Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mari El Respublikası (rus. Республика Марий Эл, mar. Марий Эл Республик, Мары Эл Республик) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Mari xalqının keçmiş adı - Çirmiş xalqı. Volqa Federal Dairəsinə daxildir. 4 noyabr 1920-ci ildə Mariya muxtar vilayəti kimi yaradılmışdır. Respublika kimi 1936-cı ildən fəaliyyət göstərir. Dövlət dilləri mari dili və rus dilidir.
| Mari El | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Марий Эл Республик Мары Эл Республик | |||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Yoşkar-Ola | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 12 yanvar 1993 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəsmi dili | Maricə və Rusca | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| ISO kodu | RU-ME | ||||
| Telefon kodu | 836 | ||||
| Avtomobil nömrəsi | 12 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Finn-uqor tayfaları qədim zamanlardan Rusiyanın müasir Avropa hissəsinin ərazisində məskunlaşmışlar. Mari El Respublikasının ərazisində e.ə. birinci minilliyə aid arxeoloji mənbələr qorunub saxlanılmışdır. IX əsrdən etibarən marilər şərqə doğru hərəkət edən və Rostov, , Yaroslavl, Suzdal, Vladimir və 1221-ci ildə Nijni Novqorod şəhərlərini quran slavyan və slavyan-fin xalqları ilə təmasda oldular. Tədricən xristianlığı qəbul adən qərb mariləri slavyanlaşaraq assimilyasiya oldular, xristianlığı qəbul etmək istəməyənlər isə şərqə qaçdılar.
Coğrafiya
Respublikanın ərazisi 23.2 min kvadrat kilometrdir *. Torpaqlarının 57%-i meşələrlə örtülüdür. Respublikada 476 çay axır. Bu axar sular ümumiyyətlə noyabr-aprel ayları arasında donur. Həmçinin 200 göl var. Mari El Şərqi Avropa düzənliyinin şərqində, Volqa çayının orta axınında yerləşir. Respublikanın əksər hissəsi Volqanın sol sahilində yerləşir.
Faydalı qazıntıları torf, gil, , əhəng daşı, şüşə və qumları, .
İqlimi uzun sürən soyuq qış və isti yayı ilə . Noyabr ən küləkli aydır. Qış, bir qayda olaraq, noyabr ayında başlayır. Mari El Respublikası qış idman növləri ilə məşğul olmaq üçün əla yerdir. Bahar ümumiyyətlə, sərin və quru keçir. Canavar, qonur ayı, tülkü, sığın, vaşaq, qunduz, köstəbək kimi heyvanlar burada yaşayır.
Əhali
Rosstatın məlumatına görə, respublikanın əhalisi 680 397 nəfərdir (2019). Əhalinin sıxlığı 29,11 nəfər/km²-dir(2019). Şəhər əhalisi 66,34 %-dir (2018). Yoşkar-Ola və Voljsk şəhər əhalisi, eləcə də Yoşkar-Ola ətrafı və respublikanın qərbindəki bir sıra kəndlərdə ruslar üstünlük təşkil edir. Kənd yerlərində mari əhalisi üstünlük təşkil edir. Tatarlar əsasən Yoşkar-Ola, Voljsk şəhərlərində və Zveniqovski, Mari-Turek, Medvedevski, Morkin, Parangin rayonlarında kompakt şəkildə yaşayırlar. Respublikada tatarların üstünlük təşkil etdiyi 36 yaşayış məntəqəsi, tatar dilinin tədris edildiyi 19 məktəb var. Tatar mədəniyyəti cəmiyyəti, Respublika Tatar Mədəniyyəti Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Tatar dilində qəzet nəşr olunur, televiziya şousu verilir.
| 1926 il nəfər | % | 1939 nəfər | % | 1959 il nəfər | % | 1979 il чел. | % | 1989 nəfər | % | 2002 il nəfər | % | 2010 nəfər | % | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cəmi | 482090 | 100,00 % | ▲ 579610 | 100,00 % | ▲ 647680 | 100,00 % | ▲ 704207 | 100,00 % | ▲ 749332 | 100,00 % | ▼ 727979 | 100,00 % | ▼ 696459 | 100,00 % |
| Ruslar | 210016 | 43,56 % | ▲ 266951 | 46,06 % | ▲ 309514 | 47,79 % | ▲ 334561 | 47,51 % | ▲ 355973 | 47,51 % | ▼ 345513 | 47,46 % | ▼ 313947 | 45,08 % |
| Marilər | 247979 | 51,44 % | ▲ 273332 | 47,16 % | ▲ 279450 | 43,15 % | ▲ 306627 | 43,54 % | ▲ 324349 | 43,29 % | ▼ 312178 | 42,88 % | ▼ 290863 | 41,76 % |
| Tatarlar | 20219 | 4,19 % | ▲ 27149 | 4,68 % | ▲ 38821 | 5,99 % | ▲ 40917 | 5,81 % | ▲ 43850 | 5,85 % | ▼ 43377 | 5,96 % | ▼ 38357 | 5,51 % |
| Çuvaşlar | 2184 | 0,45 % | ▲ 5504 | 0,95 % | ▲ 9065 | 1,40 % | ▼ 8087 | 1,15 % | ▲ 8993 | 1,20 % | ▼ 7418 | 1,02 % | ▼ 6025 | 0,87 % |
| Ukraynalılar | 86 | 0,02 % | ▲ 1805 | 0,31 % | ▲ 2728 | 0,42 % | ▲ 4454 | 0,63 % | ▲ 5344 | 0,71 % | ▼ 5097 | 0,70 % | ▼ 3601 | 0,52 % |
| Udmurtlar | 1205 | 0,25 % | ▲ 1421 | 0,25 % | ▲ 2481 | 0,38 % | ▼ 2455 | 0,35 % | ▲ 2457 | 0,33 % | ▼ 2166 | 0,30 % | ▼ 1932 | 0,28 % |
| Ermənilər | 2 | 0,00 % | ▲ 52 | 0,01 % | ▲ 292 | 0,05 % | ▲ 652 | 0,09 % | ▼ 440 | 0,06 % | ▲ 1104 | 0,15 % | ▼ 1003 | 0,14 % |
| Beloruslar | 49 | 0,01 % | ▲ 357 | 0,06 % | ▲ 750 | 0,12 % | ▲ 1249 | 0,18 % | ▲ 1404 | 0,19 % | ▲ 1406 | 0,19 % | ▼ 940 | 0,13 % |
| Mordvalar | 42 | 0,01 % | ▲ 1618 | 0,28 % | ▼ 1613 | 0,25 % | ▲ 1686 | 0,24 % | ▲ 1749 | 0,23 % | ▼ 1255 | 0,17 % | ▼ 862 | 0,12 % |
| Azərbaycanlılar | - | - | 22 | 0,00 % | ▲ 165 | 0,03 % | ▲ 224 | 0,03 % | ▲ 520 | 0,07 % | ▲ 1157 | 0,16 % | ▼ 844 | 0,12 % |
İqtisadiyyat
Aparıcı sənaye sahələri — maşınqayırma və metal emalı (alət və cihazlar, avtomatlaşdırma vasitələri), meşə, ağac emalı və sellüloz-kağız, yüngül və yeyinti (ət və süd). Əsas sənaye mərkəzləri Yoşkar—Ola, Voljsk şəhərləridir. Kənd təsərrüfatının aparıcı sahəsi heyvandarlıqdır (südçülük və ət-südçülük, donuzçuluq, qoyunçuluq, quşçuluq, keçi yetişdirmə). Həmçinin taxıl (arpa, yulaf, çovdar, buğda) və yem bitkiləri, kətan, mayaotu, tərəvəz, kartof yetişdirilir.
Şəhərlər
- Yoşkar-Ola : 256.719 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)
İstinadlar
- "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2022-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-13.
- Tatar ensiklopedik lüğəti. — Kazan, 1999.
- "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по регионам России: Марийская автономная область". 2012-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения по регионам России: Марийская АССР". 2012-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по регионам России: Марийская АССР". 2012-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по регионам России: Марийская АССР". 2012-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- "Демоскоп. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по регионам России: Марийская АССР". 2012-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- Всероссийская перепись населения 2002 года 2013-04-21 at the Wayback Machine: Население по национальности и владению русским языком по субъектам РФ 2006-11-04 at the Wayback Machine
- . 2017-08-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- . 2021-12-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-26.
- "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2021-08-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-13.
 | Rusiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mari El Respublikasi rus Respublika Marij El mar Marij El Respublik Mary El Respublik Rusiya Federasiyasi subyektlerinden biri Mari xalqinin kecmis adi Cirmis xalqi Volqa Federal Dairesine daxildir 4 noyabr 1920 ci ilde Mariya muxtar vilayeti kimi yaradilmisdir Respublika kimi 1936 ci ilden fealiyyet gosterir Dovlet dilleri mari dili ve rus dilidir Mari ElMarij El Respublik Mary El RespublikBayraq d Gerb d 56 42 sm e 47 52 s u Olke RusiyaInzibati merkez Yoskar OlaTarixi ve cografiyasiYaradilib 12 yanvar 1993Sahesi 23 200 km Saat qursagi Moskva vaxti d UTC 03 00EhalisiEhalisi 675 332 nef 1 yanvar 2021 Resmi dili Marice ve RuscaReqemsal identifikatorlarISO kodu RU METelefon kodu 836Avtomobil nomresi 12Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiFinn uqor tayfalari qedim zamanlardan Rusiyanin muasir Avropa hissesinin erazisinde meskunlasmislar Mari El Respublikasinin erazisinde e e birinci minilliye aid arxeoloji menbeler qorunub saxlanilmisdir IX esrden etibaren mariler serqe dogru hereket eden ve Rostov Yaroslavl Suzdal Vladimir ve 1221 ci ilde Nijni Novqorod seherlerini quran slavyan ve slavyan fin xalqlari ile temasda oldular Tedricen xristianligi qebul aden qerb marileri slavyanlasaraq assimilyasiya oldular xristianligi qebul etmek istemeyenler ise serqe qacdilar CografiyaRespublikanin erazisi 23 2 min kvadrat kilometrdir Torpaqlarinin 57 i meselerle ortuludur Respublikada 476 cay axir Bu axar sular umumiyyetle noyabr aprel aylari arasinda donur Hemcinin 200 gol var Mari El Serqi Avropa duzenliyinin serqinde Volqa cayinin orta axininda yerlesir Respublikanin ekser hissesi Volqanin sol sahilinde yerlesir Faydali qazintilari torf gil eheng dasi suse ve qumlari Iqlimi uzun suren soyuq qis ve isti yayi ile Noyabr en kulekli aydir Qis bir qayda olaraq noyabr ayinda baslayir Mari El Respublikasi qis idman novleri ile mesgul olmaq ucun ela yerdir Bahar umumiyyetle serin ve quru kecir Canavar qonur ayi tulku sigin vasaq qunduz kostebek kimi heyvanlar burada yasayir EhaliRosstatin melumatina gore respublikanin ehalisi 680 397 neferdir 2019 Ehalinin sixligi 29 11 nefer km dir 2019 Seher ehalisi 66 34 dir 2018 Yoskar Ola ve Voljsk seher ehalisi elece de Yoskar Ola etrafi ve respublikanin qerbindeki bir sira kendlerde ruslar ustunluk teskil edir Kend yerlerinde mari ehalisi ustunluk teskil edir Tatarlar esasen Yoskar Ola Voljsk seherlerinde ve Zveniqovski Mari Turek Medvedevski Morkin Parangin rayonlarinda kompakt sekilde yasayirlar Respublikada tatarlarin ustunluk teskil etdiyi 36 yasayis menteqesi tatar dilinin tedris edildiyi 19 mekteb var Tatar medeniyyeti cemiyyeti Respublika Tatar Medeniyyeti Merkezi fealiyyet gosterir Tatar dilinde qezet nesr olunur televiziya sousu verilir 1926 il nefer 1939 nefer 1959 il nefer 1979 il chel 1989 nefer 2002 il nefer 2010 nefer Cemi 482090 100 00 579610 100 00 647680 100 00 704207 100 00 749332 100 00 727979 100 00 696459 100 00 Ruslar 210016 43 56 266951 46 06 309514 47 79 334561 47 51 355973 47 51 345513 47 46 313947 45 08 Mariler 247979 51 44 273332 47 16 279450 43 15 306627 43 54 324349 43 29 312178 42 88 290863 41 76 Tatarlar 20219 4 19 27149 4 68 38821 5 99 40917 5 81 43850 5 85 43377 5 96 38357 5 51 Cuvaslar 2184 0 45 5504 0 95 9065 1 40 8087 1 15 8993 1 20 7418 1 02 6025 0 87 Ukraynalilar 86 0 02 1805 0 31 2728 0 42 4454 0 63 5344 0 71 5097 0 70 3601 0 52 Udmurtlar 1205 0 25 1421 0 25 2481 0 38 2455 0 35 2457 0 33 2166 0 30 1932 0 28 Ermeniler 2 0 00 52 0 01 292 0 05 652 0 09 440 0 06 1104 0 15 1003 0 14 Beloruslar 49 0 01 357 0 06 750 0 12 1249 0 18 1404 0 19 1406 0 19 940 0 13 Mordvalar 42 0 01 1618 0 28 1613 0 25 1686 0 24 1749 0 23 1255 0 17 862 0 12 Azerbaycanlilar 22 0 00 165 0 03 224 0 03 520 0 07 1157 0 16 844 0 12 IqtisadiyyatAparici senaye saheleri masinqayirma ve metal emali alet ve cihazlar avtomatlasdirma vasiteleri mese agac emali ve selluloz kagiz yungul ve yeyinti et ve sud Esas senaye merkezleri Yoskar Ola Voljsk seherleridir Kend teserrufatinin aparici sahesi heyvandarliqdir sudculuk ve et sudculuk donuzculuq qoyunculuq qusculuq keci yetisdirme Hemcinin taxil arpa yulaf covdar bugda ve yem bitkileri ketan mayaotu terevez kartof yetisdirilir SeherlerYoskar Ola 256 719 nefer 2002 ci il siyahiya almasina esasen Istinadlar RussiaOutdoors Puteshestviya po Rossii 2022 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 13 Tatar ensiklopedik lugeti Kazan 1999 Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1926 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii Marijskaya avtonomnaya oblast 2012 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 26 Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1939 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii Marijskaya ASSR 2012 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 26 Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1959 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii Marijskaya ASSR 2012 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 26 Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1979 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii Marijskaya ASSR 2012 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 26 Demoskop Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii Marijskaya ASSR 2012 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 26 Vserossijskaya perepis naseleniya 2002 goda 2013 04 21 at the Wayback Machine Naselenie po nacionalnosti i vladeniyu russkim yazykom po subektam RF 2006 11 04 at the Wayback Machine 2017 08 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 06 26 2021 12 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 06 26 RussiaOutdoors Puteshestviya po Rossii 2021 08 23 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 13 Rusiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin