Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mir Məhəmməd Kərim ağa (1855 və ya 1853, Bakı – 1938) — Bakı qazısı, "Qurani-Kərim"i ilk dəfə Azərbaycan dilinə çevirən.
| Mir Məhəmməd Kərim ağa | |
|---|---|
| Axund Mir Məhəmməd Kərim ağa Cəfərzadə | |
 | |
| Doğum tarixi | 1855 və ya 1853 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1938 |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
Həyatı
Tam adı Mir Məhəmməd Kərim ibn Mir Cəfər əl-Ələvi əl-Hüseyni əl-Bakuvi olan müəllif 1853-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur. Mir Məhəmməd Kərim soyunun Hz. Əlidən gəlməsi səbəbilə özünü Ələvi, Hz. Hüseyn soyundan gəldiyi üçün Hüseyni və Bakıda anadan olduğu üçün də Bakuvi adları ilə tanıtmışdır.
Axund Mir Məhəmməd Kərim ağa Içərişəhərdə yaşayan tanınmış seyid, Bakının hörmətli şəxslərindən sayılan Ağa Seyid Məhəmmədin nəvəsidir. Mir Məhəmməd Kərim ağa həmçinin qəbri insanların inam və ziyarət yeri olan Mir Mövsüm ağanın xalasının həyat yoldaşıdır.
"Qurani-Kərim"i ilk dəfə Azərbaycan dilinə çevirən, Ilk dəfə bu müqəddəs kitabın təfsirini (izahı) yazan, xalqın maariflənməsində, Bakıda qızlar məktəbinin açılmasında misilsiz xidmətləri olan məşhur din xadimi Mir Məhəmməd Kərim ağa Cəfərzadə idi. Mir Məhəmməd Kərim ağa Cəfərzadə müsəlmanların müqəddəs kitabı olan Quranı ərəb dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edəndən sonra din xadimləri arasında ona qarşı hücumlar səngimirdi. Bu da təbii idi. O dövürdə mollalar istəmirdi ki, camaat "Qurani-Kərim"i dərindən mənimsəsinlər. Çünki Qurandan xəbəri olmayanları aldatmaq, bu müqəddəs kitabı istədikləri kimi şərh vermək bəzi mollalara sərfəli idi. Quran tərcümə edilərsə o zaman xalq onu öz ana dilində oxuyub maariflənər, nəticədə fırıldaqçı mollaların saxta sözlərinə inanmazlar. O, həmçinin müqəddəs kitabımızın üç cildlik təfsirini (izahı) yazır və Quranla birgə mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyevin köməkliyi ilə 1904-cü ildə "Kaspi" qəzetinin Bəxariyə mətbəəsində çap etdirir. Onun bu zəhməti müqabilində Hacı kitabların ağırlığında Mir Məhəmməd ağaya qızıl da bağışlayır.
Mir Məhəmməd Kərim ağanın doğum tarixi mübahisəli olub. Onun haqqında yazan müəlliflər axundun 1853-cü ildə anadan olduğunu yazırlar. Lakin bizə elə gəlirdi ki, Mir Məhəmməd Kərim ağanın doğum tarixi haqqında ən müfəssəl məlumat S.Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat və Incəsənət arxivində saxlanılan, axundun oğlu Böyükağa – əsl adı Mir Cəfərin 1976-cı ilin may ayının 21-də yazdığı qeyddir.
O yazır: "Atam, Mir Məhəmməd Kərim Cəfərzadə 1855-ci ilin iyun ayında anadan olmuşdur. Bu şeir atam Mir Məhəmməd Kərim Cəfərzadənindir.
"Yetmiş səkkiz sinə vardım, daima leylü-nəhar,
Bu cahan əsrarının həllində oldum paydar:
Qibət məlumum oldu, ey həkimani – cahan,
Bu cahan əsrarının həllində yoxmuş iqtidar".
Göründüyü kimi, şair bu misraları 78 yaşında yazmışdır. Axundun oğlu qeyd edir ki, bu şeri atası 1933-cü ilin sentyabrında qələmə alıb (Mir Cəfər ağa səhv edirdi. Cünki dəqiq məlumdur ki, Mir Məhəmməd Kərim ağa 85 yaşında güllələnib. O zaman şeirin 1933-cü ildə yox, 1931-ci ildə yazıldığı müəyyənləşir – A.K.). Əgər axundun oğlunun sözünə inansaq, belə nəticəyə gəlmək olar ki, 78 yaşında yazılan bu şeirin müəllifi axund Mir Məhəmməd Kərim Cəfərzadə 1853-cü ildə yox, 1855-ci ildə doğulub. Lakin Mərkəzi Dövlət Tarix Arxivi alimin doğum tarixi haqqında verdiyi arayışda Mir Məhəmməd Kərim ağanın 1853-cü ildə anadan olduğu göstərilir. Bu arayışı daha dəqiq hesab etmək olar. Çünki XX əsrin əvvəllərinə qədər doğum, ölüm, kəbin haqqında qeydlər həmən şəxsin yaşadığı evin yaxınlığındakı məscidlərdə aparılırdı. Müasir dövürdə də bu üsuldan istifadə edərək hər bir şəxsin doğum, ölüm tarixləri onların yaşadığı rayonda yerləşən VVAQ-da qeyd edilir.
O, ilk təhsilini yaşıdları kimi, doğulduğu Bakı şəhərindəki mədrəsədə almışdı. Lakin onlardan fərqli olaraq Mir Məhəmməd Kərim ağa öz istedadı və bacarığı ilə seçilirdi. O, öz üzərində yorulmadan çalışmaqla daha yüksək biliklər qazanmaq üçün elmin müxtəlif sahələrinə müraciət edirdi. Fitri istedadını görən ata təhsilini davam etdirmək üçün oğlunu Iraqın Bağdad şəhərinə göndərir. Mir Məhəmməd Kərim ağa burada on il tam təhsil aldıqdan sonra vətəninə qayıdır.
İsmailiyyə binasının təməlqoyma mərasimində Bakının qazısı olaraq dua oxudu.
İlk öncə İçərişəhərdəki "Şah məscidi"ndə axund, sonra isə yüksək bilik və bacarığına görə Bakı quberniyasının qazisi təyin edilir. Bu ərəfədə axund şəhərin ictimai-mədəni həyatında, xalqının maariflənməsində fəal iştirak edirdi. Bəzi qaragüruh ruhanilər qızlara təhsil vermək təklifindən qəzəblənərək avam camaatı ayağa qaldırır və bəzən onları "cihad"a çağırmaqdan belə çəkinmirdilər. Lakin qız məktəbini açmaq təklifini bəyənmiş H.Z.Tağıyev taktiki gediş edir. Onların bəhanələrini kəsmək, ağızlarını yummaq üçün şəhərin maarifpərvər axundlarından bir neçəsini öz vəsaiti hesabına islamın müqəddəs sayılan yerlərinə – Məkkəyə, Kərbəlaya, Xorasana, Məşhədə və s. yerlərə göndərir və tapşırır ki, orada olan mötəbər, rəsmi din xadimlərindən sənədlər alsınlar ki, müsəlman qızları şəriət məktəblərində təhsil ala bilər və burada heç bir qəbahət görmürlər. Bununla da axund Mir Məhəmməd Kərim ağa və başqa sağlam fikirli ruhanilər qaragüruhçuların təqiblərindən xilas olurlar.
Bundan əlavə, Mir Məhəmməd Kərim ağa ədəbi fəaliyyətlə də məşğul olur. O, şərq dillərindən – əsasən ərəb dilindən bir sıra əsərləri Azərbaycan dilinə tərcümə edir.
Böyük ərəb yazıçısı, alimi Circi Zeydanın İslam tarixinə aid on yeddi romanından beşini Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Bunlardan "Əzrayi-Qüreyş", "Kərbəla yanğısı", "Osmanlı inqilabı", "İslamın mədəniyyət tarixi", "On yeddi Ramazan" göstərmək olar.
Axund Şam və Fələstində müsəlmanlarla səlibçi-xristianlar arasında gedən ikiyüzillik (490-690) müharibəni təsvir edən "Səlib müharibəsi" romanını yazır və 1913-cü ildə nəşr etdirir.
"Üçlüy"ün nəzarəti altında gedən repressiyanın qurbanları siyahısında nəinki ziyalılar, əksinqilabçılar, inqilabdan əvvəl müxtəlif partiya üzvləri, fəhlələr, kəndlilər, hətta dini xadimlər də var idi. Həmin din xadimlərindən biri də ictimai həyatımızda əvəzsiz xidmətləri olan axund Mir Məhəmməd Kərim Cəfərzadə də var idi.
Qala-Maştağa rayonu anti-sovet elementlərin (ASE) fəallarının siyahısının çıxarışından:
Mir Məhəmməd Kərim Mir Cəfər oğlu – 70 yaşında, keçmişdə Qazi, səsdən məhrum edilmiş, məşğuliyyəti müəyyən edilməmiş, Mərdəkan kəndindən, mühakimə olunmamış.
Keçmiş Zaqafqaziya "Qazi"si, gizli şəkildə dinin təbliği ilə məşğuldur, çadranın atılmasına qarşı təbliğat aparır və qadınların ictimai işlərdə iştirakının əleyhinədir.
Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarının müavini, təhlükəsizlik mayoru: Borşev əsli ilə düzdür: XDİK-nın rayon şöbəsinin rəisi Ziyalov 13 fevral 1938-ci ildə tərtib olunmuş "Axtarış protokolu"nda göstərilir ki, M.K.Cəfərzadənin evində axtarış aparılan zaman C/V 183877 saylı pasport və müxtəlif anti-Sovet quranlar aşkar edilib (Qəribədir "Qurani-Kərim"in məgər anti-Soveti də olur? – A.K.). 14 fevral 1938-ci ildə Ziyalovun imzası ilə Mir Məhəmməd Kərim Mir Cəfər oğlu Cəfərzadənin həbsi üçün həmən gün order yazılır. Həmən gün də XDİK-nin Maştağa rayon şöbəsi tərəfindən həbs edilir.
1939-cu il martın 15-dən 16-na keçən gecə represiya qurbanları arasında güllələnərək şəhid edildi. Dini fəaliyyəti və anti-sovet çıxışları ilə rejim əleyhdarı elan edilən alimin evi talan edilmiş, kitabxanası isə yandırılmışdı.
Əsərləri
- Kəşfül-həqayiq
- “İran kəndlərinin halı”
- “Təbrizdə gördüklərim”,
- “On yeddi Ramazan”
- “Ermənüsə”
- “Özreyi-Qureyş”
- “Kərbəla yanğısı”
- “Fəthətu Ğassan”
- “Rəşidin bacısı Əbbasə”,
- “Əbu Müslüm əl-Xorasani”
- “Səlib müharibəsi”
- “Əmin və Məmun qardaşları”.
İstinadlar
- ( (az.)). trend.az. 2014-04-01. 2015-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-07.
- К.Орхан. "УМК переиздало первый комментарий Корана "Kəşfül-Həqayiq" на азербайджанском языке" ( (rus.)). salamnews.org. 2014-04-01. 2015-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-07.
- ( (az.)). . 2014-04-07. 2015-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-07.
Ədəbiyyat
- Məhərrəmov Nizami, Babaşov Məmmədəli. Qafqaz Müsəlmanlarının Atası, “Ədəbiyyat” qəzeti, Bakı, 1991, 8 fevral, № 6, (2453). səh. 6
- İlkin Qılman. Bakının Üç Üləması. Bakı: “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəz., 1990, 24 avqust, № 32, (2427).
- Babaşov Memmedeli. Ahund Mir Muhammed Kerim el-Bakuvi`nin Hayatı ve Eserleri //Qafqaz Üniversitesi 1996-1997 Haftalık Seminerleri. Bakü: Qafqaz Universetesi neşriyyati, 1998, 145 s.
- Cəfərov Mirsəməd. İlk Quran Təfsirçimiz. “Zaman” qəz., Bakı, 1999, 28 sentyabr
- Mir Muhammed Kerim Baküvî, Gerçeğin Doğuşu-Alevî Kur’an Tefsiri, (Tahkik, tahriç, tahlil ve Türkiye Türçesi’ne aktararak hazırlayan: Ahmet Dolunay), Merkür yayınları, I. baskı, İstanbul 2000, I-III;
- Dolunay Ahmet. // Aksiyon Haftalık Haber dergisi, sayı: 295, 29.07.2000, s 26-34.
- Qılman İlkin. Bakı və bakılılar (). Bakı, «Nurlar» NPM, 2006, səh. 254-255 . Lisenziya AB № 022039.
- Babaşlı Məmmədəli. Axund Mir Məhəmməd Kərim Mircəfərzadə əl-Bakuvinin həyat və yaradıcılığı // Dövlət və Din, Bakı, 2008, mart, № 1 (5), s. 158-169.
- Ə.R.Fərhadov. Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əl-Bakuvinin yaradıcılığında maarifçilik ünsürləri // Gənc alimlərin əsərləri, №4, Bakı, 2011, s.206-211.
- "Qurani-Kərimi ilk dəfə Azərbaycan dilinə tərcümə edən şəxs" ( (az.)). azadliq.info. 2012-07-20. 2015-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-14.
- Ə.R.Fərhadov. Ərəb qrafikası ilə yazılmış bəzi əsərlər haqqında (Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əl-Bakuvinin əsərləri əsasında) // Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi-2012, Bakı: “Elm”, 2012, 336 s., s.80-93
- Ə.R.Fərhadov. Əbu Hamid əl-Qəzali və Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əlBakuvidə cəmiyyət və onun islahı məsələsi // “Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində muzeylərin rolu” II Respublika elmi konfransının materialları. Bakı: “Ziya”, 2012, 164 s., s.80-85.
- Ə.R. Fərhadov. Mirməhəmməd Kərim Mircəfər Bakuvi və maarifçilik. Bakı Universitetinin xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası. № 2. 2012. UOT 94 (479.24). səh. 175-181
- Ə.R.Fərhadov. Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əl-Bakuvinin həyatı və maarifçilik fəaliyyətinə dair. Life and enlightenment work of Mir Muhammad Karim Mirjafar al-Bakuvi // Miras, №7, Bakı: 2013, s.76-85.
- Ə.R.Fərhadov. Mir Məhəmməd Kərim əl-Bakuvidə dini, təsəvvüfi və ədəbi rəmzlər // Kafkasya'dan Anadolu'ya Kültür Köprülerimiz Uluslararası Seyyid Yahya Şirvani ve Halvetilik Sempozyumu Bildiri Kitabı. Eskişehir, 2013, 864 s., s.493-509.
- əl-Bakuvi. Kəşfül-Həqayiq. I cild. Transliterasiya: Ə.R.Fərhadov. Bakı. 2014. 552 səh.
- Ə.R.Fərhadov. Mir Məhəmməd Kərim əl-Bakuvi və "Kəşfül-həqayiq" // Dövlət və din, №-1, Bakı, 2015, s.87-96.
- İlkin Məmmədov. "Qurani-Kərimi ilk dəfə Azərbaycan dilinə tərcümə edən tarixi şəxsiyyət" ( (az.)). az.shabestan.ir. 2015-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-14.
- Ə.R.Fərhadov. Mir Məhəmməd Kərim əl-Bakuvinin “Kəşfül-həqayiq” əsərində ədəbi, dini mövzular və rəmzi yanaşmalar // Journal of Qafqaz UniversityHistory, law and political sciences, 2015. Volume 3, Number 1, p. 59-72.
- Ə.R.Fərhadov. XX əsrin əvvəllərində tarix elminə baxış (Corci Zeydanın və Mir Məhəmməd Kərim Mircəfərzadə əl-Bakuvinin əsərləri əsasında) // Azərbaycanın ilk peşəkar arxeoloq və muzeyşünası Davud bəy Şərifovun anadan olmasının 130 illiyinə həsr olunmuş “Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində muzeylərin rolu” V Respublika elmi konfransının materialları. Bakı: “Elm və təhsil”, 2015, 320 s., s.123-133.
- Babaşlı Məmmədəli. Axund Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əl-Bakuvinin ərəb dilindən tərcümə tarixindəki yeri və rolu. "İpək yolu", № 2, 2015. ISSN 1810-911X. "Filologiya elmləri". səh. 122-127
- Əli Rizvan oğlu Fərhadov. XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Şimali Azərbaycanda islami maarifçilik və islahatçılıq hərəkatı (Mir Məhəmməd Kərim Mircəfər əl-Bakuvinin "Kəşfül-Həqayiq" əsəri əsasında)[ölü keçid]. İxtisas: 5503.02 – “Vətən tarixi”. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiyanın Avtoreferatı. Bakı - 2016.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mir Mehemmed Kerim aga 1855 ve ya 1853 Baki 1938 Baki qazisi Qurani Kerim i ilk defe Azerbaycan diline ceviren Mir Mehemmed Kerim agaAxund Mir Mehemmed Kerim aga CeferzadeDogum tarixi 1855 ve ya 1853Dogum yeri Baki Baki qezasi Samaxi quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1938Milliyyeti AzerbaycanliHeyatiTam adi Mir Mehemmed Kerim ibn Mir Cefer el Elevi el Huseyni el Bakuvi olan muellif 1853 cu ilde Bakida anadan olmusdur Mir Mehemmed Kerim soyunun Hz Eliden gelmesi sebebile ozunu Elevi Hz Huseyn soyundan geldiyi ucun Huseyni ve Bakida anadan oldugu ucun de Bakuvi adlari ile tanitmisdir Axund Mir Mehemmed Kerim aga Iceriseherde yasayan taninmis seyid Bakinin hormetli sexslerinden sayilan Aga Seyid Mehemmedin nevesidir Mir Mehemmed Kerim aga hemcinin qebri insanlarin inam ve ziyaret yeri olan Mir Movsum aganin xalasinin heyat yoldasidir Qurani Kerim i ilk defe Azerbaycan diline ceviren Ilk defe bu muqeddes kitabin tefsirini izahi yazan xalqin maariflenmesinde Bakida qizlar mektebinin acilmasinda misilsiz xidmetleri olan meshur din xadimi Mir Mehemmed Kerim aga Ceferzade idi Mir Mehemmed Kerim aga Ceferzade muselmanlarin muqeddes kitabi olan Qurani ereb dilinden Azerbaycan diline tercume edenden sonra din xadimleri arasinda ona qarsi hucumlar sengimirdi Bu da tebii idi O dovurde mollalar istemirdi ki camaat Qurani Kerim i derinden menimsesinler Cunki Qurandan xeberi olmayanlari aldatmaq bu muqeddes kitabi istedikleri kimi serh vermek bezi mollalara serfeli idi Quran tercume edilerse o zaman xalq onu oz ana dilinde oxuyub maariflener neticede firildaqci mollalarin saxta sozlerine inanmazlar O hemcinin muqeddes kitabimizin uc cildlik tefsirini izahi yazir ve Quranla birge mesenat Haci Zeynalabdin Tagiyevin komekliyi ile 1904 cu ilde Kaspi qezetinin Bexariye metbeesinde cap etdirir Onun bu zehmeti muqabilinde Haci kitablarin agirliginda Mir Mehemmed agaya qizil da bagislayir Mir Mehemmed Kerim aganin dogum tarixi mubahiseli olub Onun haqqinda yazan muellifler axundun 1853 cu ilde anadan oldugunu yazirlar Lakin bize ele gelirdi ki Mir Mehemmed Kerim aganin dogum tarixi haqqinda en mufessel melumat S Mumtaz adina Azerbaycan Dovlet Edebiyyat ve Incesenet arxivinde saxlanilan axundun oglu Boyukaga esl adi Mir Ceferin 1976 ci ilin may ayinin 21 de yazdigi qeyddir O yazir Atam Mir Mehemmed Kerim Ceferzade 1855 ci ilin iyun ayinda anadan olmusdur Bu seir atam Mir Mehemmed Kerim Ceferzadenindir Yetmis sekkiz sine vardim daima leylu nehar Bu cahan esrarinin hellinde oldum paydar Qibet melumum oldu ey hekimani cahan Bu cahan esrarinin hellinde yoxmus iqtidar Gorunduyu kimi sair bu misralari 78 yasinda yazmisdir Axundun oglu qeyd edir ki bu seri atasi 1933 cu ilin sentyabrinda qeleme alib Mir Cefer aga sehv edirdi Cunki deqiq melumdur ki Mir Mehemmed Kerim aga 85 yasinda gullelenib O zaman seirin 1933 cu ilde yox 1931 ci ilde yazildigi mueyyenlesir A K Eger axundun oglunun sozune inansaq bele neticeye gelmek olar ki 78 yasinda yazilan bu seirin muellifi axund Mir Mehemmed Kerim Ceferzade 1853 cu ilde yox 1855 ci ilde dogulub Lakin Merkezi Dovlet Tarix Arxivi alimin dogum tarixi haqqinda verdiyi arayisda Mir Mehemmed Kerim aganin 1853 cu ilde anadan oldugu gosterilir Bu arayisi daha deqiq hesab etmek olar Cunki XX esrin evvellerine qeder dogum olum kebin haqqinda qeydler hemen sexsin yasadigi evin yaxinligindaki mescidlerde aparilirdi Muasir dovurde de bu usuldan istifade ederek her bir sexsin dogum olum tarixleri onlarin yasadigi rayonda yerlesen VVAQ da qeyd edilir O ilk tehsilini yasidlari kimi doguldugu Baki seherindeki medresede almisdi Lakin onlardan ferqli olaraq Mir Mehemmed Kerim aga oz istedadi ve bacarigi ile secilirdi O oz uzerinde yorulmadan calismaqla daha yuksek bilikler qazanmaq ucun elmin muxtelif sahelerine muraciet edirdi Fitri istedadini goren ata tehsilini davam etdirmek ucun oglunu Iraqin Bagdad seherine gonderir Mir Mehemmed Kerim aga burada on il tam tehsil aldiqdan sonra vetenine qayidir Ismailiyye binasinin temelqoyma merasiminde Bakinin qazisi olaraq dua oxudu Ilk once Iceriseherdeki Sah mescidi nde axund sonra ise yuksek bilik ve bacarigina gore Baki quberniyasinin qazisi teyin edilir Bu erefede axund seherin ictimai medeni heyatinda xalqinin maariflenmesinde feal istirak edirdi Bezi qaraguruh ruhaniler qizlara tehsil vermek teklifinden qezeblenerek avam camaati ayaga qaldirir ve bezen onlari cihad a cagirmaqdan bele cekinmirdiler Lakin qiz mektebini acmaq teklifini beyenmis H Z Tagiyev taktiki gedis edir Onlarin behanelerini kesmek agizlarini yummaq ucun seherin maarifperver axundlarindan bir necesini oz vesaiti hesabina islamin muqeddes sayilan yerlerine Mekkeye Kerbelaya Xorasana Meshede ve s yerlere gonderir ve tapsirir ki orada olan moteber resmi din xadimlerinden senedler alsinlar ki muselman qizlari seriet mekteblerinde tehsil ala biler ve burada hec bir qebahet gormurler Bununla da axund Mir Mehemmed Kerim aga ve basqa saglam fikirli ruhaniler qaraguruhcularin teqiblerinden xilas olurlar Bundan elave Mir Mehemmed Kerim aga edebi fealiyyetle de mesgul olur O serq dillerinden esasen ereb dilinden bir sira eserleri Azerbaycan diline tercume edir Boyuk ereb yazicisi alimi Circi Zeydanin Islam tarixine aid on yeddi romanindan besini Azerbaycan diline tercume edir Bunlardan Ezrayi Qureys Kerbela yangisi Osmanli inqilabi Islamin medeniyyet tarixi On yeddi Ramazan gostermek olar Axund Sam ve Felestinde muselmanlarla selibci xristianlar arasinda geden ikiyuzillik 490 690 muharibeni tesvir eden Selib muharibesi romanini yazir ve 1913 cu ilde nesr etdirir Ucluy un nezareti altinda geden repressiyanin qurbanlari siyahisinda neinki ziyalilar eksinqilabcilar inqilabdan evvel muxtelif partiya uzvleri fehleler kendliler hetta dini xadimler de var idi Hemin din xadimlerinden biri de ictimai heyatimizda evezsiz xidmetleri olan axund Mir Mehemmed Kerim Ceferzade de var idi Qala Mastaga rayonu anti sovet elementlerin ASE feallarinin siyahisinin cixarisindan Mir Mehemmed Kerim Mir Cefer oglu 70 yasinda kecmisde Qazi sesden mehrum edilmis mesguliyyeti mueyyen edilmemis Merdekan kendinden muhakime olunmamis Kecmis Zaqafqaziya Qazi si gizli sekilde dinin tebligi ile mesguldur cadranin atilmasina qarsi tebligat aparir ve qadinlarin ictimai islerde istirakinin eleyhinedir Azerbaycan SSR Xalq Daxili Isler Komissarinin muavini tehlukesizlik mayoru Borsev esli ile duzdur XDIK nin rayon sobesinin reisi Ziyalov 13 fevral 1938 ci ilde tertib olunmus Axtaris protokolu nda gosterilir ki M K Ceferzadenin evinde axtaris aparilan zaman C V 183877 sayli pasport ve muxtelif anti Sovet quranlar askar edilib Qeribedir Qurani Kerim in meger anti Soveti de olur A K 14 fevral 1938 ci ilde Ziyalovun imzasi ile Mir Mehemmed Kerim Mir Cefer oglu Ceferzadenin hebsi ucun hemen gun order yazilir Hemen gun de XDIK nin Mastaga rayon sobesi terefinden hebs edilir 1939 cu il martin 15 den 16 na kecen gece represiya qurbanlari arasinda gullelenerek sehid edildi Dini fealiyyeti ve anti sovet cixislari ile rejim eleyhdari elan edilen alimin evi talan edilmis kitabxanasi ise yandirilmisdi EserleriVikimenbede Muellif Mirmehemmed Kerim Bakuvi ile elaqeli melumatlar var Kesful heqayiq Iran kendlerinin hali Tebrizde gorduklerim On yeddi Ramazan Ermenuse Ozreyi Qureys Kerbela yangisi Fethetu Gassan Residin bacisi Ebbase Ebu Muslum el Xorasani Selib muharibesi Emin ve Memun qardaslari Istinadlar az trend az 2014 04 01 2015 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 03 07 K Orhan UMK pereizdalo pervyj kommentarij Korana Kesful Heqayiq na azerbajdzhanskom yazyke rus salamnews org 2014 04 01 2015 03 07 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 07 az 2014 04 07 2015 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 03 07 EdebiyyatMeherremov Nizami Babasov Memmedeli Qafqaz Muselmanlarinin Atasi Edebiyyat qezeti Baki 1991 8 fevral 6 2453 seh 6 Ilkin Qilman Bakinin Uc Ulemasi Baki Edebiyyat ve Incesenet qez 1990 24 avqust 32 2427 Babasov Memmedeli Ahund Mir Muhammed Kerim el Bakuvi nin Hayati ve Eserleri Qafqaz Universitesi 1996 1997 Haftalik Seminerleri Baku Qafqaz Universetesi nesriyyati 1998 145 s Ceferov Mirsemed Ilk Quran Tefsircimiz Zaman qez Baki 1999 28 sentyabr Mir Muhammed Kerim Bakuvi Gercegin Dogusu Alevi Kur an Tefsiri Tahkik tahric tahlil ve Turkiye Turcesi ne aktararak hazirlayan Ahmet Dolunay Merkur yayinlari I baski Istanbul 2000 I III Dolunay Ahmet Aksiyon Haftalik Haber dergisi sayi 295 29 07 2000 s 26 34 Qilman Ilkin Baki ve bakililar Baki Nurlar NPM 2006 seh 254 255 Lisenziya AB 022039 ISBN 9952 426 12 7 Babasli Memmedeli Axund Mir Mehemmed Kerim Mirceferzade el Bakuvinin heyat ve yaradiciligi Dovlet ve Din Baki 2008 mart 1 5 s 158 169 E R Ferhadov Mir Mehemmed Kerim Mircefer el Bakuvinin yaradiciliginda maarifcilik unsurleri Genc alimlerin eserleri 4 Baki 2011 s 206 211 Qurani Kerimi ilk defe Azerbaycan diline tercume eden sexs az azadliq info 2012 07 20 2015 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 14 E R Ferhadov Ereb qrafikasi ile yazilmis bezi eserler haqqinda Mir Mehemmed Kerim Mircefer el Bakuvinin eserleri esasinda Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 2012 Baki Elm 2012 336 s s 80 93 E R Ferhadov Ebu Hamid el Qezali ve Mir Mehemmed Kerim Mircefer elBakuvide cemiyyet ve onun islahi meselesi Azerbaycan tarixinin oyrenilmesinde muzeylerin rolu II Respublika elmi konfransinin materiallari Baki Ziya 2012 164 s s 80 85 E R Ferhadov Mirmehemmed Kerim Mircefer Bakuvi ve maarifcilik Baki Universitetinin xeberleri Humanitar elmler seriyasi 2 2012 UOT 94 479 24 seh 175 181 E R Ferhadov Mir Mehemmed Kerim Mircefer el Bakuvinin heyati ve maarifcilik fealiyyetine dair Life and enlightenment work of Mir Muhammad Karim Mirjafar al Bakuvi Miras 7 Baki 2013 s 76 85 E R Ferhadov Mir Mehemmed Kerim el Bakuvide dini tesevvufi ve edebi remzler Kafkasya dan Anadolu ya Kultur Koprulerimiz Uluslararasi Seyyid Yahya Sirvani ve Halvetilik Sempozyumu Bildiri Kitabi Eskisehir 2013 864 s s 493 509 el Bakuvi Kesful Heqayiq I cild Transliterasiya E R Ferhadov Baki 2014 552 seh ISBN 978 9952 82 21 9 9 E R Ferhadov Mir Mehemmed Kerim el Bakuvi ve Kesful heqayiq Dovlet ve din 1 Baki 2015 s 87 96 Ilkin Memmedov Qurani Kerimi ilk defe Azerbaycan diline tercume eden tarixi sexsiyyet az az shabestan ir 2015 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 14 E R Ferhadov Mir Mehemmed Kerim el Bakuvinin Kesful heqayiq eserinde edebi dini movzular ve remzi yanasmalar Journal of Qafqaz UniversityHistory law and political sciences 2015 Volume 3 Number 1 p 59 72 E R Ferhadov XX esrin evvellerinde tarix elmine baxis Corci Zeydanin ve Mir Mehemmed Kerim Mirceferzade el Bakuvinin eserleri esasinda Azerbaycanin ilk pesekar arxeoloq ve muzeysunasi Davud bey Serifovun anadan olmasinin 130 illiyine hesr olunmus Azerbaycan tarixinin oyrenilmesinde muzeylerin rolu V Respublika elmi konfransinin materiallari Baki Elm ve tehsil 2015 320 s s 123 133 Babasli Memmedeli Axund Mir Mehemmed Kerim Mircefer el Bakuvinin ereb dilinden tercume tarixindeki yeri ve rolu Ipek yolu 2 2015 ISSN 1810 911X Filologiya elmleri seh 122 127 Eli Rizvan oglu Ferhadov XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Simali Azerbaycanda islami maarifcilik ve islahatciliq herekati Mir Mehemmed Kerim Mircefer el Bakuvinin Kesful Heqayiq eseri esasinda olu kecid Ixtisas 5503 02 Veten tarixi Tarix uzre felsefe doktoru elmi derecesi almaq ucun teqdim edilmis dissertasiyanin Avtoreferati Baki 2016 Xarici kecidler