahla Dalibhunga adi ile Cenubi Afrikanin kicik kendinde klaninda dogulub Cenubi Afrikada cox vaxt onu klaninin adi Madiba ile cagirirdilar Ingilis Nelson adini ise ona mektebdeki muellimi vermisdi Onun atasi Thembu kral ailesinin meslehetcisi olub ve Nelson Mandelanin doqquz yasi olanda olmusdu Bundan sonra ona Thembu xalqinin icraci naibi Jongintaba Dalindyebo ataliq edib Siyasi fealiyyeti Mandela Afrika Milli Konqresine ANC 1943 cu ilde feal kimi qosulub daha sonra ise ANC nin Gencler Liqasinin tesiscisi ve prezidenti olub Hebsden cixandan sonra Nelson Mandela ANC in prezidenti olub 1952 ci ilde Mandela vekil oldu ve seriki Oliver Tambo ile birlikde Yohannesburqda huquq meslehetxanasi acdi Mandela ve Tambo butovlukde agderili Milli Partiya terefinden icad edilen qaraderili coxlugu ezen aparteid sistemine qarsi birge kampaniya apariblar 1956 ci ilde cenab Mandela 155 diger fealla birlikde dovlete xeyanetde ittihamlanib amma dord il davam eden istintaqdan sonra ittihamlar legv edilib Aparteide qarsi muqavimet esasen yeni Kecid Qanunlarina gore guclendi Bu qanunlar qaraderililerin harada isleye ve yasaya bileceklerini dikte edirdiler ANC 1960 ci ilde qanundankenar elan edildi ve Mandela teskilatin diger aparici uzvleri ile birlikde gizli fealiyyete basladi 1960 ci ilde polis Sarpevill seherciyinde kecirilen aksiyada 69 qaraderili adami gulleleyerek oldurende aparteid rejimine qarsi muxalifet boyumeye basladi Bu dinc muqavimetin sonuna cevrildi ve ANC nin vitse prezidenti olan Mandela iqtisadi sabotaj kampaniyasini basladi Bir muddetden sonra Mandela sabotaj ve zoraki dovlet cevrilisi toretmeye cehd etmekde ittihamlanmisdi Muttehimlerin bir coxunun hebs oldugu yerin adi olan Rivonia mehkemesi kimi taninan istintaqda Mandela demokratiya azadliq ve beraberlik haqqinda fikirlerini muttehimler kurusunden soyledi 1964 cu ilin qis aylarinda ona omurluk hebs cezasi kesildi 1968 69 cu iller arasinda 12 ay erzinde onun anasi oldu ve en boyuk oglu yol qezasinda olduruldu amma Mandelaya onlarin defn merasimine getmeye icaze verilmedi Mandela ve diger ANC liderleri hebsde ve ya muhaciretde olarken Cenubi Afrikada qaraderililerin yasadigi hisselerde yasayan gencler agderili azligin hakimiyyetine qarsi savasmaga calisirdilar Yuzlerle olenler ve minlerle yaralananlardan sonra usyan dayandirildi 1980 ci ilde muhaciretde olan Tambo Mandelani azad etmek ucun beynelxalq kampaniyaya basladi Dunya birliyi Cenubi Afrikanin aparteid rejimine qarsi 1967 ci ilde tetbiq olunan sanksiyalari guclendirdi Tezyiqe gore neticeler elde olundu ve 1990 ci ilde Prezident ANC e qarsi qadagani legv etdi Mandela hebsden buraxildi ve Cenubi Afrikada yeni coxirqli demokratiyanin yaradilmasina baslandi 1993 cu ilin dekabr ayinda Mandelaya ve de Klerke Nobel Sulh Mukafati verildi Bes ay bundan sonra Cenubi Afrikanin tarixinde ilk defe olaraq butun irqler demokratik seckilerde istirak etdiler ve cenab Mandela prezident secildi Onun uzlesdiyi birinci problem kasiblar ucun menzillerin qitligi idi ve xarabaliq sehercikleri esas seherleri korlamaga davam edirdi Muavini hokumeti idare etmekle mesgul olarken Mandela rehberin tam resmi vezifelerini yerine yetirerek Cenubi Afrika ucun yeni beynelxalq imic yaradirdi Bu baximdan o olkenin coxmilletli sirketlerini Cenubi Afrikada qalib oraya pul buraxmaga razi ede bildi 1999 cu ilde prezidentlikden gedenden sonra onun ictimai cixislarinin ekseriyyeti onun yaratdigi Mandela Fondu ile bagli idi amma o dunyani gezmeye liderlerle gorusmeye ve konfranslarda istirak etmeye davam edirdi Sexsi heyati 1944 cu ilde Mandela birinci heyat yoldasi Evelyn Mase ile evlenib Dunyaya dord usaq getirenden sonra onlar 1958 ci ilde bosandilar 1958 ci ilde Mandela Vinni Madikizela ile evlendi Daha sonra xanim Madikizela heyat yoldasinin hebsden cixarilmasi ucun aktiv olaraq kampaniya aparib 1992 ci ilde Mandela onun heyat yoldasi Vinninin xeyaneti esasinda ondan ayrildi Vinni hemcinin adam ogurlamaq ve hucumda komek etmekde gunahkar hesab edilmisdi 1998 ci ilde 80 ci ad gununde cenab Mandela Mozambikin kecmis prezidentinin dul xanimi ile evlendi Son illerde onun en onemli mudaxilesi 2005 ci ilde oglu Makgathonun olumunden sonra geldi QICS epidemiyasi haqqinda danismaq tabu olan vaxtda cenab Mandela elan etdi ki onun oglu QICS den olub ve onun normal xestelik kimi gorunmesi ucun Cenubi Afrikalilari epidemiya haqqinda danismaga cagirdi IstinadlarMandela N Long Walk to Freedom ing The Autobiography of Nelson Mandela 1 Little Brown 1994 P 3 Smith D R Nelson Mandela South Africa s first black president dies aged 95 ing The Guardian 2013 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Nelson Mandela Dead Former South African President Has Died At 95 ing Business Insider 2013 http www slate fr story 81127 winnie mandela Graca Machel a first lady twice over The woman by Nelson Mandela s side ing Washington Post 2013 Mandela N Long Walk to Freedom ing The Autobiography of Nelson Mandela 1 Little Brown 1994 P 119 Mandela s Son Dies Of AIDS ing CBS News 2005 Nelson Mandela s family begins exhuming remains of children ing The Daily Telegraph 2013 Ex wife challenges Nelson Mandela s will demands homestead ing Los Angeles Times 2014 Nelson Mandela buried at Qunu ancestral home ing BBC News Online2013 Mandela N Long Walk to Freedom ing The Autobiography of Nelson Mandela 1 Little Brown 1994 P 6 Nelson Mandela 1918 2013 on BBC History 2022 08 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 07 Nelson Mandela aparteide qalib gelmis insan 2023 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 07 Xarici kecidlerVikisitatda Nelson Mandela ile elaqedar sitatlar var