Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lev Tornik (yun. Λέων Τορνίκιος) — XI əsr Bizans generalı və zadəganı. O, 1047-ci ildə əmisi, Bizans imperatoru IX Konstantin Monomaxa qarşı üsyan qaldırır. Lev Tornik Frakiyadakı ordusu ilə paytaxt Konstantinopol şəhərinə doğru yürüş etmiş və onu mühasirəyə almışdır. İki uğursuz hücum cəhdindən sonra geri çəkilən Tornikin ordusu fərarilik etmiş, özü isə imperatora sadiq qüvvələr tərəfindən əsir götürülmüşdür. O, 1047-ci ilin Milad bayramında kor edilmişdir. Onun sonrakı həyatı haqqında heç bir məlumat yoxdur.
| Lev Tornik | |
|---|---|
| yun. Λέων Τορνίκιος | |
 Tornikin Konstantinopol şəhərinə hücumu. "" əsərindən. | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XI əsr |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | ən tezi 24 dekabr 1047 |
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Rütbəsi | |
| Döyüşlər | Konstantinopolun mühasirəsi (1047) |
| Əlaqələri | Torniklər |
Həyatı
Lev Tornik Adrianopol şəhərində anadan olmuşdur. O, erməni və ya gürcü əsilli tanınmış torniklər zadəgan ailəsinin üzvü idi.[1] Onun həməsri Mixail Psell Lev Torniki "qısaboylu, hiyləgər, qürurlu və iddialı" bir insan kimi təsvir etmişdi.[2] Psellin dediyinə görə, onun "[en] lovğalığından zəhləsi gedirdi".
Əmisi IX Konstantin tərəfindən sevilən Tornik tez bir zamanda imperatorun bacısı Evprepiyaya dəstək çıxır. Evprepiya imperatorun siyasətinə qarşı çıxır və Lev Torniki imperator ilə müqayisə edəndə Tornikin ondan daha yaxşı olduğunu dilə gətirirdi. O, Bizans imperiyasının şərq sərhədlərindəki vilayətlərin birinin patriki və duksu təyin edilir. Bu, Mixail Attaliata görə Melitin, Psellə görə isə [en] idi.[2] Lev şərqdə xidmət edərkən paytaxtı Konstantinopol şəhərinin 240 kilometr (150 mil) qərbindəki Adrianapol şəhərinə yerləşdirilmiş Frakiya ordusu daxilində üsyan qaldırılır. Tornikin hərbi aristokratiya arasındakı populyarlığından qorxan IX Konstantin onu dərhal Konstantinopol şəhərinə geri çağırır. Orada Tornikin saçı kəsilir, daha sonra isə azadlığa buraxılır.
Üsyan və Konstantinopolun mühasirəsi
 | ||||||||||
Tornik üsyanından 22 il əvvəl Bizans imperiyasının xəritəsi. Ölkə sərhədləri imperiyanın şimal-şərqindəki Ani şəhəri istisna olmaqla demək olar ki, dəyişməmişdi. Tornik üsyanı dövründə şəhər formal şəkildə ilhaq edilmişdir. | ||||||||||
Azadlığa buraxılmasından istifadə edən Lev Tornik 14 sentyabr 1047-ci il tarixində paytaxtdan qaçaraq Adrianapol şəhərinə sığınır. O, təqibi gecikdirmək üçün hər postdakı atları öldürür. Lev Tornik Adrianapol şəhərində özünə yoldaşlar tapır. Krala qıcıqlanmış generallar da ona qoşulur. Tornik iddia edir ki, imperator IX Konstantin vəfat edib. O, tərəfkeşlərinə öndərlik etməyi təklif edir. Ordu onu imperator elan edir və ordunun komandirləri ənənəvi şəkildə onun şərəfinə qalxan qaldırır. Onlar daha sonra paytaxt Konstantinopola yürüş edir və 25 sentyabr 1047-ci il tarixində şəhər divarları önündə düşərgə salır.
Bizans bürokratiyası hərbi aristokratiyaya güvənmirdi və onları sistematik şəkildə dağıdırdı. Məsələn, hər vilayətin hərbi qüvvələrinin rəhbərliyinin ənənəvi formada aristokratik olan strateqlərdən alınması və mülki məmurlar olan pretorlara verilməsi. İmperator IX Konstantin həmin bürokratik fraksiyanın üzvü idi və beşillik hakimiyyət dövründə ordunun ölçüsünü qızğın surətdə kiçiltmişdi. Bu, Frakiyada yaranan qarışıqlığın və Tornikin öz narazılığının əsas səbəbi idi. Bundan daha əhəmiyyətlisi o idi ki, yaranmış daxili mübarizə ordunun effektivliyini darmadağın etmişdi. Ən yaxın işlək, sadiq hərbi qüvvə Anadoludakı ordu idi, hansı ki, cəbhə bölgəsini qoruması üçün İberiyaya yerləşdirilmişdi. IX Konstantin buna görə də şəhərin müdafiəsində saratin muzdlular, mülki vətəndaşlar və əfv edilmiş məhbuslara arxalanmağa məcbur olmuşdu.
Tornik ilə vuruşması üçün silahlı mülki vətəndaşlardan təşkil olunmuş bir qüvvə göndərilir, ancaq üsyançıları onları asanlıqla məğlub edir. Bu, şəhərin müdafiəçiləri arasında panikanın yaranmasına səbəb olur. Onlar divar və darvazadakı postlarını dərhal tərk edir. Buna baxmayaraq, Tornik müdafiəsiz şəhər divarlarına hücum edib etməməkdə qərarsız qalır. Onun həməsri olan tarixşünas Psell qeyd edir:
 | O, arxayın şəkildə bizim taxt-tacı ona həvalə etmək təklifimizi gözləyirdi. O, fərz edirdi ki, alovlanan məşəllər ilə ali bir kütləvi yerişdə saraya aparılacaq. |  |
 | ||||||||||
Müasir tarixşünas Con Norviç Tornikin bu qərarı haqda yazır: "O, böyük ehtimalla yaxında onun olacaq bir şəhəri yağma edilməsindən qurtarmaq istəyirdi". O, səbəbindən asılı olmayaraq, şəhəri zəbt etmək imkanını həmin gecə itirir. İmperator IX Konstantin şəhərdəki nizam-intizamı bərpa edir, divarları yenidən gücləndirir və Anadolu ordusunun şəhərə gəlməsini gözləyir. IX Konstantin səhərisi gün imperator reqaliyası ilə şəhəri mühasirə edən ordunun onu görə biləcəyi bir yerə gedir. Bu da Tornikin irəli sürdüyü imperatorun ölməsi iddiasının yalan olduğunu ortaya çıxarır.
Şəhərin mühasirəsi 25 sentyabrdan 28 sentyabra qədər davam edir. Tornikin əsgərlərinin həyata keçirdiyi iki hücum cəhdi imperator IX Konstantin rəhbərliyindəki müdafiəçilər tərəfindən geri çevrilir. İmperator, baxmayaraq ki, həm kəskin podaqra və artritdən əziyyət çəkir, həm də ki heç bir hərbi təcrübəsi yoxdur, şəhərin müdafiəsində hünər və coşğunluq göstərmişdi. Şəhərin müdafiəsi zamanı imperatorun yanındakı bir leytenant atılan ox ilə öldürülür və onun keşikçiləri imperatoru dərhal oradan çəkir. Uğursuz hücum cəhdlərindən sonra Tornikin asan qələbə gözləyən ordusunun ümidi kəsilir. İmperator IX Konstantin onların düşərgələrinə casuslar göndərir ki, əsgərlərə rüşvət verərək onların fərarilik etməsinə nail olsun. Bu siyasət müəyyən dərəcədə uğurlu olmuşdu. Əlacsız qalan Tornik müdafiəçilərə müraciət etmək üçün şəhər divarlarına yaxınlaşır, ancaq o, atılan oxlarla qovulur. İnadkarlıq göstərən Tornik oktyabr ayının əvvəllərində ordusunu qərbə çəkir.
Məğlubiyyət
Vəziyyəti ələ almağı arzulayan Lev Tornik Rodost şəhərinə hücum edir, ancaq yenə məğlub olur. Onun tərəfkeşlərinin əksəriyyəti fərarilik etmişdi.[2]Anadolu ordusu Konstantinopol şəhərinə çatır və təqibə başlayır. Beləliklə, Tornikin geridə qalan tərəfkeşləri də onu tərk edir. O, əsgərlər tərəfindən bir kilsədə yaxalananda yanında sadəcə bir yoldaşı qalmışdı – kiçik zadəgan ailəsindən gələn İoannis Vatatsis. Tornik kilsəyə sığındığını iddia edir, ancaq dərhal kilsədən qovulur və əsgərlər tərəfindən əsir götürülür.[2]
Lev Tornik 1047-ci ilin Milad bayramında, Konstantinopol şəhərində Vatatsis ilə birlikdə ictimaiyyət önündə kor edilir. Bu, Bizans imperiyasında üsyançıları cəzalandırmaq üçün həyata keçirilən bir ənənə idi. Onun sonrakı həyatı haqqında heç bir məlumat yoxdur.[2]
Nəticə
Üsyan Bizans imperiyasının Balkanlardakı müdafiələrini zəiflətmişdi. Oğuz tayfalarından biri olan peçeneqlər 1048-ci ildə əraziyə basqın təşkil edir və bölgəni növbəti beş il ərzində müntəzəm şəkildə yağmalayır. Qonşu Böyük Səlcuq imperiyası Anadolu ordusunun şərq cəbhəsindən olduqca uzaqda olmasından istifadə edir və [en] femasına böyükmiqyaslı basqın təşkil edir. Heç bir müqavimətə rast gəlməyən səlcuq türkləri "800 kilsəsi və ucquz-bucaqsız var-dövləti" olan Artse şəhərini ələ keçirir. Müasir tarixşünaslar ehtimal edir ki, şəhərin talan edilməsilə 150.000 insan qılıncdan keçirilmişdir. Bu, türklərin Bizans ərazisini ilk uğurlu hücumu idi. Daha sonra bu hücumlar hər il həyata keçirildi. 24 il sonra Alp Arslan öndərliyindəki səlcuq ordusu Malazgird döyüşündə Bizans qüvvələrini darmadağın edir və imperatoru əsir götürür.
Mənbə
İstinadlar
- ODB, "Tornikios" (A. Kazhdan), pp. 2096–2097
- ODB, "Tornikios, Leo" (C. M. Brand), pp. 2097–2098
- Norviç, 1991. səh. 311
- Breye, 1946. səh. 245
- Norviç, 1991. səh. 312
- Kurkciyan, 1964. səh. 200
- Ostroqorski, 1957. səh. 284, 293
- Ostroqorski, 1957. səh. 293
- Norviç, 1991. səh. 312–313
- Encyclopædia Britannica. səh. 387
- Ostroqorski, 1957. səh. 294
- Norviç, 1991. səh. 313
- Norviç, 1991. səh. 313–314
- Norviç, 1991. səh. 314
- Finli, 1906. səh. 515
- Kurkciyan, 1964. səh. 207
- Norviç, 1991. səh. 341
- Holdon, 2001. səh. 46, 180
- Norviç, 1991. səh. 338–358
Ədəbiyyat
- Breye, Lui. Le monde byzantin: Vie et mort de Byzance (PDF) (fransız). Paris: Éditions Albin Michel. 1946. OCLC 490176081.
- Leo Tornikios // Encyclopædia Britannica (ingilis). 6. London: William Benton. 1964. OCLC 14609512.
- Finli, Corc. History of the Byzantine Empire from 716–1057 (ingilis). London: William Blackwood & Sons. 1906 [1853]. OCLC 459585297.
- Holdon, Con. The Byzantine Wars: Battles and Campaigns of the Byzantine Era (ingilis). Straud: Tempus. 2001. ISBN .
- , redaktor. Oxford and New York: Oxford University Press. 1991. ISBN .
- Kurkciyan, Vahan M. A History of Armenia (ingilis). Nyu-York: Armenian General Benevolent Union of America. 1964 [1958]. OCLC 889896040.
- Norviç, Con. Byzantium: the Apogee (ingilis). London: Penguin. 1991. ISBN .
- Ostroqorski, Corc. History of The Byzantine State (ingilis). Nyu-Bransuik: Rutgers University Press. 1957. OCLC 422217218.
Xarici keçidlər
- (ingilis). Prosopography of the Byzantine World. March 4, 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 iyun 2020.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lev Tornik yun Lewn Tornikios XI esr Bizans generali ve zadegani O 1047 ci ilde emisi Bizans imperatoru IX Konstantin Monomaxa qarsi usyan qaldirir Lev Tornik Frakiyadaki ordusu ile paytaxt Konstantinopol seherine dogru yurus etmis ve onu muhasireye almisdir Iki ugursuz hucum cehdinden sonra geri cekilen Tornikin ordusu ferarilik etmis ozu ise imperatora sadiq quvveler terefinden esir goturulmusdur O 1047 ci ilin Milad bayraminda kor edilmisdir Onun sonraki heyati haqqinda hec bir melumat yoxdur Lev Tornikyun Lewn TornikiosTornikin Konstantinopol seherine hucumu eserinden Sexsi melumatlarDogum tarixi XI esrDogum yeri Edirne Frakiya d Bizans imperiyasi Kipr Akrotiri ve Dekeliya Birlesmis KralliqVefat tarixi en tezi 24 dekabr 1047Vetendasligi Bizans imperiyasiHerbi fealiyyetiRutbesi Patriki DuksDoyusler Konstantinopolun muhasiresi 1047 Elaqeleri TorniklerHeyatiLev Tornik Adrianopol seherinde anadan olmusdur O ermeni ve ya gurcu esilli taninmis tornikler zadegan ailesinin uzvu idi 1 Onun hemesri Mixail Psell Lev Torniki qisaboylu hiyleger qururlu ve iddiali bir insan kimi tesvir etmisdi 2 Psellin dediyine gore onun en lovgaligindan zehlesi gedirdi Emisi IX Konstantin terefinden sevilen Tornik tez bir zamanda imperatorun bacisi Evprepiyaya destek cixir Evprepiya imperatorun siyasetine qarsi cixir ve Lev Torniki imperator ile muqayise edende Tornikin ondan daha yaxsi oldugunu dile getirirdi O Bizans imperiyasinin serq serhedlerindeki vilayetlerin birinin patriki ve duksu teyin edilir Bu Mixail Attaliata gore Melitin Pselle gore ise en idi 2 Lev serqde xidmet ederken paytaxti Konstantinopol seherinin 240 kilometr 150 mil qerbindeki Adrianapol seherine yerlesdirilmis Frakiya ordusu daxilinde usyan qaldirilir Tornikin herbi aristokratiya arasindaki populyarligindan qorxan IX Konstantin onu derhal Konstantinopol seherine geri cagirir Orada Tornikin saci kesilir daha sonra ise azadliga buraxilir Usyan ve Konstantinopolun muhasiresi Tornik usyanindan 22 il evvel Bizans imperiyasinin xeritesi Olke serhedleri imperiyanin simal serqindeki Ani seheri istisna olmaqla demek olar ki deyismemisdi Tornik usyani dovrunde seher formal sekilde ilhaq edilmisdir Azadliga buraxilmasindan istifade eden Lev Tornik 14 sentyabr 1047 ci il tarixinde paytaxtdan qacaraq Adrianapol seherine siginir O teqibi gecikdirmek ucun her postdaki atlari oldurur Lev Tornik Adrianapol seherinde ozune yoldaslar tapir Krala qiciqlanmis generallar da ona qosulur Tornik iddia edir ki imperator IX Konstantin vefat edib O terefkeslerine onderlik etmeyi teklif edir Ordu onu imperator elan edir ve ordunun komandirleri enenevi sekilde onun serefine qalxan qaldirir Onlar daha sonra paytaxt Konstantinopola yurus edir ve 25 sentyabr 1047 ci il tarixinde seher divarlari onunde duserge salir Bizans burokratiyasi herbi aristokratiyaya guvenmirdi ve onlari sistematik sekilde dagidirdi Meselen her vilayetin herbi quvvelerinin rehberliyinin enenevi formada aristokratik olan strateqlerden alinmasi ve mulki memurlar olan pretorlara verilmesi Imperator IX Konstantin hemin burokratik fraksiyanin uzvu idi ve besillik hakimiyyet dovrunde ordunun olcusunu qizgin suretde kiciltmisdi Bu Frakiyada yaranan qarisiqligin ve Tornikin oz naraziliginin esas sebebi idi Bundan daha ehemiyyetlisi o idi ki yaranmis daxili mubarize ordunun effektivliyini darmadagin etmisdi En yaxin islek sadiq herbi quvve Anadoludaki ordu idi hansi ki cebhe bolgesini qorumasi ucun Iberiyaya yerlesdirilmisdi IX Konstantin buna gore de seherin mudafiesinde saratin muzdlular mulki vetendaslar ve efv edilmis mehbuslara arxalanmaga mecbur olmusdu Tornik ile vurusmasi ucun silahli mulki vetendaslardan teskil olunmus bir quvve gonderilir ancaq usyancilari onlari asanliqla meglub edir Bu seherin mudafiecileri arasinda panikanin yaranmasina sebeb olur Onlar divar ve darvazadaki postlarini derhal terk edir Buna baxmayaraq Tornik mudafiesiz seher divarlarina hucum edib etmemekde qerarsiz qalir Onun hemesri olan tarixsunas Psell qeyd edir O arxayin sekilde bizim taxt taci ona hevale etmek teklifimizi gozleyirdi O ferz edirdi ki alovlanan meseller ile ali bir kutlevi yerisde saraya aparilacaq Tornikin emisi IX Konstantinin mozaikasi Aya Sofya Istanbul Turkiye Muasir tarixsunas Con Norvic Tornikin bu qerari haqda yazir O boyuk ehtimalla yaxinda onun olacaq bir seheri yagma edilmesinden qurtarmaq isteyirdi O sebebinden asili olmayaraq seheri zebt etmek imkanini hemin gece itirir Imperator IX Konstantin seherdeki nizam intizami berpa edir divarlari yeniden guclendirir ve Anadolu ordusunun sehere gelmesini gozleyir IX Konstantin seherisi gun imperator reqaliyasi ile seheri muhasire eden ordunun onu gore bileceyi bir yere gedir Bu da Tornikin ireli surduyu imperatorun olmesi iddiasinin yalan oldugunu ortaya cixarir Seherin muhasiresi 25 sentyabrdan 28 sentyabra qeder davam edir Tornikin esgerlerinin heyata kecirdiyi iki hucum cehdi imperator IX Konstantin rehberliyindeki mudafieciler terefinden geri cevrilir Imperator baxmayaraq ki hem keskin podaqra ve artritden eziyyet cekir hem de ki hec bir herbi tecrubesi yoxdur seherin mudafiesinde huner ve cosgunluq gostermisdi Seherin mudafiesi zamani imperatorun yanindaki bir leytenant atilan ox ile oldurulur ve onun kesikcileri imperatoru derhal oradan cekir Ugursuz hucum cehdlerinden sonra Tornikin asan qelebe gozleyen ordusunun umidi kesilir Imperator IX Konstantin onlarin dusergelerine casuslar gonderir ki esgerlere rusvet vererek onlarin ferarilik etmesine nail olsun Bu siyaset mueyyen derecede ugurlu olmusdu Elacsiz qalan Tornik mudafiecilere muraciet etmek ucun seher divarlarina yaxinlasir ancaq o atilan oxlarla qovulur Inadkarliq gosteren Tornik oktyabr ayinin evvellerinde ordusunu qerbe cekir Meglubiyyet Veziyyeti ele almagi arzulayan Lev Tornik Rodost seherine hucum edir ancaq yene meglub olur Onun terefkeslerinin ekseriyyeti ferarilik etmisdi 2 Anadolu ordusu Konstantinopol seherine catir ve teqibe baslayir Belelikle Tornikin geride qalan terefkesleri de onu terk edir O esgerler terefinden bir kilsede yaxalananda yaninda sadece bir yoldasi qalmisdi kicik zadegan ailesinden gelen Ioannis Vatatsis Tornik kilseye sigindigini iddia edir ancaq derhal kilseden qovulur ve esgerler terefinden esir goturulur 2 Lev Tornik 1047 ci ilin Milad bayraminda Konstantinopol seherinde Vatatsis ile birlikde ictimaiyyet onunde kor edilir Bu Bizans imperiyasinda usyancilari cezalandirmaq ucun heyata kecirilen bir enene idi Onun sonraki heyati haqqinda hec bir melumat yoxdur 2 NeticeUsyan Bizans imperiyasinin Balkanlardaki mudafielerini zeifletmisdi Oguz tayfalarindan biri olan peceneqler 1048 ci ilde eraziye basqin teskil edir ve bolgeni novbeti bes il erzinde muntezem sekilde yagmalayir Qonsu Boyuk Selcuq imperiyasi Anadolu ordusunun serq cebhesinden olduqca uzaqda olmasindan istifade edir ve en femasina boyukmiqyasli basqin teskil edir Hec bir muqavimete rast gelmeyen selcuq turkleri 800 kilsesi ve ucquz bucaqsiz var dovleti olan Artse seherini ele kecirir Muasir tarixsunaslar ehtimal edir ki seherin talan edilmesile 150 000 insan qilincdan kecirilmisdir Bu turklerin Bizans erazisini ilk ugurlu hucumu idi Daha sonra bu hucumlar her il heyata kecirildi 24 il sonra Alp Arslan onderliyindeki selcuq ordusu Malazgird doyusunde Bizans quvvelerini darmadagin edir ve imperatoru esir goturur MenbeIstinadlar ODB Tornikios A Kazhdan pp 2096 2097 ODB Tornikios Leo C M Brand pp 2097 2098 Norvic 1991 seh 311 Breye 1946 seh 245 Norvic 1991 seh 312 Kurkciyan 1964 seh 200 Ostroqorski 1957 seh 284 293 Ostroqorski 1957 seh 293 Norvic 1991 seh 312 313 Encyclopaedia Britannica seh 387 Ostroqorski 1957 seh 294 Norvic 1991 seh 313 Norvic 1991 seh 313 314 Norvic 1991 seh 314 Finli 1906 seh 515 Kurkciyan 1964 seh 207 Norvic 1991 seh 341 Holdon 2001 seh 46 180 Norvic 1991 seh 338 358 Edebiyyat Breye Lui Le monde byzantin Vie et mort de Byzance PDF fransiz Paris Editions Albin Michel 1946 OCLC 490176081 Leo Tornikios Encyclopaedia Britannica ingilis 6 London William Benton 1964 OCLC 14609512 Finli Corc History of the Byzantine Empire from 716 1057 ingilis London William Blackwood amp Sons 1906 1853 OCLC 459585297 Holdon Con The Byzantine Wars Battles and Campaigns of the Byzantine Era ingilis Straud Tempus 2001 ISBN 978 0 7524 1795 0 redaktor Oxford and New York Oxford University Press 1991 ISBN 0 19 504652 8 Kurkciyan Vahan M A History of Armenia ingilis Nyu York Armenian General Benevolent Union of America 1964 1958 OCLC 889896040 Norvic Con Byzantium the Apogee ingilis London Penguin 1991 ISBN 978 0 670 80252 4 Ostroqorski Corc History of The Byzantine State ingilis Nyu Bransuik Rutgers University Press 1957 OCLC 422217218 Xarici kecidler ingilis Prosopography of the Byzantine World March 4 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 iyun 2020