Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Levellerlər (ing. Levellers — bərabərçilər) — İngiltərə burjua inqilabı dövründə radikal siyasi cərəyan. Həmin dövrdə xırda burjuaziyanın maraqlarını ifadə edən levellerlər birpalatalı demokratik respublika yaradılması, vətəndaşların qanun qarşısında bərabərliyi, azad ticarət, vergilərin azaldılması və s. tələbləri irəli sürürdülər. İnqilab zamanı London sənətkarları və yeni tipli ordunun əsgərləri arasında siyasi publisist ideyaları geniş yayıldı. Onları levellerlər adlandırırdılar.
Tarixi
"Levelle" termini ilk dəfə XVII əsr İngiltərəsində istifadə olunmuşdur.1607-ci il Midland üsyanında ilk dəfə adları çəkilib. Bu vaxtdan etibarən levellerlər tarix səhnəsinə çıxdılar. Onlar leveller terminini təhqiredici sayırdılar və özlərini xalq müdafiəçiləri adlandırırdılar.
Levellerlər İngiltərə tarixində ilk radikal siyasi qruplaşma hesab olunur. Əslində levellerlər kəndlilər üçün heç bir tələb irəli sürməmişdilər onlar yalnız siyasi tələblərin yerinə yetirilməsinə çalışırlar. Elə məhz buna görə də sonrakı dövlərdə “diggerlər“ adlandırılan yeni etirazçılar meydana gəlmişdi.Əslində isə levellerlər hamı üçün hüquqi bərabərlik istəyirdilər. Belə olduqda dolayı şəkildə kəndlilər parlamentdə,kral qarşısında öz hüquqlarından istifadə etməklə həmin aqrar tələbləri özləri edə biləcəkdilər.Buna görə də levellerlər aqrar məsələdə və kəndlilərin mənafeyindən heç bir şey etməmişdilər demək olmazdı.
1645-ci ildən vətəndaş müharibəsinə yeni bir qrup gəldi. Onlar levellerlər idi. Levellerlərin ən görkəmli nümayəndəsi idi. Levellerlər hər kəs üçün bərabər hüquqların verilməsini tələb edirdilər. Buna görə də onlar mübarizənin davam etdirilməsinin tərəfdarı idilər. Levellerlər hər kəsə səs vermək hüququnun verilməsini, torpaqların bərabər paylanmasını istəyirdilər. Lilburne kimi bəzi levellerlər İngilis Ortaq Hüququnun , xüsusilə Magna Cartanın ingilis xalqının hüquq və azadlıqlarının təməli olduğunu söyləyirdilər. Levellerlər Vətəndaş müharibəsi (1642-1651) gedişində kral tərəfindən pozulmuş “təbii hüquqların” bərpasını istəyirdilər. 1647-ci ildə Putney debatlarında Tomas Rainsnborough öz çıxışında “təbii hüququn” Allah tərəfindən göndərilmiş Bibliyadan gəldiyini, bütün insanların bərabər hüquqla doğulduğunu bildirmişdir.
Levellerlər ”Ordunun işi” və “ Xalq razılığı “ adlı iki sənəd çap etdirdilər. Bu sənədlərdə ölkənin konstitusiyalı quruluşunun layihəsi əks olunmuşdu. Öz mahiyyətinə görə layihənin əsas maddələri aşağıdakılar idi:
- 21 yaşına çatmış bütün insanların seçki hüququ,
- Kral hakimiyətinin ləğvi,
- İki ildən bir seçilən birpalatalı parlament,
- Xalq qarşısında bütün deputatların və vəzifəli şəxslərin məsuliyyət daşıması,
- İnhisar, aksiz, istənilən cür üstünlüklərin ləğvi,
- Proqressiv vergi qoyma formaları və s.
"Ordunun işi" adlı sənəddə bunlarla yanaşı bütün çəpərlənmiş torpaqların sahiblərinə qaytarılması haqqında fikirlər də var idi.
Dövlət quruluşu haqqında müzakirələr keçirildi. Levellerlər İngiltərəni illik seçilən birpalatalı parlamenti olan Respublikaya çevirmək istədilər. İndependentlər isə konstitusiyalı monarxiyanın tərəfdarı idilər. Eyni zamanda levellerlər seçki hüququ məsələsində də independentlərlə razılığa gələ bilmədilər. Çünki independentlər əhalinin yoxsul təbəqəsinin seçki hüququna malik olması fiki ilə heç cür razı ola bilmirdilər. Putney debatında əsas gündəmdə olan məsələlər bunlar idi:
- Kralın veto qoymaq hüququ
- Kral tərəfdarlarına qarşı qalxmış xalqın hüquqları
- Mülkiyyət hüququ
- Hər kəsin qanun qarşısında bərabərlik problemi
- Hətta I Karlın (I Charles) İngiltərənin başına gətirdiyi bədbəxtliklərin müqabilində cavab verməli olduğu fikri də səsləndirildi.
28 oktyabrda Robert Everard “ Xalq sazişi” adlı sənəd təqdim etdi. Kromvel vəziyyətin getdikcə daha pis hal aldığını görərək ordu şurasını buraxdı və Putney( Petni) debatları da sona çatdı. Ordu komandanları Fairfax və Kromvel ordudakı təşviqatçıların mövqeyindən ehtiyat edərək “ Xalq razılığı” adlı sənəd əvəzinə “Təkliflərin başlıqları”nı qəbul etməyi qərara aldılar. Etiraz edənlər həbs olundu. Beləliklə Putney debatlarında independentlər üstünlük əldə edirlər.
1649-cu ilin yanvarında İngiltərə Respublika elan edildi. Kral edam olundu. Respublika quruluşu levellerlər tərəfindən kəskin tənqid olundu. John Lilburne “ İngiltərənin yeni məqsədləri” adlı iki pamflet çap elədi. Lilburne elan etdi ki, parlament öz mənafelərini güdən, oliqarxik idarə formasıdır. O, yazırdı: “Xalqı bütün hüquqlardan məhrum ediblər, amma onu aldadırlar və yalandan ədalətli hakimiyyətin yeganə mənbəyi adlandırırlar. Əslində bütün hakimiyyət Dövlət Şurasına verilmişdir.
Ədəbiyyat
- HN Brailsford, The Levellers and the English Revolution, edited and prepared for publication by Christopher Hill. (Cresset Books, 1961; Spokesman Books, 2nd Edition, 1983).
- Mendle, Michael (ed), The Putney Debates of 1647: The Army, the Levellers, and the English State. Cambridge, Cambridge University Press, 2001. ISBN .
- Jürgen Diethe, Wir das freie Volk von England. Aufstieg und Fall der Levellers in der Englischen Revolution. Münster u.a., LIT Verlag, 2009 (Politica et Ars, 22), 280 S.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Levellerler ing Levellers beraberciler Ingiltere burjua inqilabi dovrunde radikal siyasi cereyan Hemin dovrde xirda burjuaziyanin maraqlarini ifade eden levellerler birpalatali demokratik respublika yaradilmasi vetendaslarin qanun qarsisinda beraberliyi azad ticaret vergilerin azaldilmasi ve s telebleri ireli sururduler Inqilab zamani London senetkarlari ve yeni tipli ordunun esgerleri arasinda siyasi publisist ideyalari genis yayildi Onlari levellerler adlandirirdilar TarixiCon Lilbern Levelle termini ilk defe XVII esr Ingilteresinde istifade olunmusdur 1607 ci il Midland usyaninda ilk defe adlari cekilib Bu vaxtdan etibaren levellerler tarix sehnesine cixdilar Onlar leveller terminini tehqiredici sayirdilar ve ozlerini xalq mudafiecileri adlandirirdilar Levellerler Ingiltere tarixinde ilk radikal siyasi qruplasma hesab olunur Eslinde levellerler kendliler ucun hec bir teleb ireli surmemisdiler onlar yalniz siyasi teleblerin yerine yetirilmesine calisirlar Ele mehz buna gore de sonraki dovlerde diggerler adlandirilan yeni etirazcilar meydana gelmisdi Eslinde ise levellerler hami ucun huquqi beraberlik isteyirdiler Bele olduqda dolayi sekilde kendliler parlamentde kral qarsisinda oz huquqlarindan istifade etmekle hemin aqrar telebleri ozleri ede bilecekdiler Buna gore de levellerler aqrar meselede ve kendlilerin menafeyinden hec bir sey etmemisdiler demek olmazdi 1645 ci ilden vetendas muharibesine yeni bir qrup geldi Onlar levellerler idi Levellerlerin en gorkemli numayendesi idi Levellerler her kes ucun beraber huquqlarin verilmesini teleb edirdiler Buna gore de onlar mubarizenin davam etdirilmesinin terefdari idiler Levellerler her kese ses vermek huququnun verilmesini torpaqlarin beraber paylanmasini isteyirdiler Lilburne kimi bezi levellerler Ingilis Ortaq Huququnun xususile Magna Cartanin ingilis xalqinin huquq ve azadliqlarinin temeli oldugunu soyleyirdiler Levellerler Vetendas muharibesi 1642 1651 gedisinde kral terefinden pozulmus tebii huquqlarin berpasini isteyirdiler 1647 ci ilde Putney debatlarinda Tomas Rainsnborough oz cixisinda tebii huququn Allah terefinden gonderilmis Bibliyadan geldiyini butun insanlarin beraber huquqla doguldugunu bildirmisdir Levellerler Ordunun isi ve Xalq raziligi adli iki sened cap etdirdiler Bu senedlerde olkenin konstitusiyali qurulusunun layihesi eks olunmusdu Oz mahiyyetine gore layihenin esas maddeleri asagidakilar idi 21 yasina catmis butun insanlarin secki huququ Kral hakimiyetinin legvi Iki ilden bir secilen birpalatali parlament Xalq qarsisinda butun deputatlarin ve vezifeli sexslerin mesuliyyet dasimasi Inhisar aksiz istenilen cur ustunluklerin legvi Proqressiv vergi qoyma formalari ve s Ordunun isi adli senedde bunlarla yanasi butun ceperlenmis torpaqlarin sahiblerine qaytarilmasi haqqinda fikirler de var idi Dovlet qurulusu haqqinda muzakireler kecirildi Levellerler Ingiltereni illik secilen birpalatali parlamenti olan Respublikaya cevirmek istediler Independentler ise konstitusiyali monarxiyanin terefdari idiler Eyni zamanda levellerler secki huququ meselesinde de independentlerle raziliga gele bilmediler Cunki independentler ehalinin yoxsul tebeqesinin secki huququna malik olmasi fiki ile hec cur razi ola bilmirdiler Putney debatinda esas gundemde olan meseleler bunlar idi Kralin veto qoymaq huququ Kral terefdarlarina qarsi qalxmis xalqin huquqlari Mulkiyyet huququ Her kesin qanun qarsisinda beraberlik problemi Hetta I Karlin I Charles Ingilterenin basina getirdiyi bedbextliklerin muqabilinde cavab vermeli oldugu fikri de seslendirildi 28 oktyabrda Robert Everard Xalq sazisi adli sened teqdim etdi Kromvel veziyyetin getdikce daha pis hal aldigini gorerek ordu surasini buraxdi ve Putney Petni debatlari da sona catdi Ordu komandanlari Fairfax ve Kromvel ordudaki tesviqatcilarin movqeyinden ehtiyat ederek Xalq raziligi adli sened evezine Tekliflerin basliqlari ni qebul etmeyi qerara aldilar Etiraz edenler hebs olundu Belelikle Putney debatlarinda independentler ustunluk elde edirler 1649 cu ilin yanvarinda Ingiltere Respublika elan edildi Kral edam olundu Respublika qurulusu levellerler terefinden keskin tenqid olundu John Lilburne Ingilterenin yeni meqsedleri adli iki pamflet cap eledi Lilburne elan etdi ki parlament oz menafelerini guden oliqarxik idare formasidir O yazirdi Xalqi butun huquqlardan mehrum edibler amma onu aldadirlar ve yalandan edaletli hakimiyyetin yegane menbeyi adlandirirlar Eslinde butun hakimiyyet Dovlet Surasina verilmisdir EdebiyyatHN Brailsford The Levellers and the English Revolution edited and prepared for publication by Christopher Hill Cresset Books 1961 Spokesman Books 2nd Edition 1983 Mendle Michael ed The Putney Debates of 1647 The Army the Levellers and the English State Cambridge Cambridge University Press 2001 ISBN 0 521 65015 1 Jurgen Diethe Wir das freie Volk von England Aufstieg und Fall der Levellers in der Englischen Revolution Munster u a LIT Verlag 2009 Politica et Ars 22 280 S