Makedoniya Sosialist Respublikası (mak. Социјалистичка Република Македонија) — Makedoniya Sosialist Respublikası (MSC) 1944-1991-ci illərdə Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasını (Yuqoslaviya) yaradan altı respublikadan biri idi. Balkanların cənubunda yerləşən MSC mürəkkəb etnik quruluşa və zəngin tarixə malik idi.
Tarixi dövlət | |||||
Makedoniya Sosialist Respublikası | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
Paytaxt | Skopye | ||||
Dilləri | Makedon dili | ||||
Rəsmi dilləri | |||||
Valyuta | yuqoslav dinarı | ||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
MSC, 1944-cü ildə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaradılmışdır. Müharibə zamanı Yuqoslaviyanı işğal edən Almaniyaya qarşı vuruşan partizanlar İosip Broz Titonun rəhbərliyi ilə kommunist dövləti qurdular. MSC federal sistemin bir hissəsi kimi muxtariyyət qazandı və öz konstitusiyasını və siyasi institutlarını yaratdı.
MSC-də həyat
Müharibədən sonra MSC-nin kənd təsərrüfatına əsaslanan iqtisadiyyatı var idi. Sənayeləşmə dövlət tərəfindən təşviq edildi və toxuculuq, metallurgiya və kimya kimi sektorlarda əhəmiyyətli inkişaflar edildi.
MSC-nin əhalisi makedoniyalılar, albanlar, türklər və digər etnik qruplardan ibarət idi. Kommunist rejimi etnik bərabərliyi təbliğ etdi və hər bir qrupa öz dilini və mədəniyyətini inkişaf etdirmək azadlığı verdi.
İnkişaf Dövrü (1963-1980)
1963-cü ildə MSC-də mühüm islahatlar aparıldı. İqtisadiyyata bazar elementləri daxil edildi və özəl sektor həvəsləndirildi. Təhsil və səhiyyə sahəsində də irəliləyişlər oldu. Bu dövrdə MSC Yuqoslaviyanın ən inkişaf etmiş respublikalarından birinə çevrildi.
İslahatlar MSC iqtisadiyyatını sürətlə inkişaf etdirməyə imkan verdi. Adambaşına düşən milli gəlir artdı, həyat səviyyəsi yüksəldi.
1960-1970-ci illər MSC-də rifah və azadlıq dövrü hesab olunur. Etnik qruplar arasında münasibətlər nisbətən yaxşı idi və mədəni müxtəliflik təşviq edilirdi.
Böhran və Gərginlik Dövrü(1980-1991)
1980-ci illər Yuqoslaviya və MSC üçün böhran və gərginlik dövrü idi. İqtisadi durğunluq, siyasi qeyri-sabitlik və etnik millətçiliyin yüksəlişi respublikanın dağılmasına səbəb olacaq bir sıra hadisələrə səbəb oldu.
1980-ci illərin əvvəllərində Yuqoslaviya iqtisadiyyatı böyük böhrana girdi. Xarici borc artdı, inflyasiya yüksəldi, işsizlik geniş vüsət aldı. MSC də bu böhrandan təsirləndi. Zavodlar bağlandı, işsizlik artdı, insanların həyat səviyyəsi aşağı düşdü.
İqtisadi böhran siyasi qeyri-sabitliyə gətirib çıxardı. (YKP) nəzarəti zəiflədi, respublikalar arasında separatçılıq meylləri artdı. MSC-da siyasi partiyalar arasında da münaqişələr və fikir ayrılıqları olub.
Etnik millətçilik 1980-ci illərdə MSC-də yüksəldi. Albanlarla makedoniyalılar arasında gərginlik artdı. Albanlar daha çox muxtariyyət və bərabər hüquqlar tələb etməyə başladılar. Bu tələblər makedoniyalılar tərəfindən reaksiya ilə qarşılandı.
Kosovo MSC-də albanların əksəriyyətinin yaşadığı muxtar bölgə idi. 1980-ci illərdə kosovalı albanlar Yuqoslaviyadan müstəqillik və Kosovonun Alban respublikası kimi tanınmasını tələb etməyə başladılar. Bu tələblər MSC və Yuqoslaviya hökumətləri tərəfindən rədd edildi.
1987-ci ildə Slobodan Miloşeviç Serbiya Respublikasının lideri oldu. Miloşeviç serb millətçiliyini qızışdıran və Yuqoslaviyanı mərkəzləşdirilmiş Serb respublikasına çevirməyi qarşısına məqsəd qoyan siyasət yürüdürdü. Bu siyasət digər respublikalarda, xüsusən MSC-də böyük reaksiya ilə qarşılandı.
1991-ci ildə MSC-də müstəqillik referendumu keçirilmişdir. Referendumda əhalinin böyük əksəriyyəti müstəqilliyə səs verib. 8 sentyabr 1991-ci ildə MSC müstəqilliyini elan etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Banac, Ivo. The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Cornell University Press, 1984. (Sf. 284-290)
- Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press, 2006. (Sf. 144-150)
- Judah, Tim. The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia. Yale University Press, 2000. (Sayfa 132-135)
- Glenny, Misha. The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804-1999. Penguin Books, 1999. (Sayfa 534-538)
- Petrović, Aleksandar. “The Break-Up of Yugoslavia and the War in Bosnia.” Balkanistica, vol. 23, no. 1-2, 2002, pp. 11-32. (Sayfa 22-25)
- Totten, Samuel. Yugoslavia: War in the Balkans. Hurst & Company, 2005. (Sayfa 143-150)
- Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press, 2006. (Sayfa 250-255)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Makedoniya Sosialist Respublikasi mak Sociјalistichka Republika Makedoniјa Makedoniya Sosialist Respublikasi MSC 1944 1991 ci illerde Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasini Yuqoslaviya yaradan alti respublikadan biri idi Balkanlarin cenubunda yerlesen MSC murekkeb etnik qurulusa ve zengin tarixe malik idi Tarixi dovletMakedoniya Sosialist RespublikasiBayraq d Gerb d 29 noyabr 1945 8 sentyabr 1991Paytaxt SkopyeDilleri Makedon diliResmi dilleri Serb xorvat dili Makedon diliValyuta yuqoslav dinari Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiMSC 1944 cu ilde Ikinci Dunya Muharibesinden sonra yaradilmisdir Muharibe zamani Yuqoslaviyani isgal eden Almaniyaya qarsi vurusan partizanlar Iosip Broz Titonun rehberliyi ile kommunist dovleti qurdular MSC federal sistemin bir hissesi kimi muxtariyyet qazandi ve oz konstitusiyasini ve siyasi institutlarini yaratdi MSC de heyatMuharibeden sonra MSC nin kend teserrufatina esaslanan iqtisadiyyati var idi Senayelesme dovlet terefinden tesviq edildi ve toxuculuq metallurgiya ve kimya kimi sektorlarda ehemiyyetli inkisaflar edildi MSC nin ehalisi makedoniyalilar albanlar turkler ve diger etnik qruplardan ibaret idi Kommunist rejimi etnik beraberliyi teblig etdi ve her bir qrupa oz dilini ve medeniyyetini inkisaf etdirmek azadligi verdi Inkisaf Dovru 1963 1980 1963 cu ilde MSC de muhum islahatlar aparildi Iqtisadiyyata bazar elementleri daxil edildi ve ozel sektor heveslendirildi Tehsil ve sehiyye sahesinde de irelileyisler oldu Bu dovrde MSC Yuqoslaviyanin en inkisaf etmis respublikalarindan birine cevrildi Islahatlar MSC iqtisadiyyatini suretle inkisaf etdirmeye imkan verdi Adambasina dusen milli gelir artdi heyat seviyyesi yukseldi 1960 1970 ci iller MSC de rifah ve azadliq dovru hesab olunur Etnik qruplar arasinda munasibetler nisbeten yaxsi idi ve medeni muxteliflik tesviq edilirdi Bohran ve Gerginlik Dovru 1980 1991 1980 ci iller Yuqoslaviya ve MSC ucun bohran ve gerginlik dovru idi Iqtisadi durgunluq siyasi qeyri sabitlik ve etnik milletciliyin yukselisi respublikanin dagilmasina sebeb olacaq bir sira hadiselere sebeb oldu 1980 ci illerin evvellerinde Yuqoslaviya iqtisadiyyati boyuk bohrana girdi Xarici borc artdi inflyasiya yukseldi issizlik genis vuset aldi MSC de bu bohrandan tesirlendi Zavodlar baglandi issizlik artdi insanlarin heyat seviyyesi asagi dusdu Iqtisadi bohran siyasi qeyri sabitliye getirib cixardi YKP nezareti zeifledi respublikalar arasinda separatciliq meylleri artdi MSC da siyasi partiyalar arasinda da munaqiseler ve fikir ayriliqlari olub Etnik milletcilik 1980 ci illerde MSC de yukseldi Albanlarla makedoniyalilar arasinda gerginlik artdi Albanlar daha cox muxtariyyet ve beraber huquqlar teleb etmeye basladilar Bu telebler makedoniyalilar terefinden reaksiya ile qarsilandi Kosovo MSC de albanlarin ekseriyyetinin yasadigi muxtar bolge idi 1980 ci illerde kosovali albanlar Yuqoslaviyadan musteqillik ve Kosovonun Alban respublikasi kimi taninmasini teleb etmeye basladilar Bu telebler MSC ve Yuqoslaviya hokumetleri terefinden redd edildi 1987 ci ilde Slobodan Milosevic Serbiya Respublikasinin lideri oldu Milosevic serb milletciliyini qizisdiran ve Yuqoslaviyani merkezlesdirilmis Serb respublikasina cevirmeyi qarsisina meqsed qoyan siyaset yurudurdu Bu siyaset diger respublikalarda xususen MSC de boyuk reaksiya ile qarsilandi 1991 ci ilde MSC de musteqillik referendumu kecirilmisdir Referendumda ehalinin boyuk ekseriyyeti musteqilliye ses verib 8 sentyabr 1991 ci ilde MSC musteqilliyini elan etdi Hemcinin baxYuqoslaviyaIstinadlarBanac Ivo The National Question in Yugoslavia Origins History Politics Cornell University Press 1984 Sf 284 290 Ramet Sabrina P The Three Yugoslavias State Building and Legitimation 1918 2005 Indiana University Press 2006 Sf 144 150 Judah Tim The Serbs History Myth and the Destruction of Yugoslavia Yale University Press 2000 Sayfa 132 135 Glenny Misha The Balkans Nationalism War and the Great Powers 1804 1999 Penguin Books 1999 Sayfa 534 538 Petrovic Aleksandar The Break Up of Yugoslavia and the War in Bosnia Balkanistica vol 23 no 1 2 2002 pp 11 32 Sayfa 22 25 Totten Samuel Yugoslavia War in the Balkans Hurst amp Company 2005 Sayfa 143 150 Ramet Sabrina P The Three Yugoslavias State Building and Legitimation 1918 2005 Indiana University Press 2006 Sayfa 250 255