Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Üzeyir Hacıbəyovun "Koroğlu" operası haqqındadır. Digər mənalar üçün Koroğlu (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
"Koroğlu" — Azərbaycanın böyük bəstəkarı Üzeyir bəy tərəfındən bəstələnmiş beş pərdəlik operadır. Əsərin librettosu Heydər İsmayılov və Məmməd Səid Ordubadi tərəfindən yazılmışdır. Azərbaycanın əfsanələrindən biri olan Koroğlu dastanı, çox məşhurdur. Bu opera Hacıbəyovun yaradıcılığının zirvəsini təşkil edir. Azərbaycan opera sənətinin incilərindən sayılan bu operada Üzeyir bəy ilk dəfə olaraq klassik opera formasına riayət edərək bitkin ariyalar, kütləvi xor səhnələri, müxtəlif ansambllar, balet nömrələri, reçitativlər yaratmışdır. "Koroğlu" operası ilk dəfə 1937-ci il aprelin 30-da Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında tamaşaya qoyulub.
| Koroğlu | |
|---|---|
 Operanın Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında afişası | |
| Bəstəkar | Üzeyir Hacıbəyov |
| Librettoçu | Heydər İsmayılov Məmməd Səid Ordubadi |
| Dili | Azərbaycan dili |
| Süjet | Koroğlu dastanının Azərbaycan versiyası əsasında |
| Janr | epik |
| Pərdə | 5 |
| Yaradılma tarixi | 1936 |
| İlk səhnələşdirmə | 30 aprel 1937 Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı |
| Premyera | 1937 Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı |
| İfaçılar | Bülbül Əli Zülalov |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixçə
Bəstəkarın yaradıcılığında kulminasiya mərhələsi olan "Koroğlu" dünya klassik operaları sırasında parlaq nümunələrdən biridir. 5 pərdəli bu operanın libretto müəllifləri H. İsmayılov və M.S. Ordubadidir. Librettonun yaradılmasında Hacıbəyov fəal iştirak etmişdir. Üzeyir Hacıbəyov opera üzərində 1932–1936-cı illərdə işləmiş, ilk tamaşa 1937-ci il aprelin 30-da AOBT-nda olmuşdur. Azərbaycanda, ümumiyyətlə Zaqafqaziyada, Orta Asiya, Türkiyə və İranda geniş yayılmış "Koroğlu" xalq dastanı operanın süjet əsasını təşkil edir. Operanın musiqisində Azərbaycan xalqının tarixi taleyi, xarakteri, psixologiyası, bütövlükdə dünyagörüşü əksini tapmışdır. "Koroğlu" tipik xalq qəhrəmanlıq dastanıdır. "Koroğlu"da opera sənətinə xas bütün əlamətlər bəstəkarın milli musiqi təfəkkürü süzgəcindən keçərək kamillik səviyyəsində yaradılmışdır.
"Koroğlu" operasına görə Üzeyir Hacıbəyov 1941 ildə Stalin mükafatına layiq görülmüşdür. "Koroğlu"-nun ilk tamaşasının rej. İ. Hidayətzadə, dirijoru H., (sonralar Ə. Həsənov), rəssamı R. Mustafayev olmuşdur. Rollarda Bülbül (Koroğlu), G. İsgəndərova (Nigar), M. Bağırov (Həsən xan), Q. İsgəndərov (təlxək), Ə. Zülalov (Ehsan paşa), Q. Hüseynov (Həmzə bəy), B. Mustafayev (İbrahim xan) çıxış etmişlər. 1938-ci ildə opera Moskvada Azərbaycan incəsənəti dekadasında böyük müvəffəqiyyət qazanmışdır. AOBT-nda "Koroğlu"-nun 1943 (rus dilində; dirijor Niyazi), 1959 (rej. M. Məmmədov, dirijor Niyazi, rəssam Ə. Fətəliyev), 1975 ildə (rej. F. Səfərov, dirijor R. Abdullayev, rəssam T. Salahov) yeni quruluşları hazırlanmışdır. "Koroğlu" Aşqabad (1939, türkmən dilində), İrəvan (1942, erməni dilində) və Daşkənddə (1950, özbək dilində) tamaşaya qoyulmuşdur. AOBT-nın qastrol tamaşaları zamanı "Koroğlu" Təbriz, Tiflis, Kiyev, Peterburq və s. ş.-lərdə göstərilmişdir. "Koroğlu"nun 1952, 1970 illərdə klaviri və partiturası nəşr olunmuş, opera vala yazılmışdır.
Rollar
| № | Rollar | Səs tipləri | İlk premyeradaki rollar, 30 aprel 1937 il (Dirijor: Üzeyir Hacıbəyov) |
|---|---|---|---|
| 1 | Koroğlu (Rövşən) | tenor | M. Məmmədov (Bülbül) |
| 2 | Nigar: Həsən Xanın qızı, Koroğlunun sevdiyi | soprano | G. İsgəndərova |
| 3 | Həsən Xan: Bölgə idarəçisi | bariton | M. Bağırov |
| 4 | İhsan Paşa: Həsən Xanın üst idarəçisi | tenor | Ə. Zülalov |
| 5 | İbrahim Xan: Həsən Xanın vəziri | bas | B. Mustafayev |
| 6 | Həmzə Bəy: Həsən Xanın baş köməkçisi | tenor | K. Hüseynov |
| 7 | Təlxək | tenor | K. İskenderov |
| 8 | Polad: Həsən Xanın əsgəri | tenor | … |
| 9 | Eyvaz: Həsən Xanın oğlu | tenor | … |
| 10 | Xanəndə | mezzo-soprano | … |
| 11 | Kəndlilər:
| … | |
| və s. | Kəndlilər, çobanlar, saray əyanları, rəqqaslar, qocalar, qadınlar, döyüşçülər, ermənilər, kürdlər, ləzgilər (xor və balet) | xor |
Qəhrəmanlar və operanın özəllikləri
Operanın əsas qəhrəmanı olan xalqın obrazı məzlum vəziyyətdən tədricən güclənən etiraza, ədalət uğrunda əzmlə mübarizəyə qalxmaq qərarından —qələbə sevincinə qədər hərtərəfli, ardıcıl verilmişdir. Xalq obrazının açılışında ifadəli kiçik mövzu-tezislər — leytmotivlər böyük rol oynayır:
- 1. Xalqın məzlumluğunu ifadə edən həyəcanlı mövzu (çahargah ladının kadensiya intonasiyası üstündədir).
- 2. Üsyan etmiş xalq mövzusu (şur ladının kadensiya intonasiyaları üstündədir; çağırış xarakteri daşıyaraq aşıq musiqisinin obraz-intonasiya quruluşu ilə səsləşir).
![image]()
"Koroğlu" operasına həsr olunmuş SSRİ poçt markası (1966). - Qətiyyətli, təsirli xarakter daşıyan 3 və 4-cü leytmotivlər xalqın qəhrəmani obrazı ilə bağlıdır; rast ladı intonasiyaları üstündə qurulan bu leytmotivlərdə müasir kütləvi mahnı əlamətləri müəyyən qədər özünü göstərir.
- 5-ci mövzuda xalqın iradəsi, poetik əhvali-ruhiyyəsi, yüksək mənəvi keyfiyyətləri ifadə olunmuşdur. I pərdənin əvvəlində xalqın məzlumluğu leytmotivi üstündə qurularaq onun kədərini, həyəcanını, qəzəbini ifadə edən "Bu gözəl təbiət" xoru xalq obrazının ekspozisiyası rolunu onayır. Kəndlilərin obrazı artıq I pərdədən dramaturji fəallığı ilə seçilir. Hüznlü "Yazıq Alı" xoru, rəqs, dramatik xarakterli "Gərək bu gün edək qiyam" xorundan sonra, səhnə qəhrəmanlıq leytmotivi üstündə qurulan "Hər bir yerdən, dağdan, daşdan" xoru ilə tamamlanır. III pərdədə xalqın obrazı geniş və hərtərəfli verilmişdir. Xordan əvvəl səslənən antraktda üsyançıların yenilməz xarakteri ifadə olunmuşdur. Bu xor xalqın qəhrəmanlıq, mərdlik və nikbinliyinə həsr edilmiş himndir. Xorun musiqisi təntənəli, bayramsayağı, iradəli xarakter daşıyır.
Burada kütləvi yallı rəqsinin üslub xüsusiyyətləri aydın ifadə olunmuşdur. Xalqın qəhrəmanlıq keyfiyyətlərinin açılışı "Cəngi" rəqsində və "Əhdnamə" xorunda (5-ci leytmotiv əsasında) davam etdirilmişdir.
Qıratın oğurlanması — tufan səhnəsi gərgin dramatik xarakter kəsb edir. V pərdədəki xalq səhnələri I pərdənin bir növ dinamik reprizidir. Burada məzlum xalq leytmotivi Nigar, Eyvaz, Poladın edam olunmalarına hazırlıqla əlaqədar gərginliyi, hüznü ifadə edərək mühüm dramaturji məna daşıyır. Üsyançıların qələbəsi xor ritmikaları və Koroğlunun partiyasında səslənən iki qəhrəmanlıq leytmotivi ilə təmsil olunmuşdur. Opera bayramsayağı təntənəli kütləvi rəqslə tamamlanır; rəqsin orta hissəsindəki melodiyada "Çənlibel" xoru ilə Koroğlunun I pərdədəki "Səni gördüm" ariozosunun mövzuları birləşmişdir. "Koroğlu"-dakı kütləvi xalq səhnələri xorla yanaşı, rəqslər əsasında qurulması ilə fərqlənir. Operada rəqs mənşəli musiqinin geniş tətbiğ edilməsi Azərbaycan folklorunda kütləvilik, kollektivçiliyin xorla deyil, rəqslə (ilk növbədə yallı ilə) ifadə olunmasından irəli gəlir. Məhz bu səbəbdən də opera rəqslə tamamlanmışdır.
Koroğlu obrazı operada dinamik şəkildə verilmişdir. I pərdədəki iki ariozoda qəhrəmanın ehtirasla sevən aşiq ("Səni gördüm") və coşğun mübarizlik ("Təngə gəldik yox tavan") kimi ən tipik cəhətləri təzahür edir. III pərdədəki "Mərd igidlər nərə çəksin davada" epik mahnısında Koroğlu qorxmaz, mərd üsyan başçısı, cəngavər kimi verilmişdir. Həmin pərdədəki lirik xarakterli ariya ("Sevdim səni mən") mübarizəyə qalxmış Koroğlunun dərin səmimi hisslərini, incə təbiətini açıb göstərir. IV pərdədə Koroğlu yenidən aşıq qiyafəsində səhnəyə gəlir. Həsən xanın sarayında çıxış edən Koroğlu təkcə adi aşıq deyil, cəsarətli xalq qəhrəmanı kimi təqdim edildiyi üçün onun oxuduğu lirik aşıq mahnıları burada qəhrəmanlıq rəmzi kimi qavranılır. Koroğlu obrazı operada, demək olar ki, həmişə kütləvi xalq səhnələri çərçivəsində açılır. Məsələn, I pərdədə Koroğlunun səhnədə ilk çıxışı — "Səni gördüm" ariozosu kəndlilərin rəqsindən sonra, həmin pərdədəki ikinci ariozo isə bilavasitə final xoru ilə birgə səslənir.
Nigarın obrazı da operada dinamik inkişafda verilmişdir. I pərdədəki ariya onun bütöv musiqi portretini yaradır; ariyada şəxsi hisslərin zərifliyi, səmimiliyi ilə xalqla bağlılıqdan gələn qəhrəmanlıq əzmi üzvi vəhdətdə verilmişdir. Ariyanın fəal, qətiyyətli orta hissəsində ilk dəfə Nigarın iki leytmotivi tam şəkildə səslənir. Bu leytmotivlər kütləvi mahnı intonasiyaları əsasında qurulmuşdur. Nigarın II pərdədəki ariyası isə son dərəcə kədərli, fəryad xarakteri daşıyaraq onun ağır taleyinin rəmzi kimi səslənir. Nigar obrazının açılmasında gözəl, axıcı melodiyası olan leytmotivin də rolu böyükdür.
O, Nigarın vokal partiyasında deyil, Koroğlunun və başqalarının partiyalarında, kütləvi səhnələrdə və Nigarın səhnəyə gəlişi zamanı orkestrdə səslənir. Bu dramaturji cizgi ilə Üzeyir Hacıbəyov qəhrəmanın mənəvi gözəlliyini, ciddiliyini nəzərə çarpdırır. Mənfi qəhrəmanlar arasında Həsən xan xüsusilə seçilir. I pərdədəki iki kiçik musiqi parçasında onun zülmkar, müstəbid xarakteri— lovğalıq, təkəbbür ("Xanların xanıyam"), rəhmsizlik ("Qəsdən bunu etmiş ol haramzada") kimi müxtəlif cəhətləri açılmışdır. Həsən xanın ümumiləşdirilmiş portreti onun II pərdədəki ariyasında ("Mina ibriklərə şərab doldurun") verilmişdir. Ariyada kəndli üsyanından qorxuya düşməsini məharətlə gizlədən hökmlü, lovğa hökmdarın süni əzəməti musiqi vasitəsilə canlandırılmışdır. Üzeyir Hacıbəyov xanın amiranə nidalarına münasib nitq intonasiyalarını son dərəcə dəqiqliklə tapa bilmişdir. Eyni zamanda ariyanın oynaq xarakterli ork. partiyası vasitəsilə bəstəkar ustalıqla xana öz istehzalı münasibətini bildirmişdir.
Mənfi obrazlar sırasında təlxək xüsusi yer tutur; bir yandan o, Koroğlunun əsir düşməsinə kömək edir, digər tərəfdən isə saray əhlini— əyanları məharətlə ələ salır. Təlxəyin obrazı meyxana ruhunda yazılmış reçitativ və mahnı ilə ("Axı necə mən gülməyim") çox təsirli iz buraxır. Həsən xanın döyüşçülərinin "Vergi yığdıq kəndlilərdən" xorunda mənfi obrazların ümumiləşdirilmiş xarakteristikası öz əksini tapmışdır; onların hədsiz qorxu və həyəcanı reçitativ-deklamasiya intonasiyaları vasitəsilə ifadə olunmuşdur. Sarayın təmtəraqlı həyatı II və IV pərdədəki zərif, incə rəqslərlə, xanəndə qızın muğamvari mahnısı ilə səciyyələnmişdir. Mənfi obrazlar operada leytmotivlər məcmusu ilə — qammavari xromatik hərəkət, sərt punktirli ritmlə birləşdirilmişdir.
Xalq kütlələri və Nigarın leytmotivləri əsasında qurulmuş uvertüra operanın qəhrəmani-epik istiqamətini aydın nəzərə çarpdırır. Mütəşəkkil, məqsədyönlü intonasiya dramaturgiyasına əsaslanan "Koroğlu" operası geniş mənada H.-un simfoniya bəstəkarı olduğunu nümayiş etdirir. Musiqi vasitəsilə qəhrəmanlar müsbət və mənfi obrazlara ayrılmış, onların hər biri münasib intonasiya vasitələri ilə aydın, inandırıcı təsvir olunmuşdur. Operanın dramaturgiyası leytmotivlər sistemi əsasında qurulmuşdur. Mənfi surətləri xarakterizə edən leytmotivlər sabit, dəyişməz qalaraq feodal dünyasının yaşamağa qabil olmadığını, tarix səhnəsindən gedəcəyini aydın nümayiş etdirir. Xalq kütlələri, müsbət qəhrəmanlarla bağlı leytmotivlər isə, əksinə, əsər boyu fəal inkişafda verilərək dəyişir, bir-birlərinə təsir edir, qəhrəmani və lirik obrazlı intonasiyaları çarpazlaşdıraraq, tam və çoxcəhətli musiqi səhnələrinin yaranmasına zəmin olur.
"Koroğlu" ilə Üzeyir Hacıbəyovun yetkin yaradıcılıq üslubu formalaşmış, Azərb.-da bəstəkar yaradıcılığının mövcud olduğu 30 illik nailiyyətlərinə yekun vurulmuşdur. Üzeyir Hacıbəyov "Leyli və Məcnun"-dan "Koroğlu"ya qədər" məqaləsində yazır:
- "…həm ilk, həm də hələlik axırıncı Azərbaycan operasının müəllifi olmaq şərəfi mənə nəsib olmuşdur. Beləliklə, "Leyli və Məcnun"dan "Koroğlu"ya qədər kecilən yol təkcə Azərbaycan operasının otuz illik tarixi deyil, həm də mənim şəxsi yaradıcılıq yolumdur…"
"Koroğlu" ilə Üzeyir Hacıbəyov milli musiqi təfəkkürünü bütövlüklə bəstəkarlıq yaradıcılığının yüksək tələblərinə cavab verən yeni inkişaf mərhələsinə qaldırmış, bununla da mürəkkəb bədii məsələni həll etmişdir. Üzeyir Hacıbəyov şifahi ənənəli Azərbaycan musiqisindəki formayaratma prosesinin ümumi cəhətlərinin qanunauyğunluqlarını bu əsasda inkişaf etdirmişdir. Üzeyir Hacıbəyov milli melodikanın müxtəlif növlərini ümumiləşdirərək "Koroğlu"-da emosional ifadəliliyinə görə mənalı və rəngarəng tipik opera kantilenası yaratmışdır. Bununla belə, milli janrlardan gələn ahənglər operada aydın nəzərə çarpır; bu cəhətlər xüsusilə xalq və Koroğlunu xarakterizə edən aşıq musiqisinin obrazlı intonasiya kökü ilə bağlılıqda özünu göstərir. Üzeyir Hacıbəyov milli musiqi ilə bəstəkarlıq yaradıcılığının sintezi prinsipindən çıxış edərək polifoniya və harmoniya formalarını geniş tətbiq etmişdir. Məsələn, "Çənlibel" xorunda klassik polifoniya və Azərb. ladının intonasiya xüsusiyyətlərinə əsaslanaraq klassik fuqa formasından istifadə etmişdir. Operadakı orijinal akkordlar sistemi də milli musiqinin lad-intonasiya xüsusiyyətlərindən irəli gəlir. Musiqi forması sahəsində də Üzeyir Hacıbəyov Avropa və milli musiqi təfəkkürünü çarpazlaşdırmışdır; bu vəhdət xüsusilə sonata formasının tətbiqində aydın nəzərə çarpır. Məsələn, uvertüra və III pərdənin antraktındakı melodiyanın inkişafındakı monotematizm (birmövzuluq) və monointonasiya quruluşu muğam kompozisiyasından irəli gələn xüsusiyyətlərdir. Operanın ork. partiyasının orijinal səslənməsinə nail olmaq üçün H. simf. ork.-in heyətinə tar, kamança, zurna, balaban kimi milli musiqi alətlərini daxil etmişdir. "Koroğlu"-da xor, ariya, ariozo, vokal ansambl, simfonik fraqmentlər kimi klassik musiqili səhnə janrları geniş inkişaflı mükəmməl formaya malikdirlər.
Xor operada xüsusi dramaturji əhəmiyyət kəsb edir. Üzeyir Hacıbəyov yaradıcılığının hələ ilkin dövründən bu janrdan geniş istifadə etmişdir. Lakin "Koroğlu"-da ilk dəfə olaraq xorlar əsas mövzunun açılışında başlıca musiqili səhnə forması funksiyasını daşıyaraq səhnə hadisələrinin "nüvə"si rolunu oynayır. Xorlarda xalq kütlələrinin əzəmətli obrazı yaradılmış, onun psixologiyası və dünyagörüşü əksini tapmışdır. Üzeyir Hacıbəyov operada xorla qədim yallı rəqsini birləşdirərək onun təsirini daha da gücləndirmişdir. "Koroğlu"-dakı xor səhnələri Azərb. bəstəkarlarının yaradıcılığında kantata-oratoriya janrlarının inkişafına təkan vermişdir. Simf. fraqmentlər operada xüsusi əhəmiyyət kəsb edərək qəhrəmanlıq ideyasının açılışında böyük rol oynayır. İri həcmli musiqi lövhələri olan bu fraqmentlər milli simf. musiqinin inkişafı üçün mühüm mənbəyə çevrilmişdir. Kökü milli rəqslərlə bağlı olan musiqidən operada geniş istifadə olunmuşdur; o, məişət fonu yaradılmasında, eyni zamanda qəhrəmanlıq ideyasının açılışında əhəmiyyətli rol oynayır. "Koroğlu"-nun rəqs səhnələri milli baletin təşəkkülü və inkişafı üçün zəmin olmuşdur. Üzeyir Hacıbəyov əsl novator əsər olan "Koroğlu" ilə Azərbaycan musiqi sənətinin hərtərəfli zəngin inkişafı üçün yollar açmışdır.
Ariyalar
Koroğlunun ariyası:
Düşdü yadıma Nigar,
Getdi əldən ixtiyar.
Sən çək orda min cəfa,
Biz görək burda səfa, ax…
Gəl, Nigar!…
Sevdim səni mən, ey Nigarım,
Rəna gözəlim, şən baharım.
Sevdim səni, canan!
Lakin zülmkar xan,
Xalqın qatil düşməni,
Əsir etmişdir səni.
Ondan müşküldür ayrı düşmək,
Lakin çətindir bu görüşmək.
Oldum bu yolda mən
Öz-özünə düşmən,
Ayrı düşdüm ondan,
Mən ayrı düşdüm ondan mən, hey…
Ondan mən, hey…
Ondan mən, hey… ondan!
Dönmərəm bu yoldan,
Xof etmərəm xandan,
Xof etmərəm xandan, ölərəm,
Keçərəm canımdan.
Ölsün düşmən, bu üsyandan
Qurtarmasın yaxasın.
Dağılsın, məhv olsun kainat,
Onda nə zövq var, nə həyat.
Bu aləm sevgilər, məhəbbət
Yaratsın, yaratsın, ah…!
Sevdim səni mən, ey Nigar,
Rəna gözəlim, şən baharım.
Sevdim səni, yarım,
Sənsən mənim canım.
Olmaz özgə sevgilim
Səndən ayrı, səndən ayrı,
Səndən ayrı, düşdüm, Nigar!
Həsən Xanın ariyası:
Mina ibriqlərə şərab doldurun,
Mina ibriqlərə şərab doldurun,
Şərab doldurun, şərab doldurun,
Şərab, şərab, şərab, şərab, şərab, şərab!
Payəndəz döşəyin o gələn yola,
Bəzənsin qadınlar, salsın qol-qola,
Geysin rəqqasələr təzə paltarın,
Paşaya göstərin ölkənin varın.
Bütün adamları çağır, ver xəbər,
Onu aldadalım bəlkə bir təhər.
Doğrudur, düşmənik, neyləyim fəqət,
İndi sülhə girmək eyni məsləhət,
Eyni məsləhət, eyni məsləhət.
Gərək axır qoyam bu üsyanlara,
Hər gün bir müsibbət doğur xanlara.
Bütün adamları çağır, ver xəbər,
Onu aldadalım bəlkə bir təhər.
Doğrudur, düşmənik, neyləyim fəqət,
İndi sülhə girmək eyni məsləhət,
Eyni məsləhət, eyni məsləhət.
Gərək axır qoyam bu üsyanlara,
Hər gün bir müsibbət doğur xanlara.
Mina ibriqlərə şərab doldurun,
Mina ibriqlərə şərab doldurun,
Şərab doldurun, şərab doldurun,
Şərab, şərab, şərab, şərab, şərab , şərab!
Payəndəz döşəyin o gələn yola,
Bəzənsin qadınlar, salsın qol-qola,
Geysin rəqqasələr təzə paltarın,
Paşaya göstərin ölkənin varın.
Mənbə
- Ü. Hacıbəyovun Elektron Ensiklopediyası — "Koroğlu"
Xarici keçidlər
- Üzeyir Hacıbəyov. Koroğlu operası — dinlə
- Koroğlu operasından parçalar (1954-cü ilin ifasi)
- Lütfiyar İmanhhhhhhjjjhhhhuhu .. ov — Koroğlunun ariyası "Sevdim səni məni, ey Nigarım"
- "Koroğlu" operasını İZLƏ Lütfiyar İmanov və Fidan Qasımovanın iştirakı ilə: I pərdə, II pərdə, III pərdə, IV pərdə, V pərdə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Uzeyir Hacibeyovun Koroglu operasi haqqindadir Diger menalar ucun Koroglu deqiqlesdirme sehifesine baxin Koroglu Azerbaycanin boyuk bestekari Uzeyir bey terefinden bestelenmis bes perdelik operadir Eserin librettosu Heyder Ismayilov ve Memmed Seid Ordubadi terefinden yazilmisdir Azerbaycanin efsanelerinden biri olan Koroglu dastani cox meshurdur Bu opera Hacibeyovun yaradiciliginin zirvesini teskil edir Azerbaycan opera senetinin incilerinden sayilan bu operada Uzeyir bey ilk defe olaraq klassik opera formasina riayet ederek bitkin ariyalar kutlevi xor sehneleri muxtelif ansambllar balet nomreleri recitativler yaratmisdir Koroglu operasi ilk defe 1937 ci il aprelin 30 da Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinda tamasaya qoyulub KorogluOperanin Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet Teatrinda afisasiBestekar Uzeyir HacibeyovLibrettocu Heyder Ismayilov Memmed Seid OrdubadiDili Azerbaycan diliSujet Koroglu dastaninin Azerbaycan versiyasi esasindaJanr epikPerde 5Yaradilma tarixi 1936Ilk sehnelesdirme 30 aprel 1937 Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet TeatriPremyera 1937 Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet TeatriIfacilar Bulbul Eli Zulalov Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixceBestekarin yaradiciliginda kulminasiya merhelesi olan Koroglu dunya klassik operalari sirasinda parlaq numunelerden biridir 5 perdeli bu operanin libretto muellifleri H Ismayilov ve M S Ordubadidir Librettonun yaradilmasinda Hacibeyov feal istirak etmisdir Uzeyir Hacibeyov opera uzerinde 1932 1936 ci illerde islemis ilk tamasa 1937 ci il aprelin 30 da AOBT nda olmusdur Azerbaycanda umumiyyetle Zaqafqaziyada Orta Asiya Turkiye ve Iranda genis yayilmis Koroglu xalq dastani operanin sujet esasini teskil edir Operanin musiqisinde Azerbaycan xalqinin tarixi taleyi xarakteri psixologiyasi butovlukde dunyagorusu eksini tapmisdir Koroglu tipik xalq qehremanliq dastanidir Koroglu da opera senetine xas butun elametler bestekarin milli musiqi tefekkuru suzgecinden kecerek kamillik seviyyesinde yaradilmisdir Koroglu operasina gore Uzeyir Hacibeyov 1941 ilde Stalin mukafatina layiq gorulmusdur Koroglu nun ilk tamasasinin rej I Hidayetzade dirijoru H sonralar E Hesenov ressami R Mustafayev olmusdur Rollarda Bulbul Koroglu G Isgenderova Nigar M Bagirov Hesen xan Q Isgenderov telxek E Zulalov Ehsan pasa Q Huseynov Hemze bey B Mustafayev Ibrahim xan cixis etmisler 1938 ci ilde opera Moskvada Azerbaycan inceseneti dekadasinda boyuk muveffeqiyyet qazanmisdir AOBT nda Koroglu nun 1943 rus dilinde dirijor Niyazi 1959 rej M Memmedov dirijor Niyazi ressam E Feteliyev 1975 ilde rej F Seferov dirijor R Abdullayev ressam T Salahov yeni quruluslari hazirlanmisdir Koroglu Asqabad 1939 turkmen dilinde Irevan 1942 ermeni dilinde ve Daskendde 1950 ozbek dilinde tamasaya qoyulmusdur AOBT nin qastrol tamasalari zamani Koroglu Tebriz Tiflis Kiyev Peterburq ve s s lerde gosterilmisdir Koroglu nun 1952 1970 illerde klaviri ve partiturasi nesr olunmus opera vala yazilmisdir Rollar Rollar Ses tipleri Ilk premyeradaki rollar 30 aprel 1937 il Dirijor Uzeyir Hacibeyov 1 Koroglu Rovsen tenor M Memmedov Bulbul 2 Nigar Hesen Xanin qizi Koroglunun sevdiyi soprano G Isgenderova3 Hesen Xan Bolge idarecisi bariton M Bagirov4 Ihsan Pasa Hesen Xanin ust idarecisi tenor E Zulalov5 Ibrahim Xan Hesen Xanin veziri bas B Mustafayev6 Hemze Bey Hesen Xanin bas komekcisi tenor K Huseynov7 Telxek tenor K Iskenderov8 Polad Hesen Xanin esgeri tenor 9 Eyvaz Hesen Xanin oglu tenor 10 Xanende mezzo soprano 11 Kendliler Eli Veli Nadir bariton tenor tenor ve s Kendliler cobanlar saray eyanlari reqqaslar qocalar qadinlar doyusculer ermeniler kurdler lezgiler xor ve balet xorQehremanlar ve operanin ozellikleriOperanin esas qehremani olan xalqin obrazi mezlum veziyyetden tedricen guclenen etiraza edalet ugrunda ezmle mubarizeye qalxmaq qerarindan qelebe sevincine qeder herterefli ardicil verilmisdir Xalq obrazinin acilisinda ifadeli kicik movzu tezisler leytmotivler boyuk rol oynayir 1 Xalqin mezlumlugunu ifade eden heyecanli movzu cahargah ladinin kadensiya intonasiyasi ustundedir 2 Usyan etmis xalq movzusu sur ladinin kadensiya intonasiyalari ustundedir cagiris xarakteri dasiyaraq asiq musiqisinin obraz intonasiya qurulusu ile seslesir Koroglu operasina hesr olunmus SSRI poct markasi 1966 Qetiyyetli tesirli xarakter dasiyan 3 ve 4 cu leytmotivler xalqin qehremani obrazi ile baglidir rast ladi intonasiyalari ustunde qurulan bu leytmotivlerde muasir kutlevi mahni elametleri mueyyen qeder ozunu gosterir 5 ci movzuda xalqin iradesi poetik ehvali ruhiyyesi yuksek menevi keyfiyyetleri ifade olunmusdur I perdenin evvelinde xalqin mezlumlugu leytmotivi ustunde qurularaq onun kederini heyecanini qezebini ifade eden Bu gozel tebiet xoru xalq obrazinin ekspozisiyasi rolunu onayir Kendlilerin obrazi artiq I perdeden dramaturji fealligi ile secilir Huznlu Yaziq Ali xoru reqs dramatik xarakterli Gerek bu gun edek qiyam xorundan sonra sehne qehremanliq leytmotivi ustunde qurulan Her bir yerden dagdan dasdan xoru ile tamamlanir III perdede xalqin obrazi genis ve herterefli verilmisdir Xordan evvel seslenen antraktda usyancilarin yenilmez xarakteri ifade olunmusdur Bu xor xalqin qehremanliq merdlik ve nikbinliyine hesr edilmis himndir Xorun musiqisi tenteneli bayramsayagi iradeli xarakter dasiyir Burada kutlevi yalli reqsinin uslub xususiyyetleri aydin ifade olunmusdur Xalqin qehremanliq keyfiyyetlerinin acilisi Cengi reqsinde ve Ehdname xorunda 5 ci leytmotiv esasinda davam etdirilmisdir Qiratin ogurlanmasi tufan sehnesi gergin dramatik xarakter kesb edir V perdedeki xalq sehneleri I perdenin bir nov dinamik reprizidir Burada mezlum xalq leytmotivi Nigar Eyvaz Poladin edam olunmalarina hazirliqla elaqedar gerginliyi huznu ifade ederek muhum dramaturji mena dasiyir Usyancilarin qelebesi xor ritmikalari ve Koroglunun partiyasinda seslenen iki qehremanliq leytmotivi ile temsil olunmusdur Opera bayramsayagi tenteneli kutlevi reqsle tamamlanir reqsin orta hissesindeki melodiyada Cenlibel xoru ile Koroglunun I perdedeki Seni gordum ariozosunun movzulari birlesmisdir Koroglu daki kutlevi xalq sehneleri xorla yanasi reqsler esasinda qurulmasi ile ferqlenir Operada reqs menseli musiqinin genis tetbig edilmesi Azerbaycan folklorunda kutlevilik kollektivciliyin xorla deyil reqsle ilk novbede yalli ile ifade olunmasindan ireli gelir Mehz bu sebebden de opera reqsle tamamlanmisdir Koroglu obrazi operada dinamik sekilde verilmisdir I perdedeki iki ariozoda qehremanin ehtirasla seven asiq Seni gordum ve cosgun mubarizlik Tenge geldik yox tavan kimi en tipik cehetleri tezahur edir III perdedeki Merd igidler nere ceksin davada epik mahnisinda Koroglu qorxmaz merd usyan bascisi cengaver kimi verilmisdir Hemin perdedeki lirik xarakterli ariya Sevdim seni men mubarizeye qalxmis Koroglunun derin semimi hisslerini ince tebietini acib gosterir IV perdede Koroglu yeniden asiq qiyafesinde sehneye gelir Hesen xanin sarayinda cixis eden Koroglu tekce adi asiq deyil cesaretli xalq qehremani kimi teqdim edildiyi ucun onun oxudugu lirik asiq mahnilari burada qehremanliq remzi kimi qavranilir Koroglu obrazi operada demek olar ki hemise kutlevi xalq sehneleri cercivesinde acilir Meselen I perdede Koroglunun sehnede ilk cixisi Seni gordum ariozosu kendlilerin reqsinden sonra hemin perdedeki ikinci ariozo ise bilavasite final xoru ile birge seslenir Nigarin obrazi da operada dinamik inkisafda verilmisdir I perdedeki ariya onun butov musiqi portretini yaradir ariyada sexsi hisslerin zerifliyi semimiliyi ile xalqla bagliliqdan gelen qehremanliq ezmi uzvi vehdetde verilmisdir Ariyanin feal qetiyyetli orta hissesinde ilk defe Nigarin iki leytmotivi tam sekilde seslenir Bu leytmotivler kutlevi mahni intonasiyalari esasinda qurulmusdur Nigarin II perdedeki ariyasi ise son derece kederli feryad xarakteri dasiyaraq onun agir taleyinin remzi kimi seslenir Nigar obrazinin acilmasinda gozel axici melodiyasi olan leytmotivin de rolu boyukdur O Nigarin vokal partiyasinda deyil Koroglunun ve basqalarinin partiyalarinda kutlevi sehnelerde ve Nigarin sehneye gelisi zamani orkestrde seslenir Bu dramaturji cizgi ile Uzeyir Hacibeyov qehremanin menevi gozelliyini ciddiliyini nezere carpdirir Menfi qehremanlar arasinda Hesen xan xususile secilir I perdedeki iki kicik musiqi parcasinda onun zulmkar mustebid xarakteri lovgaliq tekebbur Xanlarin xaniyam rehmsizlik Qesden bunu etmis ol haramzada kimi muxtelif cehetleri acilmisdir Hesen xanin umumilesdirilmis portreti onun II perdedeki ariyasinda Mina ibriklere serab doldurun verilmisdir Ariyada kendli usyanindan qorxuya dusmesini meharetle gizleden hokmlu lovga hokmdarin suni ezemeti musiqi vasitesile canlandirilmisdir Uzeyir Hacibeyov xanin amirane nidalarina munasib nitq intonasiyalarini son derece deqiqlikle tapa bilmisdir Eyni zamanda ariyanin oynaq xarakterli ork partiyasi vasitesile bestekar ustaliqla xana oz istehzali munasibetini bildirmisdir Koroglu operasinin afisasi 1939 il Menfi obrazlar sirasinda telxek xususi yer tutur bir yandan o Koroglunun esir dusmesine komek edir diger terefden ise saray ehlini eyanlari meharetle ele salir Telxeyin obrazi meyxana ruhunda yazilmis recitativ ve mahni ile Axi nece men gulmeyim cox tesirli iz buraxir Hesen xanin doyusculerinin Vergi yigdiq kendlilerden xorunda menfi obrazlarin umumilesdirilmis xarakteristikasi oz eksini tapmisdir onlarin hedsiz qorxu ve heyecani recitativ deklamasiya intonasiyalari vasitesile ifade olunmusdur Sarayin temteraqli heyati II ve IV perdedeki zerif ince reqslerle xanende qizin mugamvari mahnisi ile seciyyelenmisdir Menfi obrazlar operada leytmotivler mecmusu ile qammavari xromatik hereket sert punktirli ritmle birlesdirilmisdir Xalq kutleleri ve Nigarin leytmotivleri esasinda qurulmus uvertura operanin qehremani epik istiqametini aydin nezere carpdirir Mutesekkil meqsedyonlu intonasiya dramaturgiyasina esaslanan Koroglu operasi genis menada H un simfoniya bestekari oldugunu numayis etdirir Musiqi vasitesile qehremanlar musbet ve menfi obrazlara ayrilmis onlarin her biri munasib intonasiya vasiteleri ile aydin inandirici tesvir olunmusdur Operanin dramaturgiyasi leytmotivler sistemi esasinda qurulmusdur Menfi suretleri xarakterize eden leytmotivler sabit deyismez qalaraq feodal dunyasinin yasamaga qabil olmadigini tarix sehnesinden gedeceyini aydin numayis etdirir Xalq kutleleri musbet qehremanlarla bagli leytmotivler ise eksine eser boyu feal inkisafda verilerek deyisir bir birlerine tesir edir qehremani ve lirik obrazli intonasiyalari carpazlasdiraraq tam ve coxcehetli musiqi sehnelerinin yaranmasina zemin olur Koroglu ile Uzeyir Hacibeyovun yetkin yaradiciliq uslubu formalasmis Azerb da bestekar yaradiciliginin movcud oldugu 30 illik nailiyyetlerine yekun vurulmusdur Uzeyir Hacibeyov Leyli ve Mecnun dan Koroglu ya qeder meqalesinde yazir hem ilk hem de helelik axirinci Azerbaycan operasinin muellifi olmaq serefi mene nesib olmusdur Belelikle Leyli ve Mecnun dan Koroglu ya qeder kecilen yol tekce Azerbaycan operasinin otuz illik tarixi deyil hem de menim sexsi yaradiciliq yolumdur Koroglu ile Uzeyir Hacibeyov milli musiqi tefekkurunu butovlukle bestekarliq yaradiciliginin yuksek teleblerine cavab veren yeni inkisaf merhelesine qaldirmis bununla da murekkeb bedii meseleni hell etmisdir Uzeyir Hacibeyov sifahi eneneli Azerbaycan musiqisindeki formayaratma prosesinin umumi cehetlerinin qanunauygunluqlarini bu esasda inkisaf etdirmisdir Uzeyir Hacibeyov milli melodikanin muxtelif novlerini umumilesdirerek Koroglu da emosional ifadeliliyine gore menali ve rengareng tipik opera kantilenasi yaratmisdir Bununla bele milli janrlardan gelen ahengler operada aydin nezere carpir bu cehetler xususile xalq ve Koroglunu xarakterize eden asiq musiqisinin obrazli intonasiya koku ile bagliliqda ozunu gosterir Uzeyir Hacibeyov milli musiqi ile bestekarliq yaradiciliginin sintezi prinsipinden cixis ederek polifoniya ve harmoniya formalarini genis tetbiq etmisdir Meselen Cenlibel xorunda klassik polifoniya ve Azerb ladinin intonasiya xususiyyetlerine esaslanaraq klassik fuqa formasindan istifade etmisdir Operadaki orijinal akkordlar sistemi de milli musiqinin lad intonasiya xususiyyetlerinden ireli gelir Musiqi formasi sahesinde de Uzeyir Hacibeyov Avropa ve milli musiqi tefekkurunu carpazlasdirmisdir bu vehdet xususile sonata formasinin tetbiqinde aydin nezere carpir Meselen uvertura ve III perdenin antraktindaki melodiyanin inkisafindaki monotematizm birmovzuluq ve monointonasiya qurulusu mugam kompozisiyasindan ireli gelen xususiyyetlerdir Operanin ork partiyasinin orijinal seslenmesine nail olmaq ucun H simf ork in heyetine tar kamanca zurna balaban kimi milli musiqi aletlerini daxil etmisdir Koroglu da xor ariya ariozo vokal ansambl simfonik fraqmentler kimi klassik musiqili sehne janrlari genis inkisafli mukemmel formaya malikdirler Xor operada xususi dramaturji ehemiyyet kesb edir Uzeyir Hacibeyov yaradiciliginin hele ilkin dovrunden bu janrdan genis istifade etmisdir Lakin Koroglu da ilk defe olaraq xorlar esas movzunun acilisinda baslica musiqili sehne formasi funksiyasini dasiyaraq sehne hadiselerinin nuve si rolunu oynayir Xorlarda xalq kutlelerinin ezemetli obrazi yaradilmis onun psixologiyasi ve dunyagorusu eksini tapmisdir Uzeyir Hacibeyov operada xorla qedim yalli reqsini birlesdirerek onun tesirini daha da guclendirmisdir Koroglu daki xor sehneleri Azerb bestekarlarinin yaradiciliginda kantata oratoriya janrlarinin inkisafina tekan vermisdir Simf fraqmentler operada xususi ehemiyyet kesb ederek qehremanliq ideyasinin acilisinda boyuk rol oynayir Iri hecmli musiqi lovheleri olan bu fraqmentler milli simf musiqinin inkisafi ucun muhum menbeye cevrilmisdir Koku milli reqslerle bagli olan musiqiden operada genis istifade olunmusdur o meiset fonu yaradilmasinda eyni zamanda qehremanliq ideyasinin acilisinda ehemiyyetli rol oynayir Koroglu nun reqs sehneleri milli baletin tesekkulu ve inkisafi ucun zemin olmusdur Uzeyir Hacibeyov esl novator eser olan Koroglu ile Azerbaycan musiqi senetinin herterefli zengin inkisafi ucun yollar acmisdir AriyalarKoroglunun ariyasi Dusdu yadima Nigar Getdi elden ixtiyar Sen cek orda min cefa Biz gorek burda sefa ax Gel Nigar Sevdim seni men ey Nigarim Rena gozelim sen baharim Sevdim seni canan Lakin zulmkar xan Xalqin qatil dusmeni Esir etmisdir seni Ondan muskuldur ayri dusmek Lakin cetindir bu gorusmek Oldum bu yolda men Oz ozune dusmen Ayri dusdum ondan Men ayri dusdum ondan men hey Ondan men hey Ondan men hey ondan Donmerem bu yoldan Xof etmerem xandan Xof etmerem xandan olerem Kecerem canimdan Olsun dusmen bu usyandan Qurtarmasin yaxasin Dagilsin mehv olsun kainat Onda ne zovq var ne heyat Bu alem sevgiler mehebbet Yaratsin yaratsin ah Sevdim seni men ey Nigar Rena gozelim sen baharim Sevdim seni yarim Sensen menim canim Olmaz ozge sevgilim Senden ayri senden ayri Senden ayri dusdum Nigar Hesen Xanin ariyasi Mina ibriqlere serab doldurun Mina ibriqlere serab doldurun Serab doldurun serab doldurun Serab serab serab serab serab serab Payendez doseyin o gelen yola Bezensin qadinlar salsin qol qola Geysin reqqaseler teze paltarin Pasaya gosterin olkenin varin Butun adamlari cagir ver xeber Onu aldadalim belke bir teher Dogrudur dusmenik neyleyim feqet Indi sulhe girmek eyni meslehet Eyni meslehet eyni meslehet Gerek axir qoyam bu usyanlara Her gun bir musibbet dogur xanlara Butun adamlari cagir ver xeber Onu aldadalim belke bir teher Dogrudur dusmenik neyleyim feqet Indi sulhe girmek eyni meslehet Eyni meslehet eyni meslehet Gerek axir qoyam bu usyanlara Her gun bir musibbet dogur xanlara Mina ibriqlere serab doldurun Mina ibriqlere serab doldurun Serab doldurun serab doldurun Serab serab serab serab serab serab Payendez doseyin o gelen yola Bezensin qadinlar salsin qol qola Geysin reqqaseler teze paltarin Pasaya gosterin olkenin varin MenbeU Hacibeyovun Elektron Ensiklopediyasi Koroglu Xarici kecidlerUzeyir Hacibeyov Koroglu operasi dinle Koroglu operasindan parcalar 1954 cu ilin ifasi Lutfiyar Imanhhhhhhjjjhhhhuhu ov Koroglunun ariyasi Sevdim seni meni ey Nigarim Koroglu operasini IZLE Lutfiyar Imanov ve Fidan Qasimovanin istiraki ile I perde II perde III perde IV perde V perde