Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məlik Əjdər türbəsi, Məlikəjdər türbəsi və ya Cicimli türbəsi — Azərbaycanda, Laçın rayonunun Cicimli kəndində, yüksək dağlıq ərazidə yerləşən türbə. Elmi araşdırmalara görə XII–XIII əsrlərdə inşa edildiyi güman edilən bu abidənin səkkizbucaqlı bayır və dairəvi iş planı olsa da tutum həllində aydın duyulan sayalığı, müəyyən qədər arxaikliyi oxşar planlı türbələrdən seçilir. 2020-ci ildə Azərbaycanın müzəffər ordusu işğalda olan torpaqları azad etdikdən sonra, ilk dəfə video bloger Ər-Toğrul və görüntü rejissoru Şahmar Səfəroğlu türbənin yeni fotolarını çəkiblər.
| Məlik Əjdər türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Laçın |
| Yerləşir | Cicimli |
| Tikilmə tarixi | XII-XIII əsrlər |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | Dağıdılmış, yarımçıq halda qalıqları var |
| İstinad nöm. | 311 |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Memarlıq xüsusiyyətləri
Bu türbənin digər Azərbaycan türbələrindən fərqi onun məhz həcm quruluşundadır.Planda səkkizbucaqlı quruluşda olsa da, Məlik Əjdər türbəsi xaricdən həndəsi bir həcm kimi deyil, tamamilə başqa bir plastik şəkildə qavranılır. Çünki türbənin divarları şaquli xəttlərlə həll edilməmiş, abidənin tilləri əyri xətlə işlənmiş,türbənin silueti yumşaq cizgilərlə çərçivələnmişdir. Məlik Əjdər türbəsinin ümumi şəkli parabolanı xatırladır. Bu parabolanın səthləri arasındakı tillər oyma çıxıntılar ilə işlənmişdir. Nəticədə abidənin ümumi görünüşü türklər arasında geniş yayılmış yurd quruluşunu xatırladır.
Müxtəlif araşdırmaçıların müşahidə etdiyi kimi Cicimli türbəsi yuxarıya doğru əyilib dayanan prizmatik tutumu, parabolik biçimli günbəzi, tinlərində çubuğa bənzər incə sütuncuqları ilə köçəri çadırının yamsılanması ilə yaradılmışdır. Türbənin istər bayır tutumu, istərsə də iç məkanı bütöv olub, gövdəsi ilə örtüyü arasında keçid zonası demək olar ki, yoxdur. Onları bir-birindən yalnız qalınlığı tin çubuqlarına bərabər olan daş kəmərlər ayırır. M.S.Bulatovun qrafik təsvirinə görə bu, "abidəni ucaldan memar tikilinin siluetini çəkmək üçün ellipsdən yararlanmışdır."
Türbənin fərqliliyi
Bu abidənin memarlıq səciyyəsində ənənəvi səkkizbucaqlı türbələrdən uzaqlaşaraq,tamamilə fərdi bir memarlıq surətinin yarandığı görünür. Heç də təəccüblü deyildir ki, bunun ümumi görünüşü, obrazı köçəri xalqların yurdunu xaatırladır. Yaşayış tikintiləri ilə başqa tikintilər, xüsusilə xatirə tikintiləri arasında mənşə etibarilə əlaqə olması memarlıq tarixində təsadüf olunan,daha doğrusu geniş yayılan bir hadisəsir. Məlik Əjdər türbəsinin daha bir maraqlı xüsusiyyəti onun giriş qapısından yuxarı və giriş qapısının sağ və sol tərəflərində yonulmuş daş oymalardır. Bu daş oymalarının hər 3 alda öküzü təsvir etdiyi aydınlaşdırılmışdır. Son dərəcə ekspressiv vəziyyətdə rəsm edilmiş bu öküz təsvirləri abidənin bədii xüsusiyyətlərini daha da zənginləşdirilir və eyni zamanda Azərbaycanda heyvan təsvirlərinin ehtimal ediləndən daha geniş yayıldığını göstərir.
Tarixi
Məlikəjdər türbəsinin üzərində kitabə olmadığından,onun nə vaxt inşa edildiyini təyin etmək çətindir. Məlikəjdər abidəsini görmüş və ilk dəfə nəşr etmiş bu binanın Səlcuqlular dövrünə aid olduğunu qeyd edir. Bu da onun tarixini təxminən XII əsrə yaxud XIII əsrin əvvəllərinə aparır.
Məlik Əjdər Türbəsi monumental əsər olmayıb xalq memarlığının – memarlıq folklorunun dəyərli bir örnəyidir. Bunu onun yığcam plan-məkan həlli, bölünməz tutumu, demək olar bəzəksiz daş kütlələrinin yabanı gözəlliyi əks etdirir.
Laçın rayonu işğaldan azad edildikdən sonra ilk dəfə türbənin görüntülərini video bloger Ər-Toğrul və görüntü rejissoru Şahmar Səfəroğlu çəkiblər.
Türbənin planı
Laçın rayonunun Cicimli kəndi yaxınlığında geniş məzarlıq içərisində iki türbə yanaşı ucalır. Onlardan tarixən qədim olanının — Məlik Əjdər türbəsinin planı içəridə dairə, bayırda səkkizbucaqlı formadadır. İçəridə türbənin iç divar səthi 1,5 metr yüksəkliyəcən vertikal qalxır və sonra əyilmiş qabarıq səthə çevrilir. Döşəmə səthindən 7,5 metr yüksəklikdə divar səthindən bir az irəli çıxmış sadə profilli karnizin üzərində qurulmuş parabolik formalı günbəz interyeri qapayır. İç divarın cənub hissəsində, giriş qapısı ilə üz-üzə dayaz kiçik mehrab tağçası var. İç divarlar üzərində müxtəlif təsvirləri olan suvaqla örtülü olmuşdur. Türbənin iç döşəməsi ilə bayır kürsülüyünün səviyyəsİ eynidir. Türbənin interyeri günbəzin əsasındakı dörd kiçik pəncərə İİə işıqlanır. Azərbaycanın səkkizbucaqlı türbələrində korpus adətən təmiz prizmatik həcm kimi həll edilir. Onlardan fərqli olaraq Cicimli türbəsinin səkkizüzlü korpusu qabarıq kəsik piramida formasındadır. Belə ki, onun bayır həcminin üzləri yuxarıya doğru əyilərək iç karnizlə bir səviyyədə olan sadə karnizlə qapanır. Bu karnizin üstündə isə hündür profilli parabolik günbəz yüksəlir. M. S. Bulatovun qrafik təhlilinə görə bu abidəni ucaldan memar "tikilinin siluetini çəkmək üçün ellipsdən yararlanmışdır". İç məkanı kimi türbənin bayır həcmi də bütöv olub korpus ilə günbəz örtüyü arasında keçid zolağı yox dərəcəsindədir. Bu səbəbdən türbənin silueti tamamilə köçəri çadırını təkrar edir. Türbənin səkkizüzlü korpusunun tinləri çadır karkas konstruksiyalarının əsasını təşkil edən çubuqlara bənzər incə daş sütuncuqlar şəklində həll edilmişdir. Korpusun bütün üzləri yaxşı yonulmuş iri daş lövhələrlə üzlənmişdir. Sütuncuqların oyma bəzəkli kvadrat kapitelləri karnizə dirənir. İzlərdən bəlli olur ki, əvvəllər karnizin üstündə sıralanan daş dişlər günbəzi dövrələyirmiş. Türbəyə düzbucaqlı açırımı olan giriş qapısı korpusun şimal üzündə yerləşir. Qapı gözünün üstü sivri tağ forması verilmiş bütöv bir arxitrav daş ilə örtülmüşdür. Onun haşiyəsi içərisində yonma atlı fiqurun izləri müşahidə olunur. Abidənin bir sıra detalları Qubadlının türbələrdə işlədilmiş detallarla eynidir. Üstündə inşaat kitabəsi və naxışlı səthlər yoxdur və araşdırıcılar Cicimli türbəsinin XII–XIII əsrlərdə tikildiyini ehtimal edirlər. Bu abidənin XIII əsrin sonlarında — Elxanilər çağında inşa edildiyi daha inandırıcı görünür.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Məlik Əjdər türbəsi / AR Mədəniyyət Nazirliyi
- Qarabağ – mədəniyyətimizin beşiyi Məlik Əjdər Türbəsi / Mədəniyyət TV
İstinadlar
- C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 102
- "Məlik Əjdər türbəsi". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Melik Ejder turbesi Melikejder turbesi ve ya Cicimli turbesi Azerbaycanda Lacin rayonunun Cicimli kendinde yuksek dagliq erazide yerlesen turbe Elmi arasdirmalara gore XII XIII esrlerde insa edildiyi guman edilen bu abidenin sekkizbucaqli bayir ve dairevi is plani olsa da tutum hellinde aydin duyulan sayaligi mueyyen qeder arxaikliyi oxsar planli turbelerden secilir 2020 ci ilde Azerbaycanin muzeffer ordusu isgalda olan torpaqlari azad etdikden sonra ilk defe video bloger Er Togrul ve goruntu rejissoru Sahmar Seferoglu turbenin yeni fotolarini cekibler Melik Ejder turbesi39 30 43 sm e 46 30 46 s u Olke AzerbaycanSeher LacinYerlesir CicimliTikilme tarixi XII XIII esrlerUslubu Arran memarliq mektebiVeziyyeti Dagidilmis yarimciq halda qaliqlari varAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 311KateqoriyaTurbeEhemiyyetiOlke ehemiyyetliMelik Ejder turbesi Melik Ejder turbesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarMemarliq xususiyyetleriBu turbenin diger Azerbaycan turbelerinden ferqi onun mehz hecm qurulusundadir Planda sekkizbucaqli qurulusda olsa da Melik Ejder turbesi xaricden hendesi bir hecm kimi deyil tamamile basqa bir plastik sekilde qavranilir Cunki turbenin divarlari saquli xettlerle hell edilmemis abidenin tilleri eyri xetle islenmis turbenin silueti yumsaq cizgilerle cercivelenmisdir Melik Ejder turbesinin umumi sekli parabolani xatirladir Bu parabolanin sethleri arasindaki tiller oyma cixintilar ile islenmisdir Neticede abidenin umumi gorunusu turkler arasinda genis yayilmis yurd qurulusunu xatirladir Muxtelif arasdirmacilarin musahide etdiyi kimi Cicimli turbesi yuxariya dogru eyilib dayanan prizmatik tutumu parabolik bicimli gunbezi tinlerinde cubuga benzer ince sutuncuqlari ile koceri cadirinin yamsilanmasi ile yaradilmisdir Turbenin ister bayir tutumu isterse de ic mekani butov olub govdesi ile ortuyu arasinda kecid zonasi demek olar ki yoxdur Onlari bir birinden yalniz qalinligi tin cubuqlarina beraber olan das kemerler ayirir M S Bulatovun qrafik tesvirine gore bu abideni ucaldan memar tikilinin siluetini cekmek ucun ellipsden yararlanmisdir Turbenin ferqliliyiBu abidenin memarliq seciyyesinde enenevi sekkizbucaqli turbelerden uzaqlasaraq tamamile ferdi bir memarliq suretinin yarandigi gorunur Hec de teeccublu deyildir ki bunun umumi gorunusu obrazi koceri xalqlarin yurdunu xaatirladir Yasayis tikintileri ile basqa tikintiler xususile xatire tikintileri arasinda mense etibarile elaqe olmasi memarliq tarixinde tesaduf olunan daha dogrusu genis yayilan bir hadisesir Melik Ejder turbesinin daha bir maraqli xususiyyeti onun giris qapisindan yuxari ve giris qapisinin sag ve sol tereflerinde yonulmus das oymalardir Bu das oymalarinin her 3 alda okuzu tesvir etdiyi aydinlasdirilmisdir Son derece ekspressiv veziyyetde resm edilmis bu okuz tesvirleri abidenin bedii xususiyyetlerini daha da zenginlesdirilir ve eyni zamanda Azerbaycanda heyvan tesvirlerinin ehtimal edilenden daha genis yayildigini gosterir TarixiMelikejder turbesinin uzerinde kitabe olmadigindan onun ne vaxt insa edildiyini teyin etmek cetindir Melikejder abidesini gormus ve ilk defe nesr etmis bu binanin Selcuqlular dovrune aid oldugunu qeyd edir Bu da onun tarixini texminen XII esre yaxud XIII esrin evvellerine aparir Melik Ejder Turbesi monumental eser olmayib xalq memarliginin memarliq folklorunun deyerli bir orneyidir Bunu onun yigcam plan mekan helli bolunmez tutumu demek olar bezeksiz das kutlelerinin yabani gozelliyi eks etdirir Lacin rayonu isgaldan azad edildikden sonra ilk defe turbenin goruntulerini video bloger Er Togrul ve goruntu rejissoru Sahmar Seferoglu cekibler Turbenin planiLacin rayonunun Cicimli kendi yaxinliginda genis mezarliq icerisinde iki turbe yanasi ucalir Onlardan tarixen qedim olaninin Melik Ejder turbesinin plani iceride daire bayirda sekkizbucaqli formadadir Iceride turbenin ic divar sethi 1 5 metr yuksekliyecen vertikal qalxir ve sonra eyilmis qabariq sethe cevrilir Doseme sethinden 7 5 metr yukseklikde divar sethinden bir az ireli cixmis sade profilli karnizin uzerinde qurulmus parabolik formali gunbez interyeri qapayir Ic divarin cenub hissesinde giris qapisi ile uz uze dayaz kicik mehrab tagcasi var Ic divarlar uzerinde muxtelif tesvirleri olan suvaqla ortulu olmusdur Turbenin ic dosemesi ile bayir kursuluyunun seviyyesI eynidir Turbenin interyeri gunbezin esasindaki dord kicik pencere IIe isiqlanir Azerbaycanin sekkizbucaqli turbelerinde korpus adeten temiz prizmatik hecm kimi hell edilir Onlardan ferqli olaraq Cicimli turbesinin sekkizuzlu korpusu qabariq kesik piramida formasindadir Bele ki onun bayir hecminin uzleri yuxariya dogru eyilerek ic karnizle bir seviyyede olan sade karnizle qapanir Bu karnizin ustunde ise hundur profilli parabolik gunbez yukselir M S Bulatovun qrafik tehliline gore bu abideni ucaldan memar tikilinin siluetini cekmek ucun ellipsden yararlanmisdir Ic mekani kimi turbenin bayir hecmi de butov olub korpus ile gunbez ortuyu arasinda kecid zolagi yox derecesindedir Bu sebebden turbenin silueti tamamile koceri cadirini tekrar edir Turbenin sekkizuzlu korpusunun tinleri cadir karkas konstruksiyalarinin esasini teskil eden cubuqlara benzer ince das sutuncuqlar seklinde hell edilmisdir Korpusun butun uzleri yaxsi yonulmus iri das lovhelerle uzlenmisdir Sutuncuqlarin oyma bezekli kvadrat kapitelleri karnize direnir Izlerden belli olur ki evveller karnizin ustunde siralanan das disler gunbezi dovreleyirmis Turbeye duzbucaqli acirimi olan giris qapisi korpusun simal uzunde yerlesir Qapi gozunun ustu sivri tag formasi verilmis butov bir arxitrav das ile ortulmusdur Onun hasiyesi icerisinde yonma atli fiqurun izleri musahide olunur Abidenin bir sira detallari Qubadlinin turbelerde isledilmis detallarla eynidir Ustunde insaat kitabesi ve naxisli sethler yoxdur ve arasdiricilar Cicimli turbesinin XII XIII esrlerde tikildiyini ehtimal edirler Bu abidenin XIII esrin sonlarinda Elxaniler caginda insa edildiyi daha inandirici gorunur Hemcinin baxAzerbaycan memarligi Turbe Lacin rayonuXarici kecidlerMelik Ejder turbesi AR Medeniyyet Nazirliyi Qarabag medeniyyetimizin besiyi Melik Ejder Turbesi Medeniyyet TVIstinadlarC Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 102 Melik Ejder turbesi 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 02