Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalafat Mehmed Paşa (Sofiya, Osmanlı imperiyası – 8 may 1793, Gelibolu, Osmanlı imperiyası) — I Əbdülhəmid səltənətində ümumilikdə 11 ay 21 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı.
| Kalafat Mehmed Paşa | |
|---|---|
| 1 sentyabr 1778 – 21 avqust 1779 (ləqəbi: Kalafat) | |
| Əvvəlki | Malatyalı Mehmed Paşa |
| Sonrakı | Silahdar Seyid Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 8 may 1793 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Uşağı | Əhməd Əfəndi |
Həyatı
Həyatından bəhs edən tarixi mənbələrdə Sofiya yaxınlığındakı bir kənddə doğulduğu, yerli əyanlardan Çələbi Mehmed ağanın imarətində kəhya olaraq xidmət edərkən İslamı qəbul etdiyi və daha sonra gəldiyi İstanbulda yeniçəri ocağına yazıldığı bildirilir. Buradakı xidmət müddəti boyunca hansısa bir ləqəb almamasına kinayəylə Mülakkab (ləqəbsiz) Mehmed ağa olaraq anılmış, kalafat ləqəbini isə sədarəti dönəmində qazanmışdır. Çağdaşı olan bir çox tarixçi onun bir illik sədarətinin xələfi Qaravəzir Mehmed Paşa üçün hazırlandığını iddia edərək, "gəmilərin qatranlanması üçün xizək üzərinə alınması" mənasını verən kalafat ləqəbini Mehmed Paşaya məhz bu səbəblə vermişdir.
Onu yeniçəri ocağına daxil edən Kilçizadə Mustafa ağanın yeniçəri ağası olmasıyla, 1748-ci ilin fervalında onun silahdarlığına təyin olunan Mehmed ağa uzun illər ocaq daxilində fərqli vəzifələrdə xidmət etdi və 12 avqust 1770-ci ildə yeniçəri ağalığına gətirildi. Ancaq bu vəzifədə üç ay qala bildi. Belə ki, davam edən müharibə səbəbilə sayı azalan və nizamı pozulan ordunu tənzimləməkdən aciz olması bəhanə edilərək həmin il 29 noyabrda vəzifədən alındı və Təkirdağa sürgün edildi.
Onun bağışlanaraq İstanbula qayıtması isə III Mustafanın vəfatından sonra reallaşdı. Belə ki, I Əbdülhəmidin göndərdiyi fərmanla 19 mart 1777-ci ildə ikinci dəfə yeniçəri ağalığına təyin olundu. Kiçik Qaynarca sülhündən sonra ruslara qarşı tədbir görmək və müharibədə hərbi uğur qazana biləcək yeni bir sədrəzəm axtarışında olan Sultan Əbdülhəmidin əmriylə yeniçəri ağalığından birbaşa sədrəzəmliyə təyin edilmişdir (1 sentyabr 1778). Onun sədarətə gəlişiylə bu təyinatda vasitəçi olan sultanın silahdarı Seyid Mehmed ağanın nüfuzu daha da artmışdır. Onun təyinat əmrində cəbəxana, topxana, tərsanə və barutxanaların istehkamı, ordunun yenidən nizama salınması kimi bir çox təlimatlar qeyd olunmuşdur.
Sədrəzəmliyi dönəmində Rusiyaya göz dağı vermək məqsədilə Qara dənizə səfərə çıxan, ancaq Sinop limanına geri dönməyə məcbur olan kaptan-ı dərya Qazi Həsən Paşa idarəsindəki donanma Moreyaya göndərilmiş və burada albanların çıxardığı üsyan yatırılmışdır. Bundan başqa Səfəvilərdən sonra İranda hakimiyyət mübarizəsinə başlayan Kərim xan Zəndin vəfatı ilə (2 mart 1779) Bəsrə körfəzi işğaldan azad edilmişdir.
Rusiya imperiyası ilə 21 mart 1779-cu ildə bağlanan Aynalıkavak sülhü də Kalafat Mehmed Paşanın sədarəti dönəmindəki mühüm siyasi hadisələrdən biridir. Krım xanlığına müstəqillik verən bu andlaşmadan sonra kütləvi etirazların yayılması və İstanbulda ard-arda çıxan yanğınlar və bunun arxasında yeniçərilərin olması iddiası Kalafat Mehmed Paşaya yeniçəri ocağında köklü dəyişiklik etmək fürsəti qazandırdı. Bir çox ocaq ağası vəzifədən alındı və sürgün edildi. Ancaq qarışıqlıqlar davam etdi. 1779-cu ildə üç fərqli tarixdə (19 aprel, 29 iyul və 4 avqust) baş verən böyük miqyaslı yanğınlar, bu yanğınların bilərək çıxarılması və iğtişaşların önünü ala bilməməsi sədrəzəmin vəzifədən alınmasına səbəb oldu (21 avqust 1779). Xələfi Qaravəzir Mehmed Paşanın təyinat əmrində, Kalafat Mehmed Paşanın oxuma-yazma bilmədiyi və bu səbəblə ona göndərilən gizli fərmanların ətrafa yayılması, bunun isə bir çox mənfi hadisəyə yol açması açıq şəkildə qeyd edilmişdir.
Vəzifədən alındıqdan sonra malları müsadirə edilmədən Bozcaadaya sürgün edilən Mehmed Paşa daha sonra Gəliboluya göndərildi. Burada ikən təqaüdə ayrılmaq istəmiş və həmin ilin noyabrında təqaüdə ayrılmışdır. Son illərində gözləri tamamilə görməyən Mehmed Paşa 8 may 1793-cü ildə vəfat etmiş, cənazəsi Gəlibolu Namazgah məscidi yaxınlığına dəfn edilmişdir. İki oğlu olduğu, onlardan Əhməd Əfəndinin Qüds qazılığına qədər yüksəldiyi bilinir.
Mənbə
- Sırkâtibleri İsmail Zihnî, Ebûbekir Sıdkî, Bolevî İbrâhim, Rûznâme-i Sultân Abdülhamîd Hân, TSMA, nr. E. 12360/2a, 5a, 6a, 7a-b, 8a-b, 10a, 12b, 13a, 15b;
- Rûzmerre, TTK Ktp., Yazma, nr. 1001, s. 7-9, 58;
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), II/B, s. 49, 55, 57-58; III, 79-80;
- Mehmed Hasîb, Rûzmerre, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, nr. K. 578, vr. 25b, 30a-b;
- Hüseyin Râmiz, Zübdetü’l-vâkıât, İÜ Ktp., TY, nr. 2395, vr. 23a-b, 24b;
- J. Moreno, Viage á Constantinopla en el año de 1784, escrito de orden superior, Madrid 1790, s. 167;
- Sâdullah Enverî, Târih I (haz. M. Saffet Çalışkan, doktora tezi, 2000), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, vr. 129b, 146a, 182b-183b, 187b-188a;
- a.e. II, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 67, vr. 77b, 105b, 106a, 107b, 110a, 111a-b, 112b, 114b, 115a, 116b, 119b;
- Ahmed Câvid, Verd-i Mutarrâ: Hadîkatü’l-vüzerâ Zeyli, İstanbul 1271, s. 30;
- a.mlf., Müntehabât (haz. Adnan Baycar, doktora tezi, 1999), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, vr. 158a, 164a, 260b-262b, 265a;
- a.e., TSMK, Hazine, nr. 1406, vr. 58a, 90b-100b;
- Ferâizîzâde Mehmed Said, Târîh-i Gülşen-i Maârif, İstanbul 1252, II, 1597, 1608;
- Zâimzâde Mehmed Sâdık, Târihçe, İÜ Ktp., TY, nr. 2532, vr. 11b;
- Kethüdâzâde Said, Târîh-i Sefer-i Rusya, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2143, vr. 15a-b;
- Semavi Eyice, “Mezarlıklar ve Hazireler”, Cimetières et traditions funéraires dans le monde islamique: İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri (ed. J. L. Bacqué-Grammont – Aksel Tibet), Ankara 1996, I, 124-125.
İstinadlar
- Vâsıf, Târih, II, 100, 129;
- Cevdet, Târih, II, 103-128, 328-336; IV, 246;
- Sicill-i Osmânî, IV, 268, 757;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/1, s. 434-435, 448-451, 462-463; IV/2, s. 425-427;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kalafat Mehmed Pasa Sofiya Osmanli imperiyasi 8 may 1793 Gelibolu Osmanli imperiyasi I Ebdulhemid seltenetinde umumilikde 11 ay 21 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Kalafat Mehmed PasaOsmanli sedrezemi1 sentyabr 1778 21 avqust 1779 leqebi Kalafat EvvelkiMalatyali Mehmed PasaSonrakiSilahdar Seyid Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum yeri Sofiya Osmanli imperiyasiVefat tarixi 8 may 1793 1793 05 08 Vefat yeri Gelibolu Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciUsagi Ehmed EfendiHeyatiHeyatindan behs eden tarixi menbelerde Sofiya yaxinligindaki bir kendde doguldugu yerli eyanlardan Celebi Mehmed aganin imaretinde kehya olaraq xidmet ederken Islami qebul etdiyi ve daha sonra geldiyi Istanbulda yeniceri ocagina yazildigi bildirilir Buradaki xidmet muddeti boyunca hansisa bir leqeb almamasina kinayeyle Mulakkab leqebsiz Mehmed aga olaraq anilmis kalafat leqebini ise sedareti doneminde qazanmisdir Cagdasi olan bir cox tarixci onun bir illik sedaretinin xelefi Qaravezir Mehmed Pasa ucun hazirlandigini iddia ederek gemilerin qatranlanmasi ucun xizek uzerine alinmasi menasini veren kalafat leqebini Mehmed Pasaya mehz bu sebeble vermisdir Onu yeniceri ocagina daxil eden Kilcizade Mustafa aganin yeniceri agasi olmasiyla 1748 ci ilin fervalinda onun silahdarligina teyin olunan Mehmed aga uzun iller ocaq daxilinde ferqli vezifelerde xidmet etdi ve 12 avqust 1770 ci ilde yeniceri agaligina getirildi Ancaq bu vezifede uc ay qala bildi Bele ki davam eden muharibe sebebile sayi azalan ve nizami pozulan ordunu tenzimlemekden aciz olmasi behane edilerek hemin il 29 noyabrda vezifeden alindi ve Tekirdaga surgun edildi Onun bagislanaraq Istanbula qayitmasi ise III Mustafanin vefatindan sonra reallasdi Bele ki I Ebdulhemidin gonderdiyi fermanla 19 mart 1777 ci ilde ikinci defe yeniceri agaligina teyin olundu Kicik Qaynarca sulhunden sonra ruslara qarsi tedbir gormek ve muharibede herbi ugur qazana bilecek yeni bir sedrezem axtarisinda olan Sultan Ebdulhemidin emriyle yeniceri agaligindan birbasa sedrezemliye teyin edilmisdir 1 sentyabr 1778 Onun sedarete gelisiyle bu teyinatda vasiteci olan sultanin silahdari Seyid Mehmed aganin nufuzu daha da artmisdir Onun teyinat emrinde cebexana topxana tersane ve barutxanalarin istehkami ordunun yeniden nizama salinmasi kimi bir cox telimatlar qeyd olunmusdur Sedrezemliyi doneminde Rusiyaya goz dagi vermek meqsedile Qara denize sefere cixan ancaq Sinop limanina geri donmeye mecbur olan kaptan i derya Qazi Hesen Pasa idaresindeki donanma Moreyaya gonderilmis ve burada albanlarin cixardigi usyan yatirilmisdir Bundan basqa Sefevilerden sonra Iranda hakimiyyet mubarizesine baslayan Kerim xan Zendin vefati ile 2 mart 1779 Besre korfezi isgaldan azad edilmisdir Rusiya imperiyasi ile 21 mart 1779 cu ilde baglanan Aynalikavak sulhu de Kalafat Mehmed Pasanin sedareti donemindeki muhum siyasi hadiselerden biridir Krim xanligina musteqillik veren bu andlasmadan sonra kutlevi etirazlarin yayilmasi ve Istanbulda ard arda cixan yanginlar ve bunun arxasinda yenicerilerin olmasi iddiasi Kalafat Mehmed Pasaya yeniceri ocaginda koklu deyisiklik etmek furseti qazandirdi Bir cox ocaq agasi vezifeden alindi ve surgun edildi Ancaq qarisiqliqlar davam etdi 1779 cu ilde uc ferqli tarixde 19 aprel 29 iyul ve 4 avqust bas veren boyuk miqyasli yanginlar bu yanginlarin bilerek cixarilmasi ve igtisaslarin onunu ala bilmemesi sedrezemin vezifeden alinmasina sebeb oldu 21 avqust 1779 Xelefi Qaravezir Mehmed Pasanin teyinat emrinde Kalafat Mehmed Pasanin oxuma yazma bilmediyi ve bu sebeble ona gonderilen gizli fermanlarin etrafa yayilmasi bunun ise bir cox menfi hadiseye yol acmasi aciq sekilde qeyd edilmisdir Vezifeden alindiqdan sonra mallari musadire edilmeden Bozcaadaya surgun edilen Mehmed Pasa daha sonra Geliboluya gonderildi Burada iken teqaude ayrilmaq istemis ve hemin ilin noyabrinda teqaude ayrilmisdir Son illerinde gozleri tamamile gormeyen Mehmed Pasa 8 may 1793 cu ilde vefat etmis cenazesi Gelibolu Namazgah mescidi yaxinligina defn edilmisdir Iki oglu oldugu onlardan Ehmed Efendinin Quds qaziligina qeder yukseldiyi bilinir MenbeSirkatibleri Ismail Zihni Ebubekir Sidki Bolevi Ibrahim Ruzname i Sultan Abdulhamid Han TSMA nr E 12360 2a 5a 6a 7a b 8a b 10a 12b 13a 15b Ruzmerre TTK Ktp Yazma nr 1001 s 7 9 58 Sem danizade Muri t tevarih Aktepe II B s 49 55 57 58 III 79 80 Mehmed Hasib Ruzmerre Istanbul Belediyesi Ataturk Kitapligi Muallim Cevdet nr K 578 vr 25b 30a b Huseyin Ramiz Zubdetu l vakiat IU Ktp TY nr 2395 vr 23a b 24b J Moreno Viage a Constantinopla en el ano de 1784 escrito de orden superior Madrid 1790 s 167 Sadullah Enveri Tarih I haz M Saffet Caliskan doktora tezi 2000 MU Sosyal Bilimler Enstitusu vr 129b 146a 182b 183b 187b 188a a e II Millet Ktp Ali Emiri Tarih nr 67 vr 77b 105b 106a 107b 110a 111a b 112b 114b 115a 116b 119b Ahmed Cavid Verd i Mutarra Hadikatu l vuzera Zeyli Istanbul 1271 s 30 a mlf Muntehabat haz Adnan Baycar doktora tezi 1999 IU Sosyal Bilimler Enstitusu vr 158a 164a 260b 262b 265a a e TSMK Hazine nr 1406 vr 58a 90b 100b Feraizizade Mehmed Said Tarih i Gulsen i Maarif Istanbul 1252 II 1597 1608 Zaimzade Mehmed Sadik Tarihce IU Ktp TY nr 2532 vr 11b Kethudazade Said Tarih i Sefer i Rusya Suleymaniye Ktp Esad Efendi nr 2143 vr 15a b Semavi Eyice Mezarliklar ve Hazireler Cimetieres et traditions funeraires dans le monde islamique Islam Dunyasinda Mezarliklar ve Defin Gelenekleri ed J L Bacque Grammont Aksel Tibet Ankara 1996 I 124 125 IstinadlarVasif Tarih II 100 129 Cevdet Tarih II 103 128 328 336 IV 246 Sicill i Osmani IV 268 757 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 1 s 434 435 448 451 462 463 IV 2 s 425 427