Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kvant elektronikası — elektromaqnit şüalanma ilə maddənin qarşılıqlı əlaqəsinin öyrənilməsi və cihazların yaradılması ilə məşğul olan elm sahəsi. Kvant sistemlərinin (atom, molekul və s.) məcburi şüalanma ideyası kvant elektronikasının yaranmasına səbəb olmuşdur.
Tarixi
Hələ XVII əsrdə İsaak Nyuton işığın korpuskulyar nəzəriyyəsini yaradarkən işığa zərrəciklər dəstəsi kimi baxırdısa, X.Hügens işığın dalğa nəzəriyyəsini irəli sürdü. Burada da işığa – efirdə yayılan, bütün boş fəzanı və maddələrin zərrəciklərarası aralıqlarını dolduran dalğaların hipotetik mühiti kimi baxılırdı. Sonradan yaratdı. Bu nəzəriyyəyə görə işıq elektromaqnit dalğası olub, dəyişən elektrik və maqnit sahələrinin qarşılıqlı təsirinin (vahid elektromaqnit sahəsi kimi) rəqsləridir. XIX əsrin sonunda X. Lorents maddənin klassik elektron nəzəriyyəsini irəli sürdü, sonra isə E. Rezerford atomun planetar modelini təklif etdi. Bu modelə görə atom daxilində elektronlar müxtəlif diskret orbitlər üzrə müsbət yüklü nüvə ətrafında hərəkət edir və hər bir orbitə elektronun müəyyən enerjisi uyğun gəlir. Hesablamalar göstərir ki, elektronla atom arasında əmələ gələn elektrik sahəsinin intensivliyinin qiyməti, bir santimetrdə milyard volta çatır. Fərz edilirdi ki, işıq dalğalarının şüalanmasına səbəb elektronların orbit üzrə fırlanmasıdır. Lakin elektron şüalanarkən enerjisini itirdikdə hansı səbəbdən nüvənin üzərinə düşmədiyi izah olunmadı. 1900‐cu ildə M.Plank göstərdi ki, işıq fasiləsiz deyil, ayrıayrı porsiyalarla şüalanır və bu şüaları işıq kvantları adlandırdı. Şüalanan kvantın enerjisi W = hν , burada ν – şülanma tezliyi, h – Plank sabiti olub, təqribən 6,63.10‐34 C⋅san‐ə bərabərdir. İşıq şüalarının bu kvantlar foton adlandırıldı. 1905‐cı ildə Albert Eynşteyn kvant nəzəriyyəsi əsasında fotoeffekt hadisəsini izah etdi. Lakin difraksiya və interferensiya hadisələrini kvant nəzəriyyəsi izah edə bilmədi. Bu hadisələr ancaq dalğa nəzəriyyəsinin köməyi ilə izahını tapdı. Nils Bor ilk dəfə olaraq kvant nəzəriyyəsi yanaşmasından atomun planetar modelini irəli sürdü. O, göstərdi ki, stasionar (sabit) orbitlər üzrə fırlanan elektronlar şüalanmır. Şüalanma yalnız elektron nüvədən daha uzaq yüksək enerjili orbitdən nüvəyə daha yaxın olan kiçik enerjili orbitə keçdikdə baş verir. Bu halda işıq kvantları (fotonlar) şüalanır. Eynşteyn göstərdi ki, sıçrayış anı (kvantın şüalanması), şüalanmanın istiqaməti isə təsadüfü xarakter daşıyır. Bu cür təsadüfü (özbaşına) şüalanma spontan şüalanma adlanır. Həyəcanlanmış atomda elektron nüvəyə daha yaxın orbitə keçərkən, şüalanma baş verir. Neytral atomla xarici elektron toqquşduqda, işıq udulduqda və ya temperatur artdıqda atomun həyəcanlanması baş verir. Adi işıq mənbələrinin, məsələn, közərmiş cismin şüalanması spontan şüalanmadır. Belə ki, müxtəlif atomlar zamanın müxtəlif anında, müxtəlif istiqamətdə, müxtəlif enerjili və fazalı kvantlar buraxır, yəni şüalanma nizamsız xarakter daşıyır.
Albert Eynşteyn yeni şüalanma növünü kəşf etdi və bu şüalanmanı məcburi, induksiyalanmış və ya stimullaşmış şüalanma adlandırdı. Fotonla həyəcanlaşdırılmış atomun elektronu fotonu udaraq nüvədən uzaqlaşır və yüksək enerjili orbitə keçir. Bu zaman atom əsas hala keçərkən buraxılan fotonun enerjisinin qiyməti və istiqaməti əvvəlki fotunun enerjisinin qiymət və yayılma istiqaməti ilə üst‐üstə düşür. Başqa sözlə desək, məcburi şüalanmada şüalanma anı və şüanın istiqaməti təsadüfü olmayıb, atomla toqquşan fotonla təyin olunur. Beləliklə, kvant sistemlərinin (atom, molekul və s.) məcburi şüalanma ideyası, kvant elektronikasının yaranmasına səbəb oldu.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kvant elektronikasi elektromaqnit sualanma ile maddenin qarsiliqli elaqesinin oyrenilmesi ve cihazlarin yaradilmasi ile mesgul olan elm sahesi Kvant sistemlerinin atom molekul ve s mecburi sualanma ideyasi kvant elektronikasinin yaranmasina sebeb olmusdur TarixiHele XVII esrde Isaak Nyuton isigin korpuskulyar nezeriyyesini yaradarken isiga zerrecikler destesi kimi baxirdisa X Hugens isigin dalga nezeriyyesini ireli surdu Burada da isiga efirde yayilan butun bos fezani ve maddelerin zerreciklerarasi araliqlarini dolduran dalgalarin hipotetik muhiti kimi baxilirdi Sonradan yaratdi Bu nezeriyyeye gore isiq elektromaqnit dalgasi olub deyisen elektrik ve maqnit sahelerinin qarsiliqli tesirinin vahid elektromaqnit sahesi kimi reqsleridir XIX esrin sonunda X Lorents maddenin klassik elektron nezeriyyesini ireli surdu sonra ise E Rezerford atomun planetar modelini teklif etdi Bu modele gore atom daxilinde elektronlar muxtelif diskret orbitler uzre musbet yuklu nuve etrafinda hereket edir ve her bir orbite elektronun mueyyen enerjisi uygun gelir Hesablamalar gosterir ki elektronla atom arasinda emele gelen elektrik sahesinin intensivliyinin qiymeti bir santimetrde milyard volta catir Ferz edilirdi ki isiq dalgalarinin sualanmasina sebeb elektronlarin orbit uzre firlanmasidir Lakin elektron sualanarken enerjisini itirdikde hansi sebebden nuvenin uzerine dusmediyi izah olunmadi 1900 cu ilde M Plank gosterdi ki isiq fasilesiz deyil ayriayri porsiyalarla sualanir ve bu sualari isiq kvantlari adlandirdi Sualanan kvantin enerjisi W hn burada n sulanma tezliyi h Plank sabiti olub teqriben 6 63 10 34 C san e beraberdir Isiq sualarinin bu kvantlar foton adlandirildi 1905 ci ilde Albert Eynsteyn kvant nezeriyyesi esasinda fotoeffekt hadisesini izah etdi Lakin difraksiya ve interferensiya hadiselerini kvant nezeriyyesi izah ede bilmedi Bu hadiseler ancaq dalga nezeriyyesinin komeyi ile izahini tapdi Nils Bor ilk defe olaraq kvant nezeriyyesi yanasmasindan atomun planetar modelini ireli surdu O gosterdi ki stasionar sabit orbitler uzre firlanan elektronlar sualanmir Sualanma yalniz elektron nuveden daha uzaq yuksek enerjili orbitden nuveye daha yaxin olan kicik enerjili orbite kecdikde bas verir Bu halda isiq kvantlari fotonlar sualanir Eynsteyn gosterdi ki sicrayis ani kvantin sualanmasi sualanmanin istiqameti ise tesadufu xarakter dasiyir Bu cur tesadufu ozbasina sualanma spontan sualanma adlanir Heyecanlanmis atomda elektron nuveye daha yaxin orbite kecerken sualanma bas verir Neytral atomla xarici elektron toqqusduqda isiq udulduqda ve ya temperatur artdiqda atomun heyecanlanmasi bas verir Adi isiq menbelerinin meselen kozermis cismin sualanmasi spontan sualanmadir Bele ki muxtelif atomlar zamanin muxtelif aninda muxtelif istiqametde muxtelif enerjili ve fazali kvantlar buraxir yeni sualanma nizamsiz xarakter dasiyir Albert Eynsteyn yeni sualanma novunu kesf etdi ve bu sualanmani mecburi induksiyalanmis ve ya stimullasmis sualanma adlandirdi Fotonla heyecanlasdirilmis atomun elektronu fotonu udaraq nuveden uzaqlasir ve yuksek enerjili orbite kecir Bu zaman atom esas hala kecerken buraxilan fotonun enerjisinin qiymeti ve istiqameti evvelki fotunun enerjisinin qiymet ve yayilma istiqameti ile ust uste dusur Basqa sozle desek mecburi sualanmada sualanma ani ve suanin istiqameti tesadufu olmayib atomla toqqusan fotonla teyin olunur Belelikle kvant sistemlerinin atom molekul ve s mecburi sualanma ideyasi kvant elektronikasinin yaranmasina sebeb oldu