Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qut-ül Amarə mühasirəsi ( Birinci Qut döyüşü) I Dünya Müharibəsi Mesopotamiya cəbhəsində, Osmanlı ilə Antanta qüvvələri arasında olan bir mühasirə döyüşü. 8.000 nəfərdən ibarət İngilis-Hind qarnizonu bağdadın 160 km cənubunda Osmanlı ordusu tərəfindən mühasirəyə alınır. 1915-ci ildə bu qəsəbənin əhalisi təxminən 6.500 nəfərdir. 29 aprel, 1916-cı ildə qarnizonun təslim olmasından sonra mühasirə zamanı sağ qalanlar əsir olaraq Hələbə götürülmüşdür.
| Qut-ül Amarə mühasirəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 7 dekabr 1915 - 29 aprel 1916 | ||
| Yeri | İraq, Qut şəhəri | ||
| Nəticəsi | Osmanlı imperiyasının qəti qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Başlanğıc
General-leytenant komandanlığındakı ingilis VI Poona birləşməsi ( Hind qrupu) Bağdada irəliləməyə çalışarkən 22-23 noyabr, 1915-ci ildə Salman-i Pak (Ktesifon) döyüşündə Saqqallı Nurəddin Paşa tərəfindən məğlub edilərək geri çəkildi və 3 dekabrda Qut qəsəbəsinə yerləşdilər.
Mühasirə
Yeni qurulan Osmanlı ordusu VI Ordusunun komandanlığına təyin edilərək 5 dekabrda Bağdada çatan marşal əmri ilə İraq valisi və komandanı Saqqallı Nurəddin Paşanın hərbi qüvvələri Qutu mühasirəyə aldı.
Kömək cəhdləri
İlk kömək cəhdi general-mayor Fenton Aylmer komandanlığındakı 19 min nəfərlik ordu tərəfindən oldu. Bu ordu 1916-cı ilin yanvarında, mənsəbinə çatdılar.
Şeyx Səəd döyüşü
İngilislər Qutun mühasirəsini ləğv etmək üçün general-mayor Fenton Aylmer komandanlığındakı "Dəclə" ordu hissələri ilə hücuma keçsə də, Şeyx Səəd döyüşündə 4.262 nəfər itki verərək, geri çəkildi. Bu döyüşdə geri çəkilmə əmrini verən IX Ordu Korpusu komandanı Saqqallı Nurəddin Paşa vəzifəsindən alındı və yerinə Ənvər Paşanın özündən bir yaş kiçik olan əmisi genral-leytenant Xəlil Paşa təyin edildi.
Vadi döyüşü
19 minlik ingilis ordusu 13 yanvar, 1916-ci ildəkı Vadi döyüşündə 1600 nəfər itki verərək yenidən geri çəkildi.
Fəlahiyyə döyüşü
Osmanlı ordusu Vadi döyüşündən sonra Fəlahiyyədə möhkəmləndi. Bura Dəclə çayı və Suvaikiyyə bataqlığı arasında quru bir keçid idi. 21 yanvarda 20 min nəfərlik ingilis qoşunları Fəlahiyyə döyüşündə 2.741 nəfər itki verərək, yenidən geri çəkildilər. Bu Qutda mühasirədə olan qarnizon üçün çox pis nəticələndi.
Sabis döyüşü
İngilislər mühasirəni sonandırmaq üçün mart ayında general Fenton Aylmer rəhbərliyində yenidən hücuma başladılar. Ancaq 8 mart, 1916-cı ildə Sabisdə general Əli İhsan bəyin komandanlığındakı XIII Orduya hücum etsələr də, 3.500 nəfər itki verərək geri çəkildilər.Sabis döyüşünda məğlubiyyət səbəbilə 12 mart, 1916-cı ildə general Aylmer vəzifəsindən çıxardılaraq, general Georg Frederik Qorrinqlə əvəz edildi.
Sonrakı hadisələr
Xəlil Paşa 20-30 min nəfərlik əlavə qüvvələrin cəbhəyə qatılmasını təmin etdi. Yeni təyin edilən general Qorrinq 5 aprel tarixində Fəlahiyyə, Beit Asiya və Sanniyyət bölgələrinə doğru hücuma keçdi. Hər iki tərəfin mövcud qüvvələri təxminən 30 min nəfər idi. 22 aprel tarixinə qədər müddətdə 1200 nəfər itki verən ingilislər geri çəkilməyə məcbur oldular.
Bu hücum əsnasında ingilislər tarixdə ilk dəfə havadan ərzaq və döyüş ləvazimatlarını mühasirədəkilərə ötürdülər. Lakin bu ləvazimatlar daha çox ya Osmanlı mövqelərinə, ya da Dəclə çayına düşürdü.
19 aprel, 1916-cı ildə, VI Ordu komandanı marşal Bağdadda olan qərargahında tifus xəstəliyindən ğləndən sonra, yerinə Xəlil Paşa gətirild
İngilis/Hind qarnizonunun təslim olması
29 aprel, 1916-ci ildə, general Tounshend Qutda olan açlığında təsiriylə digər 5 general, 481 zabit və 13.300 əsgər ilə birlikdə Osmanlı qüvvələrinə təslim oldu. Xəlil Paşa Qut-ül Amarə qələbəsindən sonra VI Orduya yayımladığı məktubda bunları dedi:
 | Aslanlar ! Bütün Osmanlılara şərəf və şan, ingilislərə qara meydan olan bu qızğın torpağın günəşli səmasında şəhidlərimizin ruhları sevinclə gülərək uçarkən, mən də hamınızın pak alınlarından öpərək, hamınızı təbrik edirəm. Ordum həm Qut qarşısında, həm də Qutu qutarmağa gələn ordular qarşısında 350 zabit, 10 min əsgər şəhid vermişdir. Lakin buna qarşılıq bu gün Qutda 13 general, 481 zabit və 13 min 300 əsgər təslim alıram. Bu təslim aldığımız ordunu qurtarmağa gələn ingilis qüvələri də 30 min nəfər ziyan edərək geri dönmüşlərdir. Bu iki fərqə baxınca, cahanı heyrətlərə salacaq qədər böyük bir fərq görülür. Tarix bu hadisəni yazmaq üçün kəlmə tapmaqda çətinlik çəkəcəkdir. Budur, Osmanlı səbatının İngilis inadını qırdığı birinci zəfəri Çanaqqalada, ikinci zəfəri burada görürük ! |  |
İngilis qüvvələri 23 min ölü və yaralı itirmiş, Osmanlı qüvvələri isə 10 min ölü və yaralı vermişdir. 13 min ingilis və hind əsgəri əsir alınmışdır.
Nəticə
İngilis tarixçisi Ceyms Morris, Qut itkisini "Britaniya (İngiltərə) hərbi tarixindki ən alcaldıcı şərtlərlə təslimi" olaraq ifadə etmişdir. Bu məğlubiyyət ingilis mətbuatında və ictimamiyyətində çox böyük bir hay-küy salmışdı. Bu səbəbdən general Lake və general Qorrinq vəzifələrindən azad edilmiş və yerlərinə general Frederik Maud təyin edilmişdi. Bu döyüşün hərbi tarix baxımından əhəmiyyəti də odur ki, burada bilinən ilk hava yoluyla ordu təminatı həyata keçirilmişdir. Lakin bu kifayət etməmiş və nəticəni dəyişməmişdir.Xəlil Paşa bu zəfərə görə Qut soyadını götürmüşdür. Dəstək qüvvələrinin gəlməsi ilə Qut şəhərinə irəliləyən general Frederik Maud rəhbərliyindəki Britaniya qüvvələri İkinci Qut döyüşündə 23 fevral, 1917-ci ildə Qut şəhərini geri aldı.
Bayram olaraq qeyd edilməsi
Qut-ül Amarə qələbəsi sadəcə Türk ordusu içərisində bayram olaraq qeyd olunurdu. 1952-ci ildə, Türkiyənin Adnan Menderes iqtidarı dönəmində NATO-ya üzv olmasının ardından bayramın qeyd edilməsi ləğv edildi.
İstinadlar
- Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, 2007, , s. 93.
- Spooner, Reverend H. Private Papers; Imperial War Museum Documents 7308. Entry for the 16th April 1916 (quoted by Rogan 2016 s.263)
- "Arxivlənmiş surət". 2016-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qut ul Amare muhasiresi Birinci Qut doyusu I Dunya Muharibesi Mesopotamiya cebhesinde Osmanli ile Antanta quvveleri arasinda olan bir muhasire doyusu 8 000 neferden ibaret Ingilis Hind qarnizonu bagdadin 160 km cenubunda Osmanli ordusu terefinden muhasireye alinir 1915 ci ilde bu qesebenin ehalisi texminen 6 500 neferdir 29 aprel 1916 ci ilde qarnizonun teslim olmasindan sonra muhasire zamani sag qalanlar esir olaraq Helebe goturulmusdur Qut ul Amare muhasiresiTarix 7 dekabr 1915 29 aprel 1916Yeri Iraq Qut seheriNeticesi Osmanli imperiyasinin qeti qelebesiMunaqise terefleri Boyuk Britaniya Osmanli imperiyasiKomandan lar Xelil PasaTereflerin quvvesi31 min 29 30 minItkiler23 min olu ve yarali 13 min esir 10 min olu ve yarali Vikianbarda elaqeli mediafayllarQuvvelerin duzulusuQut seherinin muhasiresiBaslangicGeneral leytenant komandanligindaki ingilis VI Poona birlesmesi Hind qrupu Bagdada irelilemeye calisarken 22 23 noyabr 1915 ci ilde Salman i Pak Ktesifon doyusunde Saqqalli Nureddin Pasa terefinden meglub edilerek geri cekildi ve 3 dekabrda Qut qesebesine yerlesdiler MuhasireYeni qurulan Osmanli ordusu VI Ordusunun komandanligina teyin edilerek 5 dekabrda Bagdada catan marsal emri ile Iraq valisi ve komandani Saqqalli Nureddin Pasanin herbi quvveleri Qutu muhasireye aldi Komek cehdleri Ilk komek cehdi general mayor Fenton Aylmer komandanligindaki 19 min neferlik ordu terefinden oldu Bu ordu 1916 ci ilin yanvarinda mensebine catdilar Hind menseli esgerlerden ibaret hava hucumundan mudafie taqimiSeyx Seed doyusu Ingilisler Qutun muhasiresini legv etmek ucun general mayor Fenton Aylmer komandanligindaki Decle ordu hisseleri ile hucuma kecse de Seyx Seed doyusunde 4 262 nefer itki vererek geri cekildi Bu doyusde geri cekilme emrini veren IX Ordu Korpusu komandani Saqqalli Nureddin Pasa vezifesinden alindi ve yerine Enver Pasanin ozunden bir yas kicik olan emisi genral leytenant Xelil Pasa teyin edildi Vadi doyusu 19 minlik ingilis ordusu 13 yanvar 1916 ci ildeki Vadi doyusunde 1600 nefer itki vererek yeniden geri cekildi Muhasirenin sonuFelahiyye doyusu Osmanli ordusu Vadi doyusunden sonra Felahiyyede mohkemlendi Bura Decle cayi ve Suvaikiyye bataqligi arasinda quru bir kecid idi 21 yanvarda 20 min neferlik ingilis qosunlari Felahiyye doyusunde 2 741 nefer itki vererek yeniden geri cekildiler Bu Qutda muhasirede olan qarnizon ucun cox pis neticelendi Muhasire zamani xestelik ve acliqdan zeiflemis hind menseli esgerSabis doyusu Ingilisler muhasireni sonandirmaq ucun mart ayinda general Fenton Aylmer rehberliyinde yeniden hucuma basladilar Ancaq 8 mart 1916 ci ilde Sabisde general Eli Ihsan beyin komandanligindaki XIII Orduya hucum etseler de 3 500 nefer itki vererek geri cekildiler Sabis doyusunda meglubiyyet sebebile 12 mart 1916 ci ilde general Aylmer vezifesinden cixardilaraq general Georg Frederik Qorrinqle evez edildi Sonraki hadiselerXelil Pasa 20 30 min neferlik elave quvvelerin cebheye qatilmasini temin etdi Yeni teyin edilen general Qorrinq 5 aprel tarixinde Felahiyye Beit Asiya ve Sanniyyet bolgelerine dogru hucuma kecdi Her iki terefin movcud quvveleri texminen 30 min nefer idi 22 aprel tarixine qeder muddetde 1200 nefer itki veren ingilisler geri cekilmeye mecbur oldular Bu hucum esnasinda ingilisler tarixde ilk defe havadan erzaq ve doyus levazimatlarini muhasiredekilere oturduler Lakin bu levazimatlar daha cox ya Osmanli movqelerine ya da Decle cayina dusurdu 19 aprel 1916 ci ilde VI Ordu komandani marsal Bagdadda olan qerargahinda tifus xesteliyinden glenden sonra yerine Xelil Pasa getirild Muhasiredeki ingilis quvvelerinin teslim olma haqqinda senedi 29 aprel 1916 Ingilis Hind qarnizonunun teslim olmasi29 aprel 1916 ci ilde general Tounshend Qutda olan acliginda tesiriyle diger 5 general 481 zabit ve 13 300 esger ile birlikde Osmanli quvvelerine teslim oldu Xelil Pasa Qut ul Amare qelebesinden sonra VI Orduya yayimladigi mektubda bunlari dedi Aslanlar Butun Osmanlilara seref ve san ingilislere qara meydan olan bu qizgin torpagin gunesli semasinda sehidlerimizin ruhlari sevincle gulerek ucarken men de haminizin pak alinlarindan operek haminizi tebrik edirem Ordum hem Qut qarsisinda hem de Qutu qutarmaga gelen ordular qarsisinda 350 zabit 10 min esger sehid vermisdir Lakin buna qarsiliq bu gun Qutda 13 general 481 zabit ve 13 min 300 esger teslim aliram Bu teslim aldigimiz ordunu qurtarmaga gelen ingilis quveleri de 30 min nefer ziyan ederek geri donmuslerdir Bu iki ferqe baxinca cahani heyretlere salacaq qeder boyuk bir ferq gorulur Tarix bu hadiseni yazmaq ucun kelme tapmaqda cetinlik cekecekdir Budur Osmanli sebatinin Ingilis inadini qirdigi birinci zeferi Canaqqalada ikinci zeferi burada goruruk Ingilis quvveleri 23 min olu ve yarali itirmis Osmanli quvveleri ise 10 min olu ve yarali vermisdir 13 min ingilis ve hind esgeri esir alinmisdir NeticeIngilis tarixcisi Ceyms Morris Qut itkisini Britaniya Ingiltere herbi tarixindki en alcaldici sertlerle teslimi olaraq ifade etmisdir Bu meglubiyyet ingilis metbuatinda ve ictimamiyyetinde cox boyuk bir hay kuy salmisdi Bu sebebden general Lake ve general Qorrinq vezifelerinden azad edilmis ve yerlerine general Frederik Maud teyin edilmisdi Bu doyusun herbi tarix baximindan ehemiyyeti de odur ki burada bilinen ilk hava yoluyla ordu teminati heyata kecirilmisdir Lakin bu kifayet etmemis ve neticeni deyismemisdir Xelil Pasa bu zefere gore Qut soyadini goturmusdur Destek quvvelerinin gelmesi ile Qut seherine irelileyen general Frederik Maud rehberliyindeki Britaniya quvveleri Ikinci Qut doyusunde 23 fevral 1917 ci ilde Qut seherini geri aldi Bayram olaraq qeyd edilmesiQut ul Amare qelebesi sadece Turk ordusu icerisinde bayram olaraq qeyd olunurdu 1952 ci ilde Turkiyenin Adnan Menderes iqtidari doneminde NATO ya uzv olmasinin ardindan bayramin qeyd edilmesi legv edildi IstinadlarEdward J Erickson Ottoman Army Effectiveness in World War I A comparative study Routledge 2007 ISBN 978 0 415 77099 6 s 93 Spooner Reverend H Private Papers Imperial War Museum Documents 7308 Entry for the 16th April 1916 quoted by Rogan 2016 s 263 Arxivlenmis suret 2016 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 16