Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Köhnə İngilis dili — (Köhnə İngiliscə Anglo-Saxon və ya Anglo-Saksonların özlərinin adlandırdığı kimi Englisc) indiki İngiltərə və Cənubi Şotlandiyanın bəzi hissələrində V əsrin ortalarından XII əsrin ortalarına qədər danışılmış ingilis dilinin qədim formasıdır. Bu dil Qərbi German dillərindən biri idi və buna görə də Köhnə Friz və Köhnə Sakson dilləri ilə yaxından əlaqəli idi. Bundan əlavə, dil Şimali German dil qrupu olan qədim norveç dilinin də böyük təsiri altında olmuşdur.
| Köhnə ingilis dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Ænglisc sprǣc |
| Danışanların ümumi sayı | nəfər. |
| Təsnifatı | |
| Yazı | latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | ста 623 |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | ang |
| ISO 639-3 | ang |
| ISO 639-6 | ango |
| ang | |
| IETF | ang |
| Glottolog | olde1238 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İnkişafı
Köhnə İngilis dili statik bir dil deyildi və V əsrdə İngiltərəni meydana gətirən Anglo-Sakson miqrasiyalarından 1066-cı ildə dili böyük ölçüdə dəyişdirən Norman istilasına qədər 700 il ərzində istifadə edilmişdir. Bu ilk dövrlərdə dil, Kelt dilini və Danelaw kimi tanınan İngiltərənin şərqində və şimalında geniş ərazilərdə hökmranlıq edən vikinqlərə hücum edərək Qədim Norveç dilini mənimsəmişdir.
German mənşəyi
Köhnə İngilis dilini formalaşdıran ən mühüm qüvvələrdən biri onun german lüğəti, cümlə quruluşu və Avropa qitəsindəki qardaş dilləri ilə paylaşdığı qrammatik strukturudur. Bu xüsusiyyətlərin bəziləri Qərbi German dil ailəsinə aid olsa da, bəziləri bütün german dillərinin kökü sayılan proto-german dil ailəsindən miras qalmışdır. Həmçinin, bütün obyektlərə, o cümlədən hərəkətsiz obyektlərə də cins verilmişdir: məsələn, sēo sunne (Müasir ingilis dilində: Sun "günəş") dişi olarkən, se mōna (Müasir ingilis dili: Moon "ay") isə erkək sayılır. (Müasir Alman dilində də belədir. Məsələn die Sonne, der Mond...)
Latın dillərinin təsiri
Savadlı və oxuma-yazma bacaran əhalinin əksəriyyəti (kahinlər və s.) Avropada dövrün lingua francası sayılan Latın dilində yüksək bacarıq sahibi idilər. Bəzən latın sözünün köhnə ingilis dilinə daxil olduğu təxmini vaxtı linqvistik variasiyadan təxmin etmək olar. Latın dillərinin köhnə ingilis dilinə təsiri 3 zaman dilimində öyrənilir. Birincisi, sakslar Avropanı tərk edərək İngiltərəyə gedəndə baş verir. İkincisi, anqlo-saksların xristianlığı qəbul etmələri və latındilli kahinlərin geniş yayılması ilə başlayır. Son və ən mühüm Latın mənşəli sözlərə keçid 1066-cı ildə Norman işğalı dövründə baş verir. Hər nə qədər Norse dilinin sözlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi köhnə ingilis dilinin leksikonuna daxil olmuşdusa da, bu Oïl dilinin sözlərinin əksəriyyəti klassik Latın dilindən götürülmüşdür. Dildə böyük dəyişikliklərə səbəb olan bu Norman işğalı həm də Köhnə İngilis dilinin sonu və Orta İngilis dilinin başlanğıcı hesab olunur.
Runik (futork və ya fuþork) əlifbasından latın əlifbasına keçidlə dil daha çox dəyişikliyə məruz qalır. Bu da dil üzərində inkişaf üçün təzyiqi artırdı. Qədim ingilis dilində sözlər oxunduğu kimi yazılırdı; Müasir ingilis dilində tələffüz edilməyən "knight"dakı "k" səsi kimi tələffüz olunmayan səslər əslində köhnə ingilis dilində tələffüz olunurdu. Bu dəyişikliyin əks təsirlərindən biri sözlərin fonetik tələffüzünün dəyişməsi idi. Bir söz müəllifin ləhcəsini əks etdirirdi. Söz bir müəllifdən digərinə, hətta eyni müəllifin bir əsərindən digərinə dəyişə bilər. Məsələn, “and” bağlayıcısı "and" və ya "ond" kimi tələffüz edilə bilərdi.
Buna görə də Köhnə İngilis dilinin orfoqrafiyası Müasir İngilis dilindən daha mürəkkəb görünə bilər, baxmayaraq ki, bunun ən azı bəzi mövcud tələffüzləri əks etdirdiyi iddia edilir, lakin bir çox hallarda Müasir İngilis dilində bu hal müşahidə edilmir. Bu gün Köhnə İngilis dilini öyrənənlərin əksəriyyəti əvvəlcə dili sadələşdirilmiş formada görüb dilin əsas xüsusiyyətlərini öyrəndikdən sonra müxtəlif orfoqrafiyaları öyrənə bilirlər.
Vikinqlərin təsiri
Köhnə ingilis dilindəki əcnəbi sözlərin ikinci mənbəyi IX-X əsrlərdə vikinqlərin istilaları zamanı dilə daxil olan Skandinaviya mənşəli sözlərdir. Bir çox yaşayış məntəqələrinin adlarından başqa, bunlara çox vaxt əsas sözlər və Danelaw hakimiyyəti ilə bağlı olanlar da daxil idi. Vikinqlər qədim ingilis dili ilə ümumi kökü proto-german dillərindən gələn qədim norveç dilində danışırdılar.
Söz nümunələri
| Qədim ingilis dili | Müasir ingilis dili | Müasir alman dili | Azərbaycan dili |
|---|---|---|---|
| hwætnj | what | was | nə |
| fæder | father | Vater | ata |
| modor | mother | Mutter | ana |
| todæg | today | heute | bu gün |
| nama | name | Name | ad |
Şəxs əvəzlikləri
| Qədim ingilis dili | Müasir ingilis dili | Müasir alman dili | Azərbaycan dili |
|---|---|---|---|
| ic | I | ich | mən |
| þu | you | du | sən |
| he (E), heo (D), hit (N) | he, she, it | er,sie,es | O |
| wi | we | wir | biz |
| ge | you (plural) | ihr | siz |
| hie | they | sie | onlar |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kohne Ingilis dili Kohne Ingilisce Anglo Saxon ve ya Anglo Saksonlarin ozlerinin adlandirdigi kimi Englisc indiki Ingiltere ve Cenubi Sotlandiyanin bezi hisselerinde V esrin ortalarindan XII esrin ortalarina qeder danisilmis ingilis dilinin qedim formasidir Bu dil Qerbi German dillerinden biri idi ve buna gore de Kohne Friz ve Kohne Sakson dilleri ile yaxindan elaqeli idi Bundan elave dil Simali German dil qrupu olan qedim norvec dilinin de boyuk tesiri altinda olmusdur Kohne ingilis diliOrijinal adi AEnglisc sprǣcDanisanlarin umumi sayi nefer TesnifatiHind Avropa dilleriGerman dilleri d Anqlo friz dilleri d Kohne ingilis dili dd dd dd dd dd Yazi latin elifbasiDil kodlariQOST 7 75 97 sta 623ISO 639 1 ISO 639 2 angISO 639 3 angISO 639 6 angoangIETF angGlottolog olde1238 Vikianbarda elaqeli mediafayllarInkisafiKohne Ingilis dili statik bir dil deyildi ve V esrde Ingiltereni meydana getiren Anglo Sakson miqrasiyalarindan 1066 ci ilde dili boyuk olcude deyisdiren Norman istilasina qeder 700 il erzinde istifade edilmisdir Bu ilk dovrlerde dil Kelt dilini ve Danelaw kimi taninan Ingilterenin serqinde ve simalinda genis erazilerde hokmranliq eden vikinqlere hucum ederek Qedim Norvec dilini menimsemisdir German menseyi Kohne Ingilis dilini formalasdiran en muhum quvvelerden biri onun german lugeti cumle qurulusu ve Avropa qitesindeki qardas dilleri ile paylasdigi qrammatik strukturudur Bu xususiyyetlerin bezileri Qerbi German dil ailesine aid olsa da bezileri butun german dillerinin koku sayilan proto german dil ailesinden miras qalmisdir Hemcinin butun obyektlere o cumleden hereketsiz obyektlere de cins verilmisdir meselen seo sunne Muasir ingilis dilinde Sun gunes disi olarken se mōna Muasir ingilis dili Moon ay ise erkek sayilir Muasir Alman dilinde de beledir Meselen die Sonne der Mond Latin dillerinin tesiri Savadli ve oxuma yazma bacaran ehalinin ekseriyyeti kahinler ve s Avropada dovrun lingua francasi sayilan Latin dilinde yuksek bacariq sahibi idiler Bezen latin sozunun kohne ingilis diline daxil oldugu texmini vaxti linqvistik variasiyadan texmin etmek olar Latin dillerinin kohne ingilis diline tesiri 3 zaman diliminde oyrenilir Birincisi sakslar Avropani terk ederek Ingiltereye gedende bas verir Ikincisi anqlo sakslarin xristianligi qebul etmeleri ve latindilli kahinlerin genis yayilmasi ile baslayir Son ve en muhum Latin menseli sozlere kecid 1066 ci ilde Norman isgali dovrunde bas verir Her ne qeder Norse dilinin sozlerinin ehemiyyetli bir hissesi kohne ingilis dilinin leksikonuna daxil olmusdusa da bu Oil dilinin sozlerinin ekseriyyeti klassik Latin dilinden goturulmusdur Dilde boyuk deyisikliklere sebeb olan bu Norman isgali hem de Kohne Ingilis dilinin sonu ve Orta Ingilis dilinin baslangici hesab olunur Runik futork ve ya futhork elifbasindan latin elifbasina kecidle dil daha cox deyisikliye meruz qalir Bu da dil uzerinde inkisaf ucun tezyiqi artirdi Qedim ingilis dilinde sozler oxundugu kimi yazilirdi Muasir ingilis dilinde teleffuz edilmeyen knight daki k sesi kimi teleffuz olunmayan sesler eslinde kohne ingilis dilinde teleffuz olunurdu Bu deyisikliyin eks tesirlerinden biri sozlerin fonetik teleffuzunun deyismesi idi Bir soz muellifin lehcesini eks etdirirdi Soz bir muellifden digerine hetta eyni muellifin bir eserinden digerine deyise biler Meselen and baglayicisi and ve ya ond kimi teleffuz edile bilerdi Buna gore de Kohne Ingilis dilinin orfoqrafiyasi Muasir Ingilis dilinden daha murekkeb gorune biler baxmayaraq ki bunun en azi bezi movcud teleffuzleri eks etdirdiyi iddia edilir lakin bir cox hallarda Muasir Ingilis dilinde bu hal musahide edilmir Bu gun Kohne Ingilis dilini oyrenenlerin ekseriyyeti evvelce dili sadelesdirilmis formada gorub dilin esas xususiyyetlerini oyrendikden sonra muxtelif orfoqrafiyalari oyrene bilirler Vikinqlerin tesiri Kohne ingilis dilindeki ecnebi sozlerin ikinci menbeyi IX X esrlerde vikinqlerin istilalari zamani dile daxil olan Skandinaviya menseli sozlerdir Bir cox yasayis menteqelerinin adlarindan basqa bunlara cox vaxt esas sozler ve Danelaw hakimiyyeti ile bagli olanlar da daxil idi Vikinqler qedim ingilis dili ile umumi koku proto german dillerinden gelen qedim norvec dilinde danisirdilar Soz numuneleriQedim ingilis dili Muasir ingilis dili Muasir alman dili Azerbaycan dilihwaetnj what was nefaeder father Vater atamodor mother Mutter anatodaeg today heute bu gunnama name Name adSexs evezlikleri Qedim ingilis dili Muasir ingilis dili Muasir alman dili Azerbaycan diliic I ich menthu you du senhe E heo D hit N he she it er sie es Owi we wir bizge you plural ihr sizhie they sie onlar