Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malatyalı Mehmed Paşa (1714, Malatya, Osmanlı imperiyası – 7 aprel 1784) — I Əbdülhəmid səltənətində ümumilikdə 1 il 7 ay 26 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı.
| Malatyalı Mehmed Paşa | |
|---|---|
| 5 yanvar 1777 – 1 sentyabr 1778 (ləqəbi: Cəbəcizadə, Darəndəli) | |
| Əvvəlki | Dərviş Mehmed Paşa |
| Sonrakı | Kalafat Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1714 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 7 aprel 1784 |
| Dəfn yeri | Malatyalı Mehmed Paşa məscidi, Malatya |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Cəbəcizadə Mahmud ağa |
Həyatı
İndiki Malatyanın tabeliyindəki Darəndədə, bölgənin məşhur Cəbəcizadələr ailəsinə mənsub Mahmud ağanın oğlu olaraq 1714-cü ildə dünyaya gəldi. Digər yandan müxtəlif əyalətlərdə xidmət etmiş Darəndəli Sarı Əbdürrəhman Paşa da əmisi idi. Bu səbəblə gənc yaşlarından etibarən əmisinin fəaliyyət göstərdiyi əyalətlərdə onunla birlikdə xidmət etmişdir. Əmisinin Sivas hakimliyi dönəmində etdiyi müraciət nəticəsində 7 may 1757-ci ildə qapıçıbaşı təyin edilərək saray mühitinə daxil oldu. 1759-cu ildə Niğdə, 1765-ci ildə Gümüşxana əyalətlərinə təyin edildi. Niğdədə tanış olduğu Silahdar Mehmed ağa (daha sonra sədarətə gələn Qaravəzir Mehmed Paşa) vasitəsilə 20 dekabr 1776-cı ildə qapıçıbaşılıqdan sədarət kəndxudalığına gətirildi.
Krım məsələsindəki çəkişmələr nəticəsində uzun illər dövlət xidmətində olmuş birinin sədarətə gətirilməsi düşüncəsiylə Dərviş Mehmed Paşanın yerinə 5 yanvar 1777-ci ildə vəzir rütbəsiylə sədarətə gətirildi. Yeni sədrəzəm ilk öncə yeniçəri ağalığı və kəndxudalıq kimi mühüm vəzifələrdə dəyişiklik edərək idarəetməni ələ almağa çalışdı. Rusların dəstəyilə Krım xanı olan Şahin Gəraya qarşı Hotin, Bəndər və İsmayıl qalalarına ərzaq və silah tədarükü göndərərək sərhəd boyunca ruslara qarşı hərbi tədbirlər gördü. Digər yandan Çar Rusiyasına arxalanaraq ayaqlanan Boğdan hakimi Liqoru paytaxtdan göndərdiyi qapıçıbaşı vasitəsilə edam etdirdi (oktyabr 1777). Yenə onun sədarəti dönəmində polyakların Dunay çayından cənuba köç etmələri qadağan edilmiş, Nəcd bölgəsində meydana çıxan vəhhabilik hərəkatı nəzarət altına alınmışdır. 18 avqust 1777-ci ildə hazırlanan nizamnaməylə timar və zəamət torpaq sistemləri yenidən tənzimlənmişdir.
Təxminən 20 aya yaxın sədarətdə qalan Malatyalı Mehmed Paşa 1 sentyabr 1778-ci ildə vəzifədən alındı. Buna səbəb isə adının bir çox rüşvət hadisəsinə qarışmasıyla yanaşı, Sultan Əbdülhəmid üzərində güclü təsiri olan Silahdar Mehmed ağa ilə münasibətlərinin pisləşməsi oldu. Bozcaadaya sürgün edilən Mehmed Paşa təxminən üç ay burada qaldı. Ardından 11 dekabr 1778-ci ildə vəzir rütbəsi bərpa edilərək İnəbaxdı sancaqbəyliyinə gətirildi. Daha sonra bağışlandı və 18 may 1779-cu ildə İçəl (indiki Mərsin) sancaqbəyi təyin olundu. Bir neçə dəfə Misir hakimliyi təklif edilsə də, bu təklifləri qəbul etməmiş, nəticədə 13 oktyabr 1779-cu ildə Ciddə sancaqbəyliyinə təyin edildi. Ancaq bu dəfə də yaşlılığını bəhanə edərək təqaüdə ayrılmaq istədiyi bildirdi və 28 oktyabrda bütün vəzifələrindən azad edilərək doğulduğu Darəndəyə çəkildi.
Bu dövrdə yaxınlıqdakı əyalətlərdə baş verən hadisələrlə bağlı paytaxtla yazışmalar aparmış, çox keçmədən 8 fevral 1784-cü ildə vəzir rütbəsi bərpa edilərək Ərzurum əyalətinə təyin olunmuşdur. Ancaq vəzifə yerinə gedərkən 7 aprel 1784-cü ildə vəfat edən Mehmed Paşanın cənazəsi doğulduğu Darəndəyə aparıldı və burada öz adına inşa etdirdiyi məscidin həyətinə dəfn olundu. Bu məscidin yanlız minarə qismi günümüzədək gəlib çatmışdır. Ölümünün ardından kürəkəni qapıçıbaşı Mehmed Səid bəy tərəfindən mallarının sayımı aparılmışdır.
Mənbə
- BA, Dîvân-ı Hümâyûn, Ruûs Defterleri, nr. 50, s. 150, 259;
- BA, Ali Emîrî, I. Abdülhamid, nr. 52, 156, 1339;
- BA, Cevdet-Maliye, nr. 11017, 18615, 22861, 23273, 25531, 26572/1-10, 28542, 30280, 30455, 31446;
- BA, Cevdet-Maârif, nr. 8619;
- VGMA, Haremeyn Defterleri, nr. 8, s. 325-326 (VGMA, Vakfiye Kataloğu, VI, 1943);
- Ebû Sehl Nu‘mân Efendi, Tedbîrât-ı Pesendîde (haz. Ali İbrahim Savaş), Ankara 1999, s. 145, 150, 160;
- Hâkim Mehmed, Târih, Arkeoloji Müzesi Ktp., nr. 483, I, 60, 165, 253, 306, 349;
- Çeşmîzâde, Târih (nşr. Bekir Kütükoğlu), İstanbul 1993, s. 17;
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), III, 38, 45-50, 61;
- Mehmed Hasîb Rûznâmesi (haz. Süleyman Göksu, yüksek lisans tezi 1993), MÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, vr. 29b-30a;
- Rûznâme (I. Abdülhamid), TSMA, nr. E. 12360/1, vr. 3a, 6a, 7a;
- Hasîb Üsküdârî, Vefeyât-ı Ekâbir-i İslâmiyye, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 620, vr. 44a;
- Ayvansarayî, Vefeyât-ı Selâtîn, s. 101-102;
- Sâdullah Enverî, Târih, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 67, II, vr. 61b-63a, 66a-76b, 82a-83a, 85b-88a, 105b, 106a, 109a, 113a, 116a-b, 119b;
- Rûzmerre, TTK Ktp., Yazma, nr. 1001, s. 7-8, 22, 33;
- Ahmed Câvid, Verd-i Mutarrâ: Hadîkatü’l-vüzerâ Zeyli, İstanbul 1271, s. 28-29;
- Zaîmzâde Mehmed Sâdık, Târihçe, İÜ Ktp., TY, nr. 2532, vr. 10a-11b;
- Kethüdâzâde Saîd, Târîh-i Sefer-i Rusya, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2143, vr. 14b-15a;
- Faik Reşit Unat, Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri (nşr. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara 1968, s. 87-89;
- E. Raczynski, 1814’de İstanbul ve Çanakkale’ye Seyahat (trc. Kemal Turan), İstanbul 1980, s. 169-170;
- Vahit Türk, “Darende Mehmet Paşa Kütüphanesinde Bulunan Türkçe Yazmalar”, Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu: 5-6 Mayıs 1986 Elazığ, Bildiriler (haz. Tuncer Gülensoy), Elazığ 1987, s. 211-218;
- Fikret Sarıcaoğlu, Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi: Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), İstanbul 2001, s. 120, 141-143, 188-189, 241;
- Ahmet Akgündüz v.dğr., Darende Tarihi, İstanbul 2002, s. 398, 454-457, 472-474, 485-492, 708-715.
İstinadlar
- Sicill-i Osmânî, IV, 261;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 423-425;
- Cevdet, Târih, II, 32, 50, 74-75, 103, 128-129, 303-304, 328; III, 110;
- Vâsıf, Târih, I, 18, 33, 57, 312, 322; a.e. (İlgürel), s. 115, 131, 278;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Malatyali Mehmed Pasa 1714 Malatya Osmanli imperiyasi 7 aprel 1784 I Ebdulhemid seltenetinde umumilikde 1 il 7 ay 26 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Malatyali Mehmed PasaOsmanli sedrezemi5 yanvar 1777 1 sentyabr 1778 leqebi Cebecizade Darendeli EvvelkiDervis Mehmed PasaSonrakiKalafat Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1714Dogum yeri Malatya Osmanli imperiyasiVefat tarixi 7 aprel 1784 1784 04 07 Defn yeri Malatyali Mehmed Pasa mescidi MalatyaFealiyyeti siyasetciAtasi Cebecizade Mahmud agaHeyatiIndiki Malatyanin tabeliyindeki Darendede bolgenin meshur Cebecizadeler ailesine mensub Mahmud aganin oglu olaraq 1714 cu ilde dunyaya geldi Diger yandan muxtelif eyaletlerde xidmet etmis Darendeli Sari Ebdurrehman Pasa da emisi idi Bu sebeble genc yaslarindan etibaren emisinin fealiyyet gosterdiyi eyaletlerde onunla birlikde xidmet etmisdir Emisinin Sivas hakimliyi doneminde etdiyi muraciet neticesinde 7 may 1757 ci ilde qapicibasi teyin edilerek saray muhitine daxil oldu 1759 cu ilde Nigde 1765 ci ilde Gumusxana eyaletlerine teyin edildi Nigdede tanis oldugu Silahdar Mehmed aga daha sonra sedarete gelen Qaravezir Mehmed Pasa vasitesile 20 dekabr 1776 ci ilde qapicibasiliqdan sedaret kendxudaligina getirildi Krim meselesindeki cekismeler neticesinde uzun iller dovlet xidmetinde olmus birinin sedarete getirilmesi dusuncesiyle Dervis Mehmed Pasanin yerine 5 yanvar 1777 ci ilde vezir rutbesiyle sedarete getirildi Yeni sedrezem ilk once yeniceri agaligi ve kendxudaliq kimi muhum vezifelerde deyisiklik ederek idareetmeni ele almaga calisdi Ruslarin desteyile Krim xani olan Sahin Geraya qarsi Hotin Bender ve Ismayil qalalarina erzaq ve silah tedaruku gondererek serhed boyunca ruslara qarsi herbi tedbirler gordu Diger yandan Car Rusiyasina arxalanaraq ayaqlanan Bogdan hakimi Liqoru paytaxtdan gonderdiyi qapicibasi vasitesile edam etdirdi oktyabr 1777 Yene onun sedareti doneminde polyaklarin Dunay cayindan cenuba koc etmeleri qadagan edilmis Necd bolgesinde meydana cixan vehhabilik herekati nezaret altina alinmisdir 18 avqust 1777 ci ilde hazirlanan nizamnameyle timar ve zeamet torpaq sistemleri yeniden tenzimlenmisdir Texminen 20 aya yaxin sedaretde qalan Malatyali Mehmed Pasa 1 sentyabr 1778 ci ilde vezifeden alindi Buna sebeb ise adinin bir cox rusvet hadisesine qarismasiyla yanasi Sultan Ebdulhemid uzerinde guclu tesiri olan Silahdar Mehmed aga ile munasibetlerinin pislesmesi oldu Bozcaadaya surgun edilen Mehmed Pasa texminen uc ay burada qaldi Ardindan 11 dekabr 1778 ci ilde vezir rutbesi berpa edilerek Inebaxdi sancaqbeyliyine getirildi Daha sonra bagislandi ve 18 may 1779 cu ilde Icel indiki Mersin sancaqbeyi teyin olundu Bir nece defe Misir hakimliyi teklif edilse de bu teklifleri qebul etmemis neticede 13 oktyabr 1779 cu ilde Cidde sancaqbeyliyine teyin edildi Ancaq bu defe de yasliligini behane ederek teqaude ayrilmaq istediyi bildirdi ve 28 oktyabrda butun vezifelerinden azad edilerek doguldugu Darendeye cekildi Bu dovrde yaxinliqdaki eyaletlerde bas veren hadiselerle bagli paytaxtla yazismalar aparmis cox kecmeden 8 fevral 1784 cu ilde vezir rutbesi berpa edilerek Erzurum eyaletine teyin olunmusdur Ancaq vezife yerine gederken 7 aprel 1784 cu ilde vefat eden Mehmed Pasanin cenazesi doguldugu Darendeye aparildi ve burada oz adina insa etdirdiyi mescidin heyetine defn olundu Bu mescidin yanliz minare qismi gunumuzedek gelib catmisdir Olumunun ardindan kurekeni qapicibasi Mehmed Seid bey terefinden mallarinin sayimi aparilmisdir MenbeBA Divan i Humayun Ruus Defterleri nr 50 s 150 259 BA Ali Emiri I Abdulhamid nr 52 156 1339 BA Cevdet Maliye nr 11017 18615 22861 23273 25531 26572 1 10 28542 30280 30455 31446 BA Cevdet Maarif nr 8619 VGMA Haremeyn Defterleri nr 8 s 325 326 VGMA Vakfiye Katalogu VI 1943 Ebu Sehl Nu man Efendi Tedbirat i Pesendide haz Ali Ibrahim Savas Ankara 1999 s 145 150 160 Hakim Mehmed Tarih Arkeoloji Muzesi Ktp nr 483 I 60 165 253 306 349 Cesmizade Tarih nsr Bekir Kutukoglu Istanbul 1993 s 17 Sem danizade Muri t tevarih Aktepe III 38 45 50 61 Mehmed Hasib Ruznamesi haz Suleyman Goksu yuksek lisans tezi 1993 MU Turkiyat Arastirmalari Enstitusu vr 29b 30a Ruzname I Abdulhamid TSMA nr E 12360 1 vr 3a 6a 7a Hasib Uskudari Vefeyat i Ekabir i Islamiyye Millet Ktp Ali Emiri Tarih nr 620 vr 44a Ayvansarayi Vefeyat i Selatin s 101 102 Sadullah Enveri Tarih Millet Ktp Ali Emiri Tarih nr 67 II vr 61b 63a 66a 76b 82a 83a 85b 88a 105b 106a 109a 113a 116a b 119b Ruzmerre TTK Ktp Yazma nr 1001 s 7 8 22 33 Ahmed Cavid Verd i Mutarra Hadikatu l vuzera Zeyli Istanbul 1271 s 28 29 Zaimzade Mehmed Sadik Tarihce IU Ktp TY nr 2532 vr 10a 11b Kethudazade Said Tarih i Sefer i Rusya Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2143 vr 14b 15a Faik Resit Unat Osmanli Sefirleri ve Sefaretnameleri nsr Bekir Sitki Baykal Ankara 1968 s 87 89 E Raczynski 1814 de Istanbul ve Canakkale ye Seyahat trc Kemal Turan Istanbul 1980 s 169 170 Vahit Turk Darende Mehmet Pasa Kutuphanesinde Bulunan Turkce Yazmalar Firat Havzasi Yazma Eserler Sempozyumu 5 6 Mayis 1986 Elazig Bildiriler haz Tuncer Gulensoy Elazig 1987 s 211 218 Fikret Saricaoglu Kendi Kaleminden Bir Padisahin Portresi Sultan I Abdulhamid 1774 1789 Istanbul 2001 s 120 141 143 188 189 241 Ahmet Akgunduz v dgr Darende Tarihi Istanbul 2002 s 398 454 457 472 474 485 492 708 715 IstinadlarSicill i Osmani IV 261 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 423 425 Cevdet Tarih II 32 50 74 75 103 128 129 303 304 328 III 110 Vasif Tarih I 18 33 57 312 322 a e Ilgurel s 115 131 278