Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mustafa Naili Paşa (d. 1798 - ö. 28 dekabr 1871) — Sultan Əbdülməcidin səltənətində 2 dəfə - ümumlikdə 1 il 3 ay sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı.
| Mustafa Naili Paşa | |
|---|---|
 | |
| 14 may 1853 – 29 may 1854 | |
| Əvvəlki | Kürəkən Mehmed Əli Paşa |
| Sonrakı | Mehmed Əmin Paşa |
| 6 avqust 1857 – 22 oktyabr 1857 | |
| Əvvəlki | Mustafa Rəşid paşa |
| Sonrakı | Mustafa Rəşid paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Rumeli əyaləti, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | İsmayıl bəy |
| Uşaqları | Vəliüddin Rifat Paşa Hilmi Paşa Hüseyn paşa Mehmed bəy Rauf bəy Əli Qalib bəy |
| Dini | Sünni, İslam |
| Rütbəsi | general |
| | |
| Təltifləri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əslən alban olub, 1798-ci ildə Kastoriya sancaqbəyliyinə bağlı Polyan kəndində doğulmuşdur. Atası İsmayıl bəy bu bölgənin yerli bəylərindən, dayısı Tahir Paşa isə Misir vilayəti hakimlərindən idi. Çox gənc yaşda Krit vilayətinə gedərək burada 30 ilə yaxın xidmət göstərmiş, bu səbəblə “Kritli” ləqəbiylə anılmışdır. Kiçik yaşlarında atası ilə birlikdə dayısı Tahir Paşanın yanına getmiş, dayısının, ardından isə atasının vəfatıyla vətənə qayıtmışdır. 1809-cu ildə yenidən getdiyi Misirdə digər dayısı Həsən Paşayla birlikdə Misir hakimi Kavalalı Mehmed Paşanın xidmətinə girmişdir. Vəhhabi üsyanı səbəbilə dayısı Həsən Paşa ilə birlikdə Hicaza yollandı və 5 ilə yaxın müddət burda hərbi təcrübə keçdi. 1821-ci ildə baş verən Krit üsyanı səbbəilə vəzifələndirilən Həsən Paşayla birlikdə bu dəfə də Kandiyəyə yollanan Mustafa Paşa Kavalalı Hüseyn bəylə birlikdə vilayətin idarəsini ələ aldı. Adanın idarəsinin Kavalalı Mehmed Paşaya verilməsi və Kavalalı Hüseyn bəyin İnəbaxdıya göndərilməsinin ardından 1826-cı ildə vilayətin bəylərbəyi olaraq təyin olundu. Dayısı Həsən Paşanın vəfatından sonra ona aid maaş, gəlir və mülklər Mustafa Paşaya ötürüldü. Bölgədəki ayaqlanmaarı yatıraraq iğtişaşların qarşısını aldı.
Bu vəzifədə ikən indiki Suriya ərazisindəki Dürzi üsyanının yatırılması məqsədilə 2 aprel 1838-ci ildə Dəməşqə göndərildi. Hələbdən gələn Kavalalı Mehmed Paşanın oğlu İbrahim Paşayla üsyanı yatırdıqdan sonra Kritə geri döndü. Burada qazandığı hərbi uğuru və Kavalalı Mehmed Paşanın 1840 tarixli London konfransı nəticəsində Krit adası üzərindəki idarəetmə hüququnu itirməsinin ardından vəzirlik rütbəsi alaraq ömürlük Krit hakimliyində saxlanıldı (31 dekabr 1840). 1841-ci ilin fevralında yunan quldur dəstələrinin adaya olan hücumunun qarşısını aldı. 1842-ci ilin iyulunda icazəylə İstanbula gəldi və Sultan Əbdülməcid tərəfindən hədiyyələr aldı. 1 iyun 1850-ci ildə Aralıq dənizində səyahətə çıxan Sultan Əbdülməcidi Kritə dəvət etdi və o əsnada nişanı ilə təltif olundu. Ömürlük Krit hakimi olmasına baxmyaraq 1851-ci ilin payızında İstanbula çağırıldı və Ədliyyə məclisinə üzv, ardından 7 mart 1852-ci ildə bu məclisin rəisliyinə gətirildi. Eyni ilin 21 iyul və 17 sentyabr tarixlərində 2 dəfə olmaqla ordeniylə mükafatlandırıldı.
14 may 1853-cü ildə Kavalalı Mehmed Paşanın yerinə sədarətə gətirilsə də, o əsnada dövlət idarəsi xarici işlər naziri Mustafa Rəşid Paşanın əlində cəmlənmişdi. Mustafa Naili Paşanın bu vəziyyəti qəbul edə bilməməsi və ikili arasında yaranan nifaq səbəbilə 8 iyulda hər ikisi vəzifədən alındı və 2 gün sonra isə vəzifələrinə geri qaytarıldılar. Buna baxmayaraq ikili arasındakı münasibətlər düzəlmədi. Belə ki, xarici borclanma məsələsiylə bağlı 28 may 1854-cü ildə toplanan məclisdə Mustafa Naili Paşa “Sən mənim sədarətimə imkan vermirsən” demiş, qəzəblənən Mustafa Rəşid Paşa isə məclisi tərk etmişdir. Ehtimal olunur iki, bu məsələnin sultanın qulağına gedib çıxması nəticəsində ertəsi gün Mustafa Naili Paşa vəzifədən alındı. 2 illik səssizliyin ardından 1856-cı ilin dekabrında Ali məclis üzvlüyünə gətirildi.
Balkan yarımadasındakı problemlərlə bağlı Fransa və Rusiya ilə münasibətlər pisləşmiş, bu vəziyyətdə sədarətdən geri çəkilən Mustafa Rəşid Paşanın yerinə 6 avqust 1857-ci ildə ikinci dəfə sədarətə gətirilmişdir. Buna baxmayaraq bu sədarəti də qısa sürmüş, Fransa ilə yaranan siyasi gərginliyin aradan qalxması ilə 22 oktyabrda vəzifədən alınmışdır. Bu sədarəti əsnasında Mustafa Rəşid Paşayla barışmış, vəzifədən alındıqdan sonra 1858-ci ilin martında yenidən Ali məclis üzvlüyünə gətirilmişdir. 19 dekabr 1861-ci ildə Osmanlı nişanı ilə təltif edilmişdir.
1866-cı ilin avqustunda başlayan üsyanın ardından 28 avqustda Murassa Osmani nişanı ilə təltif edilərək hakim ünvanıyla yenidən Kritə göndərilsə də, hadisələrin qarşısını ala bilmədi. 1867-ci ilin martında paytaxta çağırıldı və məclis üzvlüyünə davam etdi. 1860-cı illərin sonlarında Hicaz və Yəmən arasındakı dağlıq bölgədə çıxan üsyanın yatırılmasında mühüm rol oynadı.
28 dekabr 1871-ci ildə vəfat edən Mustafa Naili Paşanın məzarı Fateh türbəsinin həyətindədir. Krım müharibəsi əsnasında aldığı nişanı ilə birlikdə , , Murassa Osmani nişanı və Krit medallarının sahibi idi. Övladlarından Vəliüddin Rifat Paşa Paris səfiri, Bursa və Krit hakimi olaraq xidmət etmiş, digər oğulları Hilmi Paşa, Hüseyn Paşa, Mehmed bəy, Rauf bəy və Əli Qalib bəy müxtəlif hərbi və mülki vəzifələrdə çalışmışdır. Mir’ât-ı Şuûnât adlı əsərin yazarı olan Mehmed Məmduh Paşa isə onun kürəkənidir.
Mənbə
- Ahmed Rifat, Verdü’l-Hadâik, İstanbul 1283, s. 52-57;
- Cevdet, Tezâkir, I, 17;
- Sicill-i Osmânî, IV, 480-481;
- İbnülemin, Son Sadrıazamlar, I, 74-82;
- Gövsa, Türk Meşhurları, s. 265;
- Danişmend, Kronoloji2, V, 80-81;
- İsmet Parmaksızoğlu, “Naili Mustafa Paşa”, TA, XXV, 80;
İstinadlar
- Cemal Tukin, “Girit”, DİA, XIV, 85-93.
- N. Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (trc. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2005, V, 418, 458-459;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mustafa Naili Pasa d 1798 o 28 dekabr 1871 Sultan Ebdulmecidin seltenetinde 2 defe umumlikde 1 il 3 ay sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Mustafa Naili PasaOsmanli sedrezemi14 may 1853 29 may 1854EvvelkiKureken Mehmed Eli PasaSonrakiMehmed Emin PasaOsmanli sedrezemi6 avqust 1857 22 oktyabr 1857EvvelkiMustafa Resid pasaSonrakiMustafa Resid pasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1798Dogum yeri Rumeli eyaleti Osmanli imperiyasiVefat tarixi 28 dekabr 1871Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Ismayil beyUsaqlari Veliuddin Rifat Pasa Hilmi Pasa Huseyn pasa Mehmed bey Rauf bey Eli Qalib beyDini Sunni IslamRutbesi generalTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEslen alban olub 1798 ci ilde Kastoriya sancaqbeyliyine bagli Polyan kendinde dogulmusdur Atasi Ismayil bey bu bolgenin yerli beylerinden dayisi Tahir Pasa ise Misir vilayeti hakimlerinden idi Cox genc yasda Krit vilayetine gederek burada 30 ile yaxin xidmet gostermis bu sebeble Kritli leqebiyle anilmisdir Kicik yaslarinda atasi ile birlikde dayisi Tahir Pasanin yanina getmis dayisinin ardindan ise atasinin vefatiyla vetene qayitmisdir 1809 cu ilde yeniden getdiyi Misirde diger dayisi Hesen Pasayla birlikde Misir hakimi Kavalali Mehmed Pasanin xidmetine girmisdir Vehhabi usyani sebebile dayisi Hesen Pasa ile birlikde Hicaza yollandi ve 5 ile yaxin muddet burda herbi tecrube kecdi 1821 ci ilde bas veren Krit usyani sebbeile vezifelendirilen Hesen Pasayla birlikde bu defe de Kandiyeye yollanan Mustafa Pasa Kavalali Huseyn beyle birlikde vilayetin idaresini ele aldi Adanin idaresinin Kavalali Mehmed Pasaya verilmesi ve Kavalali Huseyn beyin Inebaxdiya gonderilmesinin ardindan 1826 ci ilde vilayetin beylerbeyi olaraq teyin olundu Dayisi Hesen Pasanin vefatindan sonra ona aid maas gelir ve mulkler Mustafa Pasaya oturuldu Bolgedeki ayaqlanmaari yatiraraq igtisaslarin qarsisini aldi Bu vezifede iken indiki Suriya erazisindeki Durzi usyaninin yatirilmasi meqsedile 2 aprel 1838 ci ilde Demesqe gonderildi Helebden gelen Kavalali Mehmed Pasanin oglu Ibrahim Pasayla usyani yatirdiqdan sonra Krite geri dondu Burada qazandigi herbi uguru ve Kavalali Mehmed Pasanin 1840 tarixli London konfransi neticesinde Krit adasi uzerindeki idareetme huququnu itirmesinin ardindan vezirlik rutbesi alaraq omurluk Krit hakimliyinde saxlanildi 31 dekabr 1840 1841 ci ilin fevralinda yunan quldur destelerinin adaya olan hucumunun qarsisini aldi 1842 ci ilin iyulunda icazeyle Istanbula geldi ve Sultan Ebdulmecid terefinden hediyyeler aldi 1 iyun 1850 ci ilde Araliq denizinde seyahete cixan Sultan Ebdulmecidi Krite devet etdi ve o esnada Imtiyaz nisani ile teltif olundu Omurluk Krit hakimi olmasina baxmyaraq 1851 ci ilin payizinda Istanbula cagirildi ve Edliyye meclisine uzv ardindan 7 mart 1852 ci ilde bu meclisin reisliyine getirildi Eyni ilin 21 iyul ve 17 sentyabr tarixlerinde 2 defe olmaqla Mecidi ordeniyle mukafatlandirildi 14 may 1853 cu ilde Kavalali Mehmed Pasanin yerine sedarete getirilse de o esnada dovlet idaresi xarici isler naziri Mustafa Resid Pasanin elinde cemlenmisdi Mustafa Naili Pasanin bu veziyyeti qebul ede bilmemesi ve ikili arasinda yaranan nifaq sebebile 8 iyulda her ikisi vezifeden alindi ve 2 gun sonra ise vezifelerine geri qaytarildilar Buna baxmayaraq ikili arasindaki munasibetler duzelmedi Bele ki xarici borclanma meselesiyle bagli 28 may 1854 cu ilde toplanan meclisde Mustafa Naili Pasa Sen menim sedaretime imkan vermirsen demis qezeblenen Mustafa Resid Pasa ise meclisi terk etmisdir Ehtimal olunur iki bu meselenin sultanin qulagina gedib cixmasi neticesinde ertesi gun Mustafa Naili Pasa vezifeden alindi 2 illik sessizliyin ardindan 1856 ci ilin dekabrinda Ali meclis uzvluyune getirildi Balkan yarimadasindaki problemlerle bagli Fransa ve Rusiya ile munasibetler pislesmis bu veziyyetde sedaretden geri cekilen Mustafa Resid Pasanin yerine 6 avqust 1857 ci ilde ikinci defe sedarete getirilmisdir Buna baxmayaraq bu sedareti de qisa surmus Fransa ile yaranan siyasi gerginliyin aradan qalxmasi ile 22 oktyabrda vezifeden alinmisdir Bu sedareti esnasinda Mustafa Resid Pasayla barismis vezifeden alindiqdan sonra 1858 ci ilin martinda yeniden Ali meclis uzvluyune getirilmisdir 19 dekabr 1861 ci ilde Osmanli nisani ile teltif edilmisdir 1866 ci ilin avqustunda baslayan usyanin ardindan 28 avqustda Murassa Osmani nisani ile teltif edilerek hakim unvaniyla yeniden Krite gonderilse de hadiselerin qarsisini ala bilmedi 1867 ci ilin martinda paytaxta cagirildi ve meclis uzvluyune davam etdi 1860 ci illerin sonlarinda Hicaz ve Yemen arasindaki dagliq bolgede cixan usyanin yatirilmasinda muhum rol oynadi 28 dekabr 1871 ci ilde vefat eden Mustafa Naili Pasanin mezari Fateh turbesinin heyetindedir Krim muharibesi esnasinda aldigi Iftixar nisani ile birlikde Imtiyaz nisani Mecidi nisani Murassa Osmani nisani ve Krit medallarinin sahibi idi Ovladlarindan Veliuddin Rifat Pasa Paris sefiri Bursa ve Krit hakimi olaraq xidmet etmis diger ogullari Hilmi Pasa Huseyn Pasa Mehmed bey Rauf bey ve Eli Qalib bey muxtelif herbi ve mulki vezifelerde calismisdir Mir at i Suunat adli eserin yazari olan Mehmed Memduh Pasa ise onun kurekenidir MenbeAhmed Rifat Verdu l Hadaik Istanbul 1283 s 52 57 Cevdet Tezakir I 17 Sicill i Osmani IV 480 481 Ibnulemin Son Sadriazamlar I 74 82 Govsa Turk Meshurlari s 265 Danismend Kronoloji2 V 80 81 Ismet Parmaksizoglu Naili Mustafa Pasa TA XXV 80 IstinadlarCemal Tukin Girit DIA XIV 85 93 N Jorga Osmanli Imparatorlugu Tarihi trc Nilufer Epceli Istanbul 2005 V 418 458 459