Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Marş (fr. marche – addımlamaq, irəli hərəkət etmək) — 4/4 ölçülü, xanədə dəqiq ritmə malik pyes (nadir hallarda 2/4 və ya 6/8 ölçüdə olur), kollektiv yürüşü müşayiət etmək üçün nəzərdə tutulur. Marş musiqisindən addımlayan insanların hərəkətini birləşdirmək üçün onlarda müəyyən əhval–ruhiyyə yaratmaq üçün istifadə olunur.
Tarixçə
Marş musiqisinin yaradıcıları atlı türk xalqları idi. Osmanlı İmperiyasının yaranması və böyüməsiylə də bu musiqi janrı dünya xalqlarına tanınmış olur. Türklər döyüşə davul, zurna, nağarayla gedirdilər: bir yandan öz əsgərlərində ruh yüksəkliyi, o biri yandan rəqibi qorxutmaq üçün. Məsələn:Vatan beni yetişdirib bu ellere yolladı Bu toprakdan kurban dedi Allah ısmarladı….
Avropada hərbi musiqi
Osmanlı İmperiyasının hərbi hissələri içərisində ən məşhuru 1362-ci ildə I Muradın yaratdığı Yanıçar ordusu olmuşdur. Yanıçarların özlərinin orkestri var idi. Bu orkestrin üzvlərinin və alətlərinin sayı həmin orkestrin kimin sərəncamında olmasından asılı idi. Orkestr sultanı həmişə müşayiət edib, saray qaydalarına uyğun olaraq, bütün təntənəli mərasimlərdə iştirak edirdi. Hətta namazların vaxtını da xəbər verirdi.
Yanıçar orkestrində əsas musiqi alətləri zurna, boru, duval, nağara, zil simbal, bəm simbal və zınqırovlu qaval idi. Yanıçar orkestri yalnız qədimliyi, orijinallığı ilə fərqlənmir. Onun ən mühüm cəhəti bundan ibarətdir ki, Yanıçar orkestri Avropada musiqinin, xüsusilə də hərbi musiqinin inkişafına geniş təkan verib. XVIII əsrdə bütün qonşu xristian dövlətləri, yəni osmanlıların düşmənləri, türklərə həsəd aparıb, onların musiqisinə heyranlıqlarını gizlətməyirdilər. 1720-ci ildə Polşanın kralı sultandan hədiyyə olaraq tam tərkibdə bütün musiqi alətləri ilə təchiz olunmuş bir orkestr alır. Bu hadisə Rusiya imperatriçası Yekaterinada böyük paxıllıq və qısqanclıq doğurur. Vassalın gözəl bir orkestrə malik olmasına dözməyən Yekaterina sultana müraciət edir və sultan onun xahişini yerinə yetirərək, hədiyyə olaraq, tam heyətdə bir yanıçar orkestrini Rusiyaya bəxşiş edir. Rəqiblərdən geri qalmaq istəməyən Avstriya və Prussiya kralları da tezliklə saraylarını yanıçar orkestri ilə təmin edir.
XVIII əsrin axırlarında artıq Qərbi Avropada elə bir saray yox idi ki, orada yanıçar orkestri olmasın. Beləliklə də, türk musiqisi Avropa musiqisinə bir sıra alətlər – zərb alətləri – daxil edərək onu daha da zənginləşdirdi.
Yanıçarlar 1826-cı ildə sultana xəyanət edərək üsyan qaldırırlar. Üsyan yatırıldıqdan sonra yanıçar ordusu və onunla birlikdə musiqi dəstələri ləğv olunur. Tale elə gətirir ki, əsrin axırlarında türklər avropalılara müraciət edərək türk ordusu üçün hərbi musiqiçilər hazırlamağı xahiş edirlər.
Birinci dünya müharibəsindən sonra hərbi orkestrin tənəzzül dövrü başlayır. Maliyyə çatışmazlığı üzündən orduda musiqiçilərin sayı azaldılır.
Asiyada hərbi musiqi
Hindistan
Asiya qitəsində nəfəs alətləri orkestri ən çox Hindistanda yayılmışdır. XVIII əsrin əvvəllərində Britaniya müstəmləkəçiləri tərəfindən ölkədə yaradılan orkestrlər ancaq ingilislərə və yerli varlılara xidmət edirdilər. 1947-ci ildə Hindistan müstəqillik qazanır, müstəmləkəçilər ölkəni tərk edir, varlıların əksəriyyəti öz imtiyazlarını itirirlər və bu dövrdən başlayaraq orkestrlər toy məclislərinə üz tuturlar. Toyların ancaq qışda olması, qışın çox az sürməsi ilə əlaqədar olaraq musiqiçilər kiçik müəssisələrdə birləşir və vasitəçilərin köməyi ilə sifarişləri bölüşdürürlər. Orkestrdə musiqiçilər çoxsaylı olur – 20 – 50 nəfər. Onlar geyimlərinə, bəzəklərə xüsusilə fikir verirlər, çalışırlar ki, geyimləri çox parlaq, rəncarəng olsun.
Nepal
Nepalda nəfəs alətləri orkestri XIX əsrin sonunda yaradılıb və 1950-ci ilədək yalnız hökumətə xidmət edib. Bununla yanaşı ölkədə az da olsa müstəqil musiqiçilər yetişməyə başlamışdır. Nepallılar öz musiqi mədəniyyətinin qorunub saxlanması üçün Kale Nepali adlı klarnetçalana borcludurlar. O, Birinci dünya müharibəsi illərində Avropadakı döyüş meydanlarında hərbi musiqiçi olub, müharibədən sonra bir sıra orkestrlərin tərkibində konsertlərdə iştirak edirdi. Vətənə qayıtdıqdan sonra Kale Nepali Nepal kralına xidmət edib, 1951-ci ildə mülki şəxslərə orkestrdə çalmağı qadağan edən qanunun ləğv olunmasına nail olub. Məhz bu dövrdən etibarən ölkədə peşəkar musiqi sənəti xalq musiqisi ilə birlikdə uğurla inkişaf etməyə başladı.
İndoneziya
nəfəs alətləri musiqisinin yayılması ölkənin portuqaliyalılar tərəfindən işğalı ilə bağlıdır. Müstəmləkə dövrü cəmi bir əsr davam etsə də, müstəmləkəçilərin mədəniyyətinin, musiqisinin, dilinin ömrü çox uzun olub. Lakin, qəribə də olsa bu ölkənin musiqi həyatına 1619-cu ildən sonra onlara sahib olan hollandiyalıların təsiri daha böyük olub. XIX əsrin əvvəllərində müstəmləkəçilərdə və yerli varlılarda, yerli musiqiçilərdən ibarət orkestrdən əlavə, digər ölkələrdən gətirilmiş orkestrlər saxlamaq dəbi yaranır. Hər sadə məmurun və hər yerli varlının ən azı bir orkestri olur. Daha böyük imkanları olanlar isə bir neçə orkestr saxlayır. Musiqiçilər bir yerdə yaşadığından heç şübhəsiz ki, bir müddət keçəndən sonra, həmkarlarının uğurlu melodiyalarını özlərininkinə qatır, get-gedə daha çox improvizasiyaya meyil edirlər. Hətta bir neçə ölkə musiqiçilərindən ibarət köçəri qruplar meydana gəlir. Onlar ən uzaq yaşayış məntəqələrinə üz tutur, toy məclislərini müşayiət edirlər. Belə köçəri orkestrlər artıq yox olmaq üzrədir. Lakin müasir Indoneziya musiqisində bir neçə ölkənin və xalqın musiqisinin təsirini indi də görmək çətin deyil.
Marş növləri
Marş xarakterinə görə müxtəlif növlərə bölünür:
- təntənəli marş
- yürüş marşı — hərbi keçid zamanı səsləndirilən marş musiqisinin bir növü.
- qarşılama marşı,
- matəm marşı — özünəməxsus ağır tempə, melodik intonasiya xüsusiyyətlərinə malik olub, hüznlü, kədərli xarakter daşıyır.
- və s.
Hərbi hissələrdə nəfəsli orkestr tərəfindən ifa olunan nizami marşlar çox tətbiq olunur. Marş müxtəlif növlərində öz əksini tapan bədii obrazlardan instrumental musiqidə və mahnılarda istifadə edilir.
Örnəklər
Azərbaycan bəstəkarların marşları
- Təntənəli fanfar — (İşləyəni Baş Hərbi Dirijor Yusif Axundzadə)
- Üzeyir Hacıbəyov — Milli marş (sözləri: Üzeyir Hacıbəyov)
- Üzeyir Hacıbəyov — Azərbaycan marşı 1992 ildə Azərbaycan Respublikasının dövlət himni kimi qəbul edilmişdir (sözləri: Əhməd Cavad)
- Üzeyir Hacıbəyov — Döyüşçülər marşı
- Üzeyir Hacıbəyov — Qızıl əsgər marşı (sözləri: Məmməd Səid Ordubadi)
- Müslüm Maqomayev (bəstəkar) — Marş-RV-8
- Ağadadaş Dadaşov — Təyyarəçilər marşı
- Azər Dadaşov — Zəfər marşı
- Cavanşir Quliyev — Əsgər marşı
- Emin Sabitoğlu — Azərbaycan əsgəriyəm
- Əfsər Cavanşirov — Gənclik marşı
- N. Musayev — 28 May marşı
- Ramiz Mustafayev — And içərik
- Ramiz Mirişli — Azəri türkləri
- Sərdar Fərəcov — Vətən dara düşəndə
- Süleyman Ələsgərov — Yürüş marşı, Gənclik mahnısı
- İlahə Qismət (bəstəkar) -Müqəddəs Vətən hərbi marş
Marş xarakterli mahnılar
- Üzeyir Hacıbəyov — "O olmasın, bu olsun" operettasından "Ey kimsən orda, aç qapını, gələk səni öldürək" mahnısı
- Üzeyir Hacıbəyov — "Bayram günü" mahnısı
- Heyratı muğamı – Mahur-hindi muğamı kökündə gümrah, nikbin və cəngavər əhvali – ruhiyyəli zərbli muğam.
- Mehter marşı — Hücum marşı (Ceddin deden)
- — Mehter marşı Ceddin deden
Türk marşları əsasında yazılmış bəstələr
İstinadlar
- . 2012-09-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Sevki Faruk Kanca. Mehter müziği. "Musiqi dünyası" jurnalı". 2021-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-11.
- "Azad Zahid. Nəfəs alətləri orkestrlərinin tarixindən. "Musiqi dünyası" jurnalı". 2021-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-04.
- "Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti – Yürüş marşı". 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti – Matəm marşı". 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti – Marş". 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Üzeyir Hacıbəyov Ensiklopediyası – Milli marş". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Üzeyir Hacıbəyov elektron dərs vəsaiti – "Azərbaycan" marşı". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Üzeyir Hacıbəyov Ensiklopediyası – Üzeyir Hacıbəyovun musiqi əsərləri". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Müqəddəs Vətən. musiqisi İlahə Qismət". 2023-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-19.
- "Üzeyir Hacıbəyov elektron dərs vəsaiti – O olmasın, bu olsun". 2021-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Allahverdi Xələfov – Uşaq xor ifaçılığının yaranmasında Üzeyir Hacıbəyovun rolu. "Musiqi dünyası" jurnalı". 2021-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
- "Muğam Ensiklopediyası – Heyratı". 2019-09-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-26.
Filmoqrafiya
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Mars deqiqlesdirme Mars fr marche addimlamaq ireli hereket etmek 4 4 olculu xanede deqiq ritme malik pyes nadir hallarda 2 4 ve ya 6 8 olcude olur kollektiv yurusu musayiet etmek ucun nezerde tutulur Mars musiqisinden addimlayan insanlarin hereketini birlesdirmek ucun onlarda mueyyen ehval ruhiyye yaratmaq ucun istifade olunur TarixceMars musiqisinin yaradicilari atli turk xalqlari idi Osmanli Imperiyasinin yaranmasi ve boyumesiyle de bu musiqi janri dunya xalqlarina taninmis olur Turkler doyuse davul zurna nagarayla gedirdiler bir yandan oz esgerlerinde ruh yuksekliyi o biri yandan reqibi qorxutmaq ucun Meselen Vatan beni yetisdirib bu ellere yolladi Bu toprakdan kurban dedi Allah ismarladi Avropada herbi musiqi Osmanli Imperiyasinin herbi hisseleri icerisinde en meshuru 1362 ci ilde I Muradin yaratdigi Yanicar ordusu olmusdur Yanicarlarin ozlerinin orkestri var idi Bu orkestrin uzvlerinin ve aletlerinin sayi hemin orkestrin kimin serencaminda olmasindan asili idi Orkestr sultani hemise musayiet edib saray qaydalarina uygun olaraq butun tenteneli merasimlerde istirak edirdi Hetta namazlarin vaxtini da xeber verirdi Yanicar orkestrinde esas musiqi aletleri zurna boru duval nagara zil simbal bem simbal ve zinqirovlu qaval idi Yanicar orkestri yalniz qedimliyi orijinalligi ile ferqlenmir Onun en muhum ceheti bundan ibaretdir ki Yanicar orkestri Avropada musiqinin xususile de herbi musiqinin inkisafina genis tekan verib XVIII esrde butun qonsu xristian dovletleri yeni osmanlilarin dusmenleri turklere hesed aparib onlarin musiqisine heyranliqlarini gizletmeyirdiler 1720 ci ilde Polsanin krali sultandan hediyye olaraq tam terkibde butun musiqi aletleri ile techiz olunmus bir orkestr alir Bu hadise Rusiya imperatricasi Yekaterinada boyuk paxilliq ve qisqancliq dogurur Vassalin gozel bir orkestre malik olmasina dozmeyen Yekaterina sultana muraciet edir ve sultan onun xahisini yerine yetirerek hediyye olaraq tam heyetde bir yanicar orkestrini Rusiyaya bexsis edir Reqiblerden geri qalmaq istemeyen Avstriya ve Prussiya krallari da tezlikle saraylarini yanicar orkestri ile temin edir XVIII esrin axirlarinda artiq Qerbi Avropada ele bir saray yox idi ki orada yanicar orkestri olmasin Belelikle de turk musiqisi Avropa musiqisine bir sira aletler zerb aletleri daxil ederek onu daha da zenginlesdirdi Yanicarlar 1826 ci ilde sultana xeyanet ederek usyan qaldirirlar Usyan yatirildiqdan sonra yanicar ordusu ve onunla birlikde musiqi desteleri legv olunur Tale ele getirir ki esrin axirlarinda turkler avropalilara muraciet ederek turk ordusu ucun herbi musiqiciler hazirlamagi xahis edirler Birinci dunya muharibesinden sonra herbi orkestrin tenezzul dovru baslayir Maliyye catismazligi uzunden orduda musiqicilerin sayi azaldilir Asiyada herbi musiqi Hindistan Asiya qitesinde nefes aletleri orkestri en cox Hindistanda yayilmisdir XVIII esrin evvellerinde Britaniya mustemlekecileri terefinden olkede yaradilan orkestrler ancaq ingilislere ve yerli varlilara xidmet edirdiler 1947 ci ilde Hindistan musteqillik qazanir mustemlekeciler olkeni terk edir varlilarin ekseriyyeti oz imtiyazlarini itirirler ve bu dovrden baslayaraq orkestrler toy meclislerine uz tuturlar Toylarin ancaq qisda olmasi qisin cox az surmesi ile elaqedar olaraq musiqiciler kicik muessiselerde birlesir ve vasitecilerin komeyi ile sifarisleri bolusdururler Orkestrde musiqiciler coxsayli olur 20 50 nefer Onlar geyimlerine bezeklere xususile fikir verirler calisirlar ki geyimleri cox parlaq rencareng olsun Nepal Nepalda nefes aletleri orkestri XIX esrin sonunda yaradilib ve 1950 ci iledek yalniz hokumete xidmet edib Bununla yanasi olkede az da olsa musteqil musiqiciler yetismeye baslamisdir Nepallilar oz musiqi medeniyyetinin qorunub saxlanmasi ucun Kale Nepali adli klarnetcalana borcludurlar O Birinci dunya muharibesi illerinde Avropadaki doyus meydanlarinda herbi musiqici olub muharibeden sonra bir sira orkestrlerin terkibinde konsertlerde istirak edirdi Vetene qayitdiqdan sonra Kale Nepali Nepal kralina xidmet edib 1951 ci ilde mulki sexslere orkestrde calmagi qadagan eden qanunun legv olunmasina nail olub Mehz bu dovrden etibaren olkede pesekar musiqi seneti xalq musiqisi ile birlikde ugurla inkisaf etmeye basladi Indoneziya nefes aletleri musiqisinin yayilmasi olkenin portuqaliyalilar terefinden isgali ile baglidir Mustemleke dovru cemi bir esr davam etse de mustemlekecilerin medeniyyetinin musiqisinin dilinin omru cox uzun olub Lakin qeribe de olsa bu olkenin musiqi heyatina 1619 cu ilden sonra onlara sahib olan hollandiyalilarin tesiri daha boyuk olub XIX esrin evvellerinde mustemlekecilerde ve yerli varlilarda yerli musiqicilerden ibaret orkestrden elave diger olkelerden getirilmis orkestrler saxlamaq debi yaranir Her sade memurun ve her yerli varlinin en azi bir orkestri olur Daha boyuk imkanlari olanlar ise bir nece orkestr saxlayir Musiqiciler bir yerde yasadigindan hec subhesiz ki bir muddet kecenden sonra hemkarlarinin ugurlu melodiyalarini ozlerininkine qatir get gede daha cox improvizasiyaya meyil edirler Hetta bir nece olke musiqicilerinden ibaret koceri qruplar meydana gelir Onlar en uzaq yasayis menteqelerine uz tutur toy meclislerini musayiet edirler Bele koceri orkestrler artiq yox olmaq uzredir Lakin muasir Indoneziya musiqisinde bir nece olkenin ve xalqin musiqisinin tesirini indi de gormek cetin deyil Mars novleriMars xarakterine gore muxtelif novlere bolunur tenteneli mars yurus marsi herbi kecid zamani seslendirilen mars musiqisinin bir novu qarsilama marsi matem marsi ozunemexsus agir tempe melodik intonasiya xususiyyetlerine malik olub huznlu kederli xarakter dasiyir ve s Herbi hisselerde nefesli orkestr terefinden ifa olunan nizami marslar cox tetbiq olunur Mars muxtelif novlerinde oz eksini tapan bedii obrazlardan instrumental musiqide ve mahnilarda istifade edilir OrneklerAzerbaycan bestekarlarin marslari Tenteneli fanfar Isleyeni Bas Herbi Dirijor Yusif Axundzade Uzeyir Hacibeyov Milli mars sozleri Uzeyir Hacibeyov Uzeyir Hacibeyov Azerbaycan marsi 1992 ilde Azerbaycan Respublikasinin dovlet himni kimi qebul edilmisdir sozleri Ehmed Cavad Uzeyir Hacibeyov Doyusculer marsi Uzeyir Hacibeyov Qizil esger marsi sozleri Memmed Seid Ordubadi Muslum Maqomayev bestekar Mars RV 8 Agadadas Dadasov Teyyareciler marsi Azer Dadasov Zefer marsi Cavansir Quliyev Esger marsi Emin Sabitoglu Azerbaycan esgeriyem Efser Cavansirov Genclik marsi N Musayev 28 May marsi Ramiz Mustafayev And icerik Ramiz Mirisli Azeri turkleri Serdar Ferecov Veten dara dusende Suleyman Elesgerov Yurus marsi Genclik mahnisi Ilahe Qismet bestekar Muqeddes Veten herbi mars Mars xarakterli mahnilar Uzeyir Hacibeyov O olmasin bu olsun operettasindan Ey kimsen orda ac qapini gelek seni oldurek mahnisi Uzeyir Hacibeyov Bayram gunu mahnisi Heyrati mugami Mahur hindi mugami kokunde gumrah nikbin ve cengaver ehvali ruhiyyeli zerbli mugam Mehter marsi Hucum marsi Ceddin deden Mehter marsi Ceddin dedenTurk marslari esasinda yazilmis bestelerHaydn herbi simfoniyalar Bethoven orkestr ucun besteler hemcinin IX Simfoniya Motsart Rondo alla turcaIstinadlar 2012 09 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 26 Sevki Faruk Kanca Mehter muzigi Musiqi dunyasi jurnali 2021 11 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 11 Azad Zahid Nefes aletleri orkestrlerinin tarixinden Musiqi dunyasi jurnali 2021 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 04 Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Yurus marsi 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Matem marsi 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Mars 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Uzeyir Hacibeyov Ensiklopediyasi Milli mars 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Uzeyir Hacibeyov elektron ders vesaiti Azerbaycan marsi 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Uzeyir Hacibeyov Ensiklopediyasi Uzeyir Hacibeyovun musiqi eserleri 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Muqeddes Veten musiqisi Ilahe Qismet 2023 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 19 Uzeyir Hacibeyov elektron ders vesaiti O olmasin bu olsun 2021 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Allahverdi Xelefov Usaq xor ifaciliginin yaranmasinda Uzeyir Hacibeyovun rolu Musiqi dunyasi jurnali 2021 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 Mugam Ensiklopediyasi Heyrati 2019 09 09 tarixinde Istifade tarixi 2013 05 26 FilmoqrafiyaMars film 1982