Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Metexi kilsəsi – Tbilisi şəhərində yerləşən və Tanrı anasının vəfatına ithaf edilmiş Gürcü pravoslav kilsəsidir. Kilsə, ərazisində, Kür çayı sahilindəki sıldırım qayanın üstündə yerləşir. Metexi kilsəsi Tbilisi şəhərinin əsas vizit kartlarından biri hesab olunur.
| Metexi kilsəsi | |
|---|---|
| gürc. მეტეხის ღვთისმშობლის შობის ტაძარი | |
 Kilsənin və Vaxtanq Qorqasalı heykəlinin Metexi körpüsündən görünüşü | |
 | |
| Ölkə |  Gürcüstan |
| Şəhər |  Tbilisi |
| Yerləşir | Tbilisi |
| Aidiyyatı |  Gürcü pravoslav kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | XIII əsr |
| Üslubu | Gürcüstan memarlığı |
| Hündürlüyü | 24,5 m |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 16 m |
| Material | dağ süxurlar |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Ehtimal edilir ki, bu ərazidə ilk kilsə çoxsaylı tikintilər aparması ilə məşhur olan çar (V əsr) hakimiyyəti dövründə inşa edilmiş, kilsə yaxınlığında isə çarın sarayı olmuşdur. (təxm 432-ci ildə vəfat edib) bu kilsədə dəfn edilmişdir. Onun külü, yepiskop Kirionun göstərişi ilə VII əsrdə kəndindən Metexi kilsəsinə köçürülmüşdür.
Yazılı mənbələrdə kilsə haqqında ilk məlumat XII əsrdə verilir. Həmin dövrdə kilsə ərazisinin qala divarları ilə möhkəmləndirildiyi, yaxınlıqda isə çar sarayının olması bildirilir. Çariça Böyük Tamaranın (1195) bu kilsədə ibadət etməsi haqqında da məlumat vardır.
1235-ci ildə zamanı məbəd dağıdılır, lakin, 1278-1289-cu illərdə hakimiyyəti dövründə kilsə yenidən bərpa edilmiş və həmin görünüşü ilə də dövrümüzə çatmışdır. Kilsənin divarları kvadrat formalı qumdaşlarından hörülmüş, XVIII əsrdə isə bəzi hissələrdə kərpic hörgü ilə bərpa işləri aparılmışdır. Kilsənin interyer dekorları dövrümüzə çatmamışdır. Divarların eksteryer dekorları rombformalı çərçivəyə salınmış ornamental motivlərdən ibarətdir. Pəncərələrin incə naxışlar ilə bəzədilmiş çərçivələri üzərində yüksək naxışlı xaçlar yonulmuşdur.
V Vaxtanqın (1654-cü ildə İslamı qəbul etməyə məcbur olmuşdu) hakimiyyəti dövründə kilsə barıt anbarı kimi istifadə edilmişdir. 1672-ci ildə Gürcüstana səfər etmiş fransız səyyahı Şarden, kilsənin tərk edilmiş və ciddi zədələnmiş olduğunu deyir. 1748-ci ildə türklərlə qarşıdurma nəticəsində qaya üzərində ucalan Metexi qalasını ələ keçirən çar II İrakli, kilsənin bərpa edilməsinə göstəriş verir. Həmin dövrdə kərpicdən istifadə edilməklə məbədin yeni baraban və günbəzi ucaldılır, kilsə divarlarının bir çox hissələrində dağıdılmış yerlər kərpic hörgü ilə bərpa edilir. Ehtimal ki, kilsənin apsidasında olan kitabə də həmin dövrə aiddir:
 | Çar İrakli, qarşısında Məsihin xaçını qalxan kimi tutaraq, bu qalanı düşmənlərdən aldı. Kilsəni azad edib, divanxanasına çevirdi. Məsihsevər çarın əməlidir bu. Tanrının şərəfi naminə və çar İrakliyə kömək üçün. |  |
1795-ci ildə Ağa Məhəmməd şah Qacarın Tiflisə yürüşü zamanı kilsə yandırılmış və kilsə ikonası itirilmişdir. Daha sonrakı dövrdə XII Georginin göstərişi ilə kilsə yenidən bərpa edilmişdir.
1816-1819-cu illərdə Qafqaz komandanı Aleksey Yermolovun göstərişi ilə kilsəni əhatə edən qala divarları dağıdılmış və azad edilmiş ərazidə həbsxana inşa edilmişdir. Gürcü inqlabçısı 17 avqust 1903-cü ildə bu həbsxanada öldürülmüşdür. Həmin dövrdə kilsə, kazarma polkunun istifadəsinə verilmişdir. Lavrenti Beriyanın SSRİ Baş Dövlət Təhlükəsizliyi Komissarı olduğu dövrdə kilsənin sökülməsi təhlükəsi yaranır. Buna etiraz edən rəssam isə qətlə yetirilir.
1958-ci ildə həbsxana binası sökülür və kilsənin ətrafı əlavə tikililərdən təmizlənir. 1966-cı ildə kilsə ətrafında abadlaşdırma işləri aparılır, 25 aprel 1967-ci ildə kilsə yaxınlığında Vaxtanq Qorqasalının heykəlinin açılışı olur. SSRİ dövründə kilsə binasından müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. 1974-cü ildə bütün daxili divarları sökülən kilsə binası eksperimental gənclər teatrının istifadəsinə verilmiş və burada günbəz altında səhnə və yanlarda 100 yerlik amfiteatr yaradılmışdır.
Həmin dövrdə aclıq elan edən Zviad Qamsaxurdiya kilsə binasının Gürcü pravoslav kilsəsinə qaytarılmasını tələb edir. 1988-ci ildə kilsə ibadətçilərin üzünə açılması üçün Gürcü pravoslav kilsəsinin istifadəsinə qaytarılır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Metexi məbədi mərkəzi günbəzli kilsə tipinə malikdir. Kilsənin inşasında Gürcüstan memarlığının ənənələrindən istifadə edilmişdir. Kilsə binası əvvəlcə bozumtul-yaşıl rəngli qumdaşından inşa edilmiş, daha sonrakı dövrdə aparılmış bərpa işləri zamanı isə əsasən bişmiş kərpicdən istifadə olunmuşdur. Kilsənin düzbucaqlı formaya malik olan planı, üç tərəfdən yarmdairəvi apsidalarla tamamlanmış, onların mərkəzində isə, kilsənin üzərini örtən böyük günbəz yerləşdirilmişdir. Kilsənin şərq apsidası gözəl daşyonma nümunəsi olan böyük xaç və naxışlarla bəzədilmişdir və bu ənənə sonradan, Samtavisi kafedralının memarlığında davam etdirilmişdir.
Kral II Demetre kilsəni daha qədim məbədin qalıqları üzərində inşa etdirmişdir və buna görə də, Metexi kilsəsi inşa edildiyi XIII əsrin memarlığı üçün xarakterik olmayan bəzi xüsusiyyətlərə malikdir. Kilsənin fasadları və dekorativ mağara əsasən memarlıq xüsusiyyətlərini qorumaqla dövrümüzə çatmışdır.
Əsrlər boyunca dəfələrlə bərpa işləri aparılmış kilsənin memarlığı dəfələrlə dəyişikliklərə məruz qalmışdır. XVI-XVII əsrlərdə kilsənin qərb hissəindəki xor, divarların bəzi hissələri, kameralar və günbəzin bərpası həyata keçirilmiş və bərpa materialı kimi kərpicdən istifadə olunmuşdur. II İraklinin hakimiyyəti dövründə isə cənud divraında əsaslı bərpa və möhkəmləndirmə işləri aparılmışdır.
İstinadlar
- Reiseskizzen aus Georgien : Tiflis, vol. 23 (Tübingen, coll. « Das Ausland: Wochenschrift für Länder- u. Völkerkunde »). Stuttgart. 1850. 42.
- Iosselian, P. Древніе памятники Тифлиса, vol. 5 (coll. « Журналъ министерства внутреннихъ дѣлъ »). Saint-Pétersbourg. 1844. 2018-09-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-05.
- Edith Neubauer, Beriże Vaxtang. Die Baukunst des Mittelalters in Georgien. Vienne-Munich: Anton Schroll & Co. 1981. səh. 251. ISBN .
Ədəbiyyat
- Т. Р. Квирквелия Архитектура Тбилиси. М.: Стройиздат, 1985
Xarici keçidlər
- Достопримечательности Тбилиси. Святой храм Метехи 2017-10-24 at the Wayback Machine
- Метехский храм 2017-10-23 at the Wayback Machine
- Иосселиани П. Описание древностей города Тифлиса.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Metexi kilsesi Tbilisi seherinde yerlesen ve Tanri anasinin vefatina ithaf edilmis Gurcu pravoslav kilsesidir Kilse erazisinde Kur cayi sahilindeki sildirim qayanin ustunde yerlesir Metexi kilsesi Tbilisi seherinin esas vizit kartlarindan biri hesab olunur Metexi kilsesigurc მეტეხის ღვთისმშობლის შობის ტაძარიKilsenin ve Vaxtanq Qorqasali heykelinin Metexi korpusunden gorunusu41 41 24 sm e 44 48 40 s u Olke GurcustanSeher TbilisiYerlesir TbilisiAidiyyati Gurcu pravoslav kilsesiTikilme tarixi XIII esrUslubu Gurcustan memarligiHundurluyu 24 5 mUzunlugu 20 mEni 16 mMaterial dag suxurlarVeziyyeti fealiyyet gosterir Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMetexi qalasinin sokulmesinden sonra onun yerinde insa edilmis hebsxana binasi kilsenin Metexi korpusunden gorunmesini mehdudlasdirirdi Ehtimal edilir ki bu erazide ilk kilse coxsayli tikintiler aparmasi ile meshur olan car V esr hakimiyyeti dovrunde insa edilmis kilse yaxinliginda ise carin sarayi olmusdur texm 432 ci ilde vefat edib bu kilsede defn edilmisdir Onun kulu yepiskop Kirionun gosterisi ile VII esrde kendinden Metexi kilsesine kocurulmusdur Yazili menbelerde kilse haqqinda ilk melumat XII esrde verilir Hemin dovrde kilse erazisinin qala divarlari ile mohkemlendirildiyi yaxinliqda ise car sarayinin olmasi bildirilir Carica Boyuk Tamaranin 1195 bu kilsede ibadet etmesi haqqinda da melumat vardir 1235 ci ilde zamani mebed dagidilir lakin 1278 1289 cu illerde hakimiyyeti dovrunde kilse yeniden berpa edilmis ve hemin gorunusu ile de dovrumuze catmisdir Kilsenin divarlari kvadrat formali qumdaslarindan horulmus XVIII esrde ise bezi hisselerde kerpic horgu ile berpa isleri aparilmisdir Kilsenin interyer dekorlari dovrumuze catmamisdir Divarlarin eksteryer dekorlari rombformali cerciveye salinmis ornamental motivlerden ibaretdir Pencerelerin ince naxislar ile bezedilmis cerciveleri uzerinde yuksek naxisli xaclar yonulmusdur V Vaxtanqin 1654 cu ilde Islami qebul etmeye mecbur olmusdu hakimiyyeti dovrunde kilse barit anbari kimi istifade edilmisdir 1672 ci ilde Gurcustana sefer etmis fransiz seyyahi Sarden kilsenin terk edilmis ve ciddi zedelenmis oldugunu deyir 1748 ci ilde turklerle qarsidurma neticesinde qaya uzerinde ucalan Metexi qalasini ele keciren car II Irakli kilsenin berpa edilmesine gosteris verir Hemin dovrde kerpicden istifade edilmekle mebedin yeni baraban ve gunbezi ucaldilir kilse divarlarinin bir cox hisselerinde dagidilmis yerler kerpic horgu ile berpa edilir Ehtimal ki kilsenin apsidasinda olan kitabe de hemin dovre aiddir Car Irakli qarsisinda Mesihin xacini qalxan kimi tutaraq bu qalani dusmenlerden aldi Kilseni azad edib divanxanasina cevirdi Mesihsever carin emelidir bu Tanrinin serefi namine ve car Irakliye komek ucun 1795 ci ilde Aga Mehemmed sah Qacarin Tiflise yurusu zamani kilse yandirilmis ve kilse ikonasi itirilmisdir Daha sonraki dovrde XII Georginin gosterisi ile kilse yeniden berpa edilmisdir 1816 1819 cu illerde Qafqaz komandani Aleksey Yermolovun gosterisi ile kilseni ehate eden qala divarlari dagidilmis ve azad edilmis erazide hebsxana insa edilmisdir Gurcu inqlabcisi 17 avqust 1903 cu ilde bu hebsxanada oldurulmusdur Hemin dovrde kilse kazarma polkunun istifadesine verilmisdir Lavrenti Beriyanin SSRI Bas Dovlet Tehlukesizliyi Komissari oldugu dovrde kilsenin sokulmesi tehlukesi yaranir Buna etiraz eden ressam ise qetle yetirilir 1958 ci ilde hebsxana binasi sokulur ve kilsenin etrafi elave tikililerden temizlenir 1966 ci ilde kilse etrafinda abadlasdirma isleri aparilir 25 aprel 1967 ci ilde kilse yaxinliginda Vaxtanq Qorqasalinin heykelinin acilisi olur SSRI dovrunde kilse binasindan muxtelif meqsedler ucun istifade edilmisdir 1974 cu ilde butun daxili divarlari sokulen kilse binasi eksperimental gencler teatrinin istifadesine verilmis ve burada gunbez altinda sehne ve yanlarda 100 yerlik amfiteatr yaradilmisdir Hemin dovrde acliq elan eden Zviad Qamsaxurdiya kilse binasinin Gurcu pravoslav kilsesine qaytarilmasini teleb edir 1988 ci ilde kilse ibadetcilerin uzune acilmasi ucun Gurcu pravoslav kilsesinin istifadesine qaytarilir Memarliq xususiyyetleriMetexi mebedi merkezi gunbezli kilse tipine malikdir Kilsenin insasinda Gurcustan memarliginin enenelerinden istifade edilmisdir Kilse binasi evvelce bozumtul yasil rengli qumdasindan insa edilmis daha sonraki dovrde aparilmis berpa isleri zamani ise esasen bismis kerpicden istifade olunmusdur Kilsenin duzbucaqli formaya malik olan plani uc terefden yarmdairevi apsidalarla tamamlanmis onlarin merkezinde ise kilsenin uzerini orten boyuk gunbez yerlesdirilmisdir Kilsenin serq apsidasi gozel dasyonma numunesi olan boyuk xac ve naxislarla bezedilmisdir ve bu enene sonradan Samtavisi kafedralinin memarliginda davam etdirilmisdir Kral II Demetre kilseni daha qedim mebedin qaliqlari uzerinde insa etdirmisdir ve buna gore de Metexi kilsesi insa edildiyi XIII esrin memarligi ucun xarakterik olmayan bezi xususiyyetlere malikdir Kilsenin fasadlari ve dekorativ magara esasen memarliq xususiyyetlerini qorumaqla dovrumuze catmisdir Esrler boyunca defelerle berpa isleri aparilmis kilsenin memarligi defelerle deyisikliklere meruz qalmisdir XVI XVII esrlerde kilsenin qerb hisseindeki xor divarlarin bezi hisseleri kameralar ve gunbezin berpasi heyata kecirilmis ve berpa materiali kimi kerpicden istifade olunmusdur II Iraklinin hakimiyyeti dovrunde ise cenud divrainda esasli berpa ve mohkemlendirme isleri aparilmisdir IstinadlarReiseskizzen aus Georgien Tiflis vol 23 Tubingen coll Das Ausland Wochenschrift fur Lander u Volkerkunde Stuttgart 1850 42 Iosselian P Drevnie pamyatniki Tiflisa vol 5 coll Zhurnal ministerstva vnutrennih dѣl Saint Petersbourg 1844 2018 09 16 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 05 Edith Neubauer Berize Vaxtang Die Baukunst des Mittelalters in Georgien Vienne Munich Anton Schroll amp Co 1981 seh 251 ISBN 9783703105319 EdebiyyatT R Kvirkveliya Arhitektura Tbilisi M Strojizdat 1985Xarici kecidlerDostoprimechatelnosti Tbilisi Svyatoj hram Metehi 2017 10 24 at the Wayback Machine Metehskij hram 2017 10 23 at the Wayback Machine Iosseliani P Opisanie drevnostej goroda Tiflisa