Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Martinika (fr. Martinique [maʀtiˈnik], Matinik və ya Matnik) – Karib dənizi hövzəsində daxil olan ada. Fransaya məxsusdur və onun daxildir. Martinikanın qədim sakinləri onu "Çiçəklənən ada" – Madinina adlandırmışlar. Bu ada Fransanın ərazisi kimi Avropa Birliyinə inteqrasiya olunmuşdur.
| Martinika | |||
|---|---|---|---|
| Martinique | |||
 | |||
| |||
|
| |||
| Ölkə | |||
| İnzibati mərkəz | For-de-Frans | ||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Yaradılıb | 21 mart 1946 | ||
| Sahəsi |
| ||
| Saat qurşağı | |||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
| ||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| ISO kodu | FR-972 | ||
| İnternet domeni | .mq | ||
| Avtomobil nömrəsi | 972 | ||
| Rəsmi sayt | |||
 | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Coğrafiyası
Martinika adası Atlantik okeanında, Karib dənizi hövzəsinə aid Kiçik Antil arxipelaqına aid olub Dominikan Respublikasından 25 km cənubda, Sent-Lüsiyadan 37 km şimalda yerləşmişdir. Adanın uzunluğu 73 km, eni isə 39 km-dir.
Sahilinin uzunluğu təxminən 350 km-dir. Ada ilə Paris arasındakı məsafə 6850 km-dir. Ada dağ silsiləsinə malikdir. Burada 1397 m hündürlüyə malik (fr. Montagne Pelée — Keçəl dağ) vulkanı yerləşir.
İqlimi
Tropik iqlimə malikdir. Yağış mövsümü iyundan oktyabradək davam edir. Şimalı rütubətli olub zəngin bitki örtüyünə malikdir. Cənubu isə əksinə quraqdır və bir çox turist infrastrukturlarına malikdir. Yanvar-fevral aylarında havanın temperaturu 21-27 °C, avqust-sentyabr aylarında isə 24°-30 °C-dir. Yağışlı günlərin sayı fevralda 12 iyulda isə 22-dir. Suyun hərarəti iyul-oktyabrda 28 °C, fevralda isə 26 °C-dən aşağı olmur. İyun və noyabr aylarında tufanlı hava şəraitinə malik ola bilir.
Əhalisi
Əhalisinin 90%-ni afrikalılar və afrika-hindu, təxminən 5%-ni avropa mənşəlilər, qalan 5%-ni isə hindlilər və çinlilər təşkil edirlər. Müstəmləkəçi nəslinin və yuksək təbəqənin nümayəndələri sayılan Martinikanın ağdərili sakinləri Béké adlandırılırlar. Onlar 30 ailədən və 2600 nəfərdən ibarətdirlər. Martinikada dünyaya gəlmiş həm ağ, həm də qaradərili sakinləri Kreol adlandırırlar. Rəsmi dil fransız dili, yerli dil isə kreol dili sayılır. Dini etiqadına görə əhalisinin 85%-i katolik, 10,5%-i protestant, yalnız 0,5%-i müsəlman və buddist lərdən ibarətdir.
İdarəetmə üsulu və inzibati bölgüsü
Martinika Fransanın aid inzibati-ərazi vahididir.
Region və departament eyni idarəçilik məsuliyyətinə malik olsalar da müxtəlif idarəetmə institutlarına: 45 deputatdan ibarət bölgə məclisinə və baş məclisə aiddirlər. Prefekt mərkəzi hakimiyyəti təmsil edir. Fransa Milli Məclisində Martinika 4, senatda isə 2 nümayəndə ilə təmsil olunmuşdur. Martinika Fransa ərazisi olduğundan Avropa Birliyinin tam hüquqlu üzvü sayılır. Milli pul vahidi avrodur.
| Arrondissement Dairə | Əhali (1999) | Sahə (km²) | Əhali sıxlığı | Kantonlar | İcmalar |
|---|---|---|---|---|---|
| 166 139 | 171 | 972 | 16 | 4 | |
| 106 818 | 409 | 261 | 13 | 12 | |
| 23 464 | 210 | 112 | 5 | 8 | |
| 85 006 | 338 | 252 | 11 | 10 |
Tarixi
İlk məskunlaşma e.ə. 4000-ci ilə aiddir. Sonralar e. 100-cü ilindən Venesueladan aravaklar bura köçmüşlər. X əsrdən başlayaraq bura kariblilər gəlmişlər. Martinikanın ilk avropalı sakini onu ilk dəfə 15 iyun 1502-ci ildə dördüncü səyahəti zamanı kəşf etmiş Xristofor Kolumb olmuşdur. Adada qızıl tapılmadığından ispanların nəzərindən kənar qalan ada 1635-ci ildən Fransa tərəfindən mənimsənilərək 1648-ci ildə tamamilə satın alaraq onu öz müstəmləkəsi elan edir və indiki inzibati mərkəzi sayılan əsası qoyulur. Burada geniş şəkər qamışı plantasiyaları salınmağa başlanılır. 1660-cı ildə buna qarşı çıxmaq istəyən yerli sakinlər fransızlar tərəfindən birdəfəlik məhv edilirlər. Əvəzində isə plantasiyalarda qul kimi işlətmək üçün adaya Afrikadan qara zəncilər gətirilir.
Niderlandla ittifaqda olduğuna görə Martinikanın fransız sakinləri İngiltərə donanması tərəfindən hücuma məruz qalırlar və 6 iyulda ingilislər Sent-Pyerdə fransız eskadrilyasını məğlubiyyətə uğradır. isə Fransanın İngiltərənin tərəfində iştirakına görə 16 iyul 1674-cü ildə ada holland admiralı Mişel de Ruyterin hücumuna məruz qalır.
1762 və 1763-cü illərdə britaniyalılar adaya sahib olurlar.
Napoleon Bonapartın xanımı Jozefina Boharne 23 iyun 1763-cü ildə Martinikada, Fort de Fransda şəkər qamışı plantasiyasına malik sahibkar ailəsində anadan olmuşdur. 1787-1802-ci illərdə adanı qul qiyamları bürüyür. 1794-cü ildə Fransa konvensionu Fransa inqilabının ruhuna uyğun olaraq səs çoxluğu ilə adada quldarlığı ləğv edir. Lakin çox keçmədən Napoleon Bonapart 1802-ci ildə quldarlığı yenidən bərpa edir. 22 may 1848-ci ildə quldarlıq tamamilə ləğv edilir.
8 may 1902-ci ildə Mon Pele vulkanı püskürərək 30 000 nəfərin həyatına son qoyur. Sen-Pyerdə cəmi iki nəfər sağ qala bilir. 1946-cı ildən Martinika Fransa (fr. Départements d'Outre-Mer / DOM) daxil edilərək ana ərazinin siyasi inzibati strukturuna qatılır. 1958-ci ildən başlanan muxariyyət hərakatı, 1983-cü ildə region məclisinin mərkəzdən qaçma meyilləri, 2003-cü ildə adanın ikiqat status: region və departament statuslarını əldə etməsi ilə nəticələnir.
Fransa hökumətinin 10 yanvar 2010-cu ildə təşkil etdiyi xalq səsverməsində daha yüksək muxtariyyət 79% səs çoxluğu ilə qəbul olunmamışdır.
Təsərrüfatı
Ada, Lamentində yerləşmiş bir Beynəlxalq hava limanına (fr. Aéroport International Martinique Aimé Césaire) malikdir. Parisdən Martinikaya uçuş 8 saat 30 dəqiqə davam edir.
Adanın avtomabil yol rabitəsi çox yaxşıdır. Əksəriyyəti dörd cığırlıdır. Adada dəmir yolu mövcud deyildir.
İxracatını əsasən tropik meyvələr: banan (40%), ananas, şəkər qamışı, spirtli içkilərdən rom və s. təşkil edir. Turizm sektoru yaxşı inkişaf etmişdir.
Tanınmış şəxsiyyətləri
- (1760–1794), Fransa Milli Məclisinin prezidenti
- Jozefina Boharne (1763–1814), Fransa imperatriçəsi
- (1887–1960), yazıçı
- (1913–2008), yazıçı və siyasətçi
- (1915–2006), müəllif və şair
- (1925–1961), psixiatr, siyasətçi və yazıçı
- (* 1935), caz-pianist və Komponist
- (* 1953), yazıçı
- (* 1970), həndbolçu
- (* 1982), yüngül atlet
- (* 1983), basketbolçu
- (* 1987), futbolçu
- (* 1977) , futbolçu
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
- Populations légales 2021. Fransa Statistika və İqtisadi Araşdırmalar üzrə Milli İnstitutu, 2023.
- ASE, VI, maddə Martinika
- "D. Marley: Wars of the Americas, S.167". 2014-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-01-18.
- "Referenden in Überseedepartements. Guayana und Martinique gegen mehr Autonomie". 2010-01-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-01-14.
Xarici keçidlər
www.martinique.pref.gouv.fr
www.martinique.org
Həmçinin bax
 | Fransa ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Martinika fr Martinique maʀtiˈnik Matinik ve ya Matnik Karib denizi hovzesinde daxil olan ada Fransaya mexsusdur ve onun daxildir Martinikanin qedim sakinleri onu Ciceklenen ada Madinina adlandirmislar Bu ada Fransanin erazisi kimi Avropa Birliyine inteqrasiya olunmusdur MartinikaMartiniqueBayraq d 14 39 00 sm e 61 00 54 q u Olke FransaInzibati merkez For de FransTarixi ve cografiyasiYaradilib 21 mart 1946Sahesi 1 128 km Saat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 360 749 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarISO kodu FR 972Internet domeni mqAvtomobil nomresi 972Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiMartinika adasi Atlantik okeaninda Karib denizi hovzesine aid Kicik Antil arxipelaqina aid olub Dominikan Respublikasindan 25 km cenubda Sent Lusiyadan 37 km simalda yerlesmisdir Adanin uzunlugu 73 km eni ise 39 km dir Sahilinin uzunlugu texminen 350 km dir Ada ile Paris arasindaki mesafe 6850 km dir Ada dag silsilesine malikdir Burada 1397 m hundurluye malik fr Montagne Pelee Kecel dag vulkani yerlesir Fort de FransSant PiyerIqlimiTropik iqlime malikdir Yagis movsumu iyundan oktyabradek davam edir Simali rutubetli olub zengin bitki ortuyune malikdir Cenubu ise eksine quraqdir ve bir cox turist infrastrukturlarina malikdir Yanvar fevral aylarinda havanin temperaturu 21 27 C avqust sentyabr aylarinda ise 24 30 C dir Yagisli gunlerin sayi fevralda 12 iyulda ise 22 dir Suyun herareti iyul oktyabrda 28 C fevralda ise 26 C den asagi olmur Iyun ve noyabr aylarinda tufanli hava seraitine malik ola bilir EhalisiEhalisinin 90 ni afrikalilar ve afrika hindu texminen 5 ni avropa menseliler qalan 5 ni ise hindliler ve cinliler teskil edirler Mustemlekeci neslinin ve yuksek tebeqenin numayendeleri sayilan Martinikanin agderili sakinleri Beke adlandirilirlar Onlar 30 aileden ve 2600 neferden ibaretdirler Martinikada dunyaya gelmis hem ag hem de qaraderili sakinleri Kreol adlandirirlar Resmi dil fransiz dili yerli dil ise kreol dili sayilir Dini etiqadina gore ehalisinin 85 i katolik 10 5 i protestant yalniz 0 5 i muselman ve buddist lerden ibaretdir Idareetme usulu ve inzibati bolgusuMartinika Fransanin aid inzibati erazi vahididir Region ve departament eyni idarecilik mesuliyyetine malik olsalar da muxtelif idareetme institutlarina 45 deputatdan ibaret bolge meclisine ve bas meclise aiddirler Prefekt merkezi hakimiyyeti temsil edir Fransa Milli Meclisinde Martinika 4 senatda ise 2 numayende ile temsil olunmusdur Martinika Fransa erazisi oldugundan Avropa Birliyinin tam huquqlu uzvu sayilir Milli pul vahidi avrodur Arrondissement Daire Ehali 1999 Sahe km Ehali sixligi Kantonlar Icmalar166 139 171 972 16 4106 818 409 261 13 1223 464 210 112 5 885 006 338 252 11 10TarixiIlk meskunlasma e e 4000 ci ile aiddir Sonralar e 100 cu ilinden Venesueladan aravaklar bura kocmusler X esrden baslayaraq bura karibliler gelmisler Martinikanin ilk avropali sakini onu ilk defe 15 iyun 1502 ci ilde dorduncu seyaheti zamani kesf etmis Xristofor Kolumb olmusdur Adada qizil tapilmadigindan ispanlarin nezerinden kenar qalan ada 1635 ci ilden Fransa terefinden menimsenilerek 1648 ci ilde tamamile satin alaraq onu oz mustemlekesi elan edir ve indiki inzibati merkezi sayilan esasi qoyulur Burada genis seker qamisi plantasiyalari salinmaga baslanilir 1660 ci ilde buna qarsi cixmaq isteyen yerli sakinler fransizlar terefinden birdefelik mehv edilirler Evezinde ise plantasiyalarda qul kimi isletmek ucun adaya Afrikadan qara zenciler getirilir Niderlandla ittifaqda olduguna gore Martinikanin fransiz sakinleri Ingiltere donanmasi terefinden hucuma meruz qalirlar ve 6 iyulda ingilisler Sent Pyerde fransiz eskadrilyasini meglubiyyete ugradir ise Fransanin Ingilterenin terefinde istirakina gore 16 iyul 1674 cu ilde ada holland admirali Misel de Ruyterin hucumuna meruz qalir 1762 ve 1763 cu illerde britaniyalilar adaya sahib olurlar Napoleon Bonapartin xanimi Jozefina Boharne 23 iyun 1763 cu ilde Martinikada Fort de Fransda seker qamisi plantasiyasina malik sahibkar ailesinde anadan olmusdur 1787 1802 ci illerde adani qul qiyamlari buruyur 1794 cu ilde Fransa konvensionu Fransa inqilabinin ruhuna uygun olaraq ses coxlugu ile adada quldarligi legv edir Lakin cox kecmeden Napoleon Bonapart 1802 ci ilde quldarligi yeniden berpa edir 22 may 1848 ci ilde quldarliq tamamile legv edilir 8 may 1902 ci ilde Mon Pele vulkani puskurerek 30 000 neferin heyatina son qoyur Sen Pyerde cemi iki nefer sag qala bilir 1946 ci ilden Martinika Fransa fr Departements d Outre Mer DOM daxil edilerek ana erazinin siyasi inzibati strukturuna qatilir 1958 ci ilden baslanan muxariyyet herakati 1983 cu ilde region meclisinin merkezden qacma meyilleri 2003 cu ilde adanin ikiqat status region ve departament statuslarini elde etmesi ile neticelenir Fransa hokumetinin 10 yanvar 2010 cu ilde teskil etdiyi xalq sesvermesinde daha yuksek muxtariyyet 79 ses coxlugu ile qebul olunmamisdir TeserrufatiAda Lamentinde yerlesmis bir Beynelxalq hava limanina fr Aeroport International Martinique Aime Cesaire malikdir Parisden Martinikaya ucus 8 saat 30 deqiqe davam edir Adanin avtomabil yol rabitesi cox yaxsidir Ekseriyyeti dord cigirlidir Adada demir yolu movcud deyildir Ixracatini esasen tropik meyveler banan 40 ananas seker qamisi spirtli ickilerden rom ve s teskil edir Turizm sektoru yaxsi inkisaf etmisdir Taninmis sexsiyyetleri 1760 1794 Fransa Milli Meclisinin prezidenti Jozefina Boharne 1763 1814 Fransa imperatricesi 1887 1960 yazici 1913 2008 yazici ve siyasetci 1915 2006 muellif ve sair 1925 1961 psixiatr siyasetci ve yazici 1935 caz pianist ve Komponist 1953 yazici 1970 hendbolcu 1982 yungul atlet 1983 basketbolcu 1987 futbolcu 1977 futbolcuIstinadlararchINFORM alm 1994 Populations legales 2021 Fransa Statistika ve Iqtisadi Arasdirmalar uzre Milli Institutu 2023 ASE VI madde Martinika D Marley Wars of the Americas S 167 2014 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2010 01 18 Referenden in Uberseedepartements Guayana und Martinique gegen mehr Autonomie 2010 01 14 tarixinde Istifade tarixi 2010 01 14 Xarici kecidlerwww martinique pref gouv fr www martinique orgHemcinin bax Fransa ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin