Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monumental sənət — əzəməti və mühüm ideya məzmunu ilə fərqlənən, möhtəşəm və ümumiləşdirilmiş formalarda ifadə olunan plastik sənət növü. Monumental sənətə xatirə abidələri, binaların heykəltaraşlıq, boyakarlıq və mozaika bəzəkləri, vitrajlar, şəhər və park heykəltaraşlığı, fəvvarələr və s. daxildir (bəzən memarlıq əsərləri də monumental sənətə aid edilir). Monumental sənət vacib dövlət məsələlərinə, mühüm ictimai ideyaların geniş kütlə arasında təbliğinə və yayılmasına xidmət edir. Monumental sənət antaqonist sinifli cəmiyyətdə hakim ideologiyanı təcəssüm etdirir, realist incəsətin yüksəlişi dövründə qabaqcıl. demokratik və humanist ideyaların ifadəsinə çevrilir.
Tarixi
Monumental sənətin ilk nümunələri ibtidai cəmiyyətdə yaranmışdır. Menhirlərdə, dini heykəllərdə və qaya rəsmlərində təbiət qüvvələrinin əzəməti haqqında ibtidai insanın təsəvvürləri təcəssüm olunmuş, onun əmək vərdişləri öz əksini tapmışdır. Qədim Misirdə monumental sənət ictimai quruluşun sarsılmazlığı fikrinin möhkəmlənməsinə və hökmdarların şəxsiyyətinin ilahiləşdirilməsinə xidmət edirdi (Cizədə Böyük Sfinks heykəli). Qədim Yunanıstanda quldarlıq demokratiyasının yüksəlişi dövründə insan gözəlliyinə və ləyaqətinə inam hissləri ilə aşılanmış monumental sənət əsərləri yaradılmışdı (Afina Parfenonunun heykəltaraşlıq bəzəkləri). Orta əsr dini tikililərinin bəzəklərində monumental sənət geniş tətbiq olunurdu (Reyms, Şartr, Naumburq kilsələrinin heykəltaraşlıq bəzəkləri, Vatikandakı Sikst kapellasında Mikelancelonun tavan rəsmləri və s.). XIX–XX əsrlərdə sarayların və ictimai binaların bədii tərtibatında böyük rolu olmuşdur.
SSRİ-də monumental sənətin inkişaf proqramı Vladimir Leninin "Monumental təbliğat" planı ilə müəyyən olunmuşdur. SSRİ-də və digər sosialist ölkələrində kommunist ideyaları ilə aşılanmış monumental sənət əsərləri yaradılmışdır. Latviya SSR-in Salaspils stansiyası yaxınlıqlarında faşist terroru qurbanlarına abidə ansamblı (1961–1967 heykəltaraşlar L. Bukovski, Y. Zarin və b.) Volqoqradın Mamay kurqanında abidə ansamblı (1963–1967; müəlliflər Y. Vuçetiç, Y. Belopolski və b.), Belarusun Minsk vilayətində "Xatın" xatirə kompleksi (1969-cu ildə açılışı olmuşdur; müəlliflər Y. Qradov, V. Zankoviç, L. Levin, S. Selixanov), Kiyevdə "1941-1945-ci illərdəki Böyük Vətən müharibəsinini tarixinin Ukrayna Dövlət muzeyi xatirə kompleksi" (1981; müəlliflər V. Z. Boroday, Y. N. Stamo, V. D. Yelizarov, F. M. Soqoyan, Q. N. Kislı və b.) və s.
Heykəltəraşlıq
Monumental heykəltaraşlıq mühüm ictimai hadisələrin və görkəmli şəxsiyyətlərin şərəfinə yaradılan təkfiqurlu və çoxfiqurlu abidə, monument, heykəltaraşlıq komplekslərinə aid edilir. Monumental heykəltaraşlıq əsərləri ölçüsünün böyüklüyü, hazırlandığı materialın möhkəmliyi və davamlılığı ilə fərqlənir. Monumental heykəltaraşlıq əsərləri mühüm ictimai ideyaları təbliğ edir. Monumental heykəltaraşlıq hələ ibtidai cəmiyyətdə yaranmış, orta əsrlərdə geniş inkişaf etmişdir. Mikelancelonun "David" heykəli (1501–1504, Florensiya Rəssamlıq Akademiyası), Venesiyada Bartolomeo Kolleoninin at üstündə abidəsi (1979–1488, heykəltaraş Verrokkio), Sankr-Peterburqda I Pyotrun abidəsi ("Tunc atlı", 1768–1778), Budapeştdə "Azadlıq" monumenti (hündürlüyü 36 metr, 1947) və s. abidələr dünya monumental heykəltaraşlığında mühüm yer tutur. "26 Bakı komissarının güllələnməsi" qorelyefi (1924–1946), "Daş proletariatın silahıdır" (1927; 1947-ci ildə tuncdan tökülmüşdür), Moskvada XTNS qarşısında qoyulmuş "Fəhlə və kolxozçu qadın" heykəl qrupu (1935–1937), Sovet Ordusu döyüşçülərinin xatirəsinə Berlindəki Treptov-parkda ucaldılmış abidə ansamblı (1946–1949), Nizaminin Gəncədə və Bakıdakı abidələri (1946, 1949), Volqoqradda Mamay kurqanında Stalinqrad döyüşü iştirakçılarının şərəfinə abidə ansamblı (1963–1967), Bakıda Vladimir Leninin (1955), Füzulinin (1962), Nəriman Nərimanovu (1972), Məşədi Əzizbəyovun (1976), Cəfər Cabbarlının (1982) abidələri, Taqanroq yaxınlığında 416-cı Azərbaycan və 130-cu Taqanroq diviziyalarının şərəfinə monumental abidə (1980) sovet monumental heykəltaraşlığında mühüm yer tutur.
İstinadlar
- Монументал сәнәт // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 56.
- Монументал һејкәлтарашлыг // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 56–57.
Əlavə ədəbiyyat
- Популярная художественная энциклопедия. М.: Советская энциклопедия. 1986
- Словарь античности. Перевод с немецкого. — М.: Прогресс. 1989 (VEB Bibliographisches Institut Leipzig, 1987, 9, neubarbeitete Auflag)
- Фаворский В. А. Литературно-теоретическое наследие. — М.: Советский художник. 1988
- Шевелёв И. Ш., Марутаев М. А. Золотое сечение: Три взгляда на природу гармонии. — М.: Стройиздат, 1990
- Валериус С. С. Монументальная живопись. Современные проблемы. М.: 1979
- Швидковский О. А. Гармония взаимодействия. Архитектура и монументальное искусство. — М.: Стройиздат. 1984
- Базазьянц С. Б. Художник, пространство, среда. Монументальное искусство и его роль в формировании духовно-материального окружения человека. Художник и город. — М.: Советский Художник. 1983
- Бартенев И. А., Батажкова В. Н. Очерки истории архитектурных стилей: Учебное пособие. — М.: Изобразительное искусство. 1983
- Шуази Огюст. История архитектуры в 2 томах. М.: В. Шевчук. 2008
- Матье М. Э. Искусство Древнего Египта. — М.: Искусство. 1961
- Пунин А. Л. Искусство Древнего Египта: Раннее царство. Древнее царство. Новая история искусства. СПб.: Азбука-классика. 2008
- Тюляев С. И. Искусство Индии III-е тысячелетие до н. э. — VII век н. э. — М.: Искусство 1988
- Тюляев С. И. Искусство Шри Ланка. Древний и средневековый период. — М.: Искусство. 1974
- Античная цивилизация. Ответственный редактор доктор искусствоведения В. Д. Блаватский. — М.: Наука. 1973
- Миронов А. М. История античного искусства. — М.: ЛИБРОКОМ. 2010
- Борухович В. Г. Вечное искусство Эллады. — СПб.: Алетейя. 2002
- Виппер Б. Р. Искусство Древней Греции. —.М.: Наука 1972
- Скворцов А. И. Наследие земли Владимирской. Монументальная живопись. — М.: Памятники Отечеству. 2004
- Лифшиц Л. И., Сарабьянов В. Д., Царевская Т. Ю. Монументальная живопись Великого Новгорода. Конец XI — первая четверть XII века. — СПб.: Дмитрий Буланин. 2004
- Данилова И. Е. Итальянская монументальная живопись. Раннее Возрождение. — М.: Искусство. 1970
- Пешке И. Монументальная живопись эпохи Джотто в Италии 1280—1400. — М.: Белый город. 2003
- Климан Ю. Монументальная живопись эпохи Ренессанса и маньеризма в Италии 1510—1600. — М.: Белый город. 2004
- Смирнова И. А. Монументальная живопись итальянского Возрождения. — М.: Изобразительное искусство. 1987
- Гапоненко Т. Г. Монументальная живопись. — М.—Л.: ОГИЗ, ИЗОГИЗ. 1931
- Киплик Д. И. Техника живописи. V Монументальная живопись. — Л.—М.: Государственное издательство 1939
- Русская архитектура. XI — начало XX века. Каталог отдела истории русской архитектуры. — М.: Академия Художеств. 1962
- Монументальная и декоративная скульптура XVIII—XIX веков. — М.: Искусство. 1951
- Исаченко В. Г. Монументальная и декоративная скульптура Санкт-Петербурга. — СПб.: Паритет. 2005
- Толстой В. П. Советская монументальная живопись. — М.: Искусство. 1958
- Жадова Л. Монументальная живопись Мексики. — М.: Искусство. 1965
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monumental senet ezemeti ve muhum ideya mezmunu ile ferqlenen mohtesem ve umumilesdirilmis formalarda ifade olunan plastik senet novu Monumental senete xatire abideleri binalarin heykeltarasliq boyakarliq ve mozaika bezekleri vitrajlar seher ve park heykeltarasligi fevvareler ve s daxildir bezen memarliq eserleri de monumental senete aid edilir Monumental senet vacib dovlet meselelerine muhum ictimai ideyalarin genis kutle arasinda tebligine ve yayilmasina xidmet edir Monumental senet antaqonist sinifli cemiyyetde hakim ideologiyani tecessum etdirir realist incesetin yukselisi dovrunde qabaqcil demokratik ve humanist ideyalarin ifadesine cevrilir Cizede yerlesen Boyuk Sfinks heykeli ve Xefren ehramiTarixiMonumental senetin ilk numuneleri ibtidai cemiyyetde yaranmisdir Menhirlerde dini heykellerde ve qaya resmlerinde tebiet quvvelerinin ezemeti haqqinda ibtidai insanin tesevvurleri tecessum olunmus onun emek verdisleri oz eksini tapmisdir Qedim Misirde monumental senet ictimai qurulusun sarsilmazligi fikrinin mohkemlenmesine ve hokmdarlarin sexsiyyetinin ilahilesdirilmesine xidmet edirdi Cizede Boyuk Sfinks heykeli Qedim Yunanistanda quldarliq demokratiyasinin yukselisi dovrunde insan gozelliyine ve leyaqetine inam hissleri ile asilanmis monumental senet eserleri yaradilmisdi Afina Parfenonunun heykeltarasliq bezekleri Orta esr dini tikililerinin bezeklerinde monumental senet genis tetbiq olunurdu Reyms Sartr Naumburq kilselerinin heykeltarasliq bezekleri Vatikandaki Sikst kapellasinda Mikelancelonun tavan resmleri ve s XIX XX esrlerde saraylarin ve ictimai binalarin bedii tertibatinda boyuk rolu olmusdur SSRI de monumental senetin inkisaf proqrami Vladimir Leninin Monumental tebligat plani ile mueyyen olunmusdur SSRI de ve diger sosialist olkelerinde kommunist ideyalari ile asilanmis monumental senet eserleri yaradilmisdir Latviya SSR in Salaspils stansiyasi yaxinliqlarinda fasist terroru qurbanlarina abide ansambli 1961 1967 heykeltaraslar L Bukovski Y Zarin ve b Volqoqradin Mamay kurqaninda abide ansambli 1963 1967 muellifler Y Vucetic Y Belopolski ve b Belarusun Minsk vilayetinde Xatin xatire kompleksi 1969 cu ilde acilisi olmusdur muellifler Y Qradov V Zankovic L Levin S Selixanov Kiyevde 1941 1945 ci illerdeki Boyuk Veten muharibesinini tarixinin Ukrayna Dovlet muzeyi xatire kompleksi 1981 muellifler V Z Boroday Y N Stamo V D Yelizarov F M Soqoyan Q N Kisli ve b ve s HeykelterasliqMonumental heykeltarasliq muhum ictimai hadiselerin ve gorkemli sexsiyyetlerin serefine yaradilan tekfiqurlu ve coxfiqurlu abide monument heykeltarasliq komplekslerine aid edilir Monumental heykeltarasliq eserleri olcusunun boyukluyu hazirlandigi materialin mohkemliyi ve davamliligi ile ferqlenir Monumental heykeltarasliq eserleri muhum ictimai ideyalari teblig edir Monumental heykeltarasliq hele ibtidai cemiyyetde yaranmis orta esrlerde genis inkisaf etmisdir Mikelancelonun David heykeli 1501 1504 Florensiya Ressamliq Akademiyasi Venesiyada Bartolomeo Kolleoninin at ustunde abidesi 1979 1488 heykeltaras Verrokkio Sankr Peterburqda I Pyotrun abidesi Tunc atli 1768 1778 Budapestde Azadliq monumenti hundurluyu 36 metr 1947 ve s abideler dunya monumental heykeltarasliginda muhum yer tutur 26 Baki komissarinin gullelenmesi qorelyefi 1924 1946 Das proletariatin silahidir 1927 1947 ci ilde tuncdan tokulmusdur Moskvada XTNS qarsisinda qoyulmus Fehle ve kolxozcu qadin heykel qrupu 1935 1937 Sovet Ordusu doyusculerinin xatiresine Berlindeki Treptov parkda ucaldilmis abide ansambli 1946 1949 Nizaminin Gencede ve Bakidaki abideleri 1946 1949 Volqoqradda Mamay kurqaninda Stalinqrad doyusu istirakcilarinin serefine abide ansambli 1963 1967 Bakida Vladimir Leninin 1955 Fuzulinin 1962 Neriman Nerimanovu 1972 Mesedi Ezizbeyovun 1976 Cefer Cabbarlinin 1982 abideleri Taqanroq yaxinliginda 416 ci Azerbaycan ve 130 cu Taqanroq diviziyalarinin serefine monumental abide 1980 sovet monumental heykeltarasliginda muhum yer tutur IstinadlarMonumental sәnәt Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 S 56 Monumental һeјkәltarashlyg Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 S 56 57 Elave edebiyyatPopulyarnaya hudozhestvennaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1986 Slovar antichnosti Perevod s nemeckogo M Progress 1989 VEB Bibliographisches Institut Leipzig 1987 9 neubarbeitete Auflag ISBN 5 01 001588 9 Favorskij V A Literaturno teoreticheskoe nasledie M Sovetskij hudozhnik 1988 ISBN 5 269 00094 6 Shevelyov I Sh Marutaev M A Zolotoe sechenie Tri vzglyada na prirodu garmonii M Strojizdat 1990 ISBN 5 274 00197 1 Valerius S S Monumentalnaya zhivopis Sovremennye problemy M 1979 Shvidkovskij O A Garmoniya vzaimodejstviya Arhitektura i monumentalnoe iskusstvo M Strojizdat 1984 Bazazyanc S B Hudozhnik prostranstvo sreda Monumentalnoe iskusstvo i ego rol v formirovanii duhovno materialnogo okruzheniya cheloveka Hudozhnik i gorod M Sovetskij Hudozhnik 1983 Bartenev I A Batazhkova V N Ocherki istorii arhitekturnyh stilej Uchebnoe posobie M Izobrazitelnoe iskusstvo 1983 Shuazi Ogyust Istoriya arhitektury v 2 tomah M V Shevchuk 2008 Mate M E Iskusstvo Drevnego Egipta M Iskusstvo 1961 Punin A L Iskusstvo Drevnego Egipta Rannee carstvo Drevnee carstvo Novaya istoriya iskusstva SPb Azbuka klassika 2008 Tyulyaev S I Iskusstvo Indii III e tysyacheletie do n e VII vek n e M Iskusstvo 1988 Tyulyaev S I Iskusstvo Shri Lanka Drevnij i srednevekovyj period M Iskusstvo 1974 Antichnaya civilizaciya Otvetstvennyj redaktor doktor iskusstvovedeniya V D Blavatskij M Nauka 1973 Mironov A M Istoriya antichnogo iskusstva M LIBROKOM 2010 Boruhovich V G Vechnoe iskusstvo Ellady SPb Aletejya 2002 ISBN 5 89329 499 8 Vipper B R Iskusstvo Drevnej Grecii M Nauka 1972 Skvorcov A I Nasledie zemli Vladimirskoj Monumentalnaya zhivopis M Pamyatniki Otechestvu 2004 Lifshic L I Sarabyanov V D Carevskaya T Yu Monumentalnaya zhivopis Velikogo Novgoroda Konec XI pervaya chetvert XII veka SPb Dmitrij Bulanin 2004 Danilova I E Italyanskaya monumentalnaya zhivopis Rannee Vozrozhdenie M Iskusstvo 1970 Peshke I Monumentalnaya zhivopis epohi Dzhotto v Italii 1280 1400 M Belyj gorod 2003 ISBN 5 7793 0641 9 Kliman Yu Monumentalnaya zhivopis epohi Renessansa i manerizma v Italii 1510 1600 M Belyj gorod 2004 Smirnova I A Monumentalnaya zhivopis italyanskogo Vozrozhdeniya M Izobrazitelnoe iskusstvo 1987 Gaponenko T G Monumentalnaya zhivopis M L OGIZ IZOGIZ 1931 Kiplik D I Tehnika zhivopisi V Monumentalnaya zhivopis L M Gosudarstvennoe izdatelstvo 1939 Russkaya arhitektura XI nachalo XX veka Katalog otdela istorii russkoj arhitektury M Akademiya Hudozhestv 1962 Monumentalnaya i dekorativnaya skulptura XVIII XIX vekov M Iskusstvo 1951 Isachenko V G Monumentalnaya i dekorativnaya skulptura Sankt Peterburga SPb Paritet 2005 Tolstoj V P Sovetskaya monumentalnaya zhivopis M Iskusstvo 1958 Zhadova L Monumentalnaya zhivopis Meksiki M Iskusstvo 1965