Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuban Xalq Respublikası (rusca: Кубанская Народная Республика) — Rusiya İmperiyasının süqutundan sonra və nun ərazilərində yaradılan və 1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş keçmiş dövlət quruluşu.
| Demokratik respublika | |||||
| Kuban Xalq Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Krasnodar | ||||
| Dilləri | rus dili, ukrayn dili | ||||
| Rəsmi dilləri | rus dili | ||||
| İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||||
| • 1919 – 1920 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Arxa plan
Rusiya imperiyası zamanı Kuban bölgəsi Adıgeylərin (Çərkəzlərin) torpaqları idi. Bir çox başqa vilayətlər kimi Kuban xalqı da digər Rusiya quberniyalarından fərqli təşkil edilmişdi. Qərb bölgələri 1792-ci ildə Ukraynadakı Qara dəniz Kazak ordusunun soyundan gələnlərə, cənub və şərq bölgələr isə nın soyundan gələn na aid olmuşdur.
Daha əvvəllər , 1860-cı ildə 60 il boyunca Qafqaz müharibəsində Dağlı xaqlarına qarşı Rusiya imperiyası sərhədlərini qorumaq üçün istifadə olunmuşdur. Bundan baqşa Kazaklar Rusiya imperiya ordusu ilə birlikdə döyüşmələri üçün böyük ordu birləşmələrinə də göndərilmişlərdir. Hətta Kazaklar Çarın şəxsi qorumaları olaraq da xidmət etmişlər. Bu vəzifələrə görə Kazaklar vergidən azad edilmişdilər. Onların hərbi yaşayış şəkli bölgənin inzibati idarəçilik formasına da təsir göstərmişdir. adlı yaşayış bölgələri də ənənəvi rus kəndlərinə bənzəyir. Kazakların yerli idarəçi olan Atamanı seçmək hüquqları da olmuşdur.
Fevral inqilabı
Petoqraddakı (Sankt-Peterburq) Fevral inqilabından sonra qurulan Müvəqqəti Hökumət bir yük olaraq qəbul edilən I Dünya Müharibəsini davam etdirməyi qərara aldı. Nəticə olaraq Rus ordusu çökməyə başladı. Kuban Kazak qüvvələri cəbhə xəttlərini tərk edib, öz vətənləri kimi gördükləri Kubanı cənubdan gələ biləcək Osmanlı qüvvələrindın qorumaq üçün Kubana döndülər.
Rusiya imperiyası dövründə Kuban birbaşa Çar tərəfindən, çox hallarda Kazak olmayan Ataman tərəfindən idarə olunurdu. 1917-ci ilin, martında Kuban parlamenti olan Kuban Radası, özünü Kubanı idarə edə biləcək tək rəsmi orqan olaraq elan etdi. Məqsəd hərbi idarıçilik yaratmaq idi. 17 iyun 1917-ci il tarixində yeni Rus respublikası içində Kuban Muxtar Xalq Respublikası elan edildi.
Müstəqillik cəhdləri
Bolşeviklərin Kuban Sovet Respublikası qurulması üçün Kazak olmayan kəndliləri təşviq etməsiylə birlikdə gənc respublikanın süqut edəcəyi gözlənilərkən, Kuban Radası 28 yanvar, 1918-ci ildə Kuban Xalq Respublikasının müstəqil olacağını elan etdi. 16 fevral, 1918-ci ildə müstəqillik elan edildi. Lakin, yeni yaranmış respublikanın formal olaraq Çar Rusiyasına sadiq olduğu elan edildi. Kuban Xalq Respublikasının köhnə Rus İmperiyası içindəki Kuban Oblastını əhatə edəcəyi bildirildi. İlk əvvəllər Ağ qvardiyaçılarla ittifaqda idilər.
1918-ci ilin dekabrında Kuban Radası respublikanın ilk rəhbəri rəhbərliyi ilə Paris Sülh Konfransına nümayəndəlik göndərildi. Aprel ayında verdikləri təqdimatda özlərini anti-bolşevik kimi təqdim edərək, bolşeviklərdən qorunmaq üçün köməyə ehtiyacı olduqlarını bildirdilər. Həmçininartıq Ağ Qvardiyaçılarla və lə birlikdə hərəkət etməyəcəylərini elan etdilər. Demək olar ki, heç bir bəndi razı salmadı.
Lakin respublika de-yure səviyyədə Ukrayna Xalq Respublikası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti,Alman İmperiyası, Osmanlı imperiyası, Gürcüstan Demokratik Respublikası və Şimali Qafqaz Dağlılar Respublikası tərəfindən tanındı.
Respublikanın süqutu
Denikin respublikanın Ağ Qvardiyaçılardan ayrıldığını öyrəndiyi zaman , 1919-cu ildə, 6 noyabrda Radanın binasını mühasirəyə aldı. Ona bu işdə da kömək edirdi. 10 nəfər deputatla, parlamentin sədri P. Kurqanski həbs edildi. Kazaklar yenidən orduya alındı. 1919-cu ilin dekabrında Denikin məğlub edildikdən sonra Kuban Respublikasını tutmaq üçün bolşeviklərin qarşısında bir maneə qalmadı. 1920-ci ildə respublikanın əksər ərazisi artıq işğal edilmişdi.
Lakin Kazaklar bolşeviklərə qarşı Gürcüstan Demokratik Respublikasının qoşunlarında, Ukrayna Demokratik Respublikasının qoşunlarında, Pilsudskinin qoşunlarında döyüşdülər. Son Ataman Vrangel ilə bolşeviklərə qarşı döyüşdü. Məğlub olduqdan sonra isə Krımdan Osmanlı ərazisinə keçdi.
Nəticə
Bolşeviklərin qələbəsindən sonra Kuban Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasına daxil olmuşdur.
Bir çox ukraynalı tarixçi nın Ağ Qvardiya ilə ittifaq qurmamasının, n qələbə qazanmasında ən mühüm amil olduğunu qeyd edirlər. Bəzi Ukrayna tarixçiləri Kuban Radasının Ukrayna hökumətinə birləşmək fikrinin olduğunu bildirirlər. Bunu sonuncu baş nazir Vasili İvanuislə, Ukrayna Kazaklarının rəhbəri nin əlaqələri ilə əsaslandırırlar. Vasili İvanisin fikrinə görə, əgər bütün anti-bolşevik qüvvələr bir mərkəzdən idarə olunsaydı, general Natiyevin başçılığında olan ordunu Kubana daha tez göndərsəydi, şərqdə də Kolçakla əlaqə yaradılsaydı, bolşevik qüvvələrini çox asanlıqla məğlub etmək olardı.
Həmçinin bax
İstinadlar
- As stated by Khoyski, Official Azerbaijan Archives, folio.895, list.1, w. 288, pp.28-49
- . Ukraine: A Concise Encyclopedia. Toronto: . 1963. 790–793.
Ədəbiyyat
- Bilyi, Dmytro. "Ukraine and Kuban in 1917-1921. United in conflict". Virtualna Rus' (Ukrainian). 2005. İstifadə tarixi: 2008-04-04.
- "Ukrainian Kuban". Haidamaka (Ukrainian). İstifadə tarixi: 2008-04-04.
Həmçinin bax
- "Kuban People's Republic" by Kirill Protopopov, in , Vol. 52, No. 1 (Whole No. 205), January 2012, p. 9. (Contains background and information.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kuban Xalq Respublikasi rusca Kubanskaya Narodnaya Respublika Rusiya Imperiyasinin suqutundan sonra ve nun erazilerinde yaradilan ve 1918 1920 ci illerde movcud olmus kecmis dovlet qurulusu Demokratik respublikaKuban Xalq RespublikasiBayraq d Gerb28 yanvar 1918 mart 1920Paytaxt KrasnodarDilleri rus dili ukrayn diliResmi dilleri rus diliIdareetme formasi Parlament respublikasi 1919 1920 Vikianbarda elaqeli mediafayllar respublikanin ilk bascisiTarixiArxa plan Rusiya imperiyasi zamani Kuban bolgesi Adigeylerin Cerkezlerin torpaqlari idi Bir cox basqa vilayetler kimi Kuban xalqi da diger Rusiya quberniyalarindan ferqli teskil edilmisdi Qerb bolgeleri 1792 ci ilde Ukraynadaki Qara deniz Kazak ordusunun soyundan gelenlere cenub ve serq bolgeler ise nin soyundan gelen na aid olmusdur Daha evveller 1860 ci ilde 60 il boyunca Qafqaz muharibesinde Dagli xaqlarina qarsi Rusiya imperiyasi serhedlerini qorumaq ucun istifade olunmusdur Bundan baqsa Kazaklar Rusiya imperiya ordusu ile birlikde doyusmeleri ucun boyuk ordu birlesmelerine de gonderilmislerdir Hetta Kazaklar Carin sexsi qorumalari olaraq da xidmet etmisler Bu vezifelere gore Kazaklar vergiden azad edilmisdiler Onlarin herbi yasayis sekli bolgenin inzibati idarecilik formasina da tesir gostermisdir adli yasayis bolgeleri de enenevi rus kendlerine benzeyir Kazaklarin yerli idareci olan Atamani secmek huquqlari da olmusdur Fevral inqilabiPetoqraddaki Sankt Peterburq Fevral inqilabindan sonra qurulan Muveqqeti Hokumet bir yuk olaraq qebul edilen I Dunya Muharibesini davam etdirmeyi qerara aldi Netice olaraq Rus ordusu cokmeye basladi Kuban Kazak quvveleri cebhe xettlerini terk edib oz vetenleri kimi gordukleri Kubani cenubdan gele bilecek Osmanli quvvelerindin qorumaq ucun Kubana donduler Rusiya imperiyasi dovrunde Kuban birbasa Car terefinden cox hallarda Kazak olmayan Ataman terefinden idare olunurdu 1917 ci ilin martinda Kuban parlamenti olan Kuban Radasi ozunu Kubani idare ede bilecek tek resmi orqan olaraq elan etdi Meqsed herbi idaricilik yaratmaq idi 17 iyun 1917 ci il tarixinde yeni Rus respublikasi icinde Kuban Muxtar Xalq Respublikasi elan edildi Musteqillik cehdleriBolseviklerin Kuban Sovet Respublikasi qurulmasi ucun Kazak olmayan kendlileri tesviq etmesiyle birlikde genc respublikanin suqut edeceyi gozlenilerken Kuban Radasi 28 yanvar 1918 ci ilde Kuban Xalq Respublikasinin musteqil olacagini elan etdi 16 fevral 1918 ci ilde musteqillik elan edildi Lakin yeni yaranmis respublikanin formal olaraq Car Rusiyasina sadiq oldugu elan edildi Kuban Xalq Respublikasinin kohne Rus Imperiyasi icindeki Kuban Oblastini ehate edeceyi bildirildi Ilk evveller Ag qvardiyacilarla ittifaqda idiler 1918 ci ilin dekabrinda Kuban Radasi respublikanin ilk rehberi rehberliyi ile Paris Sulh Konfransina numayendelik gonderildi Aprel ayinda verdikleri teqdimatda ozlerini anti bolsevik kimi teqdim ederek bolseviklerden qorunmaq ucun komeye ehtiyaci olduqlarini bildirdiler Hemcininartiq Ag Qvardiyacilarla ve le birlikde hereket etmeyeceylerini elan etdiler Demek olar ki hec bir bendi razi salmadi Lakin respublika de yure seviyyede Ukrayna Xalq Respublikasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Alman Imperiyasi Osmanli imperiyasi Gurcustan Demokratik Respublikasi ve Simali Qafqaz Daglilar Respublikasi terefinden tanindi General mayor 1876 1930 respublikanin son AtamaniRespublikanin suqutuDenikin respublikanin Ag Qvardiyacilardan ayrildigini oyrendiyi zaman 1919 cu ilde 6 noyabrda Radanin binasini muhasireye aldi Ona bu isde da komek edirdi 10 nefer deputatla parlamentin sedri P Kurqanski hebs edildi Kazaklar yeniden orduya alindi 1919 cu ilin dekabrinda Denikin meglub edildikden sonra Kuban Respublikasini tutmaq ucun bolseviklerin qarsisinda bir manee qalmadi 1920 ci ilde respublikanin ekser erazisi artiq isgal edilmisdi Lakin Kazaklar bolseviklere qarsi Gurcustan Demokratik Respublikasinin qosunlarinda Ukrayna Demokratik Respublikasinin qosunlarinda Pilsudskinin qosunlarinda doyusduler Son Ataman Vrangel ile bolseviklere qarsi doyusdu Meglub olduqdan sonra ise Krimdan Osmanli erazisine kecdi NeticeBolseviklerin qelebesinden sonra Kuban Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasina daxil olmusdur Bir cox ukraynali tarixci nin Ag Qvardiya ile ittifaq qurmamasinin n qelebe qazanmasinda en muhum amil oldugunu qeyd edirler Bezi Ukrayna tarixcileri Kuban Radasinin Ukrayna hokumetine birlesmek fikrinin oldugunu bildirirler Bunu sonuncu bas nazir Vasili Ivanuisle Ukrayna Kazaklarinin rehberi nin elaqeleri ile esaslandirirlar Vasili Ivanisin fikrine gore eger butun anti bolsevik quvveler bir merkezden idare olunsaydi general Natiyevin basciliginda olan ordunu Kubana daha tez gonderseydi serqde de Kolcakla elaqe yaradilsaydi bolsevik quvvelerini cox asanliqla meglub etmek olardi Hemcinin baxDon Respublikasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Kuban ve Donda diplomatik numayendeliyiIstinadlarAs stated by Khoyski Official Azerbaijan Archives folio 895 list 1 w 288 pp 28 49 Ukraine A Concise Encyclopedia Toronto 1963 790 793 EdebiyyatBilyi Dmytro Ukraine and Kuban in 1917 1921 United in conflict Virtualna Rus Ukrainian 2005 Istifade tarixi 2008 04 04 Ukrainian Kuban Haidamaka Ukrainian Istifade tarixi 2008 04 04 Hemcinin bax Kuban People s Republic by Kirill Protopopov in Vol 52 No 1 Whole No 205 January 2012 p 9 Contains background and information