Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məmunilər—Xarəzmdə hökm sürən bir xanədan (995-1017).
Tarixi
Xanədan adını, Samanilərin Gürgənç valisi Əbül-Abbas Məmun ibn Məhəmməddən alır. Qaraxanlıların 992-ci ildə Buxaranı işgalları sırasında Məmunun Samanilərə yardım etdiyi bilinməkdədir. Məmun Gürgənçdə oturur və Xarəzmin qərbini əlində saxlayırdı. Ancaq güclənər-güçlənməz Amudəryanın sağ tərəfındaki Kas (Kat) mərkəz olmaq üzərə Xarəzmin digər qisımlarını idarə ədən Afriqilər ilə mücadiləyə başladı; 995-ci ildə Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Əhmədi bərtərəf edib, “xarəzmşah” ünvanını aldı. Arxasından, Afrigoğullarından Əbu Abdullaha əsir düşən müttəfiqi Əbu Əli Simcurini qurtarmaq bəhanəsiylə Cənubi Xarəzmə hücum ədərək ticarətdən dolayı çox zəngin olan bu bölgəni torpaqlarına qatdı (995).
Məmun öz mühafizları tərəfından öldürülüncə yerinə oğlu Əbül-Həsən Əli keçdi (387/997) və Qəznəli Sultan Mahmudun bacılarından Kəhkalci xatın ilə evlənərək siyasi nüfuzunu artırma yoluna getdi. Onun zamanında Samani Şahzadəsi İsmail ibn Nuh əl-Müntasır Xarəzmə gəlmiş və sağladığı yardımla Qaraxanlıları Buxaradan uzaqlaşdırmağı bacarmışdı (390/1000). Əbül-Həsən Ali 399 (1008-ci) il civarında vəfat etdi və taxta Məmunun diğər oğlu Əbül-Abbas II. Məmun gəçti; kardəşinin dul karısı Kəhkalci ilə əvləndi.
Abbasi xəifəsi Qadir-Billah, II Məmuna bir mənşurla birlikdə xələt və sancaq göndərdi; ayrıca ona “Eynüddövlə” və “Zeynül-millə” ləqəb və ünvanlarını verdi. II Məmun, hədiyələri gətirən elçilik heyətini paytaxta çatmadan qarşılamak üzərə ünlü alim Əl-Birunini göndərdi. Xəlifənin tutumundan II Məmunun yaxında istiqlalini elan edəcəyini anlayan Sultan Mahmud Qəznəli, onun eyni günlərdə Əl-Biruninin tövsiyəsinə uyaraq bir-birləriylə savaşan Qaraxanlı bəylərinə araçılıq etməyı təklif etməsindən də rahatsız olaraq Məmuniləri basqı altına almağa qarar verdi; Məmundan onun adına xütbə oxutmasını, Qəznəyə hədiyə və pul-para göndərməsini istədi. Əşraf və iləri gələn komandanların Qəznəli Mahmudun aşırı istəklərinin yerinə yetirilməsinə qarşı çıxmasına baxmayaraq II Məmun bu istəklərin hamısini qəbul ədərək onun adına xütbə oxutdu və 80.000 dinarla 3000 at göndərdi. Fəqət onun Sultan Mahmudu mətbu tanıması üzərinə ordu başkumandan Alp Təginin əmrində ayaklandı və Məmunu öldürərək yerinə on yədi yaşındaki qardaşı oğlu Əbül-Haris Muhamməd b. Aliyi gəçirdi.
Ancaq gerçəkdə idarə və yönətim Alp Təgin və onun təyin etdiyi vəzirin əlindəydi. Bu üsyanı fürsət bilən Sultan Mahmud yeznəsi II Məmunun intiqamını almak bəhanəsiylə Xarəzmə səfər düzənlədi və asiləri Həzarəsbdə yenib, fillərə əzdirmək surətiylə cəzalandırdı; hökmdar ailəsinin bütün fərdlərini Xorasana sürgünə göndərdi (408/1017). Zincirə vurularak Qəznəyə götürülən Xarəzm əsgərləri sonradan əhf edilip orduya alındı. Bu arada Xarəzmdə yetişən əl-Biruni kimi bir çox alim də Qəznəyə götürüldü. Beləcə Məmuni xanədanına son verən Sultan Mahmud, Xarəzm bölgəsini Qəznəli torpaqlarına ilhaq etməyib, Xarəzmşah ünvanıyla Altuntaş əl-Hacibin idarəsinə buraxdı. Sultan Mahmudun Qəznəyə dönməsinin ardından Əbül-Abbas Məmunun qayınatası Əbu İshak Xarəzmə yerləşməyə çalıştıysa da, Altuntaş tərəfındən məğlub edildi.
Alim və şair bir hökmdar olan Əbül-Abbas Məmunun ahfadı da fazilətli insanlardı və alimləri himayə ətməklə tanınmışlardı. Əl-Biruni, Əbül-Həsən Əhməd-i Sühəyli, İbn Sina, İbnül-Hammar, Əbu Səhl əl-Məsihi, Əbu Mansur əs-Səalibi və İbn Irak gibi alim və ədiplər II. Məmunun sarayında yaşamış, büyük ilgi və itibar görmüşlərdir. Əbu Mansur əs-Səalibi "Kitabü Adabil-mülukil-Xarəzmşahi" adlı əsərini bu hökmdara təqdim etmişdi.
Həmçinin bax
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Memuniler Xarezmde hokm suren bir xanedan 995 1017 TarixiEsas meqale Xanedan adini Samanilerin Gurgenc valisi Ebul Abbas Memun ibn Mehemmedden alir Qaraxanlilarin 992 ci ilde Buxarani isgallari sirasinda Memunun Samanilere yardim etdiyi bilinmekdedir Memun Gurgencde oturur ve Xarezmin qerbini elinde saxlayirdi Ancaq guclener guclenmez Amuderyanin sag terefindaki Kas Kat merkez olmaq uzere Xarezmin diger qisimlarini idare eden Afriqiler ile mucadileye basladi 995 ci ilde Ebu Abdullah Mehemmed ibn Ehmedi berteref edib xarezmsah unvanini aldi Arxasindan Afrigogullarindan Ebu Abdullaha esir dusen muttefiqi Ebu Eli Simcurini qurtarmaq behanesiyle Cenubi Xarezme hucum ederek ticaretden dolayi cox zengin olan bu bolgeni torpaqlarina qatdi 995 Esas meqale Memun oz muhafizlari terefindan oldurulunce yerine oglu Ebul Hesen Eli kecdi 387 997 ve Qezneli Sultan Mahmudun bacilarindan Kehkalci xatin ile evlenerek siyasi nufuzunu artirma yoluna getdi Onun zamaninda Samani Sahzadesi Ismail ibn Nuh el Muntasir Xarezme gelmis ve sagladigi yardimla Qaraxanlilari Buxaradan uzaqlasdirmagi bacarmisdi 390 1000 Ebul Hesen Ali 399 1008 ci il civarinda vefat etdi ve taxta Memunun diger oglu Ebul Abbas II Memun gecti kardesinin dul karisi Kehkalci ile evlendi Esas meqale Abbasi xeifesi Qadir Billah II Memuna bir mensurla birlikde xelet ve sancaq gonderdi ayrica ona Eynuddovle ve Zeynul mille leqeb ve unvanlarini verdi II Memun hediyeleri getiren elcilik heyetini paytaxta catmadan qarsilamak uzere unlu alim El Birunini gonderdi Xelifenin tutumundan II Memunun yaxinda istiqlalini elan edeceyini anlayan Sultan Mahmud Qezneli onun eyni gunlerde El Biruninin tovsiyesine uyaraq bir birleriyle savasan Qaraxanli beylerine araciliq etmeyi teklif etmesinden de rahatsiz olaraq Memunileri basqi altina almaga qarar verdi Memundan onun adina xutbe oxutmasini Qezneye hediye ve pul para gondermesini istedi Esraf ve ileri gelen komandanlarin Qezneli Mahmudun asiri isteklerinin yerine yetirilmesine qarsi cixmasina baxmayaraq II Memun bu isteklerin hamisini qebul ederek onun adina xutbe oxutdu ve 80 000 dinarla 3000 at gonderdi Feqet onun Sultan Mahmudu metbu tanimasi uzerine ordu baskumandan Alp Teginin emrinde ayaklandi ve Memunu oldurerek yerine on yedi yasindaki qardasi oglu Ebul Haris Muhammed b Aliyi gecirdi Esas meqale Ancaq gercekde idare ve yonetim Alp Tegin ve onun teyin etdiyi vezirin elindeydi Bu usyani furset bilen Sultan Mahmud yeznesi II Memunun intiqamini almak behanesiyle Xarezme sefer duzenledi ve asileri Hezaresbde yenib fillere ezdirmek suretiyle cezalandirdi hokmdar ailesinin butun ferdlerini Xorasana surgune gonderdi 408 1017 Zincire vurularak Qezneye goturulen Xarezm esgerleri sonradan ehf edilip orduya alindi Bu arada Xarezmde yetisen el Biruni kimi bir cox alim de Qezneye goturuldu Belece Memuni xanedanina son veren Sultan Mahmud Xarezm bolgesini Qezneli torpaqlarina ilhaq etmeyib Xarezmsah unvaniyla Altuntas el Hacibin idaresine buraxdi Sultan Mahmudun Qezneye donmesinin ardindan Ebul Abbas Memunun qayinatasi Ebu Ishak Xarezme yerlesmeye calistiysa da Altuntas terefinden meglub edildi Alim ve sair bir hokmdar olan Ebul Abbas Memunun ahfadi da faziletli insanlardi ve alimleri himaye etmekle taninmislardi El Biruni Ebul Hesen Ehmed i Suheyli Ibn Sina Ibnul Hammar Ebu Sehl el Mesihi Ebu Mansur es Sealibi ve Ibn Irak gibi alim ve edipler II Memunun sarayinda yasamis buyuk ilgi ve itibar gormuslerdir Ebu Mansur es Sealibi Kitabu Adabil mulukil Xarezmsahi adli eserini bu hokmdara teqdim etmisdi Hemcinin bax Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin