Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koroğlu — Altay, Türkiyə, Türkmənistan, Azərbaycan türklərinin əfsanələrində və xalq əhvalatlarında iştirak edən xalq qəhrəmanıdır. Əsl adı Rövşən olmuşdur. "Koroğlu" Rövşənin ləqəbidir və ona atasının gözləri xan tərəfindən çıxarıldıqdan sonra verilmişdir.
Haqqında
Dastanda Koroğlunun kim olduğundan, onun etdiyi mübarizələrdən bəhs edir. Koroğlunun atası Alı kişinin Həsən xan tərəfindən gözləri çıxardılır. Əslində Həsən xan Alı kişini öldürmək fikrində idi, lakin qonağı Hasan paşanın Alı kişinin gözlərinin çıxardırılmasını söyləməsi onu bu fikrindən daşındırdı. Koroğlunun əsl adı Rövşəndir. Atası ölmədən əvvəl ona "Koroğlu" adını qoydu. Bunuda qeyd eləmək lazımdır ki, Koroğlunun vətəni Çənlibeldir. Dastanda Koroğlunun başına qoçaq oğlanlar yığışınca Çənlibel igidlərin məskəni olmuşdur. Koroğlunun həyat yoldaşı Nigar xanımdır. Koroğlu Nigar xanımı Türkiyənin şəhəri İstanbuldan qaçıraraq evlənmişdir. Koroğlu ilə Nigar xanımın oğlu Eyvazdır. Lakin Eyvaz onların əsl oğlu deyil. Bu arada tədqiqatçılar Koroğlunun tarixi şəxsiyyət olduğunu bildirirlər. Koroğlu Osmanlı imperiyasına qarşı mübarizə aparan Cəlalilər hərəkatının fəal üzvlərindən biri olmuşdur.
Nüsxələri
Paris nüsxəsi
Tanınmış polyak şərqşünası, şair və dilmancı Aleksandr Xodzko İrandan, Cənubi Azərbaycandan Avropaya apardığı "Koroğlu" dastanının əlyazmasını təşəbbüsü ilə ingilis dilinə çevirib Londonda dərc etdirməklə (1842) eposun tarixində iz qoymuşdur. Dastanın söyləyicisi adı ilə ün qazanmış Sadıq bəy olmuşdur. Dastanı Mirzə Əbdülvahab qələmə almış, Mirzə İsgəndərin nökər və qulluqçuları — Mirzə Mehdi Gilani, Həzrətqulu bəy və Yaqub bəy isə bu işə şahidlik etmişlər. Qələmə alınma tarixi: çərşənbə günü, rəbiüləvvəl ayının 15-i, hicri-qəməri 1250-ci il. Əlyazmanın müəllifindən soraq verən son qeyd isə belədir:
- "Bu nüsxəni əvvəldən axıra qədər Mahmud xan Dünbüli Dircuy toplamışdır. Mətn düzgündür, lakin türki rəsmül-xəttində bir neçə səhv gedibdir. Ulu Mirzə İsgəndər bunu qeyd etsə də, onları düzəltməyə fürsət olmadı."
Xodzko dastanın 13 qolunu toplayıb nəşr etdirir. Bu nüsxədə bəzi çatışmayan xüsusiyyətlər var․ Burada Koroğlu obrazı qaçaq quldur adlandırılır․ A. Xodskoya görə əsasən Şimali İran və Xəzərətrafı torpaqlarda yayılan bu poetik söz sənət abidəsi həmin bölgənin sakinlərinə məxsusdur. Dastanın söyləyəni Aşıq Sadıq adı ilə şöhrət qazanmış Sadıq bəy olmuşdur. Bu nüsxəni Mahmud bəy Dünbuli Dircuy toplamışdır.
Bu nəsr 1843-cü ildə O. Volfun tərcüməsində alman oxucularına da çatdırılmışdır. Yenə həmin ildə Jorj Sand "Koroğlunun sərgüzəşt və improvizasiyaları"nı A. Xodzkonun nəsrindən tərcümə edərək "Müstəqil icmal" jurnalında, 1853-cü ildə isə oğlu Moris Sandın illustrasiyaları ilə ayrıca kitab şəklində çap etdirilməsi eposun Avropada daha geniş vüsət almasına təkan vermişdir. London nəşrinin S. S. Penninin tərcüməsi ilə rus dilindəki çapı (Tiflis, 1856) isə eposa daha böyük oxucu auditoriyası qazanmışdır.
Bilinən üç nüsxədən biri olan Paris nüsxəsi ilk dəfə 1997-ci ildə Azərbaycanda "Ozan" nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilmiş və ölkə ictimaiyyəti tərəfindən sərt tənqidə məruz qalmışdı. Dastanın bu nüsxəsində olan homoseksualizm, təhqir, sadomazoxizm motivlərinin yer alması tənqidlərin əsas səbəbi idi. 1997-ci ildən sonra 2005-ci ildə Paris nüsxəsi "Şərq-Qərb" nəşriyyatı tərəfindən təkrar nəşr edildi. Bu nəşrdə qismi-senzura aparılmışdır (qeyri-etik hesab edilən sözlər tam şəkildə yazılmayıb).
Tiflis nüsxəsi
1967-ci ildə gürcü L. G. Çlaidze Tiflisdəki Əlyazmalar İnstitutunda "Koroğlu" dastanının unikal nüsxəsini tapır. Tiflis nüsxəsində su işarələri var — bu da əlyazmanın 1856-cı ildə yazılıdığına işarə edir. Mətnin quruluşu, stili və dilin özəllikləri isə tekstin 80–100 il əvvəl yazıldığını və 1856-cı ildə günümüzə gəlib çatmayan əlyazmadan köçürüldüyünü sübut edir.
Təbriz nüsxəsindən fərqli olaraq, burada Koroğlu Bolu bəyə qarşı deyil, Səfəvi şahı I Şah Abbasa qarşı savaşır. Osmanlı canişini Bolu bəyə gəlincə, o, Koroğlunun dostu kimi təsvir olunur. Ən əsası isə bu nüsxədə Koroğlunun əslən türk cəlali tayfasından olduğu bildirilir.
Koroğlu kimdir?
Eposun meydana gəlmə amillərindən ilk dəfə əsaslı şəkildə bəhs açan türkmən alimi B. A. Karrıyevin gətirdiyi dəlillər bizdə və başqa ölkələrdə irəli sürülən qənaətlərin özəyini təşkil edir. Daha doğrusu, , Arakel Təbrizi, Övliya Çələbi, İvan Şopen, A. Xodzko, S. S. Penn, İ. Petruşevski, H. Samuelyanın və başqalarının Koroğlu haqqında söylədiklərinə onun tədqiqatında daha geniş şərh verilmiş, bu səbəbdən də tarixi məxəzlərdən gətirdiyi sitatlar sonralar dərslikləri bəzəmişdir.
- "Doğrudan da, XVII yüzildə böyük şöhrət qazanmış Koroğlu adlı şəxs yaşamışdır. Azərbaycan və türkmən variantlarında göstərilir ki, Koroğlu tuk (daha dəqiq desək, təkə) tayfasından çıxmış türkmən idi və onun atası sultan Murada xidmət etmişdi". H. Samuelyanın bu qənaətlərinin Arakel Təbrizinin və Eliyas Muşeqin (XVIII əsr) şahidliyinə əsasən irəli sürüldüyünü bildirən alimə görə, bunlar eposun meydanagəlmə səbəblərini və yerini müəyyənləşdirən yeganə mənbələrdir. İran şahı I Abbasın hakimiyyəti dövründəki hadisələrdən bəhs açmış və baş verən üsyana başçılıq edən şəxslərdən birinin adının Koroğlu olduğunu bildirmişdir. Qəribədir ki, o, indi aşıqların oxuduğu mahnıların çoxunun da Koroğlu tərəfindən qoşulduğunu vurğulayırdı. Arakel Təbrizi söyləyirdi ki, üsyankarlar özlərini "cəlalilər" (ərəb sözü "cəlal" – məşhur, şöhrətli, ölən yaradan deməkdir) adlandırırdılar. Onlar şaha və tərəfdarlarına qarşı amansızcasına vuruşurdular. O yazırdı: "Cəlalilər monarxa bütünlüklə tabe olmurdular; onların heç yerdə daimi yaşayış məskənləri yox idi, qabaqlarına nə çıxırdı, hamısını dağıdırdılar, haralara onlar haqqında heç bir məlumat çatmamışdı, tez oralara üz tutur, soyğunçuluğa başlayır, qənimətlər toplayır və yerdə qalan hər şeyi oda atırdılar".
Beləliklə, tarixi mənbələrdə Koroğlunun şəxsiyyəti haqqında ilk dəfə özünün 1662-ci ildə qələmə aldığı "Tarix" kitabında məlumat vermişdir. Şəhərlərin kasıb əhalisinin və kənd camaatının üsyan qaldırmasından bəhs açarkən o göstərmişdir ki, üsyan başçılarının birinin adı Koroğludur. Övliya Çələbinin XVII yüzilliyə aid "Səyahətnamə"sində də Koroğlu cəlalilər hərəkatının ən görkəmli nümayəndələrindən biri tək xatırlanmışdır. Eləcə də, Cənubi Azərbaycanda yaşayan tacir də məlumatları böyük maraq doğurur. B. A. Karrıyev H. Samuelyana istinadən bildirir ki, İran şahı tərəfindən Ruyiyaya göndərilmişdi. Ancaq Həştərxanda İranın gizli agenti kimi həbs edilmiş və topladığı "Nəğmələr" dəftəri əlindən alınmışdı. Bu topluda Koroğlu barədə 1721-ci ildə erməni əlifbası ilə yazıya alınmış 13 qəhrəmanlıq nəğməsi var. Həmin şerlər 1954-cü ildə İrəvanda, 1969-cu ildə Bakıda işıq üzü görmüşdü. Maraqlıdır ki, Eliyas Muşeq nəğmələri yerli ağsaqqalların və xanəndələrin dilindən eşitdiyini qısa, izahatedici mətnlərdə bildirir və şerlərlə yanaşı verir. Onun qeydlərindən məlum olur ki, Koroğlu osmanlı ölkəsinin dağ və meşələ-rində yaşamışdır. Başına topladığı çoxsaylı qaçaq atlılarla yollarda ağalıq etmiş, hərdən ötüb-keçən tacirləri basqınla soymuş, hərdən də özlərinin razılığı ilə onların pullarını əllərindən almışdır. Bu hadisələr iranlı şah Abbasın və türk sultanı Muradın hakimiyyətdə olduğu çağlarda baş vermişdir.
Cəlali üsyanları
"Tarixi mənbələrdə göstərilir ki, 1518-ci ildə Toqatda Şeyx Cəlali ilk böyük üsyan qaldırmışdır, çox güman ki, cəlalilər onun adı ilə əlaqədardır". Paris nüsxəsində qəhrəmanlar Cəlali Koroğlu və Nəzər Cəlali adıyla verilir. Molla Cumanın düzüb-qoşduğu dastanların birində də bu addan istifadə olunur: "Cəlali Məhəmməd və Tavat xanım".
1571–1573-cü illərdə Təbrizdə sənətkarlar və şəhər yoxsullarının böyük bir üsyanı olmuşdur. Çəkməçi, mahud toxuyan, şalvar-duz, dəvəçi, səbzəfruş və başqalarının iştirak etdiyi üsyanı şah amansızcasına yatırtmışdır. H. Rumlunun, yazdıqlarına görə, üsyanda qəssablar silki mühüm rol oynamışdır. Həsən bəy Rumlu pəhləvan hərəkatının başçılarından birinin adının Əvəz olduğunu yazır. İ. T. Petruşevski bunun Eyvaz ola biləcəyi fikrini irəli sürür. P. Əfəndiyev faktlar üzərində müqayisələr apararaq belə qənaətə gəlir ki, Eyvaz əvəzsiz bir pəhləvan, həm də Qəssab Alının oğludur. Belə olduqda dastandakı Eyvazın tarixi Əvəz-Eyvazın prototipi olmasına şübhə yeri qalmır .
1577–1578-ci illərdə Şirvanda yeni bir xalq üsyanı olmuşdur. Tarixçi H. Rumlunun təsvir etdiyinə görə üsyan qəddarcasına yatırılmış və onun iştirikçılarından 400 nəfərin başı kəsilib şahın sarayına göndərilmişdir. P. Əfəndiyev İ. P. Petruşevskiyə istinadən göstərirdi ki, Azərbaycan kəndəlrində 35 növ vergi və mükəlləfiyyat tətbiq edilirdi.
Koroğlu şeirləri
Əndəlib Qaracadaği 1804-cü ildə İrəvan istila edildiyi zaman rus ordusunun mayoru Şubinin xahişi ilə soydaşlarının dilindən qələmə alıb sistemləşdirdiyi "Folklor toplusu"nda Koroğlunun adı ilə bağlanan çoxsaylı aşıq şeirləri verir.
Xalq qəhrəmanı Koroğlunu saz-söz sənətkarı adı ilə tanıtmaq ənənəsi keçən əsrin otuzuncu illərinədək davam etdirilmişdir. AMEA-nın Memarlıq və Arxeologiya İnstitunun arxivindən tapdığımız 1938-ci ilə aid bir "Aşıq şerləri" toplusunda Koroğlu adlı aşıqa ünvanlanan qoşma və gəraylılara rast gəlirik. Doğrudur, gənc Ərtoğrul Cavidin (Hüseyn Cavidin oğlu) rəyi ilə çapa hazırlanmış bu toplu müəyyən səbəblərdən işıq üzü görməmişdir. Eləcə də, şeirlər eposun ayrı-ayrı qolları ilə səsləşir. Daha dəqiq desək, məzmununda eposun hadisələrini tam əks etdirir.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Sovet tarixi ensiklopediyası — Koroğlu". 2017-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-06.
- . 2011-11-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-06.
- ""Koroğlu" dastanının türkmən versiyası — "Göroğlu"". 2023-07-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-10-23.
- Koroğlu dastanı (Paris nüsxəsi) 2022-07-06 at the Wayback Machine. Bakı: "Şərq-Qərb", 2005.
- "Koroğlu: Paris nüsxəsi :: Prezident Kitabxanası". Elektron kitablar :: Prezident Kitabxanası. 2020-01-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-10-19.
- Yarpaq. ""KOROĞLU" dastanı, yoxsa...? (Dastanın Paris nüsxəsinə bir baxış". yarpaq.az. İstifadə tarixi: 2023-10-19.
- Фарид АЛЕКПЕРЛИ, д. и. н. Легенды о Кероглу. 2013-01-16 at the Wayback Machine "Зеркало", 07.12.201
- "Şərq.- 2011.- 13 iyul.- S. 11". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-06.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Dərslik yazanların Koroğluya verdiyi yuxu dərmanı,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koroglu Altay Turkiye Turkmenistan Azerbaycan turklerinin efsanelerinde ve xalq ehvalatlarinda istirak eden xalq qehremanidir Esl adi Rovsen olmusdur Koroglu Rovsenin leqebidir ve ona atasinin gozleri xan terefinden cixarildiqdan sonra verilmisdir HaqqindaKoroglu dastaninin Latin qrafikali Azerbaycan elifbasi ile nesrinin uz qabigi Dastanda Koroglunun kim oldugundan onun etdiyi mubarizelerden behs edir Koroglunun atasi Ali kisinin Hesen xan terefinden gozleri cixardilir Eslinde Hesen xan Ali kisini oldurmek fikrinde idi lakin qonagi Hasan pasanin Ali kisinin gozlerinin cixardirilmasini soylemesi onu bu fikrinden dasindirdi Koroglunun esl adi Rovsendir Atasi olmeden evvel ona Koroglu adini qoydu Bunuda qeyd elemek lazimdir ki Koroglunun veteni Cenlibeldir Dastanda Koroglunun basina qocaq oglanlar yigisinca Cenlibel igidlerin meskeni olmusdur Koroglunun heyat yoldasi Nigar xanimdir Koroglu Nigar xanimi Turkiyenin seheri Istanbuldan qaciraraq evlenmisdir Koroglu ile Nigar xanimin oglu Eyvazdir Lakin Eyvaz onlarin esl oglu deyil Bu arada tedqiqatcilar Koroglunun tarixi sexsiyyet oldugunu bildirirler Koroglu Osmanli imperiyasina qarsi mubarize aparan Celaliler herekatinin feal uzvlerinden biri olmusdur NusxeleriParis nusxesi Taninmis polyak serqsunasi sair ve dilmanci Aleksandr Xodzko Irandan Cenubi Azerbaycandan Avropaya apardigi Koroglu dastaninin elyazmasini tesebbusu ile ingilis diline cevirib Londonda derc etdirmekle 1842 eposun tarixinde iz qoymusdur Dastanin soyleyicisi adi ile un qazanmis Sadiq bey olmusdur Dastani Mirze Ebdulvahab qeleme almis Mirze Isgenderin noker ve qulluqculari Mirze Mehdi Gilani Hezretqulu bey ve Yaqub bey ise bu ise sahidlik etmisler Qeleme alinma tarixi cersenbe gunu rebiulevvel ayinin 15 i hicri qemeri 1250 ci il Elyazmanin muellifinden soraq veren son qeyd ise beledir Bu nusxeni evvelden axira qeder Mahmud xan Dunbuli Dircuy toplamisdir Metn duzgundur lakin turki resmul xettinde bir nece sehv gedibdir Ulu Mirze Isgender bunu qeyd etse de onlari duzeltmeye furset olmadi Xodzko dastanin 13 qolunu toplayib nesr etdirir Bu nusxede bezi catismayan xususiyyetler var Burada Koroglu obrazi qacaq quldur adlandirilir A Xodskoya gore esasen Simali Iran ve Xezeretrafi torpaqlarda yayilan bu poetik soz senet abidesi hemin bolgenin sakinlerine mexsusdur Dastanin soyleyeni Asiq Sadiq adi ile sohret qazanmis Sadiq bey olmusdur Bu nusxeni Mahmud bey Dunbuli Dircuy toplamisdir Bu nesr 1843 cu ilde O Volfun tercumesinde alman oxucularina da catdirilmisdir Yene hemin ilde Jorj Sand Koroglunun serguzest ve improvizasiyalari ni A Xodzkonun nesrinden tercume ederek Musteqil icmal jurnalinda 1853 cu ilde ise oglu Moris Sandin illustrasiyalari ile ayrica kitab seklinde cap etdirilmesi eposun Avropada daha genis vuset almasina tekan vermisdir London nesrinin S S Penninin tercumesi ile rus dilindeki capi Tiflis 1856 ise eposa daha boyuk oxucu auditoriyasi qazanmisdir Bilinen uc nusxeden biri olan Paris nusxesi ilk defe 1997 ci ilde Azerbaycanda Ozan nesriyyati terefinden nesr edilmis ve olke ictimaiyyeti terefinden sert tenqide meruz qalmisdi Dastanin bu nusxesinde olan homoseksualizm tehqir sadomazoxizm motivlerinin yer almasi tenqidlerin esas sebebi idi 1997 ci ilden sonra 2005 ci ilde Paris nusxesi Serq Qerb nesriyyati terefinden tekrar nesr edildi Bu nesrde qismi senzura aparilmisdir qeyri etik hesab edilen sozler tam sekilde yazilmayib Tiflis nusxesi 1967 ci ilde gurcu L G Claidze Tiflisdeki Elyazmalar Institutunda Koroglu dastaninin unikal nusxesini tapir Tiflis nusxesinde su isareleri var bu da elyazmanin 1856 ci ilde yazilidigina isare edir Metnin qurulusu stili ve dilin ozellikleri ise tekstin 80 100 il evvel yazildigini ve 1856 ci ilde gunumuze gelib catmayan elyazmadan kocurulduyunu subut edir Tebriz nusxesinden ferqli olaraq burada Koroglu Bolu beye qarsi deyil Sefevi sahi I Sah Abbasa qarsi savasir Osmanli canisini Bolu beye gelince o Koroglunun dostu kimi tesvir olunur En esasi ise bu nusxede Koroglunun eslen turk celali tayfasindan oldugu bildirilir Koroglu kimdir Esas meqale KorogluKoroglu Tagi Tagiyev Eposun meydana gelme amillerinden ilk defe esasli sekilde behs acan turkmen alimi B A Karriyevin getirdiyi deliller bizde ve basqa olkelerde ireli surulen qenaetlerin ozeyini teskil edir Daha dogrusu Arakel Tebrizi Ovliya Celebi Ivan Sopen A Xodzko S S Penn I Petrusevski H Samuelyanin ve basqalarinin Koroglu haqqinda soylediklerine onun tedqiqatinda daha genis serh verilmis bu sebebden de tarixi mexezlerden getirdiyi sitatlar sonralar derslikleri bezemisdir Dogrudan da XVII yuzilde boyuk sohret qazanmis Koroglu adli sexs yasamisdir Azerbaycan ve turkmen variantlarinda gosterilir ki Koroglu tuk daha deqiq desek teke tayfasindan cixmis turkmen idi ve onun atasi sultan Murada xidmet etmisdi H Samuelyanin bu qenaetlerinin Arakel Tebrizinin ve Eliyas Museqin XVIII esr sahidliyine esasen ireli surulduyunu bildiren alime gore bunlar eposun meydanagelme sebeblerini ve yerini mueyyenlesdiren yegane menbelerdir Iran sahi I Abbasin hakimiyyeti dovrundeki hadiselerden behs acmis ve bas veren usyana basciliq eden sexslerden birinin adinin Koroglu oldugunu bildirmisdir Qeribedir ki o indi asiqlarin oxudugu mahnilarin coxunun da Koroglu terefinden qosuldugunu vurgulayirdi Arakel Tebrizi soyleyirdi ki usyankarlar ozlerini celaliler ereb sozu celal meshur sohretli olen yaradan demekdir adlandirirdilar Onlar saha ve terefdarlarina qarsi amansizcasina vurusurdular O yazirdi Celaliler monarxa butunlukle tabe olmurdular onlarin hec yerde daimi yasayis meskenleri yox idi qabaqlarina ne cixirdi hamisini dagidirdilar haralara onlar haqqinda hec bir melumat catmamisdi tez oralara uz tutur soygunculuga baslayir qenimetler toplayir ve yerde qalan her seyi oda atirdilar Belelikle tarixi menbelerde Koroglunun sexsiyyeti haqqinda ilk defe ozunun 1662 ci ilde qeleme aldigi Tarix kitabinda melumat vermisdir Seherlerin kasib ehalisinin ve kend camaatinin usyan qaldirmasindan behs acarken o gostermisdir ki usyan bascilarinin birinin adi Korogludur Ovliya Celebinin XVII yuzilliye aid Seyahetname sinde de Koroglu celaliler herekatinin en gorkemli numayendelerinden biri tek xatirlanmisdir Elece de Cenubi Azerbaycanda yasayan tacir de melumatlari boyuk maraq dogurur B A Karriyev H Samuelyana istinaden bildirir ki Iran sahi terefinden Ruyiyaya gonderilmisdi Ancaq Hesterxanda Iranin gizli agenti kimi hebs edilmis ve topladigi Negmeler defteri elinden alinmisdi Bu topluda Koroglu barede 1721 ci ilde ermeni elifbasi ile yaziya alinmis 13 qehremanliq negmesi var Hemin serler 1954 cu ilde Irevanda 1969 cu ilde Bakida isiq uzu gormusdu Maraqlidir ki Eliyas Museq negmeleri yerli agsaqqallarin ve xanendelerin dilinden esitdiyini qisa izahatedici metnlerde bildirir ve serlerle yanasi verir Onun qeydlerinden melum olur ki Koroglu osmanli olkesinin dag ve mesele rinde yasamisdir Basina topladigi coxsayli qacaq atlilarla yollarda agaliq etmis herden otub kecen tacirleri basqinla soymus herden de ozlerinin raziligi ile onlarin pullarini ellerinden almisdir Bu hadiseler iranli sah Abbasin ve turk sultani Muradin hakimiyyetde oldugu caglarda bas vermisdir Celali usyanlariEsas meqale Celali usyanlari Tarixi menbelerde gosterilir ki 1518 ci ilde Toqatda Seyx Celali ilk boyuk usyan qaldirmisdir cox guman ki celaliler onun adi ile elaqedardir Paris nusxesinde qehremanlar Celali Koroglu ve Nezer Celali adiyla verilir Molla Cumanin duzub qosdugu dastanlarin birinde de bu addan istifade olunur Celali Mehemmed ve Tavat xanim 1571 1573 cu illerde Tebrizde senetkarlar ve seher yoxsullarinin boyuk bir usyani olmusdur Cekmeci mahud toxuyan salvar duz deveci sebzefrus ve basqalarinin istirak etdiyi usyani sah amansizcasina yatirtmisdir H Rumlunun yazdiqlarina gore usyanda qessablar silki muhum rol oynamisdir Hesen bey Rumlu pehlevan herekatinin bascilarindan birinin adinin Evez oldugunu yazir I T Petrusevski bunun Eyvaz ola bileceyi fikrini ireli surur P Efendiyev faktlar uzerinde muqayiseler apararaq bele qenaete gelir ki Eyvaz evezsiz bir pehlevan hem de Qessab Alinin ogludur Bele olduqda dastandaki Eyvazin tarixi Evez Eyvazin prototipi olmasina subhe yeri qalmir 1577 1578 ci illerde Sirvanda yeni bir xalq usyani olmusdur Tarixci H Rumlunun tesvir etdiyine gore usyan qeddarcasina yatirilmis ve onun istirikcilarindan 400 neferin basi kesilib sahin sarayina gonderilmisdir P Efendiyev I P Petrusevskiye istinaden gosterirdi ki Azerbaycan kendelrinde 35 nov vergi ve mukellefiyyat tetbiq edilirdi Koroglu seirleriEndelib Qaracadagi 1804 cu ilde Irevan istila edildiyi zaman rus ordusunun mayoru Subinin xahisi ile soydaslarinin dilinden qeleme alib sistemlesdirdiyi Folklor toplusu nda Koroglunun adi ile baglanan coxsayli asiq seirleri verir Xalq qehremani Koroglunu saz soz senetkari adi ile tanitmaq enenesi kecen esrin otuzuncu illerinedek davam etdirilmisdir AMEA nin Memarliq ve Arxeologiya Institunun arxivinden tapdigimiz 1938 ci ile aid bir Asiq serleri toplusunda Koroglu adli asiqa unvanlanan qosma ve geraylilara rast gelirik Dogrudur genc Ertogrul Cavidin Huseyn Cavidin oglu reyi ile capa hazirlanmis bu toplu mueyyen sebeblerden isiq uzu gormemisdir Elece de seirler eposun ayri ayri qollari ile seslesir Daha deqiq desek mezmununda eposun hadiselerini tam eks etdirir IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Sovet tarixi ensiklopediyasi Koroglu 2017 04 07 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 06 2011 11 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 06 Koroglu dastaninin turkmen versiyasi Goroglu 2023 07 25 tarixinde Istifade tarixi 2013 10 23 Koroglu dastani Paris nusxesi 2022 07 06 at the Wayback Machine Baki Serq Qerb 2005 Koroglu Paris nusxesi Prezident Kitabxanasi Elektron kitablar Prezident Kitabxanasi 2020 01 10 tarixinde Istifade tarixi 2023 10 19 Yarpaq KOROGLU dastani yoxsa Dastanin Paris nusxesine bir baxis yarpaq az Istifade tarixi 2023 10 19 Farid ALEKPERLI d i n Legendy o Keroglu 2013 01 16 at the Wayback Machine Zerkalo 07 12 201 Serq 2011 13 iyul S 11 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 06 Hemcinin baxVikianbarda Koroglu dastani ile elaqeli mediafayllar var Kitabi Dede QorqudXarici kecidlerDerslik yazanlarin Korogluya verdiyi yuxu dermani