Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kəskin qarın termini altında səbəbi bəlli olmayan kəskin şiddətli və ya kəskin təkrarlanan, qayıdan qarın ağrıları nəzərdə tutulur. Kəskin qarın zamanı təcili diaqnostikaya və çox vaxt cərrahi əməliyyata ehtiyac duyulur .
| Kəskin qarın | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | R10.0 |
| XBT-9 | 789.0 |
| MeSH | D000006 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Səbəblər
Kəskin qarına aşağıdakılar səbəb ola bilər:
- Kəskin xolesistit
- Kəskin pankreatit
- Kəskin appendisit
- Bağırsaq keçməməzliyi - (lat. ileus)
- Kəskin peritonit
- Mədə və onikibarmaq bağırsaq xoralarının perforasiyaları (deşilməsi)
- Bağırsaq divertikulitlərinin perforasiyaları
- Öd kisəsi divarının perforasiyası
- (müsariqə arteriyalarının trombozları nəticəsində meydana çıxan bağırsaq nekrozu).
- Böyrək sancıları
- Qarın aortası anevrizması
- Partlamış ektopik hamiləlik
- metabolik xəstəlik (şəkərli diabet sonucunda laktasidoz)
Simptomlar
Kəskin qarının əsas kliniki bəlirtiləri aşağıdakılardır:
- şiddətli qəfləti və ya daimi yerli yaxud yayılan qarın ağrıları
- peritoneal əlamətlər ( - qarın divarının hissəvi və ya tam gərginliyi taxta qarın — Şotkin-Blyumberq simptomu)
- bağırsaq peristaltikasının pozulması (köpmə, ürək bulanması, qusma)
- qan dövranının pozulması, şok (dəri örtüklərinin avazıması,rəngin solğunlaşması, yapışqan tər, gözlərin çuxura düşməsi,tezləşmiş zəif nəbz, arterial təzyiqin düşməsi)
- defekasiya(nəcisin ifrazı) aktının olmaması
- ümumi vəziyyətin pozulması.
Ağrılar və anatomik bağlılığı
| Ağrıların yeri | Anatomik bağlılıq |
|---|---|
| Yuxarı orta qarın nahiyəsi | Mədə, köndələn çənbər bağırsaq |
| Sağ yuxarı qarın kvadrantı | Qaraciyər, öd kisəsi, mədə çıxacağı, onikibarmaq bağırsaq |
| Böyür | Böyrək, mədəaltı vəzi |
| Göbək ətrafı | Bağırsaq, göbək yırtığı, bağırsaq yapışmaları |
| Sol aşağı qarın | , |
| Sağ aşağı qarın | Appendisit, |
| Büzdüm | düz bağırsaq, uşaqlıq |
Ağrılar xasiyyətcə 3 cür olur:
- Tutmaşəkilli visseral ağrılar küt, dərin, diffuz (yayqın), çox vaxt tutmaşəkilli (intensivliyinə görə artan-azalan) olur, xəstə dəqiq yerini söyləyə bilmir. Visseral ağrılar boşluqlu orqanın şişib gərilməsi, əzələ yığılmaları (spazmaları), bağırsağın ağrıverici hiper və yaxud orqan kapsulunun qəfləti gərilməsi sonucunda meydana gəlir, məsələn: sidik axarı sancısı, öd kisəsi sancısı, qara ciyər kapsulunun gərilməsi.
- qəfləti güclü ağrılar hansısa boşluq orqanının dəlinməsi və ya qarın aortası anevrizmasının əlaməti ola bilər.
- Sürəkli somatik ağrılar kəskin, yandırıcı olur, xəstə dəqiq yerini deyə bilir. İltihab (örnəyin appendisit), zədə və ya orqanın emboliyası (damar tıxanması) nəticəsində əmələ gəlir və peritondan, mezenterdən mezokolondan yaxud qaynaqlanır.
Əzələ defansı (taxta qarın)
Əzələ defansı (əzələ müdafiəsi) yerli başlayıb bütün qarına yayıla (taxta qarın, peritonizm) bilər. Əgər peritonizm qızdırma və iltihab göstəricilərinin (C-reaktiv zülal, leykositoz) qalxmasıyla müşahidə olunursa, bu, artıq kəskin qarının peritonitlə müşayiət olunması haqqda xəbər verir.
Diaqnostika
Kəskin qarınlı xəstədə xəstəxananın qəbul şöbəsində anamnezi toplanmalı, fizikal (bədən) , ultrasəs, qarın rentgeni müayinələrindən və gərəkirsə hətta qarın kompüter tomoqrafiyasından keçməlidir.
Anamnez (xəstəlik hekayəsi)
Sorqulama zamanı aşağıdakı sualların cavabını bilmək məqsədəuyğundur:
- Ağrılar nə zaman başladı? - Böyrək sancıları olan xəstə suala dəqiq cavab verir (məs. qəflətən qapını açarkən). Appendisiti olan xəstə isə çox vaxt dəqiq cavab verə bilmir (örnəyin, "günorta yeməyindən sonra).
- Şikayətlərdən öncə nə baş verib? Şikayətlərdən öncə baş verən üst qarın travması qaraciyər, dalaq və ya bağırsaq yırtılmasından xəbər verə bilər.
- Ağrıların xarakteri. Tutmaşəkilli ağrılar böyrək və ya öd kisəsi daşları yaxud mexaniki zamanı ola bilər. Doğmuş qadınlar belə ağrıları doğum sancılarına bənzədir. Davamlı və artan ağrılan iltihabi prosesdən xəbər verir (appendisit, xolesistit, pankreatit). Əgər başlanğıcda güclü ağrılar səngiyib yenidən başlayırsa bu həm də boşluqlu orqanın (mədə xorası, öd kisəsi) dəlinməsi ya da damar tıxanmasının (mezenterial infarkt) əlaməti ola bilər.
Bədən müayinəsi
Auskultasiya (qulaq asma) mütləq perkussiya (tıqqıldatma) və palpasiyadan (əlləmə) öncə aparılmalıdır, çünki sonuncular nəticəsində bağırsaq peristaltikası qıcıqlana və subileusun (yarım-ileus) bəlirtilərini pərdələyə bilər.
- Normal bağırsaq səsləri - normal peristaltika
- Güclənmiş bağırsaq səsləri - enterokolit? mexaniki və ya yapışıq bağırsaq keçməməzliyi?
- Zəifləmiş ya da yox olmuş bağırsaq səsləri - paralitik bağırsaq keçməməzliyi? ishemiya? peritonit? Reflektor olaraq sidik axarlarının sancılarında, pankreatitdə, maddələr mübadiləsinin pozulmasında müşahidə oluna bilər.
Palpasiya (əlləmə) zamanı əzələ defansının (yerli, diffuz) və yırtıqların tipik nahiyələrdə olub-olmadığını yoxlamaq olar.
- Əgər xəstə nöqtəvari ağrısı olduğunu deyirsə və ağrıyan nahiyəyə göstərirsə, o zaman ağrıların haradan qaynaqlandığını aşkarlamaq üçün Karnett-testi keçirilməlidir: həmin yerdə dərin palpasiya aparılır. Ağrılar dəyişməz olaraq qalırsa və ya güclənirsə (test müsbətdir), ağrılar qarın divarından qaynaqlanır (sinir, əzələ, sümük). Əgər ağrılar azalır və ya yox olursa (test mənfidir), onda ağrılar qarın boşluğundan gəlir.
Alqoritm
Laborator diaqnostika
Minimal diaqnostika proqramına aşağıdakılar daxildir:
- C-reaktiv zülal
- hemoqram (hemoqlobin, hematokrit, leykositlər)
- qaraciyər göstəriciləri: bilirubin, GOT, GPT, GGT, alkal fosfataza
- Lipaza, Amilaza
- Elektrolitlər (Na+, K+, Ca+)
- Kreatin kinaza
- Kreatinin
- Qanda şəkər
- Laktat
- Sidik analizi.
İlk tibbi yardım
Təcili cərrahi klinikaya xərəkdə aparılmalıdır. Heç bir narkotik analgetik istifadə etmək olmaz, çünki xəstəliyin klinik şəkli dəyişib, daha da ağırlaşa bilər. İşlədicilər və antibiotikiklərdən istifadə qəti qadağandır.
Ayrıca bax
İstinadlar
- Walter Siegenthaler. Differential diagnosis in internal medicine: from symptom to diagnosis 2023-07-26 at the Wayback Machine
- "UpToDateAz - Qarın boşluğunun bəzi kəskin və təxirəsalınmaz müdaxilə tələb edən patologiyaları". 2015-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-20.
- Lankisch P. G., Mahlke R., Lübbers H. Das akute Abdomen aus internistischem Sicht 2016-03-28 at the Wayback Machine. Deutsches Ärzteblatt, Jg. 103, Heft 33, 18. August 2006.
- Trentzsch H., Werner J., Jauch K.-W. Der akute Abdominalschmerz in der Notfallambulanz – ein klinischer Algorithmus für den erwachsenen Patienten.[ölü keçid]
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Keskin qarin termini altinda sebebi belli olmayan keskin siddetli ve ya keskin tekrarlanan qayidan qarin agrilari nezerde tutulur Keskin qarin zamani tecili diaqnostikaya ve cox vaxt cerrahi emeliyyata ehtiyac duyulur Keskin qarinXBT 10 R10 0XBT 9 789 0MeSH D000006 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSebeblerKeskin qarina asagidakilar sebeb ola biler Keskin xolesistit Keskin pankreatit Keskin appendisit Bagirsaq kecmemezliyi lat ileus Keskin peritonit Mede ve onikibarmaq bagirsaq xoralarinin perforasiyalari desilmesi Bagirsaq divertikulitlerinin perforasiyalari Od kisesi divarinin perforasiyasi musariqe arteriyalarinin trombozlari neticesinde meydana cixan bagirsaq nekrozu Boyrek sancilari Qarin aortasi anevrizmasi Partlamis ektopik hamilelik metabolik xestelik sekerli diabet sonucunda laktasidoz SimptomlarKeskin qarinin esas kliniki belirtileri asagidakilardir siddetli qefleti ve ya daimi yerli yaxud yayilan qarin agrilari peritoneal elametler qarin divarinin hissevi ve ya tam gerginliyi taxta qarin Sotkin Blyumberq simptomu bagirsaq peristaltikasinin pozulmasi kopme urek bulanmasi qusma qan dovraninin pozulmasi sok deri ortuklerinin avazimasi rengin solgunlasmasi yapisqan ter gozlerin cuxura dusmesi tezlesmis zeif nebz arterial tezyiqin dusmesi defekasiya necisin ifrazi aktinin olmamasi umumi veziyyetin pozulmasi Agrilar ve anatomik bagliligi Agrilarin yeri Anatomik bagliliqYuxari orta qarin nahiyesi Mede kondelen cenber bagirsaqSag yuxari qarin kvadranti Qaraciyer od kisesi mede cixacagi onikibarmaq bagirsaqBoyur Boyrek medealti veziGobek etrafi Bagirsaq gobek yirtigi bagirsaq yapismalariSol asagi qarin Sag asagi qarin Appendisit Buzdum duz bagirsaq usaqliq Agrilar xasiyyetce 3 cur olur Tutmasekilli visseral agrilar kut derin diffuz yayqin cox vaxt tutmasekilli intensivliyine gore artan azalan olur xeste deqiq yerini soyleye bilmir Visseral agrilar bosluqlu orqanin sisib gerilmesi ezele yigilmalari spazmalari bagirsagin agriverici hiper ve yaxud orqan kapsulunun qefleti gerilmesi sonucunda meydana gelir meselen sidik axari sancisi od kisesi sancisi qara ciyer kapsulunun gerilmesi qefleti guclu agrilar hansisa bosluq orqaninin delinmesi ve ya qarin aortasi anevrizmasinin elameti ola biler Surekli somatik agrilar keskin yandirici olur xeste deqiq yerini deye bilir Iltihab orneyin appendisit zede ve ya orqanin emboliyasi damar tixanmasi neticesinde emele gelir ve peritondan mezenterden mezokolondan yaxud qaynaqlanir Ezele defansi taxta qarin Ezele defansi ezele mudafiesi yerli baslayib butun qarina yayila taxta qarin peritonizm biler Eger peritonizm qizdirma ve iltihab gostericilerinin C reaktiv zulal leykositoz qalxmasiyla musahide olunursa bu artiq keskin qarinin peritonitle musayiet olunmasi haqqda xeber verir DiaqnostikaKeskin qarinli xestede xestexananin qebul sobesinde anamnezi toplanmali fizikal beden ultrases qarin rentgeni muayinelerinden ve gerekirse hetta qarin komputer tomoqrafiyasindan kecmelidir Anamnez xestelik hekayesi Sorqulama zamani asagidaki suallarin cavabini bilmek meqsedeuygundur Agrilar ne zaman basladi Boyrek sancilari olan xeste suala deqiq cavab verir mes qefleten qapini acarken Appendisiti olan xeste ise cox vaxt deqiq cavab vere bilmir orneyin gunorta yemeyinden sonra Sikayetlerden once ne bas verib Sikayetlerden once bas veren ust qarin travmasi qaraciyer dalaq ve ya bagirsaq yirtilmasindan xeber vere biler Agrilarin xarakteri Tutmasekilli agrilar boyrek ve ya od kisesi daslari yaxud mexaniki zamani ola biler Dogmus qadinlar bele agrilari dogum sancilarina benzedir Davamli ve artan agrilan iltihabi prosesden xeber verir appendisit xolesistit pankreatit Eger baslangicda guclu agrilar sengiyib yeniden baslayirsa bu hem de bosluqlu orqanin mede xorasi od kisesi delinmesi ya da damar tixanmasinin mezenterial infarkt elameti ola biler Beden muayinesi Auskultasiya qulaq asma mutleq perkussiya tiqqildatma ve palpasiyadan elleme once aparilmalidir cunki sonuncular neticesinde bagirsaq peristaltikasi qiciqlana ve subileusun yarim ileus belirtilerini perdeleye biler Normal bagirsaq sesleri normal peristaltika Guclenmis bagirsaq sesleri enterokolit mexaniki ve ya yapisiq bagirsaq kecmemezliyi Zeiflemis ya da yox olmus bagirsaq sesleri paralitik bagirsaq kecmemezliyi ishemiya peritonit Reflektor olaraq sidik axarlarinin sancilarinda pankreatitde maddeler mubadilesinin pozulmasinda musahide oluna biler Palpasiya elleme zamani ezele defansinin yerli diffuz ve yirtiqlarin tipik nahiyelerde olub olmadigini yoxlamaq olar Eger xeste noqtevari agrisi oldugunu deyirse ve agriyan nahiyeye gosterirse o zaman agrilarin haradan qaynaqlandigini askarlamaq ucun Karnett testi kecirilmelidir hemin yerde derin palpasiya aparilir Agrilar deyismez olaraq qalirsa ve ya guclenirse test musbetdir agrilar qarin divarindan qaynaqlanir sinir ezele sumuk Eger agrilar azalir ve ya yox olursa test menfidir onda agrilar qarin boslugundan gelir Alqoritm Laborator diaqnostika Minimal diaqnostika proqramina asagidakilar daxildir C reaktiv zulal hemoqram hemoqlobin hematokrit leykositler qaraciyer gostericileri bilirubin GOT GPT GGT alkal fosfataza Lipaza Amilaza Elektrolitler Na K Ca Kreatin kinaza Kreatinin Qanda seker Laktat Sidik analizi Ilk tibbi yardimTecili cerrahi klinikaya xerekde aparilmalidir Hec bir narkotik analgetik istifade etmek olmaz cunki xesteliyin klinik sekli deyisib daha da agirlasa biler Islediciler ve antibiotikiklerden istifade qeti qadagandir Ayrica baxPeritonitIstinadlarWalter Siegenthaler Differential diagnosis in internal medicine from symptom to diagnosis 2023 07 26 at the Wayback Machine UpToDateAz Qarin boslugunun bezi keskin ve texiresalinmaz mudaxile teleb eden patologiyalari 2015 06 09 tarixinde Istifade tarixi 2013 06 20 Lankisch P G Mahlke R Lubbers H Das akute Abdomen aus internistischem Sicht 2016 03 28 at the Wayback Machine Deutsches Arzteblatt Jg 103 Heft 33 18 August 2006 Trentzsch H Werner J Jauch K W Der akute Abdominalschmerz in der Notfallambulanz ein klinischer Algorithmus fur den erwachsenen Patienten olu kecid Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin