Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Multilateralizm — beynəlxalq xarici iqtisadi əlaqələrin hər bir ölkənin bütün tərəfdaşlarla münasibətlərdə imtiyazlardan istifadə etməsinə imkan verən mexanizmlərə əsaslanan təşkili.
Multilateralizmdən fərqli olaraq bilateralizm dövlətlərarası müqavilələr çərçivəsində ticarət-iqtisadi əlaqələrin qurulmasını nəzərdə tutan ikitərəfli siyasətdir.
Tərifi
Beynəlxalq üzvlük şəklində multilateralizm, güclü dövlətlər üçün bir körpü rolunu oynayır, tək tərəfli olmağı maneə törədir və kiçik güclərə başqa cür istifadə edə bilməyəcəkləri bir səs və təsir göstərir. Kiçik bir gücün böyük bir gücə təsir göstərməsi üçün, daha kiçik bir gücün birləşməsi üçün kiçik ölkələrin bir araya gəlməsinin Lilliputiya strategiyası təsirli ola bilər. Eynilə, çoxtərəfli bir böyük gücün digər böyük gücə təsir etməsinə icazə verə bilər. Böyük bir güc üçün, ikitərəfli rabitə vasitəsilə nəzarəti axtarmaq baha başa gələ bilər; bunun üçün başqa bir böyük güclə bazarlıq və güzəşt tələb oluna bilər. Bu terminin bir çox tərifi var. Maylz Kaler tərəfindən “beynəlxalq idarəetmə” və ya “çoxluların” qlobal rəhbərliyi olaraq təyin edilmiş və onun əsas müddəası “güclülərin zəiflər üzərində təsirini artıracağı və beynəlxalq idarəetməni artıracağı düşünülən ikitərəfli ayrı-seçkilik müqavilələrinə qarşı çıxmaqdır. münaqişə ". 1990-cı ildə Robert Keohan çoxtərəfliliyi "üç və ya daha çox dövlətin qruplarında milli siyasət koordinasiya təcrübəsi" olaraq təyin etdi. Con Raqqi "bölünməzlik" və "diffuz qarşılıqlı əlaqə" prinsiplərinə əsaslanan bir konsepsiya inkişaf etdirdi. Üç və ya daha çox dövlət arasındakı münasibətləri "ümumiləşdirilmiş" davranış prinsipləri əsasında koordinasiya edən "necə" bir institusional forma hər hansı bir vəziyyətdə tərəflərin şəxsi mənafelərini və ya strateji tələbləri nəzərə almadan bir sıra hərəkətlər üçün uyğun davranışı təyin edən.
Tarixi
Müasir çoxtərəfli bir nümunə on doqquzuncu əsrdə Avropada Napoleon müharibələrinin bitməsindən sonra, böyük güclərin Vyana Konqresində (1814 noyabr - 1815 iyun) Avropa xəritəsini yenidən çəkmək üçün bir araya gəldiyi zaman meydana gəldi. “Avropanın konserti” deyildiyi kimi, problemləri sülh yolu ilə həll etmək üçün bir araya gələn böyük və kiçik güclərin bir qrupu idi. 1884-cü il Berlin Konfransı kimi konfranslar bu dövrdə güc çatışmazlıqlarının azaldılmasına kömək etdi və 19-cu əsr Avropanın ən dinc sakinlərindən biri oldu.
Sənaye və müstəmləkəçi rəqabət, Almaniyanın Prussiya - diplomatiya və fəthinin yaradılmasından sonra qüvvələr nisbətindəki bir dəyişikliklə birlikdə 20. əsrin əvvəllərində bu sistemdə çatların meydana çıxması demək idi. Konsert sistemi Birinci Dünya Müharibəsi nəticəsində tamamilə məhv edildi. Bu qarşıdurmadan sonra dünya liderləri belə bir qarşıdurmanın qarşısını almaq üçün Millətlər Birliyini (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sələfi oldu) yaratdılar. Millətlər Birliyi təhlükəsizlik missiyasını iflasa uğratsa da, bu gün fəaliyyətini davam etdirən bir sıra ixtisaslaşmış təşkilatların təşəbbüskarıdır. Üstəlik, ABŞ qoşulmasa da, ayrı-ayrı amerikalılardan və amerikan xeyriyyə təşkilatlarından ictimai və özəl iştirak ənənəsinə başlayan müəyyən dəstək verdi.
II Dünya Müharibəsindən sonra, Liqanın uğursuzluqları təcrübəsinə əsaslanan qaliblər 1945-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatını yaratdılar. O vaxtdan bəri çoxtərəfli razılaşmaların "genişliyi və çeşidi" artdı. Liqadan fərqli olaraq, o zaman dünyanın ən böyük gücləri olan ABŞ və Sovet İttifaqı BMT-də fəal iştirak edirdi. Müharibədən sonrakı illərdə BMT-nin siyasi qurumları ilə yanaşı, Tariflər və Ticarət Baş Sazişi (GATT) (indiki Dünya Ticarət Təşkilatı), Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) ("Bretton Woods" adlanan qurumlar) kimi təşkilatlar və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı da daxil olmaqla, BMT sistemindəki digər texniki qurumlar. Birləşmiş Millətlər Təşkilatında bu və digər sonrakı qurumların yaradılması yeni sistemi köhnə Liqa sistemindən daha güclü etdi. Üstəlik, dünyada yerləşdirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sülhməramlıları çoxtərəfliliyin canlı simvolu halına gəldi. Daha sonra, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) müharibədən sonrakı dövrdə kollektiv təhlükəsizliyi təmin etmək üçün çoxtərəfli bir forma istifadə edən bir müdafiə ittifaqı olaraq quruldu.
İstinadlar
- "Мультилатерализм" (rus). Юридический словарь. 2012-02-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-10.
- Л. П. Кураков, В. Л. Кураков, А. Л. Кураков. Мультилатерализм // Экономика и право: словарь-справочник. — М.: Вуз и школа. 2004.
- Kahler, Miles. "Multilateralism with Small and Large Numbers." International Organization, 46, 3 (Summer 1992),681.
- Keohane, Robert O. "Multilateralism: An Agenda for Research." International Journal, 45 (Autumn 19901), 731.; see for a definition of the special features of "regional multilateralism" Michael, Arndt (2013). India's Foreign Policy and Regional Multilateralism (Palgrave Macmillan), pp. 12-16.
- Adogame, Afe. "The Berlin-Congo Conference 1884: The Partition of Africa and Implications for Christian Mission Today". Journal of Religion in Africa. 34 (1/2). 2004: 188. doi:10.1163/157006604323056778.
- "The United Nations: An Introduction for Students." UN News Center. UN, n.d. Web. 25 Sept. 2013. <http://www.un.org/cyberschoolbus/unintro/unintro3.htm 2014-10-05 at the Wayback Machine>.
- Ostrower, Gary B. The League of Nations. Avery Publishing Group. 1996. ISBN .
- John Ruggie, "Multilateralism: the anatomy of an institution, "International Organization, 46:3, summer 1992, pp 561-598.
- Harris Mylonas and Emirhan Yorulmazlar, "Regional multilateralism: The next paradigm in global affairs 2022-03-25 at the Wayback Machine", CNN, January 14, 2012.
- Brummer, Chris, Managing Minilateralism // Minilateralism, Cambridge University Press, 2014, 165–198, doi:10.1017/cbo9781107281998.006, ISBN
Mənbə
Райзберг Б. А., Лозовский Л. Ш., Стародубцева Е. Б. Современный экономический словарь.-М., 2003
Ədəbiyyat
- Nicola Contessi, "Multilateralism" in Joel Krieger (ed.) Oxford Companion to International Relations (New York, NY: Oxford University Press, 2014), pp. 96-101.
- Edward Newman, Ramesh Rhakur and John Tirman, Multilateralism Under Challenge (Tokyo: United Nations Press, 2006).
- Michale Yahuda, The International Politics of the Asia-Pacific (New York: Routledge, 2011)
- Rorden Wilkinson, Multilateralism and the World Trade Organisation: The Architecture and Extension of International Trade Regulation (New York: Routledge, 2000).
- Claude, Inis L. Swords into plowshares : the problems and progress of international organization. Random House. 1984. ISBN . OCLC 246372664.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Multilateralizm beynelxalq xarici iqtisadi elaqelerin her bir olkenin butun terefdaslarla munasibetlerde imtiyazlardan istifade etmesine imkan veren mexanizmlere esaslanan teskili Multilateralizmden ferqli olaraq bilateralizm dovletlerarasi muqavileler cercivesinde ticaret iqtisadi elaqelerin qurulmasini nezerde tutan ikiterefli siyasetdir TerifiBeynelxalq uzvluk seklinde multilateralizm guclu dovletler ucun bir korpu rolunu oynayir tek terefli olmagi manee toredir ve kicik guclere basqa cur istifade ede bilmeyecekleri bir ses ve tesir gosterir Kicik bir gucun boyuk bir guce tesir gostermesi ucun daha kicik bir gucun birlesmesi ucun kicik olkelerin bir araya gelmesinin Lilliputiya strategiyasi tesirli ola biler Eynile coxterefli bir boyuk gucun diger boyuk guce tesir etmesine icaze vere biler Boyuk bir guc ucun ikiterefli rabite vasitesile nezareti axtarmaq baha basa gele biler bunun ucun basqa bir boyuk gucle bazarliq ve guzest teleb oluna biler Bu terminin bir cox terifi var Maylz Kaler terefinden beynelxalq idareetme ve ya coxlularin qlobal rehberliyi olaraq teyin edilmis ve onun esas muddeasi guclulerin zeifler uzerinde tesirini artiracagi ve beynelxalq idareetmeni artiracagi dusunulen ikiterefli ayri seckilik muqavilelerine qarsi cixmaqdir munaqise 1990 ci ilde Robert Keohan coxterefliliyi uc ve ya daha cox dovletin qruplarinda milli siyaset koordinasiya tecrubesi olaraq teyin etdi Con Raqqi bolunmezlik ve diffuz qarsiliqli elaqe prinsiplerine esaslanan bir konsepsiya inkisaf etdirdi Uc ve ya daha cox dovlet arasindaki munasibetleri umumilesdirilmis davranis prinsipleri esasinda koordinasiya eden nece bir institusional forma her hansi bir veziyyetde tereflerin sexsi menafelerini ve ya strateji telebleri nezere almadan bir sira hereketler ucun uygun davranisi teyin eden TarixiMuasir coxterefli bir numune on doqquzuncu esrde Avropada Napoleon muharibelerinin bitmesinden sonra boyuk guclerin Vyana Konqresinde 1814 noyabr 1815 iyun Avropa xeritesini yeniden cekmek ucun bir araya geldiyi zaman meydana geldi Avropanin konserti deyildiyi kimi problemleri sulh yolu ile hell etmek ucun bir araya gelen boyuk ve kicik guclerin bir qrupu idi 1884 cu il Berlin Konfransi kimi konfranslar bu dovrde guc catismazliqlarinin azaldilmasina komek etdi ve 19 cu esr Avropanin en dinc sakinlerinden biri oldu Senaye ve mustemlekeci reqabet Almaniyanin Prussiya diplomatiya ve fethinin yaradilmasindan sonra quvveler nisbetindeki bir deyisiklikle birlikde 20 esrin evvellerinde bu sistemde catlarin meydana cixmasi demek idi Konsert sistemi Birinci Dunya Muharibesi neticesinde tamamile mehv edildi Bu qarsidurmadan sonra dunya liderleri bele bir qarsidurmanin qarsisini almaq ucun Milletler Birliyini Birlesmis Milletler Teskilatinin selefi oldu yaratdilar Milletler Birliyi tehlukesizlik missiyasini iflasa ugratsa da bu gun fealiyyetini davam etdiren bir sira ixtisaslasmis teskilatlarin tesebbuskaridir Ustelik ABS qosulmasa da ayri ayri amerikalilardan ve amerikan xeyriyye teskilatlarindan ictimai ve ozel istirak enenesine baslayan mueyyen destek verdi II Dunya Muharibesinden sonra Liqanin ugursuzluqlari tecrubesine esaslanan qalibler 1945 ci ilde Birlesmis Milletler Teskilatini yaratdilar O vaxtdan beri coxterefli razilasmalarin genisliyi ve cesidi artdi Liqadan ferqli olaraq o zaman dunyanin en boyuk gucleri olan ABS ve Sovet Ittifaqi BMT de feal istirak edirdi Muharibeden sonraki illerde BMT nin siyasi qurumlari ile yanasi Tarifler ve Ticaret Bas Sazisi GATT indiki Dunya Ticaret Teskilati Dunya Banki ve Beynelxalq Valyuta Fondu BVF Bretton Woods adlanan qurumlar kimi teskilatlar ve Umumdunya Sehiyye Teskilati da daxil olmaqla BMT sistemindeki diger texniki qurumlar Birlesmis Milletler Teskilatinda bu ve diger sonraki qurumlarin yaradilmasi yeni sistemi kohne Liqa sisteminden daha guclu etdi Ustelik dunyada yerlesdirilen Birlesmis Milletler Teskilatinin sulhmeramlilari coxterefliliyin canli simvolu halina geldi Daha sonra Simali Atlantika Muqavilesi Teskilati NATO muharibeden sonraki dovrde kollektiv tehlukesizliyi temin etmek ucun coxterefli bir forma istifade eden bir mudafie ittifaqi olaraq quruldu Istinadlar Multilateralizm rus Yuridicheskij slovar 2012 02 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 05 10 L P Kurakov V L Kurakov A L Kurakov Multilateralizm Ekonomika i pravo slovar spravochnik M Vuz i shkola 2004 Kahler Miles Multilateralism with Small and Large Numbers International Organization 46 3 Summer 1992 681 Keohane Robert O Multilateralism An Agenda for Research International Journal 45 Autumn 19901 731 see for a definition of the special features of regional multilateralism Michael Arndt 2013 India s Foreign Policy and Regional Multilateralism Palgrave Macmillan pp 12 16 Adogame Afe The Berlin Congo Conference 1884 The Partition of Africa and Implications for Christian Mission Today Journal of Religion in Africa 34 1 2 2004 188 doi 10 1163 157006604323056778 The United Nations An Introduction for Students UN News Center UN n d Web 25 Sept 2013 lt http www un org cyberschoolbus unintro unintro3 htm 2014 10 05 at the Wayback Machine gt Ostrower Gary B The League of Nations Avery Publishing Group 1996 ISBN 0895296365 John Ruggie Multilateralism the anatomy of an institution International Organization 46 3 summer 1992 pp 561 598 Harris Mylonas and Emirhan Yorulmazlar Regional multilateralism The next paradigm in global affairs 2022 03 25 at the Wayback Machine CNN January 14 2012 Brummer Chris Managing Minilateralism Minilateralism Cambridge University Press 2014 165 198 doi 10 1017 cbo9781107281998 006 ISBN 9781107281998MenbeRajzberg B A Lozovskij L Sh Starodubceva E B Sovremennyj ekonomicheskij slovar M 2003EdebiyyatNicola Contessi Multilateralism in Joel Krieger ed Oxford Companion to International Relations New York NY Oxford University Press 2014 pp 96 101 Edward Newman Ramesh Rhakur and John Tirman Multilateralism Under Challenge Tokyo United Nations Press 2006 Michale Yahuda The International Politics of the Asia Pacific New York Routledge 2011 Rorden Wilkinson Multilateralism and the World Trade Organisation The Architecture and Extension of International Trade Regulation New York Routledge 2000 Claude Inis L Swords into plowshares the problems and progress of international organization Random House 1984 ISBN 0394340531 OCLC 246372664