Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müqəddəs Pyotrun məzarı Müqəddəs Pyotr bazilikasının altında yerləşən və Vatikan hakimiyyəti tərəfindən Müqəddəs Pyotrun məzarının əbədiləşdirilməsi üçün inşa edildiyi bildirilən abidə kompleksidir. Müqəddəs Pyotrun məzarı b.e. 130–300-cü illəri arasındakı dövrə aid edilən yeraltı mavzoleylər kompleksinin qərbində yerləşir.I Konstantinin hakimiyyəti dövründə, təxminən 330-cu illərdə birinci Müqəddəs Pyotr bazilikasının inşası zamanı, binanın təməli üçün yer açmaq üçün kompleksin bəzi hissələri dağıdılmışdır. XII Piyin göstərişi ilə 1950-ci illərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı II əsrə aid məzarlardan çoxsaylı insan sümükləri aşkarlansa da, onlardan hər hansı birinin Müqəddəs Pyotra aid olması dəqiqliklə təsbit edilməmişdir. Abidə altında yerləşən ikinci məzarın tədqiq edilməsindən sonra VI Pavel 26 iyun 1968-ci ildə Müqəddəs Pyotrun relikviyalarının aşkarlandığını elan etmişdir.
| Müqəddəs Pyotrun məzarı | |
|---|---|
| Tomba di Pietro | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Vatikan |
| Yerləşir | Müqəddəs Pyotr bazilikası |
| Vəziyyəti | ziyarətə açıq |
| Rəsmi adı: Vatican City | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,ii,iv,vi |
| Təyin edilib | 1984 |
| İstinad nöm. | 286 |
| Dövlət | Vatikan |
| Region | Avropa |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kilsənin bildirdiyinə görə Müqəddəs Pyutrun məzarı döşəmə altındakı edikulanın içində yerləşir. Bu məzardan Müqəddəs Pyotrdan başqa daha dörd nəfərin və bir neçə ev heyvanının sümükləri aşkarlanmışdır. 1953-cü ildə erkən arxeoloji tədqiqatların sonunda divarın şimal tərəfində (qraffiti divarı) daha bir qrup sümüklər aşkarlasa da, arxeoloqların xəbəri olmadan həmin sümüklər yoxa çıxmışdır. Sonrakı tədqiqatlar göstəmişdir ki, sümüklər 60–70 yaşlarında bir kişiyə məxsusdur. Marqarita Quarduççi bildirir ki, bu sümüklər Müqəddəs Pyotra məxsus olmuş və I Konstantinin dövründə kilsə ilə sülh bağlanmasından sonra (313-cü il) edikula altındakı məzardan qraffiti divarındakı nişə köçürülmüşdür. Müqəddəs Pyotrun məzarı adlandırılan abidənin aşkarlanması ilə nəticələnmiş arxeoloji qazıntılara rəhbərlik edən arxeoloq Antonio Ferrua bildirir ki, tapılmış sümüklərin Müəddəs Pyotra aid olmasına əmin deyil.
Yuxarıdakı şəkildə Müqəddəs Pyotra bazilikasının məzarın yerində yerləşən aşağı mərtəbəsinin ərazisi göstərilir. Məzarın bir hissəsi olmuş hissələri bu mərtəbə ilə eyni səviyyəyə qalxmış və palliy nişi kimi düzəldilmişdir ki, nişi də fotonun mərkəzində görmək mümkündür.
Müqəddəs Pyotrun Vatikan təpəsində ölümü
Pyotrun ölümü haqqında ən erkən məlumat Roma yepiskopu I Klementin Korinflilərə məktubundadır (Klementin birinci nüraciəti və ya Korinflilərə müraciət, b.e. 96-cı ilində yazılıb). Konstantinin müasiri olmuş tarixçi Yevsevi yazır ki, Müqəddəs Pyotru "Romaya gəldi və başı aşağı şəkildə çarmıxa çəkildi" və bu məlumat təxminən b.e. 254-cü ilində vəfat etmiş başqa bir tarixçi Origenə istinadən verdiyini qeyd edir. Müqəddəs Pyotrun ölümü dini ikonoqafiyada adətən kimi təsvir edilir.
Müqəddəs Pyotrun öldürüldüyü yer və öldürülmə üsulu haqqında tarixçi Tertullian (təxm. 160–220) özünün "Scorpiace" adlı əsərində məlumat verir və qətlin Neronun hakimiyyəti dövründə xristianların qovulması zamanı törədildiyini bildirir.Tasit "Annallar"ında xristianların qovulmasından bəhs etsə də, Pyotru xüsusi olaraq vurğulamır: "Onlar itlərə yem edildilər, çarmıxa çəkildilər və ya yandırıldılar". Bundan əlavə, Tertullian qeyd edir ki, hadisə Neronun sirki yaxınlığındakı imperator bağlarında baş vermişdir. B.e. 64-cü ilində Böyük Roma yanğını zamanı (Circud Maximus) məhv olmasından sonra şəhərdə bu cür çarmıxa çəkilmənin keçirilməsi üçün müvafiq başqa bir yer qalmamışdı.
Bu məlumatları başqa mənbələr də təsdiqləyirlər. V əsrə aid "Pyotr və Pavelin əziyyətləri" əsərində Müqəddəs Pyotrun necə öldürülməsi nəql edilir. Bu tarixçələr özləri apokrifa hesab edilsələr də, daha əvvəli dövrlərə aid materiallara istinad etdiklərinə görə coğrafi təəssüratın yaradılması üçün əhəmiyyət daşıyırlar. Əsərdə deyilir: "Müqəddəs adamlar…onun cəsədini gizlincə xaçdan çıxararaq terebint püstəsinin altında, Navmaxiya yaxınlığındakı Vatikan adlı yerdə dəfn etdilər." adlandırılan yer, yaxınlığında izləyicilər üçün dəniz döyüşlərinin keçirildiyi yer ola bilər. Vatikan adlı yer, o zaman, kompleks yaxınlığında, Tiber çayı sahilində təpə olmaqla, həm xristian, həm də paqan məzarları ilə məşhur idi.
Orijinal məzarların axtarışı
Korinfli Dionisi Papa dövründə (74-cü ildə vəfat edib) Roma kilsəsinə yazarkən, Pyotrun dəfn yeri kimi Romanı qeyd edir və maddi dəstəyə görə romalılara təşəkkür edir: "Bununla da siz Pyotr və Pavelin nəsihət toxumlarını Roma və Korinfdə əkdiniz. Onlar hər ikisi bizim Korinfdə də nəsihət vermişdilər. Onlar həm də İtaliyada nəsihət vermiş və şəhidliyə çatmışdılar."
Katolik ənənəsinə görə, cəsur xristianlar, Pyotru öldrüldüyü yerə mümkün qədər yaxın dəfn etməyə çalışmışlar. Katolik məlumatına görə, Pyotr, şəhərə aparan (xristian və paqan məzarlığı kimi məşhurdur) yaxınlığında, xristianlara məxsus yerdə, Vatikanus adlı təpədə dəfn edilmişdir. Məzar yeraltı türbə şəklində hazırlanmış, türbənin mərkəzində daş sarkofaqda isə Pyotr dəfn edilmişdir.
"Papalar kitabı"nda qeyd edilir ki, Pyotrun ölümündən qısa müddət sonra Papa Anaklet onun yeraltı məzarı üzərində abidə inşa etdirmişdi. Bu, məzar üzərində yerləşən, üç və ya dörd adamın diz çökərək ibadət edə biləcəyi kiçik otaq və ya oratoriya idi. Paqan Roma imperatoru Yulian b.e. 363-cü ilində "Qalileylilərə qarşı üç kitab" adlı əsərində qeyd edir ki, Müqəddəs Pyotrun məzarı, gizli də olsa, ibadət yerinə çevrilmişdir.
Pyotrun məzarının həmin ərazidə olmasını sübut edən və Proklun ənənəsinə uyğun fikirlərini rədd edən, III əsr tarixçisi məlumatları vardır: "Lakin, mən həvarilərin trofeylərini göstərə bilərəm. Əgər siz, Vatikana getsəz və ya keçsəz, bu kilsənin əsasını qoyanların trofeylərini (burada istifadə olunan "trophoea" sözü xatirə abidəsi anlamını daşıyır) görə bilərsiz."
Xristianların izləndiyi dövrdə bu məzar ziyarətgah olmuş və "Şəhidlərin həyatı"nda verilən məlumata görə, bəzən burada ibadət edənlər həbs edilirdilər.
Roma imperatoru hakimiyyəti dövründə, xristian təqibləri xüsusilə şiddətli idi. Roma qanunlarına görə, ölənlərin cəsəgləri, xüsusilə, xristianların cəsədləri əvvəlki kimi qanun tərəfindən müdafiə edilmirdi. Romanlıların təhqirlərindən qorumaq üçün, ola bilsin ki, həmin dövrdə Pyotr və Pavelin qalıqları ilkin dəfn yerlərindən çıxarılmışdır. B.e. 258-ci ilində qalıqlar gecə vaxtı gizlincə çıxarılaraq gizlədilmiş və 260-cı ildə Valerianın hakimiyyətinin başa çatmasından sonra yerinə qaytarılmışdır.
Konstantin bazilikası
Böyük Konstantinin hakimiyyəti dövründə kilsə ilə sülh elan edilməsindən sonra, xristianlar, nəhayət ki, keçirilməsi üçün məkanlar inşa etmək imkanı əldə etdilər. Həvarilərin relikviyalarının dəfn edildiyi yerlər böyük bazilikaların inşası üçün yer seçimində birinci sırada dururdular. İmperator bu binaların inşası üçün maliyyə dəstəyi göstərirdi.
320–327-ci illərdə Konstantin Pyotrun dəfn yeri hesab edilən beş erkən xristian nekropolunda bazilika inşa etdirdi. Müqəddəs Pyotr bazilikasının inşası üçün yer yaradılması məqsədi ilə Vatikan təpəsinin böyük bir hissəsi düzləşdirildi. Bazilika altarının düz Pyotrun məzarı üzərində yerləşməsi planlaşdırılırdı. Lakin, iş üst kamerası və xatirə kitabəsi ilə yekunlaşdırıldı. Bu üst kamera romalılar tərəfindən dağıdılmış, xatirə kitabəsi isə Etiraf kapellasına yerləşdirilmişdir. Bunun altında bazilikanın əsas mərtəbəsi yerləşir, Etiraf kapellası isə düz əsas altarın üstündə dururdu.
"Papalar kitabı"nda Konstantinin ehtimal ki, o zaman Müqəddəs Pyotrun məzarına əlavə etdiyi bəzi bəzəklər təsvir edilir. Sarkofaq özü isə hər tərəfdən 5 ft uzunluğunda bürünclə üzlənmişdir. Bundan əlavə 150 funt ağırlıqda qızın xaç qoyulmuş və latın dilində "Konstantin Avqust və Helena Avqusta. Bu ev kral sarayı kimi əzəmətlə parıldayır" yazılmışdır. Lakin, məzara olan bütün zinətli əşyalar 846-cı ildə Romanın tərəfindən talan edilməsi zamanı oğurlanmışdır.
Müqəddəs Pyotrun kəllə sümüyü IX əsrdən etibarən Müqəddəs Pavelin kəllə sümüyü ilə bir yerdə saxlanılır.
Arxeoloji qazıntılar
Məzar XVI əsrdə, Berninin ""sı üçün dörd sütunun əsası qoyularkən aşkarlanmışdır. Konstantin bazilikasının inşası və Berninin "Baldaxin"inin inşası zamanı yarı yeraltı olan bu dəfn kameralarının böyük bir hissəsi dağıdılmışdır. Dağıdılan dəfn kameraları arasında xristian mozaikaları ilə məşhur olan Yulii məzarı da vardı.
1939–1949-cu illər arasında, Monsinyor rəhbərliyi altında aparılan arxeoloji qazınqılar zamanı Müqəddəs Pyotr bazilikasının altında II–III əsrlərə aid paqan mavzoleyləri () kompleksi aşkarlanmışdır. Müqəddəs Pyotr bazilikasının hazırkı altarı altında heç bir mavzoley olmasa da, bir neçə kiçik məzar aşkarlanmışdır ki, onlardan da biri Vespasian dövrünə aid xüsusi plitəyə malikdir. Divarda abidə formalı kiçik niş vardır. Kəşflər "Life" jurnalında yayımlanmışdır.
1942-ci ildə aşkarlanmış sümüklər
1942-ci ildə Lüdviq Kaasın rəhbərliyi ilə arxeoloji qrup ikinci məzarda sümüklər aşkarlamışdır. Bu ehtimal edilən relikviyaların layiq olduğu hörmətlə qarşılanmayacağından qorxan və arxeoloji tədqiqat prosedurunu yaxşı bilməyən keşiş qalıqların etibarlı müdafiəsi üçün gizlincə başqa bir yerdə dəfn edilməsini tapşırmışdır.
Kaasın ölümündən sonra professor Marqarita Quarduççi təsadüfən bu relikviyaları aşkarlamışdır. O, təcili şəkildə Papa VI Paveli aşkarlanmış qalıqların Müqəddəs Pyotra aid olmasına inandığı haqqında məlumatlandırmışdır. Tədqiqatlar sümüklərin 60 yaşlarında kişiyə aid olmasını sübut etmişdir. 26 iyun 1968-ci ildə Papa VI Pavel Müqəddəs Pyotrun relikviyalarının aşkarlanmasını elan etmişdir. 24 noyabr 2013-cü ildə "İbadət ili" Messasının tamamlanması mərasimində Papa Fransisk ilk dəfə sümükləri əlinə götürərək ictimayətə göstərmişdir.
Yaxınlıqdakı papa məzarları
Papaların müxtəlif Roma katakombalarında dəfn dövrünə kimi Pyotrdan sonrakı kilsə başçılarınn harda dəfn edilməsi haqqında çox az məlumat var. Müqəddəs Pyotr yaxınlığında, Vatikan təpəsində dəfn edilən papalar Lin, Klet, , , , , (sonradan köçürülüb) və . Epiqrafik sübut yalnız bir məzarda vardır ki, burada "Linus 1615" yazısı vardır; lakin, plitə qırıldığından orada "Aquilinius" və ya "Anullinus" yazılmasını dəqiqləşdirmək mümkün olmamışdır.
Üç istisna ilə, katakombalarda dəfn edilmiş Aniketə kimi bütün papalar Pyotrun məzarı yazınlığında dəfn edilirdilər. İstisna olaraq Krım yaxınlığında Qara dənizdə şəhid edilmiş I Klementin məzarını orijinal məzarını göstərmək olar.
Yerusəlim ossuariləri
1953-cü ildə iki fransiskan monaxı Yerusəlim yaxınlığındakı Zeytun dağında yerləşən mağarada I əsrə aid yüzlərlə aşkarlamışdır. Arxeoloqlar bir neçə məşhur Bibliya adı da daxil olmaqla, Yerusəlimdə xristian icmasının olmasının ən qədim əyani sübutunun aşkarlanmasını elan etdilər. Ossuarilərdən biri üzərində yazılmış ad "Şimon Bar Yona" — Yonanın oğlu Şimon kimi oxunmuşdur.. Lakin, bəzi katolik və protestant alimləri məzarın Müqəddəs Pyotra aid olmasını müzakirə etməyə başladılar, əsas mübahisə səbəbi isə yazıda onun "Cefa" və ya "Pyotr" adlandırılmaması idi. Müqəddəs Torpaq Universitetindən doktor Stefan Pfann yazını "Şimon Brazillai" kimi oxuyur: Brazillai Yerusəlimin ən məşhur ailələrindən biri olmuşdur.
1953-cü ilin may və 1955-ci ilin iyun ayları arasında Dominus Flevit məzarlığında aşkarlanmış 43 kitab fotoları ilə birlikdə P. B. Baqatti və J. T. Milik tərəfindən 1958-ci ildə nəşr etdirilmişdir.
İstinadlar
- Guarducci, Margherita. . Hawthorn Books. April 29, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-27.
- Roger T. O'Callaghan, Roger ., "Vatican Excavations and the Tomb of Peter", The Biblical Archaeologist 16.4 (December 1953) p.71. Ən qədim məzardan aşkarlanmış sikkələrdən biri Antonin Piyə (138–161), altı sikkə 168–185-ci illərə digərləri isə 285–325-ci illərə aiddir".
- Walsh, The Bones of St. Peter
- Guarducci, Margherita. . May 7, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 mart 2017.
- "Antonio Ferrua, 102; Archeologist Credited as Finding St. Peter's Tomb". Los Angeles Times. 2014-05-03 tarixində . İstifadə tarixi: 6 mart 2017.
- Webb, Matilda. The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide. Sussex Academic Press. 2001. səh. 17. ISBN . İstifadə tarixi: 6 mart 2017.
- Eusebius--the Church History, (Paul L. Maier, ed.), Kregel Academic, 1999 2013-12-14 at the Wayback Machine
- "Tertullian, Scorpiace, Antidote for the Scorpion's Sting, OrthodoxEbooks". 2014-01-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-07.
- Cornelius Tacitus. Annals of Tacitus. Macmillan and Co. 1895. 2013-12-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-07.
- Barnes, Arthur Staplyton. "St. Peter in Rome and His Tomb on the Vatican Hill", Swan Sonnenschein & Co., London, 1900
- Schaff, Philip. A select library of Nicene and post-Nicene fathers of the Christian church. The Christian literature company. 1904. 2014-07-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-07..
- The book of the popes (Liber pontificalis). Columbia University Press. 1916. 2022-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-07.
- Julian (Emperor of Rome). Julian's against the Galileans. Prometheus Books. 2004.
- "Barnes, Arthur. "Tomb of St. Peter." The Catholic Encyclopedia. Vol. 13. New York: Robert Appleton Company, 1912. 19 Jan. 2015". 2017-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-07.
- ""The Papacy and the Vatican Palace", In Heilbrunn Timeline of Art History, The Metropolitan Museum of Art, Department of European Paintings, New York, (October 2002)". 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-09.
- Lanciani, Rodolfo Amedeo. The destruction of ancient Rome. Macmillan company. 1899. 2014-07-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-09.
- Cuming, H. Syer. "Notes on a group of reliquaries". J. British Archeological Association. December 1870. 2021-12-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-09.
- . 13 December 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2017.
- "St. Peter's Basilica, Rome - Archaeology and the Great Churches of the World". 2016-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-09.
- Officially published as Esplorazioni sotto la Confessione de San Pietro in Vaticano, B. M. Apollonj,, A. Ferrua SJ, E. Josi, E. Kirschbaum SJ, eds., 2 vols. (Vatican City) 1951; the results were assessed in Roger T. O'Callaghan, "Recent Excavations underneath the Vatican Crypts", in The Biblical Archaeologist 12 (1949:1–23) and "Vatican Excavations and the Tomb of Peter", The Biblical Archaeologist 16.4 (December 1953:70–87).
- This is the "open area P'. (O'Callaghan 1953:76).
- "Life at the Vatican: Unearthing History Beneath St. Peter's", Life Magazine, March 27, 1950, Life Magazine Archives
- "Pope Francis holds relics of St. Peter, as he celebrates closing 'Year of Faith' Mass". You Tube. ROME REPORTS. 24 noyabr 2013. 2017-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 9 mart 2017.
- Reardon, Wendy J. The Deaths of the Popes. Macfarland & Company, Inc. 2004. ISBN .
- The Secrets of the 12 Disciples, Channel 4, transmitted on 23 March 2008.
- P. B. Bagatti, J. T. Milik, Gli Scavi del "Dominus Flevit" — Parte I — La necropoli del periodo romano (Gerusalemme: Tipografia dei PP. Francescani, 1958).
- . 2016-05-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-10.
- P. B. Bagatti, J. T. Milik, Gli Scavi del "Dominus Flevit" — Parte I — La necropoli del periodo romano (Gerusalemme: Tipografia dei PP. Francescani, 1958).
Ədəbiyyat
- Walsh, John E., The Bones of St. Peter, Doubleday & Co., 1982
Xarici keçidlər
- Vatikan nekropolunun xəritəsi
- The Vatican: spirit and art of Christian Rome, a book from The Metropolitan Museum of Art Libraries (fully available online as PDF), which contains material on this tomb (p. 51–54)
- Vatikan nekropoluna virtual tur
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muqeddes Pyotrun mezari Muqeddes Pyotr bazilikasinin altinda yerlesen ve Vatikan hakimiyyeti terefinden Muqeddes Pyotrun mezarinin ebedilesdirilmesi ucun insa edildiyi bildirilen abide kompleksidir Muqeddes Pyotrun mezari b e 130 300 cu illeri arasindaki dovre aid edilen yeralti mavzoleyler kompleksinin qerbinde yerlesir I Konstantinin hakimiyyeti dovrunde texminen 330 cu illerde birinci Muqeddes Pyotr bazilikasinin insasi zamani binanin temeli ucun yer acmaq ucun kompleksin bezi hisseleri dagidilmisdir XII Piyin gosterisi ile 1950 ci illerde aparilan arxeoloji qazintilar zamani II esre aid mezarlardan coxsayli insan sumukleri askarlansa da onlardan her hansi birinin Muqeddes Pyotra aid olmasi deqiqlikle tesbit edilmemisdir Abide altinda yerlesen ikinci mezarin tedqiq edilmesinden sonra VI Pavel 26 iyun 1968 ci ilde Muqeddes Pyotrun relikviyalarinin askarlandigini elan etmisdir Muqeddes Pyotrun mezariTomba di Pietro41 54 08 sm e 12 27 12 s u Olke VatikanYerlesir Muqeddes Pyotr bazilikasiVeziyyeti ziyarete aciqUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Vatican CityTipiMedeniKriteriyai ii iv viTeyin edilib1984Istinad nom 286DovletVatikanRegionAvropaMuqeddes Pyotryun mezari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kilsenin bildirdiyine gore Muqeddes Pyutrun mezari doseme altindaki edikulanin icinde yerlesir Bu mezardan Muqeddes Pyotrdan basqa daha dord neferin ve bir nece ev heyvaninin sumukleri askarlanmisdir 1953 cu ilde erken arxeoloji tedqiqatlarin sonunda divarin simal terefinde qraffiti divari daha bir qrup sumukler askarlasa da arxeoloqlarin xeberi olmadan hemin sumukler yoxa cixmisdir Sonraki tedqiqatlar gostemisdir ki sumukler 60 70 yaslarinda bir kisiye mexsusdur Marqarita Quarducci bildirir ki bu sumukler Muqeddes Pyotra mexsus olmus ve I Konstantinin dovrunde kilse ile sulh baglanmasindan sonra 313 cu il edikula altindaki mezardan qraffiti divarindaki nise kocurulmusdur Muqeddes Pyotrun mezari adlandirilan abidenin askarlanmasi ile neticelenmis arxeoloji qazintilara rehberlik eden arxeoloq Antonio Ferrua bildirir ki tapilmis sumuklerin Mueddes Pyotra aid olmasina emin deyil Yuxaridaki sekilde Muqeddes Pyotra bazilikasinin mezarin yerinde yerlesen asagi mertebesinin erazisi gosterilir Mezarin bir hissesi olmus hisseleri bu mertebe ile eyni seviyyeye qalxmis ve palliy nisi kimi duzeldilmisdir ki nisi de fotonun merkezinde gormek mumkundur Muqeddes Pyotrun Vatikan tepesinde olumuKaravacco 1600 1601 Pyotrun olumu haqqinda en erken melumat Roma yepiskopu I Klementin Korinflilere mektubundadir Klementin birinci nuracieti ve ya Korinflilere muraciet b e 96 ci ilinde yazilib Konstantinin muasiri olmus tarixci Yevsevi yazir ki Muqeddes Pyotru Romaya geldi ve basi asagi sekilde carmixa cekildi ve bu melumat texminen b e 254 cu ilinde vefat etmis basqa bir tarixci Origene istinaden verdiyini qeyd edir Muqeddes Pyotrun olumu dini ikonoqafiyada adeten kimi tesvir edilir Muqeddes Pyotrun oldurulduyu yer ve oldurulme usulu haqqinda tarixci Tertullian texm 160 220 ozunun Scorpiace adli eserinde melumat verir ve qetlin Neronun hakimiyyeti dovrunde xristianlarin qovulmasi zamani toredildiyini bildirir Tasit Annallar inda xristianlarin qovulmasindan behs etse de Pyotru xususi olaraq vurgulamir Onlar itlere yem edildiler carmixa cekildiler ve ya yandirildilar Bundan elave Tertullian qeyd edir ki hadise Neronun sirki yaxinligindaki imperator baglarinda bas vermisdir B e 64 cu ilinde Boyuk Roma yangini zamani Circud Maximus mehv olmasindan sonra seherde bu cur carmixa cekilmenin kecirilmesi ucun muvafiq basqa bir yer qalmamisdi Bu melumatlari basqa menbeler de tesdiqleyirler V esre aid Pyotr ve Pavelin eziyyetleri eserinde Muqeddes Pyotrun nece oldurulmesi neql edilir Bu tarixceler ozleri apokrifa hesab edilseler de daha evveli dovrlere aid materiallara istinad etdiklerine gore cografi teessuratin yaradilmasi ucun ehemiyyet dasiyirlar Eserde deyilir Muqeddes adamlar onun cesedini gizlince xacdan cixararaq terebint pustesinin altinda Navmaxiya yaxinligindaki Vatikan adli yerde defn etdiler adlandirilan yer yaxinliginda izleyiciler ucun deniz doyuslerinin kecirildiyi yer ola biler Vatikan adli yer o zaman kompleks yaxinliginda Tiber cayi sahilinde tepe olmaqla hem xristian hem de paqan mezarlari ile meshur idi Orijinal mezarlarin axtarisiKorinfli Dionisi Papa dovrunde 74 cu ilde vefat edib Roma kilsesine yazarken Pyotrun defn yeri kimi Romani qeyd edir ve maddi desteye gore romalilara tesekkur edir Bununla da siz Pyotr ve Pavelin nesihet toxumlarini Roma ve Korinfde ekdiniz Onlar her ikisi bizim Korinfde de nesihet vermisdiler Onlar hem de Italiyada nesihet vermis ve sehidliye catmisdilar Katolik enenesine gore cesur xristianlar Pyotru oldrulduyu yere mumkun qeder yaxin defn etmeye calismislar Katolik melumatina gore Pyotr sehere aparan xristian ve paqan mezarligi kimi meshurdur yaxinliginda xristianlara mexsus yerde Vatikanus adli tepede defn edilmisdir Mezar yeralti turbe seklinde hazirlanmis turbenin merkezinde das sarkofaqda ise Pyotr defn edilmisdir Papalar kitabi nda qeyd edilir ki Pyotrun olumunden qisa muddet sonra Papa Anaklet onun yeralti mezari uzerinde abide insa etdirmisdi Bu mezar uzerinde yerlesen uc ve ya dord adamin diz cokerek ibadet ede bileceyi kicik otaq ve ya oratoriya idi Paqan Roma imperatoru Yulian b e 363 cu ilinde Qalileylilere qarsi uc kitab adli eserinde qeyd edir ki Muqeddes Pyotrun mezari gizli de olsa ibadet yerine cevrilmisdir Pyotrun mezarinin hemin erazide olmasini subut eden ve Proklun enenesine uygun fikirlerini redd eden III esr tarixcisi melumatlari vardir Lakin men hevarilerin trofeylerini gostere bilerem Eger siz Vatikana getsez ve ya kecsez bu kilsenin esasini qoyanlarin trofeylerini burada istifade olunan trophoea sozu xatire abidesi anlamini dasiyir gore bilersiz Xristianlarin izlendiyi dovrde bu mezar ziyaretgah olmus ve Sehidlerin heyati nda verilen melumata gore bezen burada ibadet edenler hebs edilirdiler Roma imperatoru hakimiyyeti dovrunde xristian teqibleri xususile siddetli idi Roma qanunlarina gore olenlerin cesegleri xususile xristianlarin cesedleri evvelki kimi qanun terefinden mudafie edilmirdi Romanlilarin tehqirlerinden qorumaq ucun ola bilsin ki hemin dovrde Pyotr ve Pavelin qaliqlari ilkin defn yerlerinden cixarilmisdir B e 258 ci ilinde qaliqlar gece vaxti gizlince cixarilaraq gizledilmis ve 260 ci ilde Valerianin hakimiyyetinin basa catmasindan sonra yerine qaytarilmisdir Konstantin bazilikasiEsas meqale Kohne Muqeddes Pyotr bazilikasi Boyuk Konstantinin hakimiyyeti dovrunde kilse ile sulh elan edilmesinden sonra xristianlar nehayet ki kecirilmesi ucun mekanlar insa etmek imkani elde etdiler Hevarilerin relikviyalarinin defn edildiyi yerler boyuk bazilikalarin insasi ucun yer seciminde birinci sirada dururdular Imperator bu binalarin insasi ucun maliyye desteyi gosterirdi 320 327 ci illerde Konstantin Pyotrun defn yeri hesab edilen bes erken xristian nekropolunda bazilika insa etdirdi Muqeddes Pyotr bazilikasinin insasi ucun yer yaradilmasi meqsedi ile Vatikan tepesinin boyuk bir hissesi duzlesdirildi Bazilika altarinin duz Pyotrun mezari uzerinde yerlesmesi planlasdirilirdi Lakin is ust kamerasi ve xatire kitabesi ile yekunlasdirildi Bu ust kamera romalilar terefinden dagidilmis xatire kitabesi ise Etiraf kapellasina yerlesdirilmisdir Bunun altinda bazilikanin esas mertebesi yerlesir Etiraf kapellasi ise duz esas altarin ustunde dururdu Papalar kitabi nda Konstantinin ehtimal ki o zaman Muqeddes Pyotrun mezarina elave etdiyi bezi bezekler tesvir edilir Sarkofaq ozu ise her terefden 5 ft uzunlugunda buruncle uzlenmisdir Bundan elave 150 funt agirliqda qizin xac qoyulmus ve latin dilinde Konstantin Avqust ve Helena Avqusta Bu ev kral sarayi kimi ezemetle parildayir yazilmisdir Lakin mezara olan butun zinetli esyalar 846 ci ilde Romanin terefinden talan edilmesi zamani ogurlanmisdir Muqeddes Pyotrun kelle sumuyu IX esrden etibaren Muqeddes Pavelin kelle sumuyu ile bir yerde saxlanilir Arxeoloji qazintilarMezar XVI esrde Berninin si ucun dord sutunun esasi qoyularken askarlanmisdir Konstantin bazilikasinin insasi ve Berninin Baldaxin inin insasi zamani yari yeralti olan bu defn kameralarinin boyuk bir hissesi dagidilmisdir Dagidilan defn kameralari arasinda xristian mozaikalari ile meshur olan Yulii mezari da vardi 1939 1949 cu iller arasinda Monsinyor rehberliyi altinda aparilan arxeoloji qazinqilar zamani Muqeddes Pyotr bazilikasinin altinda II III esrlere aid paqan mavzoleyleri kompleksi askarlanmisdir Muqeddes Pyotr bazilikasinin hazirki altari altinda hec bir mavzoley olmasa da bir nece kicik mezar askarlanmisdir ki onlardan da biri Vespasian dovrune aid xususi pliteye malikdir Divarda abide formali kicik nis vardir Kesfler Life jurnalinda yayimlanmisdir 1942 ci ilde askarlanmis sumukler 1942 ci ilde Ludviq Kaasin rehberliyi ile arxeoloji qrup ikinci mezarda sumukler askarlamisdir Bu ehtimal edilen relikviyalarin layiq oldugu hormetle qarsilanmayacagindan qorxan ve arxeoloji tedqiqat prosedurunu yaxsi bilmeyen kesis qaliqlarin etibarli mudafiesi ucun gizlince basqa bir yerde defn edilmesini tapsirmisdir Kaasin olumunden sonra professor Marqarita Quarducci tesadufen bu relikviyalari askarlamisdir O tecili sekilde Papa VI Paveli askarlanmis qaliqlarin Muqeddes Pyotra aid olmasina inandigi haqqinda melumatlandirmisdir Tedqiqatlar sumuklerin 60 yaslarinda kisiye aid olmasini subut etmisdir 26 iyun 1968 ci ilde Papa VI Pavel Muqeddes Pyotrun relikviyalarinin askarlanmasini elan etmisdir 24 noyabr 2013 cu ilde Ibadet ili Messasinin tamamlanmasi merasiminde Papa Fransisk ilk defe sumukleri eline goturerek ictimayete gostermisdir Yaxinliqdaki papa mezarlariPapalarin muxtelif Roma katakombalarinda defn dovrune kimi Pyotrdan sonraki kilse bascilarinn harda defn edilmesi haqqinda cox az melumat var Muqeddes Pyotr yaxinliginda Vatikan tepesinde defn edilen papalar Lin Klet sonradan kocurulub ve Epiqrafik subut yalniz bir mezarda vardir ki burada Linus 1615 yazisi vardir lakin plite qirildigindan orada Aquilinius ve ya Anullinus yazilmasini deqiqlesdirmek mumkun olmamisdir Uc istisna ile katakombalarda defn edilmis Anikete kimi butun papalar Pyotrun mezari yazinliginda defn edilirdiler Istisna olaraq Krim yaxinliginda Qara denizde sehid edilmis I Klementin mezarini orijinal mezarini gostermek olar Yeruselim ossuarileri1953 cu ilde iki fransiskan monaxi Yeruselim yaxinligindaki Zeytun daginda yerlesen magarada I esre aid yuzlerle askarlamisdir Arxeoloqlar bir nece meshur Bibliya adi da daxil olmaqla Yeruselimde xristian icmasinin olmasinin en qedim eyani subutunun askarlanmasini elan etdiler Ossuarilerden biri uzerinde yazilmis ad Simon Bar Yona Yonanin oglu Simon kimi oxunmusdur Lakin bezi katolik ve protestant alimleri mezarin Muqeddes Pyotra aid olmasini muzakire etmeye basladilar esas mubahise sebebi ise yazida onun Cefa ve ya Pyotr adlandirilmamasi idi Muqeddes Torpaq Universitetinden doktor Stefan Pfann yazini Simon Brazillai kimi oxuyur Brazillai Yeruselimin en meshur ailelerinden biri olmusdur 1953 cu ilin may ve 1955 ci ilin iyun aylari arasinda Dominus Flevit mezarliginda askarlanmis 43 kitab fotolari ile birlikde P B Baqatti ve J T Milik terefinden 1958 ci ilde nesr etdirilmisdir IstinadlarGuarducci Margherita Hawthorn Books April 29 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 05 27 Roger T O Callaghan Roger Vatican Excavations and the Tomb of Peter The Biblical Archaeologist 16 4 December 1953 p 71 En qedim mezardan askarlanmis sikkelerden biri Antonin Piye 138 161 alti sikke 168 185 ci illere digerleri ise 285 325 ci illere aiddir Walsh The Bones of St Peter Guarducci Margherita May 7 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 mart 2017 Antonio Ferrua 102 Archeologist Credited as Finding St Peter s Tomb Los Angeles Times 2014 05 03 tarixinde Istifade tarixi 6 mart 2017 Webb Matilda The churches and catacombs of early Christian Rome a comprehensive guide Sussex Academic Press 2001 seh 17 ISBN 1 902210 57 3 Istifade tarixi 6 mart 2017 Eusebius the Church History Paul L Maier ed Kregel Academic 1999 2013 12 14 at the Wayback Machine ISBN 9780825433283 Tertullian Scorpiace Antidote for the Scorpion s Sting OrthodoxEbooks 2014 01 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 07 Cornelius Tacitus Annals of Tacitus Macmillan and Co 1895 2013 12 11 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 07 Barnes Arthur Staplyton St Peter in Rome and His Tomb on the Vatican Hill Swan Sonnenschein amp Co London 1900 Schaff Philip A select library of Nicene and post Nicene fathers of the Christian church The Christian literature company 1904 2014 07 06 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 07 The book of the popes Liber pontificalis Columbia University Press 1916 2022 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 07 Julian Emperor of Rome Julian s against the Galileans Prometheus Books 2004 Barnes Arthur Tomb of St Peter The Catholic Encyclopedia Vol 13 New York Robert Appleton Company 1912 19 Jan 2015 2017 05 15 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 07 The Papacy and the Vatican Palace In Heilbrunn Timeline of Art History The Metropolitan Museum of Art Department of European Paintings New York October 2002 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 09 Lanciani Rodolfo Amedeo The destruction of ancient Rome Macmillan company 1899 2014 07 06 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 09 Cuming H Syer Notes on a group of reliquaries J British Archeological Association December 1870 2021 12 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 09 13 December 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 March 2017 St Peter s Basilica Rome Archaeology and the Great Churches of the World 2016 05 07 tarixinde Istifade tarixi 2017 03 09 Officially published as Esplorazioni sotto la Confessione de San Pietro in Vaticano B M Apollonj A Ferrua SJ E Josi E Kirschbaum SJ eds 2 vols Vatican City 1951 the results were assessed in Roger T O Callaghan Recent Excavations underneath the Vatican Crypts in The Biblical Archaeologist 12 1949 1 23 and Vatican Excavations and the Tomb of Peter The Biblical Archaeologist 16 4 December 1953 70 87 This is the open area P O Callaghan 1953 76 Life at the Vatican Unearthing History Beneath St Peter s Life Magazine March 27 1950 Life Magazine Archives Pope Francis holds relics of St Peter as he celebrates closing Year of Faith Mass You Tube ROME REPORTS 24 noyabr 2013 2017 04 07 tarixinde Istifade tarixi 9 mart 2017 Reardon Wendy J The Deaths of the Popes Macfarland amp Company Inc 2004 ISBN 0 7864 1527 4 The Secrets of the 12 Disciples Channel 4 transmitted on 23 March 2008 P B Bagatti J T Milik Gli Scavi del Dominus Flevit Parte I La necropoli del periodo romano Gerusalemme Tipografia dei PP Francescani 1958 2016 05 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 03 10 P B Bagatti J T Milik Gli Scavi del Dominus Flevit Parte I La necropoli del periodo romano Gerusalemme Tipografia dei PP Francescani 1958 EdebiyyatWalsh John E The Bones of St Peter Doubleday amp Co 1982Xarici kecidlerVatikan nekropolunun xeritesi The Vatican spirit and art of Christian Rome a book from The Metropolitan Museum of Art Libraries fully available online as PDF which contains material on this tomb p 51 54 Vatikan nekropoluna virtual tur