Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Moskva prosesləri (rus. Московские процессы) — 1936–1938-ci illərdə Moskvada 1920-ci illərdə trotskist və ya sağçı müxalifətlə əlaqəli olan keçmiş Sov.İKP yüksək vəzifəli şəxsləri üzərində keçirilən üç açıq məhkəmə prosesinin ümumi adı. "Moskva prosesləri" adı əvvəlcə xaricdə qəbul edilmiş, lakin sonradan Rusiyada geniş yayılmışdır
Moskva prosesləri bir çox müttəhimin edamına səbəb olmuşdur. Bu proses ümumiyyətlə Stalinin "Böyük təmizləmə"sinin bir hissəsi, partiyanı indiki və ya əvvəlki müxalifətdən, o cümlədən Rusiya inqilabı zamanı və ya ondan əvvəlki dövrlərdə formalaşmış, Stalinin iqtisadiyyatı düzgün idarə etməməsi nəticəsində sovet xalqında artan narazılıq səbəbindən ön plana çıxmış trotskistlər və aparıcı bolşevik kadr üzvlərindən təmizləmək üçün həyata keçirilən kampaniya kimi qəbul edilir.
Proseslərin təsviri
SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası tərəfindən mühakimə olunan müttəhimlər Stalini və digər sovet liderlərini qətlə yetirmək, SSRİ-ni dağıtmaq və kapitalizmi bərpa etmək, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində təxribat təşkil etmək üçün Qərb kəşfiyyat orqanları ilə əməkdaşlıqda ittiham olunurdular.
- Moskvada qondarma “Trotski-Zinovyev terror mərkəzi”nin 16 üzvünün ilk məhkəməsi 1936-cı ilin avqustunda baş tutdu. Əsas müttəhimlər və Kamenev idi. Digər ittihamlarla yanaşı, onlar Kirovun qətlində və Stalinə sui-qəsddə ittiham olunurdular.
- 1937-ci ilin yanvarında ikinci məhkəmə ("Paralel antisovet Trotskist Mərkəzi" işi) Karl Radek, Yuri Pyatakov və Qriqori Sokolnikov kimi 17 az əhəmiyyətli funksioner üzərində baş tutdu. 13 nəfər güllələndi, qalanları uzun müddətə azadlıqdan məhrum edildilər.
- 1938-ci ilin martında üçüncü məhkəmə qondarma "Hüquqlar bloku və trotskistlər"in 21 üzvü üzərində baş tutdu. Əsas təqsirləndirilənlər Kominternin keçmiş rəhbəri Nikolay Buxarin, eyni zamanda Xalq Komissarları Sovetinin keçmiş sədri Aleksey Rıkov, Kristian Rakovski, Nikolay Krestinski və ilk Moskva məhkəməsinin təşkilatçısı Henrix Yaqoda idi. Təqsirləndirilən şəxslərin üçü istisna olmaqla, hamısı edam edildi.
Sağ qalan müttəhimlərin hamısı 1941-ci ilin sentyabrında güllələnmiş və ya həbsxanada öldürülmüşdü (Radek və Sokolnikov).
Müasirlərin reaksiyası və hökmlərin ədalətliliyi məsələsi
O dövrdə bir sıra sovetyönlü xarici müşahidəçilər məhkumların günahının sübuta yetirildiyinə inanırdılar. Bütün məhkumlar "etiraf etdilər", məhkəmə açıq keçdi, işgəncə və ya narkotik maddə ilə bağlı heç bir aydın sübut yox idi. İkinci Moskva məhkəməsində iştirak edən alman yazıçısı Leon Feyxtvaqner yazırdı:
Məhkəmə qarşısında dayanan insanlar heç bir halda işgəncəyə məruz qalmış, çıxılmaz vəziyyətli hesab oluna bilməzdi. Təqsirləndirilən şəxslərin özləri zərif, səliqəli geyinmiş, ədəb-ərkanı olmayan kişilər idi. Çay içirdilər, ciblərindən qəzetlər çıxırdı... Ümumiyyətlə, bu, daha çox müzakirəyə oxşayırdı... Əgər bu məhkəmə prosesi rejissora həvalə edilsəydi, təqsirləndirilən şəxsdən belə komanda işinə nail olmaq üçün yəqin ki, ona uzun illər, çoxlu məşqlər lazım olardı...
İstinadlar
- Rogovin, Vadim Z. 1998. 1937: Stalin's Year of Terror. Mehring books. ISBN .
Əlavə ədəbiyyat
- Судебный отчет по делу троцкистско-зиновьевского террористического центра. — М.: Народный комиссариат юстиции, 1936.
- Реабилитация: Политические процессы 30—50-х гг. — М.: Издательство политической литературы, 1991. — С. 171—190.
- Роговин В. З. 1937. — М.: б.и., 1996.
- О так называемом «Антисоветском объединенном троцкистско-зиновьевском центре» // Известия ЦК КПСС. — 1989. — № 8.
- «На процесс допускаются по спискам, утверждённым т. Ежовым» Документы РГАСПИ о «процессе 16-ти». 1936 г // Отечественные архивы. — 2008. — № 2. — С. 113—128.
- Гинцберг А. И. Московские процессы 1936—1938 гг // Новая и новейшая история. — 1991. — № 6. — С. 10—23.
- Троцкий Л. Д. Краткие комментарии к вердикту // Бюллетень оппозиции (большевиков-ленинцев) № 62-63.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Moskva prosesleri rus Moskovskie processy 1936 1938 ci illerde Moskvada 1920 ci illerde trotskist ve ya sagci muxalifetle elaqeli olan kecmis Sov IKP yuksek vezifeli sexsleri uzerinde kecirilen uc aciq mehkeme prosesinin umumi adi Moskva prosesleri adi evvelce xaricde qebul edilmis lakin sonradan Rusiyada genis yayilmisdirBas prokuror Visinski ortada ittiham aktini oxuyur 1937 ci il Moskva prosesleri bir cox muttehimin edamina sebeb olmusdur Bu proses umumiyyetle Stalinin Boyuk temizleme sinin bir hissesi partiyani indiki ve ya evvelki muxalifetden o cumleden Rusiya inqilabi zamani ve ya ondan evvelki dovrlerde formalasmis Stalinin iqtisadiyyati duzgun idare etmemesi neticesinde sovet xalqinda artan naraziliq sebebinden on plana cixmis trotskistler ve aparici bolsevik kadr uzvlerinden temizlemek ucun heyata kecirilen kampaniya kimi qebul edilir Proseslerin tesviriSSRI Ali Mehkemesinin Herbi Kollegiyasi terefinden muhakime olunan muttehimler Stalini ve diger sovet liderlerini qetle yetirmek SSRI ni dagitmaq ve kapitalizmi berpa etmek iqtisadiyyatin muxtelif sahelerinde texribat teskil etmek ucun Qerb kesfiyyat orqanlari ile emekdasliqda ittiham olunurdular Moskvada qondarma Trotski Zinovyev terror merkezi nin 16 uzvunun ilk mehkemesi 1936 ci ilin avqustunda bas tutdu Esas muttehimler ve Kamenev idi Diger ittihamlarla yanasi onlar Kirovun qetlinde ve Staline sui qesdde ittiham olunurdular 1937 ci ilin yanvarinda ikinci mehkeme Paralel antisovet Trotskist Merkezi isi Karl Radek Yuri Pyatakov ve Qriqori Sokolnikov kimi 17 az ehemiyyetli funksioner uzerinde bas tutdu 13 nefer gullelendi qalanlari uzun muddete azadliqdan mehrum edildiler 1938 ci ilin martinda ucuncu mehkeme qondarma Huquqlar bloku ve trotskistler in 21 uzvu uzerinde bas tutdu Esas teqsirlendirilenler Kominternin kecmis rehberi Nikolay Buxarin eyni zamanda Xalq Komissarlari Sovetinin kecmis sedri Aleksey Rikov Kristian Rakovski Nikolay Krestinski ve ilk Moskva mehkemesinin teskilatcisi Henrix Yaqoda idi Teqsirlendirilen sexslerin ucu istisna olmaqla hamisi edam edildi Sag qalan muttehimlerin hamisi 1941 ci ilin sentyabrinda gullelenmis ve ya hebsxanada oldurulmusdu Radek ve Sokolnikov Muasirlerin reaksiyasi ve hokmlerin edaletliliyi meselesiO dovrde bir sira sovetyonlu xarici musahideciler mehkumlarin gunahinin subuta yetirildiyine inanirdilar Butun mehkumlar etiraf etdiler mehkeme aciq kecdi isgence ve ya narkotik madde ile bagli hec bir aydin subut yox idi Ikinci Moskva mehkemesinde istirak eden alman yazicisi Leon Feyxtvaqner yazirdi Mehkeme qarsisinda dayanan insanlar hec bir halda isgenceye meruz qalmis cixilmaz veziyyetli hesab oluna bilmezdi Teqsirlendirilen sexslerin ozleri zerif seliqeli geyinmis edeb erkani olmayan kisiler idi Cay icirdiler ciblerinden qezetler cixirdi Umumiyyetle bu daha cox muzakireye oxsayirdi Eger bu mehkeme prosesi rejissora hevale edilseydi teqsirlendirilen sexsden bele komanda isine nail olmaq ucun yeqin ki ona uzun iller coxlu mesqler lazim olardi IstinadlarRogovin Vadim Z 1998 1937 Stalin s Year of Terror Mehring books ISBN 0 929087 77 1 Elave edebiyyatSudebnyj otchet po delu trockistsko zinovevskogo terroristicheskogo centra M Narodnyj komissariat yusticii 1936 Reabilitaciya Politicheskie processy 30 50 h gg M Izdatelstvo politicheskoj literatury 1991 S 171 190 Rogovin V Z 1937 M b i 1996 O tak nazyvaemom Antisovetskom obedinennom trockistsko zinovevskom centre Izvestiya CK KPSS 1989 8 Na process dopuskayutsya po spiskam utverzhdyonnym t Ezhovym Dokumenty RGASPI o processe 16 ti 1936 g Otechestvennye arhivy 2008 2 S 113 128 Gincberg A I Moskovskie processy 1936 1938 gg Novaya i novejshaya istoriya 1991 6 S 10 23 Trockij L D Kratkie kommentarii k verdiktu Byulleten oppozicii bolshevikov lenincev 62 63