Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Seyid Nəsrullah Bahadur xan ibn Heydər xan Manqıt(1806 — 1860) — Buxara əmirliyinin hökmdarı.
| Nəsrulla xan | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1806 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1860 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | Heydər xan |
| Uşağı | |
Həyatı
Seyid Nəsrullah Bahadur xan ibn Heydər xan Manqıt 1806-cı ildə Buxara şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. 15 yaşından başlayaraq hakimiyyət uğrunda mübarizə başlamışdı.1821-ci ilin yazından başlayaraq Buxara əmirliyinin ordusuna başçılıq etmişdi. yatırılmasında iştirak etmişdi. Özbək tayfaları tərəfindən tutulmuş şəhərini azad etmişdi. Onun əmri ilə 400 nəfərdən 700 nəfərədək adamın başı vurulmuşdu.
Gizli olaraq hazırladıqları bu girişimdən nəticə ala bilməyən Kokand xanlığının müxalifləri, Buxara Əmiri Nasrullaha xəbər göndərərək, Onu Kokandı ələ keçirməsi üçün təşviq ətməyə başlamışdılar. Müxaliflərin yardımı ilə Kokand hakimi Məhəmmədəli xanın məmləkəti idarə edərkən zalımca tövr sərgiləməsi, atasının nikahlısını alması və səfihliği propaqandası aparan Əmir Nasrullah, Kokand xalqında hüzursuzluğun ortaya çıxmasına səbəbiyət vermişdir. Kokand daxilində uyğun ortamı hazırlayan Əmir Nasrulla, 18.000 əsgərdən ibarət olan bir orduyla hərəkətə keçmiş və Kokanda təqribən 25 km² uzaqda ordusunu əyləşdirmişdi. Buxaralıların üzərinə gəldiyini duyan Məhəmmədəli xan, müxaliflərin planı nəticəsində Əmir Nasrulla ilə qarşı-qarşıya gəlməkdən çəkinmiş, Kokandı tərk edərək Oşa çəkilmək məcburiyyətində qalmışdır. Ancaq Məhəmmədəli xan, qaçmağın fayda verməyəcəyini görərək təslim olmağa qərar vermiş və Əmir Nasrullaha elçilər göndərərək istədiyi şərtlərdə barış şərti imzalamağa hazır olduğunu bildirib, Ondan sulh bağlamağı xahiş etmişdi (1841). Ayrıca Buxara xanlığının hakimiyətini qəbul etdiyini göstərmək üçün oğlu Məhəmməd Əmini, Əmir Nəsrullaha göndərmişdir. Fəqət Əmir Nasrullah, müşkül durumda yaxaladığı rəqibinin təklifini rədd etdiyi kimi, ordusunu hücuma başladaraq az saydakı Kokand qüvvələrini məğlub etmiş və şəhəri əsgərlərinə yağmalatmışdır. Şəhərin zənginliklərini Buxaraya daşıyan Əmir Nasrullah, Kokandda xütbəni öz adına oxutmuş və sikkələri öz adına zərb etdirmişdir. Əmir Nasrullah, vəzirlərindən Əbdüssəməd Naibin “İndi Kokand zəbt olundu. Fərqana böyük məmləkətdir. Nə qədər əsgər, sipah və xəzinə xərclənərək alındı. Bura Rusiyanın gəlməsindən qorxulan yerdir. Əgər Məhəmmədəli xan and içib, tövbə edərsə, onu Kokandda buraxıb, Buxaranın tabesi etsək, bu xan bizə qarşı gələn düşmənləra bir qalxan vəzifəsi görmüş olacaq.” - şəklindəki xəbərdarlığını Kokandlı müxaliflərin müdaxiləsi nəticəsində xan onu dinləməmişdi və yanına dustaq olaraq gətirilən Məhəmmədəli xan və əyan-əşrafının öldürülməsinə qərar vermişdir. təhlükəsini tam olaraq ortadan qaldırmaq istəyən Əmir Nasrullah, Məhəmmədəli, oğlu Məhəmməd Əmin, qardaşı Mahmud xan və Şairə Nadirə xanım olaraq tanınan anası Mahlar Ayımı qətl etdirmişdir. Kokand xanlığının başına isə öz yandaşı durumunda olan Manqıtlardan İbrahim Hayali təyin etmişdir (1842). Əmir Nasrullahın etmiş olduğu bu qətliam Kokand xalqının ona duyduğu nifrəti artırmaqdan başqa bir işə yaramamışdır. Nəticədə Kokand xanlığı, Əmir Nasrullahdan yediyi bu ağır zərbənin təsirlərindən qurtulamamış və bir neçə il sonra başlayacaq olan Rus istilasına qarşı onu qoruya bilməmişdir.
1842-ci ildə vеrgilərin 4 dəfə artması nəticəsində üsyan qalхdı. Üsyan nəticəsində Kоkandda Əmir Nəsrullanın hakimiyyəti dеvrildi.
Ədəbiyyat
- Искандаров Б. Аморати Бухоро, ЭСТ, ҷ. 1. - Душанбе, 1978;
- Аҳмад Махдуми Дониш. Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития. - Сталинобод, 1960;
- Исмоилова Б. История Бухарского эмирата. - Х., 2005;
- Ғафуров Б., Тоҷикон, ҷ. 2. - Душанбе, 1985;
- Ҳотамов Н. Таърихи халқи тоҷик. - Душанбе, 2007
İstinadlar
- "Мухаммед Мир Алим Бухарский. История эмира Насруллы". 2014-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-11.
- "Ибадулла и Мухаммед Шериф. История эмира Хайдара". 2022-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-11.
- Saray, age, s.212.
- Bulduk, agə, s.62.
- Howorth, age, s.826"
- Saray, age, s.213.
- Bulduk, age, s.135.
- Howorth, age, s.827.
- Bregel, agə, s.62.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Nesrulla Seyid Nesrullah Bahadur xan ibn Heyder xan Manqit 1806 1860 Buxara emirliyinin hokmdari Nesrulla xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1806Dogum yeri Buxara Buxara emirliyiVefat tarixi 1860Vefat yeri Buxara Buxara emirliyiFealiyyeti suveren d Atasi Heyder xanUsagi Muzeffer xanHeyatiSeyid Nesrullah Bahadur xan ibn Heyder xan Manqit 1806 ci ilde Buxara seherinde anadan olmusdu Mukemmel aile telim terbiyesi almisdi 15 yasindan baslayaraq hakimiyyet ugrunda mubarize baslamisdi 1821 ci ilin yazindan baslayaraq Buxara emirliyinin ordusuna basciliq etmisdi yatirilmasinda istirak etmisdi Ozbek tayfalari terefinden tutulmus seherini azad etmisdi Onun emri ile 400 neferden 700 neferedek adamin basi vurulmusdu Gizli olaraq hazirladiqlari bu girisimden netice ala bilmeyen Kokand xanliginin muxalifleri Buxara Emiri Nasrullaha xeber gondererek Onu Kokandi ele kecirmesi ucun tesviq etmeye baslamisdilar Muxaliflerin yardimi ile Kokand hakimi Mehemmedeli xanin memleketi idare ederken zalimca tovr sergilemesi atasinin nikahlisini almasi ve sefihligi propaqandasi aparan Emir Nasrullah Kokand xalqinda huzursuzlugun ortaya cixmasina sebebiyet vermisdir Kokand daxilinde uygun ortami hazirlayan Emir Nasrulla 18 000 esgerden ibaret olan bir orduyla herekete kecmis ve Kokanda teqriben 25 km uzaqda ordusunu eylesdirmisdi Buxaralilarin uzerine geldiyini duyan Mehemmedeli xan muxaliflerin plani neticesinde Emir Nasrulla ile qarsi qarsiya gelmekden cekinmis Kokandi terk ederek Osa cekilmek mecburiyyetinde qalmisdir Ancaq Mehemmedeli xan qacmagin fayda vermeyeceyini gorerek teslim olmaga qerar vermis ve Emir Nasrullaha elciler gondererek istediyi sertlerde baris serti imzalamaga hazir oldugunu bildirib Ondan sulh baglamagi xahis etmisdi 1841 Ayrica Buxara xanliginin hakimiyetini qebul etdiyini gostermek ucun oglu Mehemmed Emini Emir Nesrullaha gondermisdir Feqet Emir Nasrullah muskul durumda yaxaladigi reqibinin teklifini redd etdiyi kimi ordusunu hucuma basladaraq az saydaki Kokand quvvelerini meglub etmis ve seheri esgerlerine yagmalatmisdir Seherin zenginliklerini Buxaraya dasiyan Emir Nasrullah Kokandda xutbeni oz adina oxutmus ve sikkeleri oz adina zerb etdirmisdir Emir Nasrullah vezirlerinden Ebdussemed Naibin Indi Kokand zebt olundu Ferqana boyuk memleketdir Ne qeder esger sipah ve xezine xerclenerek alindi Bura Rusiyanin gelmesinden qorxulan yerdir Eger Mehemmedeli xan and icib tovbe ederse onu Kokandda buraxib Buxaranin tabesi etsek bu xan bize qarsi gelen dusmenlera bir qalxan vezifesi gormus olacaq seklindeki xeberdarligini Kokandli muxaliflerin mudaxilesi neticesinde xan onu dinlememisdi ve yanina dustaq olaraq getirilen Mehemmedeli xan ve eyan esrafinin oldurulmesine qerar vermisdir tehlukesini tam olaraq ortadan qaldirmaq isteyen Emir Nasrullah Mehemmedeli oglu Mehemmed Emin qardasi Mahmud xan ve Saire Nadire xanim olaraq taninan anasi Mahlar Ayimi qetl etdirmisdir Kokand xanliginin basina ise oz yandasi durumunda olan Manqitlardan Ibrahim Hayali teyin etmisdir 1842 Emir Nasrullahin etmis oldugu bu qetliam Kokand xalqinin ona duydugu nifreti artirmaqdan basqa bir ise yaramamisdir Neticede Kokand xanligi Emir Nasrullahdan yediyi bu agir zerbenin tesirlerinden qurtulamamis ve bir nece il sonra baslayacaq olan Rus istilasina qarsi onu qoruya bilmemisdir 1842 ci ilde vergilerin 4 defe artmasi neticesinde usyan qalhdi Usyan neticesinde Kokandda Emir Nesrullanin hakimiyyeti devrildi Nesrulla xan 1860 ci ilde Buxara seherinde vefat edib EdebiyyatIskandarov B Amorati Buhoro EST ҷ 1 Dushanbe 1978 Aҳmad Mahdumi Donish Risola yo muhtasare az tarihi saltanati honadoni mangitiya Stalinobod 1960 Ismoilova B Istoriya Buharskogo emirata H 2005 Ғafurov B Toҷikon ҷ 2 Dushanbe 1985 Ҳotamov N Tarihi halki toҷik Dushanbe 2007Istinadlar Muhammed Mir Alim Buharskij Istoriya emira Nasrully 2014 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2016 02 11 Ibadulla i Muhammed Sherif Istoriya emira Hajdara 2022 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2016 02 11 Saray age s 212 Bulduk age s 62 Howorth age s 826 Saray age s 213 Bulduk age s 135 Howorth age s 827 Bregel age s 62 Hemcinin baxBuxara emirliyi