Luna 1 rus Луна 1 Мечта və ya E 1 No 4 kod adı Luna proqramı çərçivəsində SSRi tərəfindən həyata keçirilən Yerdən Aya gö

Luna 1 (rus. Луна-1; Мечта) və ya E-1 No.4 (kod adı) — Luna proqramı çərçivəsində SSRİ tərəfindən həyata keçirilən Yerdən Aya göndərilmiş və Günəşin orbitinə daxil olmuş ilk kosmik gəmi.

Luna 1 Kod adı: E-1 No.4

İstehsalçı	RKK Enerji
Ölkə	SSRİ
Raket daşıyıcısı
Fəaliyyəti	Ayla toqquşmaq məqsədi ilə göndərilmişdir.
Buraxıldığı sahə	Baykonur kosmodromu
Çıxarıldığı tarix	2 yanvar 1959
Uçuşun nömrəsi	1959-012A
Kütləsi	361 kq
Böyük yarım ox	1.146 AV
Ekssentrisitet	0.14767
Meyl	0.01°
Fırlanma periodu	450 gün
Aposentr	1.315 AV
Perisentr	0.9766 AV
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Peyk kataloquna görə nömrəsi	00112

Luna 1 kosmik gəmisi xarici keçərkən burada olan az miqdardakı yüksək enerjili zərrəciklərlə bağlı müşahidələr apardı. Bu missiyada aparılan müşahidələr nəticəsində Yerin radiasiya qurşağı və xarici kosmosla bağlı yeni məlumatlar əldə olundu. Eyni zamanda Luna 1 Ayın zəif maqnit sahəsini kəşf etmişdir. Luna 1 kosmik gəmisi ilk dəfə planetlərarası boşluğa yayılan Günəş küləyinin və plazmasının birbaşa müşahidəsini həyata keçirmişdir. İonlaşmış plazmanın miqdarı 20-25 min km məsafədə 1 sm³-də 700 zərrəcik, 100-150 min km məsafədə isə 1 sm³-də 300-400 zərrəcik olaraq ölçülmüşdür. Luna 1 yarım milyon km məsafədən radio siqnallarla əlaqə qurulmuş ilk kosmik gəmidir.

Luna 1 kosmik gəmisi Ayla toqquşmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu. Buna baxmayaraq kosmik gəminin Yerdəki nəzarət sistemində baş verən nasazlıq səbəbindən Ayla toqquşma baş tutmadı və Luna 1 kosmik gəmisi Aya 5995 km uzaqlıqdan keçdi. Ayın yanından ötərək Günəş ətrafında orbitə yerləşən Luna 1 kosmik gəmisi Günəşin orbitinə daxil olmağı bacarmış ilk insan istehsalı kosmik gəmi oldu. Şərti olaraq yeni planet olaraq da adlandırlan Luna 1 kosmik gəmisinə Arzu (rus. Мечта) adı da verilmişdi.Yerin cazibə qüvvəsindən çıxma sürətini () əldə edə bildiyi üçün İlk kosmik raket olaraq da adlandırılır.

Kosmik gəmi

Luna 1 kosmik gəmisinin təchizatına bir ötürücü qurğu və telemetriya sistemi, Ay və planetlərarası boşluğu müşahidə etmək üçün maqnitometr, Geyger sayğacı, sinilyator və mikrometeoritləri ölçmək üçün cihaz daxildi. Luna 1 Ayla toqquşmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu və bu zaman özü ilə Ay səthinə buraxması üçün üzərində SSRİ gerbi olan iki metal lövhə də daşıyırdı. Bu missiya kosmik gəmisi tərəfindən daha sonra həyata keçirilmişdir.

Buraxılışı

Luna 1 kosmik gəmisi 22:41-də Baykonur kosmodromundan raketi ilə kosmosa buraxılmışdır. Luna 1 kosmik gəmisi Günəşin orbitinə daxil olduqdan sonra daşıyıcı raket ondan ayrıldı. Yerdəki nəzarət sistemində baş verən nasazlıq səbəbindən Luna 1 kosmik gəmisi Ayla toqquşa bilmədi və uçuşa başladıqdan 34 saat sonra, 4 yanvarda Aya 5995 km uzaqlıqdan keçdi. Onun Günəş ətrafındakı orbiti Yerlə Mars arasında idi.

Natrium buraxma sınağı

3 yanvarda, Luna 1 kosmik gəmisi Yerdən 119500 km uzaqlıqda olarkən, kosmik gəmidən 1 kq Natrium qazı buraxıldı və bu yolla formalaşdırılan buluddan süni kometa görünüşü əldə olundu. Qazın altıncı görünmə böyüklüyünə sahib olan ulduz ölçüsündəki parıldayan narıncı görünüşünü Hind okeanı üzərində müşahidə etmək mümkün oldu. Bu izin şəkli Mistislav Qnevişev tərəfindən Kislovodsk yaxınlığında yerləşən dağ rəsədxanasından çəkildi. Bu sınaq kosmosda həyata keçirilmiş ilk qaz sınağıdır.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

NASA NSSDC Luna 1 webpage
FACTBOX – Reuters – Planned lunar missions
Reuters: CHRONOLOGY – Five key dates in the race to the moon

İstinadlar

David Darling, The complete book of spaceflight: from Apollo 1 to zero gravity. John Wiley and Sons, 2003, p. 244.
Brian Harvey, Russian planetary exploration: history, development, legacy, prospects. Springer, 2007, p.26.
"David Darling, Internet Encyclopedia of Science". 2016-10-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-18.
"Luna 1" 2017-06-26 at the Wayback Machine. NASA National Space Science Data Center.
"Soviet Space Rocket". Yearbook of the Great Soviet Encyclopedia (in Russian). Moscow: Sovetskaya Enciklopediya. 1959. ISSN 0523-9613
Cormack, Lesley B. (15 March 2012). A History of Science in Society: From Philosophy to Utility (2nd ed.) 2022-03-26 at the Wayback Machine. University of Toronto Press. p. 342. .
"Luna 1". 2017-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-14.

[1] David Darling, The complete book of spaceflight: from Apollo 1 to zero gravity. John Wiley and Sons, 2003, p. 244.

[2] Brian Harvey, Russian planetary exploration: history, development, legacy, prospects. Springer, 2007, p.26.

[3] "David Darling, Internet Encyclopedia of Science". 2016-10-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-18.

[4] "Luna 1" 2017-06-26 at the Wayback Machine. NASA National Space Science Data Center.

[scvb-5] "Soviet Space Rocket". Yearbook of the Great Soviet Encyclopedia (in Russian). Moscow: Sovetskaya Enciklopediya. 1959. ISSN 0523-9613

[6] Cormack, Lesley B. (15 March 2012). A History of Science in Society: From Philosophy to Utility (2nd ed.) 2022-03-26 at the Wayback Machine. University of Toronto Press. p. 342. .

[7] "Luna 1". 2017-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-14.