Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Liza Meytner (7 noyabr 1878[…], Vyana[…] – 27 oktyabr 1968[…], Kembric) – yəhudiəsilli Avstriya–İsveç fiziki. Nüvə fizikası və radiasiya üzərində işləmişdir.
| Liza Meytner | |
|---|---|
| alm. Elise Meitner | |
 | |
| Doğum adı | Elise Meitner |
| Doğum tarixi | 7 noyabr 1878[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 oktyabr 1968[…](89 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahəsi | fizika |
| Elmi dərəcəsi |
|
| İş yerləri | |
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Lüdviq Bolsman |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Avstriyanın Vyana şəhərində doğulan Liza Meytner o dövrdə qızların ala biləcəyi bütün təhsili aldı. Sonra universitetə daxil olmaq üçün 14 yaşında özəl fizika və riyaziyyat dərsləri aldı. 1901-ci ildə Vyana Universitetinə qəbul olundu. Burada nəzəriyyəçi fizikaçı ilə işlədi.
1907-ci ildə Maks Plankla işləmək üçün Berlinə getdi. Mariye Kuriyenin işlərindən təsirləndiyi üçün radiasiya üzərində işləmək istədi. Sonra Otto Han ilə tanış oldu. Otto Hanın kimya bilikləri ilə öz riyaziyyat və fizika biliklərini birləşdirib işləməyə başladılar.
1918-ci ildə onlar protaktinium elementini kəşf etdiklərini bildirdilər. Bu kəşf ikisinin də şöhrətini artırdı. 1918-ci ildə Liza Meyntner radiasiya fizikası şöbəsi başçısı oldu. 1926-cı ildə isə Berlin Universitetində Almaniyanın ilk qadın professoru oldu. Beta hissəcikləri üzərində işini isə davam etdirirdi.
1933-cü ildə nasist partiyası Almaniyadakı yəhudilərin təqibinə başladı. Liza yəhudi olsa da, Avstriya vətəndaşlığı onu qoruyurdu. 1930-cu illərdə Hanla birlikdə atomu parçalamaq üçün uran atomunun nüvəsini neytronla bombalıyırdı. Məqsədləri atomu parçalamaq idi. Eyni təcrübəni Enriko Fermi etmişdi, amma nəticələri naməlum idi.
1938-ci ildə Almaniya Avstriyanı işğal etdi və Liza hollandiyalı həmkarının köməyi ilə Hollandiyaya qaçdı.
Otto Han uranın nüvəsini bombalayarkən bariumun alınmasını başa düşməmişdi və bu haqda Lizaya məktub yazdı. Meyntner nüvənin parçalandığını başa düşdü. Bu fikrini bacısı oğlu olan fizikaçı ilə paylaşdı. O da bu fikri dəstəklədi və 11 fevral 1939-cu ildə dünyanı dəyişdirəcək məqalə dərc etdilər. "Uranın neytronlarla parçalanması" başlığındakı məqalə Han və Strasmanın təcrübələrinə istinadən nüvənin damla modelini istifadə edərək uranın parçalanmasından bariumun əmələ gəlməsini bildirirdi. Bu hadisəni "Nüvə parçalanması" adlandırdılar və bir uran atomunun parçalanmasından 200 milyon elektron volt enerji ayrıldığını hesabladılar.
Liza 1943-cü ildə Frişin qatıldığı ABŞ-nin təşkil etdiyi kod adı "Manhettin layihəsi"nin ingilis heyətinə dəvət edildi. Liza elminnin hərbdə istifadə olunmasından imtina etdi və İkinci dünya müharibəsinin sonuna qədər İsveçdə qaldı. 1949-cu ildə İsveç vətəndaşı oldu.
1960-cı ildə bacısı oğlu Frişin yanına — İngiltərəyə köçdü və 1968-ci ildə Kembricdə öldü.
Mükafatları
1944-cü ildə kimya üzrə Nobel mükafatı komitəsi Meyntnerin xidmətlərini saymayaraq Nüvə parçalanmasının kəşfinə görə mükafatı Otto Hana verdi. Otto Han Lizanın xidmətlərindən heç vaxt danışmadı. Liza buna görə onla bir daha işləmədi.
Buna baxmayaraq Liza Meyntner 1949-cu ildə Mals Plank mükafatını və 1966-cı ildə verdiyi Enriko Fermi mükafatına layiq görülmüşdür. O, Enriko fermi mükafatını qazanan ilk qadın olmuşdur.
1997-ci ildə 109-cu element onun şərəfinə meytnerium adlandırılmışdır.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Elise (Lise) Meitner (швед.). 1917.
- https://scopeq.cc.univie.ac.at/Query/detail.aspx?ID=209512.
- https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA6477&pos=1.
- 1820 // birth registry of the Jewish Community of Vienna. C. G.
- Elise (Lise) Meitner.
- Gadzinski A. Lise Meitner // KALLIOPE Austria (alm.): Frauen in Gesellschaft, Kultur und Wissenschaft. Wien: Bundesministerium für Europa, Integration und Äußeres, 2015. S. 218–219.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Liza Meytner 7 noyabr 1878 Vyana 27 oktyabr 1968 Kembric yehudiesilli Avstriya Isvec fiziki Nuve fizikasi ve radiasiya uzerinde islemisdir Liza Meytneralm Elise Meitner Dogum adi Elise MeitnerDogum tarixi 7 noyabr 1878 1878 11 07 Dogum yeri Vyana Avstriya Macaristan Vefat tarixi 27 oktyabr 1968 1968 10 27 89 yasinda Vefat yeri Kembric Kembric d Kembricsir qrafligi d Ingiltere Birlesmis KralliqElm sahesi fizikaElmi derecesi felsefe doktoru 1905 Is yerleri Humboldt adina Berlin Universiteti Vyana UniversitetiTehsili Vyana Universiteti 1901 1906 Elmi rehberleri Ludviq BolsmanUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1955 QDR Elmler Akademiyasi d Isvec Kral Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi Avstriya Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAvstriyanin Vyana seherinde dogulan Liza Meytner o dovrde qizlarin ala bileceyi butun tehsili aldi Sonra universitete daxil olmaq ucun 14 yasinda ozel fizika ve riyaziyyat dersleri aldi 1901 ci ilde Vyana Universitetine qebul olundu Burada nezeriyyeci fizikaci ile isledi 1907 ci ilde Maks Plankla islemek ucun Berline getdi Mariye Kuriyenin islerinden tesirlendiyi ucun radiasiya uzerinde islemek istedi Sonra Otto Han ile tanis oldu Otto Hanin kimya bilikleri ile oz riyaziyyat ve fizika biliklerini birlesdirib islemeye basladilar 1918 ci ilde onlar protaktinium elementini kesf etdiklerini bildirdiler Bu kesf ikisinin de sohretini artirdi 1918 ci ilde Liza Meyntner radiasiya fizikasi sobesi bascisi oldu 1926 ci ilde ise Berlin Universitetinde Almaniyanin ilk qadin professoru oldu Beta hissecikleri uzerinde isini ise davam etdirirdi 1933 cu ilde nasist partiyasi Almaniyadaki yehudilerin teqibine basladi Liza yehudi olsa da Avstriya vetendasligi onu qoruyurdu 1930 cu illerde Hanla birlikde atomu parcalamaq ucun uran atomunun nuvesini neytronla bombaliyirdi Meqsedleri atomu parcalamaq idi Eyni tecrubeni Enriko Fermi etmisdi amma neticeleri namelum idi 1938 ci ilde Almaniya Avstriyani isgal etdi ve Liza hollandiyali hemkarinin komeyi ile Hollandiyaya qacdi Liza Meytner ve Otto Han Otto Han uranin nuvesini bombalayarken bariumun alinmasini basa dusmemisdi ve bu haqda Lizaya mektub yazdi Meyntner nuvenin parcalandigini basa dusdu Bu fikrini bacisi oglu olan fizikaci ile paylasdi O da bu fikri destekledi ve 11 fevral 1939 cu ilde dunyani deyisdirecek meqale derc etdiler Uranin neytronlarla parcalanmasi basligindaki meqale Han ve Strasmanin tecrubelerine istinaden nuvenin damla modelini istifade ederek uranin parcalanmasindan bariumun emele gelmesini bildirirdi Bu hadiseni Nuve parcalanmasi adlandirdilar ve bir uran atomunun parcalanmasindan 200 milyon elektron volt enerji ayrildigini hesabladilar Liza 1943 cu ilde Frisin qatildigi ABS nin teskil etdiyi kod adi Manhettin layihesi nin ingilis heyetine devet edildi Liza elminnin herbde istifade olunmasindan imtina etdi ve Ikinci dunya muharibesinin sonuna qeder Isvecde qaldi 1949 cu ilde Isvec vetendasi oldu 1960 ci ilde bacisi oglu Frisin yanina Ingiltereye kocdu ve 1968 ci ilde Kembricde oldu Mukafatlari1944 cu ilde kimya uzre Nobel mukafati komitesi Meyntnerin xidmetlerini saymayaraq Nuve parcalanmasinin kesfine gore mukafati Otto Hana verdi Otto Han Lizanin xidmetlerinden hec vaxt danismadi Liza buna gore onla bir daha islemedi Buna baxmayaraq Liza Meyntner 1949 cu ilde Mals Plank mukafatini ve 1966 ci ilde verdiyi Enriko Fermi mukafatina layiq gorulmusdur O Enriko fermi mukafatini qazanan ilk qadin olmusdur 1997 ci ilde 109 cu element onun serefine meytnerium adlandirilmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Elise Lise Meitner shved 1917 https scopeq cc univie ac at Query detail aspx ID 209512 https catalogues royalsociety org CalmView Record aspx src CalmView Persons amp id NA6477 amp pos 1 1820 birth registry of the Jewish Community of Vienna C G Elise Lise Meitner Gadzinski A Lise Meitner KALLIOPE Austria alm Frauen in Gesellschaft Kultur und Wissenschaft Wien Bundesministerium fur Europa Integration und Ausseres 2015 S 218 219 ISBN 978 3 9503655 5 9Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar