Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kəskin respirator infeksiyalar tənəffüs yollarının selikli qışasının zədələnməsi ilə əmələ gələn yoluxucu xəstəliklərdir. Bu cür infeksiyalar əsasən hava-damcı yolu ilə ötürülür, tənəffüs yollarının müxtəlif hissələrinə təsir edir və insanlar arasında sürətlə yayılır. Kəskin respirator infeksiyalar zökəm, faringit, laringit, traxeit, bronxit, bronxiolit,ağciyər iltihabı və bronxopnevmoniya şəklində özlərini göstərirlər. Bu cür xəstəliklərin davam etmə müddəti 30 gündür. Əksər infeksiyalarda xəstəlik öz-özünə sağalır, lakin bəzi hallarda tibbi yardım da tələb oluna bilər.
| Kəskin respirator infeksiyalar | |
|---|---|
 | |
| MeSH | D012141 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu cür xəstəliklərin törədiciləri viruslar, bakteriyalar və ya göbələklərdir.Viruslar nəticəsində əmələ gələn infeksion xəstəliklərə qripi, paraqripi, rinovirusları, koronavirusları, adenovirusları, respirator sinsitial virusları misal göstərmək olar. Kəskin respirator infeksiyalarının əsas hissəsini virus infeksiyaları tutur. Bakteriyalar nəticəsində yaranan xəstəliklərə isə streptokoku, pnevmokoku, stafilokoku, meningokoku, Haemophilus influenzaenı, mikoplazmanı, xlamidiyanı və legionellanı göstərmək olar. İnfeksiyalar virusların və bakteriyaların birgə fəaliyyəti nəticəsində də əmələ gələ bilər. Bəzi patogenlər xüsusi klinik təzahürlərə də sahib ola bilərlər.
Kəskin respirator infeksiyalar aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları və yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları olmaqla iki yerə ayrılır. İnfeksiyanın bədənin digər hissələrinə yayılması, bədənin iltihablanmaya məruz qalması və ya ağciyər funksiyasının azalması səbəbindən kəskin respirator infeksiyalar tənəffüs sistemindən kənara çıxa və bədənə sitemli şəkildə təsir göstərə bilirlər. Kəskin respirator infeksiyalar difteriya, göyöskürək və qızılca kimi xəstəliklərin göstəricisi olaraq da əmələ gələ bilərlər. Respirator infeksiyalarına qrip, pnevmoniya və daxildir.
Hər il təxminən 3,9 milyon insan kəskin respirator infeksiyalar səbəbindən dünyasını dəyişir. Bu xəstəlikdən dünyasını dəyişən isə əsasən uşaqlardır.
Təsnifatı
Tənəffüs yolu infeksiyaları xəstəliklərini simptomlarına və tənəffüs sisteminin ayrı-ayrı hissələri vasitəsilə yoluxmasına görə qruplaşdırırlar. Kəskin respirator infeksiyaları yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları və aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları olmaqla 2 qrupda təsnif edilir. Yuxarı tənəffüs yolları burundan başlayaraq, paranazal sinuslar və orta qulaqda daxil olmaqla qırtlaqdakı səs tellərinə qədər uzanır. Aşağı tənəffüs yolları nəfəs borusu və bronxlardan başlayır və bronxiollar və alveollarla bitir. İnfeksiyalar yuxarı və ya aşağı tənəffüs yollarının hansının üstünlük təşkil etməsinə görə təsnif edilir.
Yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları əksər hallarda viruslar tərəfindən törədilir və öz-özlüyündə sağalır. Belə infeksiyalar təhlükəli sayılmasa da, orqanizmə fəsadlar verdiyi hallara da rast gəlinir. Kəskin yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyalarına isə soyuqdəyməni, sinüziti, faringiti, tonzilliti, epiqlottiti, laringiti və laringotraxeiti misal göstərmək olar.
Aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları özlərini bronxit, bronxiolit və pnevmoniya şəklində göstərirlər. Belə xəstəliklər çox ağır fəsadlar verərək, ölümlə də nəticələ bilirlər. Aşağı tənəffüs yolları infeksiyaları yuxarı tənəffüs yolları infeksiyalarından daha uzun uzun müddət davam edirlər. Bədən hərarətinin 38 °C-dən yüksək olduğu, öskürək ilə müşayiət olunan və xəstəxana şəraitində müalicəni tələb edən ağır kəskin respirator infeksiyaları xüsusi bir anlayış olaraq Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatında istifadə olunur. Şiddətli kəskin respirator infeksiyanın tərifi qripin səbəb olduğu pnevmoniya hallarının, eləcə də astma və ürək xəstəlikləri daxil olmaqla xroniki xəstəliklərin qriplə əlaqəli kəskinləşməsinin uçotuna yönəldilmişdir.
Epidemiologiyası
Kəskin aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları bütün dünyada uşaqlar və böyüklər arasında tənəffüs xəstəlikləri səbəbiylə olan ölümlərin əsas səbəblərindən biridir. 5 yaşına qədər olan uşaqlar arasında bu xəstəliyə yoluxma və ölüm hallarına daha çox rast gəlinir. Aşağı tənəffüs yollarının kəskin infeksiyaları aşağı və orta gəlirli ölkələrdə daha geniş yayılmışdır. Epidemioloji baxımdan bunlara kəskin bronxit, bronxiolit, qrip və pnevmoniya daxildir. Bununla belə, bronxiolit 1 yaşa qədər olan uşaqlarda əsasən xəstəxana şəraitində müalicəni tələb edir. 2010-cu ilə olan məlumatlara görə bütün dünya üzrə 14,9 milyon insan aşağı tənəffüs yollarının infeksiyaları səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirilmişdir. Kəskin bronxit böyüklər arasında daha geniç yayılmışdır. Belə ki, hər 1000 nəfərdən təxminən 30-50 nəfəri bu xəstəlikdən əziyyət çəkir. Qrip mövsümi və ya pandemiya tipli olmaqla 2 yerə ayrılır. Qrip əsasən uşaqlar arasında geniş yayılmışdır. 65 yaşdan yuxarı insanlarda qripdən ölüm nisbəti daha yüksəkdir. Mövsümi qripin yayılma tezliyi hər il fərqli olur. Ümumilikdə isə əhalinin təxminən 5%-20%-i hər il bu xəstəliyə tutulur. Pnevmoniyaya gənclər və yaşlılar arasında daha çox rast gəlinir. Avropada cəmiyyətdən qaynaqlanan pnevmoniyaya ildə 1000 nəfərdən təxminən 2-12 nəfəri yoluxur. Bu xəstələrin əksəriyyəti evdə müalicə olunur, lakin bu infeksiyadan olan ölümlərin sayı da heç az deyildir. 2016-cı il tarixinə olan etioloji məlumatlara əsasən pnevmokok, Haemophilus influenzae tip B, qrip və respirator sinsitial virusun törətdiyi aşağı tənəffüs yolları infeksiyaları arasında yoluxma nisbətinə və ölüm hallarına görə ən çox rast gəlinən xəstəlik pnevmokok pnevmoniyadır. Respirator sinsitial infeksiya xəstəliyi isə ölüm sayına görə ikinci yeri tutur. Ölümlərinin təxminən yarısı 5 yaşdan kiçik uşaqlar arasında baş verir.
Risk faktorları
Xəstəliyin əmələ gəlməsinə səbəb olan xarici amillərə aktiv və passiv siqaret çəkmə, selikli qişaları qıcıqlandıran maddələrin inhalyasiyası, tez-tez iqlim dəyişikliklərinə məruz qalma kimi hallar daxildir.
Digər xəstəliklərin və bədəndə müəyyən pozğunluqların olması da risk faktorlarını artırır. Burun septumunun sapması, diş müdaxilələri kimi burun boşluğunun və ya paranazal sinusların anatomik quruluşunun pozulması zamanı da risk artır. Bu xəstəliklə əlaqədar risk faktorlarına yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları, mukosiliar klirensin pozulması, immunçatışmazlıqlar, sistik fibroz, atopiya, allergik rinit, bronxial astma və ondogen infeksiyalar daxildir. Bəzi psixi pozğunluqlar, narahatlıq və depressiya kimi hallar da risk faktorlarına daxildirlər.
Müalicəsi
Respirator infeksiyaların qarşısının alınması və müalicəsi əsasən səhiyyə sisteminin keyfiyyətindən asılıdır. Respirator infeksiyalar əsasən öz-özlərinə sağalırlar və əksər bakterial infeksiyalar antibiotik müalicəsinə müsbət cavab verirlər. Praktikada bu tip xəstəliklərin müalicəsi üçün müxtəlif dərmanlardann istifadə olunur. Bu dərmanların əksəriyyəti demək olar ki, müsbət təsir göstərmirlər. Onların yan təsirlərinə də rast gəlinir. Alternativ təbabətin homeopatiya adlı növü ən çox istifadə olunan növlərindən biridir. Homeopatiyanın prinsipləri qeyri-elmidir və hər hansı müsbət nəticələr plasebo effekti ilə izah olunur. Uşaqlarda kəskin respirator infeksiyaların müalicəsi üçün istifadə edilən Coçrane meta-analizi onun istifadəsindən sonra heç bir müsbət təsirin olmadığını göstərdi.
Pnevmoniya antibiotiklər vasitəsilə müalicə olunur. Lakin, bəzən antibiotikorezistentlik kimi halların olması antibiotiklərin fəaliyyətini azaldır. Böyük bir ictimai sağlamlıq problemi olan müqavimət antibiotiklərin sui-istifadəsi nəticəsində yarana bilər ki, bu da istifadə edilən antibiotikə davamlı bakteriyaların seçilməsi ilə nəticələnir.Antibiotiklərdən daha düzgün istifadə bu problemi azalda bilər. Müalicədən sonra yaxşı nəticə almaq üçün vacib amillərdən biri testlər və təkminləşmiş üsullar vasitəsilə yoluxucu xəstəliklərin tez bir zamanda müəyyən etməkdir. Coçrane tərəfindən 12 ölkədən alınan məlumatların meta-analizi müəyyən edib ki, antibiotik müalicəsinin başlanmasına qərar verərkən və müalicənin müddətini təyin edərkən prokalsitoninin bakterial infeksiyanın göstəricisi kimi nəzərə alınması ölüm, antibiotik tullantıları və mənfi nəticələr riskinin azalması ilə nəticələnir. Aşağı tənəffüs yollarının ağır infeksiyalarını effektiv müalicə etmək üçün oksigen aparatları ilə yanaşı pulsoksimetrlərdən də istifadə olunmalıdır.
Profilaktikası
Qızılca, difteriya, göyöskürək, Haemophilus influenzae tip B, pnevmokok və qripə qarşı peyvəndlərin geniş tətbiqi uşaqlar arasında kəskin respirator infeksiyaların yayılmasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Bu peyvəndin milli peyvənd proqramlarında olduğu ölkələrdə Haemophilus influenzae tip B-yə qarşı peyvəndlərin istifadəsi sayəsində bu patogenin törətdiyi invaziv xəstəliklər, o cümlədən meningit və ağciyər iltihabı praktiki olaraq yoxa çıxmışdır.
Körpələr arasında ana südü ilə qidalanma kəskin aşağı tənəffüs yollarının infeksiyalarının sayını azaltmağa kömək edir. Sink çatışmazlığından əziyyət çəkən ölkələrdə qida vasitəsilə əlavə sink qəbulunun olunması bu xəstəliyi dörd dəfə azaldır.
Fiziki aktivlik insan sağlamlığına müsbət təsir göstərsə də, Cochrane araşdırmasına görə kəsbu faktor kəskin respirator infeksiyaların tezliyinə təsir göstərmir.Bununla belə, bəzi tədqiqatlar idmanın bu xəstəliklərin şiddətini azalda biləcəyini göstərmişdir.
İstinadlar
- Centre for Clinical Practice at NICE (UK). Respiratory Tract Infections - Antibiotic Prescribing: Prescribing of Antibiotics for Self-Limiting Respiratory Tract Infections in Adults and Children in Primary Care. National Institute for Health and Clinical Excellence: Guidance. London: National Institute for Health and Clinical Excellence (UK). 2008.
- Sangita Thapa, Shishir Gokhale, Annavarapu Laxminarasimha Sharma, Lokendra Bahadur Sapkota, Shamshul Ansari. Burden of bacterial upper respiratory tract pathogens in school children of Nepal // BMJ Open Respiratory Research . 4(ingilis) (1). — 2017-10-01. — 01 oktyabr. — e000203. doi:10.1136/bmjresp-2017-000203. ISSN 2052-4439. PMID 29071076. 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- Аликеева, Венгеров, Ющук, 2016, 2.3. Острые респираторные инфекции
- Bulla, Hitze, 1978. səh. 481
- "Respiratory tract infections (RTIs)". Health A to Z (ingilis). U. S. National Health Service. 2017-10-19. 2020-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-03.
- Bulla, Hitze, 1978. səh. 493
- Simoes et al., 2006
- Васкес Абанто, Васкес Абанто, 2017, Введение
- Therese Umuhoza, Wallace D. Bulimo, Julius Oyugi, Jean Pierre Musabyimana, Alison A. Kinengyere. Prevalence of human respiratory syncytial virus, parainfluenza and adenoviruses in East Africa Community partner states of Kenya, Tanzania, and Uganda: A systematic review and meta-analysis (2007–2020) // PLOS ONE . 16(ingilis) (4). — 2021. — 27 aprel. — e0249992. doi:10.1371/journal.pone.0249992. ISSN 1932-6203. PMID 33905425 (#bad_pmid). 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-05-25.
- Dasaraju, Liu, 1996, Upper Respiratory Infections
- Mark Rogan. Respiratory Infections, Acute // International Encyclopedia of Public Health (Second Edition). Stella R. Quah (ingilis). Oxford: Academic Press. 2017-01-01. 332–336. ISBN . 2020-10-10 tarixində arxivləşdirilib.
- Simoes et al., 2006. səh. 483
- Dasaraju, Liu, 1996, 1. Upper Respiratory Infections: Common Cold, Sinusitis, Pharyngitis, Epiglottitis and Laryngotracheitis
- Dasaraju, Liu, 1996, General Concepts : 2. Lower Respiratory Infections: Bronchitis, Bronchiolitis and Pneumonia
- Dasaraju, Liu, 1996, Lower Respiratory Infections
- WHO, 2013. səh. 15, 4.1 Surveillance case definitions for ILI and SARI
- WHO, 2013. səh. 15, 4.2 Surveillance of ILI and SARI using automated electronic data collection
- "WHO | WHO surveillance case definitions for ILI and SARI" (ingilis). World Health Organization. 2014-01. 2020-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-05.
- European Respiratory Society, 2020. səh. 210, Introduction
- European Respiratory Society. The Global Impact of Respiratory Disease (Second Edition). Sheffield: Forum of International Respiratory Societies (FIRS). 2017. ISBN .
- "10 ведущих причин смерти в мире". Бюллетени ВОЗ (rus). Всемирная организация здравоохранения. 2018-05-24. 2020-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-08.
- А. В. Богданова, О. В. Самодова, Н. Л. Рогушина, И. В. Щепина. Этиология респираторных вирусных инфекций нижних дыхательных путей у детей: современное состояние проблемы (литературный обзор) // Журнал инфектологии . 8 (журн.) (rus). № 2. 2016. 5–9. ISSN 2072-6732. 2020-07-05 tarixində arxivləşdirilib.
- Forum of International Respiratory Societies. The Global Impact of Respiratory Disease (PDF) (Second Edition). Sheffield: European Respiratory Society. 2017. 16–19. ISBN .
- European Respiratory Society, 2020. səh. 210, Introduction : Incidence
- European Respiratory Society, 2020. səh. 212, Influenza
- European Respiratory Society, 2020. səh. 212—213, Influenza : Incidence
- European Respiratory Society, 2020. səh. 215, Pneumonia
- European Respiratory Society, 2020. səh. 215, Pneumonia : Incidence
- European Respiratory Society, 2020. səh. 210, Pneumonia : Key points
- Васкес Абанто, Васкес Абанто, 2017, Факторы риска
- Hawke et al., 2018. səh. 2, Plain Language Summary : Background
- Hawke et al., 2018. səh. 1, Abstract : Background
- Hawke et al., 2018. səh. 10, Background : Description of the intervention
- Hawke et al., 2018. səh. 2, Abstract : Authors' conclusions
- Philipp Schuetz, Yannick Wirz, Ramon Sager, Mirjam Christ-Crain, Daiana Stolz. Procalcitonin to initiate or discontinue antibiotics in acute respiratory tract infections // The Cochrane Database of Systematic Reviews . 10(ingilis). — 2017. — 12 oktyabr. — CD007498. doi:10.1002/14651858.CD007498.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 29025194. 2020-07-03 tarixində arxivləşdirilib.
- Simoes et al., 2006. səh. 485, Interventions : Vaccinations
- Simoes et al., 2006. səh. 485, Hib Vaccine : Vaccinations
- Daniel E Roth, Laura E Caulfield, Majid Ezzati, Robert E Black. Acute lower respiratory infections in childhood: opportunities for reducing the global burden through nutritional interventions // Bulletin of the World Health Organization . 86(ingilis) (5). — 2008. may. — 356–364. doi:10.2471/BLT.07.049114. ISSN 0042-9686. PMID 18545738. 2022-05-23 tarixində arxivləşdirilib.
- "Common cold — Symptoms and causes" (ingilis). Mayo Clinic. 2010-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-03.
- "Definition of Cold by Lexico" (ingilis). Lexico Dictionaries. 2019-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Keskin respirator infeksiyalar teneffus yollarinin selikli qisasinin zedelenmesi ile emele gelen yoluxucu xesteliklerdir Bu cur infeksiyalar esasen hava damci yolu ile oturulur teneffus yollarinin muxtelif hisselerine tesir edir ve insanlar arasinda suretle yayilir Keskin respirator infeksiyalar zokem faringit laringit traxeit bronxit bronxiolit agciyer iltihabi ve bronxopnevmoniya seklinde ozlerini gosterirler Bu cur xesteliklerin davam etme muddeti 30 gundur Ekser infeksiyalarda xestelik oz ozune sagalir lakin bezi hallarda tibbi yardim da teleb oluna biler Keskin respirator infeksiyalarMeSH D012141 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bu cur xesteliklerin toredicileri viruslar bakteriyalar ve ya gobeleklerdir Viruslar neticesinde emele gelen infeksion xesteliklere qripi paraqripi rinoviruslari koronaviruslari adenoviruslari respirator sinsitial viruslari misal gostermek olar Keskin respirator infeksiyalarinin esas hissesini virus infeksiyalari tutur Bakteriyalar neticesinde yaranan xesteliklere ise streptokoku pnevmokoku stafilokoku meningokoku Haemophilus influenzaeni mikoplazmani xlamidiyani ve legionellani gostermek olar Infeksiyalar viruslarin ve bakteriyalarin birge fealiyyeti neticesinde de emele gele biler Bezi patogenler xususi klinik tezahurlere de sahib ola bilerler Keskin respirator infeksiyalar asagi teneffus yollarinin infeksiyalari ve yuxari teneffus yollarinin infeksiyalari olmaqla iki yere ayrilir Infeksiyanin bedenin diger hisselerine yayilmasi bedenin iltihablanmaya meruz qalmasi ve ya agciyer funksiyasinin azalmasi sebebinden keskin respirator infeksiyalar teneffus sisteminden kenara cixa ve bedene sitemli sekilde tesir gostere bilirler Keskin respirator infeksiyalar difteriya goyoskurek ve qizilca kimi xesteliklerin gostericisi olaraq da emele gele bilerler Respirator infeksiyalarina qrip pnevmoniya ve daxildir Her il texminen 3 9 milyon insan keskin respirator infeksiyalar sebebinden dunyasini deyisir Bu xestelikden dunyasini deyisen ise esasen usaqlardir TesnifatiTeneffus yolu infeksiyalari xesteliklerini simptomlarina ve teneffus sisteminin ayri ayri hisseleri vasitesile yoluxmasina gore qruplasdirirlar Keskin respirator infeksiyalari yuxari teneffus yollarinin infeksiyalari ve asagi teneffus yollarinin infeksiyalari olmaqla 2 qrupda tesnif edilir Yuxari teneffus yollari burundan baslayaraq paranazal sinuslar ve orta qulaqda daxil olmaqla qirtlaqdaki ses tellerine qeder uzanir Asagi teneffus yollari nefes borusu ve bronxlardan baslayir ve bronxiollar ve alveollarla bitir Infeksiyalar yuxari ve ya asagi teneffus yollarinin hansinin ustunluk teskil etmesine gore tesnif edilir Yuxari teneffus yollarinin infeksiyalari ekser hallarda viruslar terefinden toredilir ve oz ozluyunde sagalir Bele infeksiyalar tehlukeli sayilmasa da orqanizme fesadlar verdiyi hallara da rast gelinir Keskin yuxari teneffus yollarinin infeksiyalarina ise soyuqdeymeni sinuziti faringiti tonzilliti epiqlottiti laringiti ve laringotraxeiti misal gostermek olar Asagi teneffus yollarinin infeksiyalari ozlerini bronxit bronxiolit ve pnevmoniya seklinde gosterirler Bele xestelikler cox agir fesadlar vererek olumle de neticele bilirler Asagi teneffus yollari infeksiyalari yuxari teneffus yollari infeksiyalarindan daha uzun uzun muddet davam edirler Beden heraretinin 38 C den yuksek oldugu oskurek ile musayiet olunan ve xestexana seraitinde mualiceni teleb eden agir keskin respirator infeksiyalari xususi bir anlayis olaraq Umumdunya Sehiyye Teskilatinda istifade olunur Siddetli keskin respirator infeksiyanin terifi qripin sebeb oldugu pnevmoniya hallarinin elece de astma ve urek xestelikleri daxil olmaqla xroniki xesteliklerin qriple elaqeli keskinlesmesinin ucotuna yoneldilmisdir EpidemiologiyasiKeskin asagi teneffus yollarinin infeksiyalari butun dunyada usaqlar ve boyukler arasinda teneffus xestelikleri sebebiyle olan olumlerin esas sebeblerinden biridir 5 yasina qeder olan usaqlar arasinda bu xesteliye yoluxma ve olum hallarina daha cox rast gelinir Asagi teneffus yollarinin keskin infeksiyalari asagi ve orta gelirli olkelerde daha genis yayilmisdir Epidemioloji baximdan bunlara keskin bronxit bronxiolit qrip ve pnevmoniya daxildir Bununla bele bronxiolit 1 yasa qeder olan usaqlarda esasen xestexana seraitinde mualiceni teleb edir 2010 cu ile olan melumatlara gore butun dunya uzre 14 9 milyon insan asagi teneffus yollarinin infeksiyalari sebebinden xestexanaya yerlesdirilmisdir Keskin bronxit boyukler arasinda daha genic yayilmisdir Bele ki her 1000 neferden texminen 30 50 neferi bu xestelikden eziyyet cekir Qrip movsumi ve ya pandemiya tipli olmaqla 2 yere ayrilir Qrip esasen usaqlar arasinda genis yayilmisdir 65 yasdan yuxari insanlarda qripden olum nisbeti daha yuksekdir Movsumi qripin yayilma tezliyi her il ferqli olur Umumilikde ise ehalinin texminen 5 20 i her il bu xesteliye tutulur Pnevmoniyaya gencler ve yaslilar arasinda daha cox rast gelinir Avropada cemiyyetden qaynaqlanan pnevmoniyaya ilde 1000 neferden texminen 2 12 neferi yoluxur Bu xestelerin ekseriyyeti evde mualice olunur lakin bu infeksiyadan olan olumlerin sayi da hec az deyildir 2016 ci il tarixine olan etioloji melumatlara esasen pnevmokok Haemophilus influenzae tip B qrip ve respirator sinsitial virusun toretdiyi asagi teneffus yollari infeksiyalari arasinda yoluxma nisbetine ve olum hallarina gore en cox rast gelinen xestelik pnevmokok pnevmoniyadir Respirator sinsitial infeksiya xesteliyi ise olum sayina gore ikinci yeri tutur Olumlerinin texminen yarisi 5 yasdan kicik usaqlar arasinda bas verir Risk faktorlariXesteliyin emele gelmesine sebeb olan xarici amillere aktiv ve passiv siqaret cekme selikli qisalari qiciqlandiran maddelerin inhalyasiyasi tez tez iqlim deyisikliklerine meruz qalma kimi hallar daxildir Diger xesteliklerin ve bedende mueyyen pozgunluqlarin olmasi da risk faktorlarini artirir Burun septumunun sapmasi dis mudaxileleri kimi burun boslugunun ve ya paranazal sinuslarin anatomik qurulusunun pozulmasi zamani da risk artir Bu xestelikle elaqedar risk faktorlarina yuxari teneffus yollarinin infeksiyalari mukosiliar klirensin pozulmasi immuncatismazliqlar sistik fibroz atopiya allergik rinit bronxial astma ve ondogen infeksiyalar daxildir Bezi psixi pozgunluqlar narahatliq ve depressiya kimi hallar da risk faktorlarina daxildirler MualicesiRespirator infeksiyalarin qarsisinin alinmasi ve mualicesi esasen sehiyye sisteminin keyfiyyetinden asilidir Respirator infeksiyalar esasen oz ozlerine sagalirlar ve ekser bakterial infeksiyalar antibiotik mualicesine musbet cavab verirler Praktikada bu tip xesteliklerin mualicesi ucun muxtelif dermanlardann istifade olunur Bu dermanlarin ekseriyyeti demek olar ki musbet tesir gostermirler Onlarin yan tesirlerine de rast gelinir Alternativ tebabetin homeopatiya adli novu en cox istifade olunan novlerinden biridir Homeopatiyanin prinsipleri qeyri elmidir ve her hansi musbet neticeler plasebo effekti ile izah olunur Usaqlarda keskin respirator infeksiyalarin mualicesi ucun istifade edilen Cocrane meta analizi onun istifadesinden sonra hec bir musbet tesirin olmadigini gosterdi Pnevmoniya antibiotikler vasitesile mualice olunur Lakin bezen antibiotikorezistentlik kimi hallarin olmasi antibiotiklerin fealiyyetini azaldir Boyuk bir ictimai saglamliq problemi olan muqavimet antibiotiklerin sui istifadesi neticesinde yarana biler ki bu da istifade edilen antibiotike davamli bakteriyalarin secilmesi ile neticelenir Antibiotiklerden daha duzgun istifade bu problemi azalda biler Mualiceden sonra yaxsi netice almaq ucun vacib amillerden biri testler ve tekminlesmis usullar vasitesile yoluxucu xesteliklerin tez bir zamanda mueyyen etmekdir Cocrane terefinden 12 olkeden alinan melumatlarin meta analizi mueyyen edib ki antibiotik mualicesinin baslanmasina qerar vererken ve mualicenin muddetini teyin ederken prokalsitoninin bakterial infeksiyanin gostericisi kimi nezere alinmasi olum antibiotik tullantilari ve menfi neticeler riskinin azalmasi ile neticelenir Asagi teneffus yollarinin agir infeksiyalarini effektiv mualice etmek ucun oksigen aparatlari ile yanasi pulsoksimetrlerden de istifade olunmalidir ProfilaktikasiQizilca difteriya goyoskurek Haemophilus influenzae tip B pnevmokok ve qripe qarsi peyvendlerin genis tetbiqi usaqlar arasinda keskin respirator infeksiyalarin yayilmasini ehemiyyetli derecede azaldir Bu peyvendin milli peyvend proqramlarinda oldugu olkelerde Haemophilus influenzae tip B ye qarsi peyvendlerin istifadesi sayesinde bu patogenin toretdiyi invaziv xestelikler o cumleden meningit ve agciyer iltihabi praktiki olaraq yoxa cixmisdir Korpeler arasinda ana sudu ile qidalanma keskin asagi teneffus yollarinin infeksiyalarinin sayini azaltmaga komek edir Sink catismazligindan eziyyet ceken olkelerde qida vasitesile elave sink qebulunun olunmasi bu xesteliyi dord defe azaldir Fiziki aktivlik insan saglamligina musbet tesir gosterse de Cochrane arasdirmasina gore kesbu faktor keskin respirator infeksiyalarin tezliyine tesir gostermir Bununla bele bezi tedqiqatlar idmanin bu xesteliklerin siddetini azalda bileceyini gostermisdir IstinadlarCentre for Clinical Practice at NICE UK Respiratory Tract Infections Antibiotic Prescribing Prescribing of Antibiotics for Self Limiting Respiratory Tract Infections in Adults and Children in Primary Care National Institute for Health and Clinical Excellence Guidance London National Institute for Health and Clinical Excellence UK 2008 Sangita Thapa Shishir Gokhale Annavarapu Laxminarasimha Sharma Lokendra Bahadur Sapkota Shamshul Ansari Burden of bacterial upper respiratory tract pathogens in school children of Nepal BMJ Open Respiratory Research 4 ingilis 1 2017 10 01 01 oktyabr e000203 doi 10 1136 bmjresp 2017 000203 ISSN 2052 4439 PMID 29071076 2021 05 09 tarixinde arxivlesdirilib PDF Alikeeva Vengerov Yushuk 2016 2 3 Ostrye respiratornye infekcii Bulla Hitze 1978 seh 481 Respiratory tract infections RTIs Health A to Z ingilis U S National Health Service 2017 10 19 2020 06 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 07 03 Bulla Hitze 1978 seh 493 Simoes et al 2006 Vaskes Abanto Vaskes Abanto 2017 Vvedenie Therese Umuhoza Wallace D Bulimo Julius Oyugi Jean Pierre Musabyimana Alison A Kinengyere Prevalence of human respiratory syncytial virus parainfluenza and adenoviruses in East Africa Community partner states of Kenya Tanzania and Uganda A systematic review and meta analysis 2007 2020 PLOS ONE 16 ingilis 4 2021 27 aprel e0249992 doi 10 1371 journal pone 0249992 ISSN 1932 6203 PMID 33905425 bad pmid 2021 05 09 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2021 05 25 Dasaraju Liu 1996 Upper Respiratory Infections Mark Rogan Respiratory Infections Acute International Encyclopedia of Public Health Second Edition Stella R Quah ingilis Oxford Academic Press 2017 01 01 332 336 ISBN 978 0 12 803708 9 2020 10 10 tarixinde arxivlesdirilib Simoes et al 2006 seh 483 Dasaraju Liu 1996 1 Upper Respiratory Infections Common Cold Sinusitis Pharyngitis Epiglottitis and Laryngotracheitis Dasaraju Liu 1996 General Concepts 2 Lower Respiratory Infections Bronchitis Bronchiolitis and Pneumonia Dasaraju Liu 1996 Lower Respiratory Infections WHO 2013 seh 15 4 1 Surveillance case definitions for ILI and SARI WHO 2013 seh 15 4 2 Surveillance of ILI and SARI using automated electronic data collection WHO WHO surveillance case definitions for ILI and SARI ingilis World Health Organization 2014 01 2020 06 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 07 05 European Respiratory Society 2020 seh 210 Introduction European Respiratory Society The Global Impact of Respiratory Disease Second Edition Sheffield Forum of International Respiratory Societies FIRS 2017 ISBN 9781849840873 10 vedushih prichin smerti v mire Byulleteni VOZ rus Vsemirnaya organizaciya zdravoohraneniya 2018 05 24 2020 12 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 12 08 A V Bogdanova O V Samodova N L Rogushina I V Shepina Etiologiya respiratornyh virusnyh infekcij nizhnih dyhatelnyh putej u detej sovremennoe sostoyanie problemy literaturnyj obzor Zhurnal infektologii 8 zhurn rus 2 2016 5 9 ISSN 2072 6732 2020 07 05 tarixinde arxivlesdirilib Forum of International Respiratory Societies The Global Impact of Respiratory Disease PDF Second Edition Sheffield European Respiratory Society 2017 16 19 ISBN 9781849840873 European Respiratory Society 2020 seh 210 Introduction Incidence European Respiratory Society 2020 seh 212 Influenza European Respiratory Society 2020 seh 212 213 Influenza Incidence European Respiratory Society 2020 seh 215 Pneumonia European Respiratory Society 2020 seh 215 Pneumonia Incidence European Respiratory Society 2020 seh 210 Pneumonia Key points Vaskes Abanto Vaskes Abanto 2017 Faktory riska Hawke et al 2018 seh 2 Plain Language Summary Background Hawke et al 2018 seh 1 Abstract Background Hawke et al 2018 seh 10 Background Description of the intervention Hawke et al 2018 seh 2 Abstract Authors conclusions Philipp Schuetz Yannick Wirz Ramon Sager Mirjam Christ Crain Daiana Stolz Procalcitonin to initiate or discontinue antibiotics in acute respiratory tract infections The Cochrane Database of Systematic Reviews 10 ingilis 2017 12 oktyabr CD007498 doi 10 1002 14651858 CD007498 pub3 ISSN 1469 493X PMID 29025194 2020 07 03 tarixinde arxivlesdirilib Simoes et al 2006 seh 485 Interventions Vaccinations Simoes et al 2006 seh 485 Hib Vaccine Vaccinations Daniel E Roth Laura E Caulfield Majid Ezzati Robert E Black Acute lower respiratory infections in childhood opportunities for reducing the global burden through nutritional interventions Bulletin of the World Health Organization 86 ingilis 5 2008 may 356 364 doi 10 2471 BLT 07 049114 ISSN 0042 9686 PMID 18545738 2022 05 23 tarixinde arxivlesdirilib Common cold Symptoms and causes ingilis Mayo Clinic 2010 02 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 03 03 Definition of Cold by Lexico ingilis Lexico Dictionaries 2019 06 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 03 03