Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Məhəmməd Mirzə Kərim oğlu Axundzadə (24 may 1875, Yelizavetpol, Yelizavetpol qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 1923, Gəncə, Gəncə qəzası, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ) — maarif və teatr xadimi, şair, publisist, tərcüməçi, folklorşünas, filoloq alim, dramaturq.
| Mirzə Məhəmməd Axundzadə | |
|---|---|
| Axundzadə Məhəmməd Mirzə Kazım oğlu | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 may 1875 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1923 |
| Vəfat yeri | |
| Partiya |
|
| Fəaliyyəti | publisist, müəllim, siyasətçi, dramaturq, yazıçı, tərcüməçi |
| Uşağı |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və təhsili
Mirzə Məhəmməd Axundzadə 1875-ci il mayın 24-də Gəncədə ruhani ailəsində doğulmuşdur.. İbtidai təhsilini Gəncədə Şah məscidindəki mədrəsədə almış, ərəb və fars dillərini mükəmməl öyrənmişdir. Gəncə gimnaziyasını bitirmiş, orada müəllim işləmişdir.
Fəaliyyəti
Bir müddət Gəncə sənət məktəbində və Məktəbi-ruhaniyyədə müəllimlik etmişdir. Gəncədə "Sənayeyi-nəfisə" ədəbi dərnəyinin "Nəşri-maarif" cəmiyyətinin yaradılmasında iştirak etmişdir. Bu dövrdə "Sərfi-türki" (1897), "Əqaidi-əl Müslimin" (1908) dərsliklərini yazıb Tiflisdə çap etdirmişdir. Bu dərsliklər məktəblərdə uzun müddət tədris olunmuşdur. Klassik Avropa ədəbiyyatına dərindən bələd olduğundan, ayrı-ayrı əsərləri doğma ana dilinə tərcümə etmişdir. İlk qələm təcrübələri "Şərqi-rus" qəzetində "Axundzadə", "Gəncəli", "Hadı" imzaları ilə çıxmışdır. Kiçik məqalələri, xəbər və felyetonları isə "Açıq söz", "İqbal", "Həqiqət", "Günəş", "Yeni Həqiqət", "Molla Nəsrəddin" səhifələrində gizli imzalarla ("Hatif", "Zalıbəy", "Gözü ilə görən", "Mollapərəst", "Gəncə şairi", "Hacı-kəndli" və s.) çap olunmuşdur. Gəncədə maarif və mədəniyyətin inkişafı və xeyriyyə məqsədi ilə yaradılan cəmiyyətlərin təşkilatçılarından biri kimi tanınır. Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayında iştirak etmişdir (1905). Gəncədə teatr truppasının yaradılması və fəaliyyətinə yaxından kömək etmişdir.
Yaradıcılığı
Mirzə Məhəmməd Axundzadə yaradıcılığa 19-cu əsrin 90-cı illərində başlamış, müxtəlif janrlarda əsərlər yaratmışdır. Maarifçilik ideyalarının yayılmasında teatrın rolunu yüksək qiymətləndirən M.M.Axundzadə dramaturgiyaya önəm vermiş, məişət mövzusunda "Məhəbbətsizlik, yaxud ata-ananın təqsiri", "Analıq", "Yaşına-yaşına, çıxdı ocaq başına", "Sonrakı peşmançılıq fayda verməz", tarixi mövzuda "Səd Vəqqas" pyeslərini, "Röyam, yaxud həqiqətə təsadüf" əsərini yazmışdır. Poeziya M.M.Axundzadənin yaradıcılığında xüsusi yer tutmuşdur. 1906-cı ildən başlayaraq "Yoncasatan", "Mollapərəst", "Hacıkəndli", "Hatif", "Qeybi", "Gəncə şairi", "Nadi" və digər imzalarla "Molla Nəsrəddin" jurnalında kəskin satiralar dərc etdirmişdir. Əsrin hadisələrinə həssas münasibət bəsləmiş, "Şərqi-rus", "Həyat", "İrşad", "İqbal", "Açıq söz" və s. dövri nəşrlərdə müxtəlif problemlərə dair publisist yazılar dərc etdirmişdir. Ədibin 20-ci əsrin əvvəllərində Gəncədə baş verən ictimai proseslərə dair polemik məqalələri, sürgündən göndərdiyi "Qürbət məktubları" xüsusi maraq doğurmuşdur. Ədəbiyyatşünas və sənət nəzəriyyəçisi kimi M.M.Axundzadənin xidmətləri xüsusilə böyükdür. O, Nizami ("Şeyx Nizami", 1909) və teatr sənəti ("Teatro nədir", 1909) haqqında ilk monoqrafiyaların müəllifidir. Folklor nümunələrini toplayıb, nəşr etdirmişdir ("Məclis yaraşığı", 1910). Türk dramaturgiyası nümunələrinin (Namiq Kamalın "Vətən, yaxud Silistrə", Bedrəddin Həsənin "Nədamət" pyesləri), Şekspirin "Venesiya taciri", N.V.Qoqolun "Evlənmə" pyeslərini ilk dəfə Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
"Difai" partiyasının yaradılmasında Əhməd bəy Ağayevlə birgə fəal iştirak etmişdir (1906). 1908-ci ildə evində axtarış aparılmış "bir mauzer tüfəng və bir tapança", "Difai" təşkilatına məxsus möhür tapılmış, həbs edilərək beş il Zakaspi vilayətinə sürgün olunmuşdur. Sürgündən qaçıb İranda Səttar xan hərəkatında iştirak etmişdir. Qürbətdə ikən Əli Nəzmiyə göndərdiyi "Nələr çəkdim bu qürbətdə, əzizim" mənzum məktubunda Mirzə Məhəmməd Axundzadə sürgün həyatının ağırlığından və əzablarından bəhs etmişdir. 1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin 300 illiyi münasibətilə "əfvi-ümumi" ona vətənə dönməyə imkan vermişdir. Bundan sonra siyasi, pedaqoji və ədəbi fəaliyyətini davam etdirmiş, 1917-ci ilin iyununda "Müsavat"la "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Partiyası"nın birləşmə qurultayında yaradılmış ilk Mərkəzi Komitənin üzvü olmuşdur. 1918-ci il iyunun 16-da Tiflisdən Gəncəyə köçmüş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin işinin təşkilində M.M.Axundzadə fəal rol oynamışdır. 1918-ci ilin sentyabrında hökumət üzvləri ilə birlikdə Bakıya köçmüş, burada birləşmiş "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Müsavat" partiyasının katibi işləmişdir. M.M.Axundzadə partiya işinin təşkilinə və partiyadaxili ziddiyyətlərin aradan qaldırılmasına böyük əmək sərf etmişdir. "İstiqlal" qəzetində dərc olunmuş "Firqə həyatı" başlıqlı bir xəbərdə deyilirdi:
 | Gəncədə təşkilat mərkəziyyətində işləyən camaat firqə xadimlərimizin əksərən Bakıya köçmələrindən naşı məəttəl bir halda idi. Fevral ayının 2-dən etibarən mərkəzi komitə tərəfindən məxsusi sürətdə göndərilən mərkəzi komitə katibi Mirzə Məhəmməd Axundzadə cənabları ilə Məhəmmədbağır Şeyxzamanov cənabları tərəfindən Gəncə komitəsi təkrar təşkil edilmişdir. İstiqlal qəzeti, 1919, 26 şubat, №3 |  |
Ölümü
Aprel işğalından (1920) sonra Mirzə Məhəmməd Axundzadə Gəncəyə dönmüş həmin ilin oktyabrında həbs olunmuşdur sonradan isə azad edilir. Gəncədə uşaq evində müdir və seminariyada müəllim işləyir. 1923-cü ildə qəflətən vəfat etmişdir. Gəncənin dəfn olunmuşdur.
Əsərləri
- Sərfi-türki. Gəncə: 1897,
- Əqaidi-əl-Müslimin, I cild, (Birinci və ikinci siniflər), Bakı: Kaspi, 1908,
- Şeyx Nizami. Gəncə: 1909,
- Teatro nədir? Gəncə: 1909,
- Röyam, yaxud həqiqətə təsadüf. Gəncə: 1910,
- Məclis yaraşığı. Gəncə: 1910,
- Səd Vəqqas, yaxud Fəthi-Qüdsiyyə. Bakı: 1911,
- Məhəbbətsizlik nəticəsi, yaxud ata və ananın təqsiri. Bakı: Azərnəşr, 1928,
- Dram əsərləri. Bakı: Mütərcim, 2003.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. səh. 120-121. ISBN .
- H. Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 234–237.
Ədəbiyyat
- Şükürov S., Gəncə məktəblərinin tarixindən, B., 1990
- Məmmədov X., Mirzə Məhəmməd Axundov, "Ana sözü" jurnalı, 1992, № 1, 2; № 5–6
- Muradov C, Unudulmuş sənətkar, ADU-nun "Elmi əsərləri" (Dil və ədəbiyyat seriyası), 1969
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirze Mehemmed Axundov ile sehv salmayin Mirze Mehemmed Mirze Kerim oglu Axundzade 24 may 1875 Yelizavetpol Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 1923 Gence Gence qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRI maarif ve teatr xadimi sair publisist tercumeci folklorsunas filoloq alim dramaturq Mirze Mehemmed AxundzadeAxundzade Mehemmed Mirze Kazim ogluSexsi melumatlarDogum tarixi 24 may 1875 1875 05 24 Dogum yeri Yelizavetpol Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1923Vefat yeri Gence Gence qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIPartiya Difai Partiyasi 1905 1908 Turk Edemi Merkeziyyet Firqesi 1917 1917 Musavat Partiyasi 1917 1920 Fealiyyeti publisist muellim siyasetci dramaturq yazici tercumeciUsagi Celal Pakize Hafize Xedice Sefiqe Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve tehsiliMirze Mehemmed Axundzade 1875 ci il mayin 24 de Gencede ruhani ailesinde dogulmusdur Ibtidai tehsilini Gencede Sah mescidindeki medresede almis ereb ve fars dillerini mukemmel oyrenmisdir Gence gimnaziyasini bitirmis orada muellim islemisdir FealiyyetiBir muddet Gence senet mektebinde ve Mektebi ruhaniyyede muellimlik etmisdir Gencede Senayeyi nefise edebi derneyinin Nesri maarif cemiyyetinin yaradilmasinda istirak etmisdir Bu dovrde Serfi turki 1897 Eqaidi el Muslimin 1908 dersliklerini yazib Tiflisde cap etdirmisdir Bu derslikler mekteblerde uzun muddet tedris olunmusdur Klassik Avropa edebiyyatina derinden beled oldugundan ayri ayri eserleri dogma ana diline tercume etmisdir Ilk qelem tecrubeleri Serqi rus qezetinde Axundzade Genceli Hadi imzalari ile cixmisdir Kicik meqaleleri xeber ve felyetonlari ise Aciq soz Iqbal Heqiqet Gunes Yeni Heqiqet Molla Nesreddin sehifelerinde gizli imzalarla Hatif Zalibey Gozu ile goren Mollaperest Gence sairi Haci kendli ve s cap olunmusdur Gencede maarif ve medeniyyetin inkisafi ve xeyriyye meqsedi ile yaradilan cemiyyetlerin teskilatcilarindan biri kimi taninir Azerbaycan muellimlerinin I qurultayinda istirak etmisdir 1905 Gencede teatr truppasinin yaradilmasi ve fealiyyetine yaxindan komek etmisdir YaradiciligiMirze Mehemmed Axundzade yaradiciliga 19 cu esrin 90 ci illerinde baslamis muxtelif janrlarda eserler yaratmisdir Maarifcilik ideyalarinin yayilmasinda teatrin rolunu yuksek qiymetlendiren M M Axundzade dramaturgiyaya onem vermis meiset movzusunda Mehebbetsizlik yaxud ata ananin teqsiri Analiq Yasina yasina cixdi ocaq basina Sonraki pesmanciliq fayda vermez tarixi movzuda Sed Veqqas pyeslerini Royam yaxud heqiqete tesaduf eserini yazmisdir Poeziya M M Axundzadenin yaradiciliginda xususi yer tutmusdur 1906 ci ilden baslayaraq Yoncasatan Mollaperest Hacikendli Hatif Qeybi Gence sairi Nadi ve diger imzalarla Molla Nesreddin jurnalinda keskin satiralar derc etdirmisdir Esrin hadiselerine hessas munasibet beslemis Serqi rus Heyat Irsad Iqbal Aciq soz ve s dovri nesrlerde muxtelif problemlere dair publisist yazilar derc etdirmisdir Edibin 20 ci esrin evvellerinde Gencede bas veren ictimai proseslere dair polemik meqaleleri surgunden gonderdiyi Qurbet mektublari xususi maraq dogurmusdur Edebiyyatsunas ve senet nezeriyyecisi kimi M M Axundzadenin xidmetleri xususile boyukdur O Nizami Seyx Nizami 1909 ve teatr seneti Teatro nedir 1909 haqqinda ilk monoqrafiyalarin muellifidir Folklor numunelerini toplayib nesr etdirmisdir Meclis yarasigi 1910 Turk dramaturgiyasi numunelerinin Namiq Kamalin Veten yaxud Silistre Bedreddin Hesenin Nedamet pyesleri Sekspirin Venesiya taciri N V Qoqolun Evlenme pyeslerini ilk defe Azerbaycan diline tercume etmisdir Siyasi fealiyyeti Turk Edemi Merkeziyyet Musavat partiyasinin I qurultayinda ortada Mirze Mehemmed Axundzade Difai partiyasinin yaradilmasinda Ehmed bey Agayevle birge feal istirak etmisdir 1906 1908 ci ilde evinde axtaris aparilmis bir mauzer tufeng ve bir tapanca Difai teskilatina mexsus mohur tapilmis hebs edilerek bes il Zakaspi vilayetine surgun olunmusdur Surgunden qacib Iranda Settar xan herekatinda istirak etmisdir Qurbetde iken Eli Nezmiye gonderdiyi Neler cekdim bu qurbetde ezizim menzum mektubunda Mirze Mehemmed Axundzade surgun heyatinin agirligindan ve ezablarindan behs etmisdir 1913 cu ilde Romanovlar sulalesinin 300 illiyi munasibetile efvi umumi ona vetene donmeye imkan vermisdir Bundan sonra siyasi pedaqoji ve edebi fealiyyetini davam etdirmis 1917 ci ilin iyununda Musavat la Turk Edemi Merkeziyyet Partiyasi nin birlesme qurultayinda yaradilmis ilk Merkezi Komitenin uzvu olmusdur 1918 ci il iyunun 16 da Tiflisden Genceye kocmus Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumetinin isinin teskilinde M M Axundzade feal rol oynamisdir 1918 ci ilin sentyabrinda hokumet uzvleri ile birlikde Bakiya kocmus burada birlesmis Turk Edemi Merkeziyyet Musavat partiyasinin katibi islemisdir M M Axundzade partiya isinin teskiline ve partiyadaxili ziddiyyetlerin aradan qaldirilmasina boyuk emek serf etmisdir Istiqlal qezetinde derc olunmus Firqe heyati basliqli bir xeberde deyilirdi Gencede teskilat merkeziyyetinde isleyen camaat firqe xadimlerimizin ekseren Bakiya kocmelerinden nasi meettel bir halda idi Fevral ayinin 2 den etibaren merkezi komite terefinden mexsusi suretde gonderilen merkezi komite katibi Mirze Mehemmed Axundzade cenablari ile Mehemmedbagir Seyxzamanov cenablari terefinden Gence komitesi tekrar teskil edilmisdir Istiqlal qezeti 1919 26 subat 3OlumuAprel isgalindan 1920 sonra Mirze Mehemmed Axundzade Genceye donmus hemin ilin oktyabrinda hebs olunmusdur sonradan ise azad edilir Gencede usaq evinde mudir ve seminariyada muellim isleyir 1923 cu ilde qefleten vefat etmisdir Gencenin defn olunmusdur EserleriSerfi turki Gence 1897 Eqaidi el Muslimin I cild Birinci ve ikinci sinifler Baki Kaspi 1908 Seyx Nizami Gence 1909 Teatro nedir Gence 1909 Royam yaxud heqiqete tesaduf Gence 1910 Meclis yarasigi Gence 1910 Sed Veqqas yaxud Fethi Qudsiyye Baki 1911 Mehebbetsizlik neticesi yaxud ata ve ananin teqsiri Baki Azernesr 1928 Dram eserleri Baki Mutercim 2003 IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 seh 120 121 ISBN 9952 417 14 2 H Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 234 237 EdebiyyatSukurov S Gence mekteblerinin tarixinden B 1990 Memmedov X Mirze Mehemmed Axundov Ana sozu jurnali 1992 1 2 5 6 Muradov C Unudulmus senetkar ADU nun Elmi eserleri Dil ve edebiyyat seriyasi 1969