Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
az-əbcəd. کیچیک چیلله | |
 | |
| Daxil olan dövrlər | 3 kiçik çillə |
| Keçirilən mərasimlər |
|
| Əvvəlki dövr | Böyük Çillə |
| Sonrakı dövr | Boz ay |
| Digər adları | qışın oğlan çağı, qışın zəlo-zəlo vaxtı, girəvəli qış |
| Müddəti | 1-20 fevral |
| Qidalar | qovut |
Kiçik Çillə (az-əbcəd. کیچیک چیلله) – Azərbaycan xalq təqviminə görə qışın ikinci ayı. Bu dövrdə Səddə və Xızır Nəbi bayramları keçirilir.
Müddəti
Kiçik Çillə Böyük Çillədən sonrakı, Boz aydan əvvəlki qış ayıdır. 20 gün davam edir, fevralın 1-dən 20-nə qədərdir.
Təsviri
Kiçik Çillə qışın ən sərt keçdiyi dövrdür. Buna görə də bu dövr "qışın oğlan çağı", "qışın zəlo-zəlo vaxtı", "girəvəli qış" da adlandırılır. Kiçik Çillənin "yalquzaq zamanı" adlanan ilk 10 günü daha şiddətli keçir. Kiçik Çillə xalq inanclarında əsəbi oğlan kimi təsvir edilir, bu dövr dəqiq olmamasına görə xaos dövrüdür.
Kiçik Çillənin ilk günündən Xıdır Nəbi bayramına hazırlıqlar gedir. Qovrulmuş buğdadan qovut hazırlanır, günəşi və yazı simvolizə etməsi üçün yumurtalar qırmızı və yaşıl rənglərə boyanır. Xıdır Nəbi bayramında qovut və yumurta görünməyən yerə qoyulur ki, Xıdır Nəbi gecə gəlib əlini qovuta bassın və beləliklə də evə bərəkət gəlsin. Süfrə açılması, təndir bişirilməsi və nişanlı qızlara pay aparılması da bu dövrün adətlərindəndir.
Kiçik Çillə öz dövrünün axırında tufan qoparır. Bu müddət keçəndən sonra hamı sevinir. Kiçik Çillənin soyuğu və küləkləri qışın özündən 1 ay sonra da davam edir. Kiçik Çillə bir dəfə Böyük Çilləyə deyib ki, əgər onun ömrünə sahib olsa idi, gəlinlərin əllərini xəmir təknəsində, atların balalarını qarınlarında dondurardı. Bu ayın bitməsi ilə qış qurtarır.
Qışın çillələri başa çatandan, yazın gəlişinə qədərki dövrdə təzə evlənənlərin otağını bəzəmək üçün və gərdəklik üçün toxunulan xalçaya "çillə şəddəsi" deyirlər.
Daxil olan mərasimlər
- Səddə bayramı. Böyük və Kiçik Çillənin sərhədində, Novruza 50 gün qalmış keçirilən bayramdır. İnsanlar böyük tonqal yandırıb, şənlik və tamaşalar keçirir.
- Yalquzaq zamanı. Kiçik Çillənin ilk 10 günlüyüdür. "Xıdır Nəbi günləri" də adlandırılır. Bu sərt soyuq vaxtlar Xıdır Nəbi ilə əlaqələndirilir və "Xıdır girdi qış girdi, Xıdır çıxdı qış çıxdı" deyilir.
- Xıdır Nəbi bayramı. Yaşıllıq və su kultu ilə əlaqələndirilən Xıdır Nəbinin şərəfinə qeyd edilən mövsümi bayramdır. Xıdır boz at minən qoruyucudur.
- Üzük falı. Qisməti təyin etməyin bir üsulu Xızır Nəbi bayramında icra edilən üzük falıdır.
- Xıdır Nəbi bayramı. Yaşıllıq və su kultu ilə əlaqələndirilən Xıdır Nəbinin şərəfinə qeyd edilən mövsümi bayramdır. Xıdır boz at minən qoruyucudur.
- Çərşənbələr. Təbiətdə canlanmanın baş verdiyi tarixlərdir. Bu üç çərşənbə "oğru çərşənbə", "oğru buğ", "oğru üskü" adlandılır. Bu çərşənbələrdə Boz ayın çərşənbələrindəki (Yel, Od, Su, Torpaq) kimi canlanma baş verməsə də, torpağa az-çox istilik gedir. İnsanlar lopa yandırıb evin ətrafında 3 dəfə fırladaraq şər qüvvələrdən qorunacaqlarına inanırlar.
Müxtəlif peşələr üzrə adətlər
- Əkinçilik. "Çillə suyu" taxıl əkinlərinə fevral ayında verilir. Bu su torpağın rütubətliliyinə və şumun ziyanvericilərdən təmizlənməsinə səbəb olaraq xeyir verir.
- Dəvəçilik. Dəvələrin cütləşmə vaxtı mövsumi olub, qışa, Kiçik Çillə və Boz ay dövrünə düşür.
- Ağacişləmə sənəti. Bu sənətlə məşğul olanlar payızda soyuqlar düşəndən Kiçik Çilləyə qədərki dövrdə ağacları kəsirlər. Çünki bu dövrdə ağaclardan "su çəkilir".
İstinadlar
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 438
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 441-442
- Albaliyev, 2022. səh. 1086
- Novruz bayramı ensiklopediyası, Bakı, 2008 , "Şərq Qərb", 208 səh. səh 57.
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 11
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 16
- Albaliyev, 2022. səh. 1082
- Kalafat, 1998. səh. 75
- Kalafat, 1998. səh. 118
- Azərbaycan etnoqrafiyası, III cild, 2007. səh. 19-20
- Azərbaycan etnoqrafiyası, I cild, 2007. səh. 146
- Azərbaycan etnoqrafiyası, I cild, 2007. səh. 280
- Azərbaycan etnoqrafiyası, I cild, 2007. səh. 366
Ədəbiyyat
- Albaliyev, Shakir Alif oglu. 2022. "The Ritual-Mythological Semantics of the Azerbaijan Khidir Nabi Holiday". Etnoantropološki Problemi / Issues in Ethnology and Anthropology 17 (3):1081–1100. https://doi.org/10.21301/eap.v17i3.13.
- Azərbaycan etnoqrafiyası, Üç cilddə I cild. (2007), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, Bakı: Şərq-Qərb.
- Azərbaycan etnoqrafiyası, Üç cilddə III cild. (2007), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, Bakı: Şərq-Qərb.
- Kalafat, Yaşar. Eski Türk Dini İzleri (türk). 1998.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kicik Cille az ebced کیچیک چیلله Naxcivanda Xidir Nebi sufresiDaxil olan dovrler 3 kicik cilleKecirilen merasimler Sedde bayrami Cersenbeler ogru cersenbe ogru bug ogru usku Yalquzaq zamani Xidir Nebi merasimiEvvelki dovr Boyuk CilleSonraki dovr Boz ayDiger adlari qisin oglan cagi qisin zelo zelo vaxti gireveli qisMuddeti 1 20 fevralQidalar qovut Kicik Cille az ebced کیچیک چیلله Azerbaycan xalq teqvimine gore qisin ikinci ayi Bu dovrde Sedde ve Xizir Nebi bayramlari kecirilir MuddetiXidir peygember Fransa Milli Kitabxanasi Kicik Cille Boyuk Cilleden sonraki Boz aydan evvelki qis ayidir 20 gun davam edir fevralin 1 den 20 ne qederdir TesviriKicik Cille qisin en sert kecdiyi dovrdur Buna gore de bu dovr qisin oglan cagi qisin zelo zelo vaxti gireveli qis da adlandirilir Kicik Cillenin yalquzaq zamani adlanan ilk 10 gunu daha siddetli kecir Kicik Cille xalq inanclarinda esebi oglan kimi tesvir edilir bu dovr deqiq olmamasina gore xaos dovrudur Kicik Cillenin ilk gununden Xidir Nebi bayramina hazirliqlar gedir Qovrulmus bugdadan qovut hazirlanir gunesi ve yazi simvolize etmesi ucun yumurtalar qirmizi ve yasil renglere boyanir Xidir Nebi bayraminda qovut ve yumurta gorunmeyen yere qoyulur ki Xidir Nebi gece gelib elini qovuta bassin ve belelikle de eve bereket gelsin Sufre acilmasi tendir bisirilmesi ve nisanli qizlara pay aparilmasi da bu dovrun adetlerindendir Kicik Cille oz dovrunun axirinda tufan qoparir Bu muddet kecenden sonra hami sevinir Kicik Cillenin soyugu ve kulekleri qisin ozunden 1 ay sonra da davam edir Kicik Cille bir defe Boyuk Cilleye deyib ki eger onun omrune sahib olsa idi gelinlerin ellerini xemir teknesinde atlarin balalarini qarinlarinda dondurardi Bu ayin bitmesi ile qis qurtarir Qisin cilleleri basa catandan yazin gelisine qederki dovrde teze evlenenlerin otagini bezemek ucun ve gerdeklik ucun toxunulan xalcaya cille seddesi deyirler Daxil olan merasimlerSedde bayrami Boyuk ve Kicik Cillenin serhedinde Novruza 50 gun qalmis kecirilen bayramdir Insanlar boyuk tonqal yandirib senlik ve tamasalar kecirir Yalquzaq zamani Kicik Cillenin ilk 10 gunluyudur Xidir Nebi gunleri de adlandirilir Bu sert soyuq vaxtlar Xidir Nebi ile elaqelendirilir ve Xidir girdi qis girdi Xidir cixdi qis cixdi deyilir Xidir Nebi bayrami Yasilliq ve su kultu ile elaqelendirilen Xidir Nebinin serefine qeyd edilen movsumi bayramdir Xidir boz at minen qoruyucudur Uzuk fali Qismeti teyin etmeyin bir usulu Xizir Nebi bayraminda icra edilen uzuk falidir Cersenbeler Tebietde canlanmanin bas verdiyi tarixlerdir Bu uc cersenbe ogru cersenbe ogru bug ogru usku adlandilir Bu cersenbelerde Boz ayin cersenbelerindeki Yel Od Su Torpaq kimi canlanma bas vermese de torpaga az cox istilik gedir Insanlar lopa yandirib evin etrafinda 3 defe firladaraq ser quvvelerden qorunacaqlarina inanirlar Muxtelif peseler uzre adetlerEkincilik Cille suyu taxil ekinlerine fevral ayinda verilir Bu su torpagin rutubetliliyine ve sumun ziyanvericilerden temizlenmesine sebeb olaraq xeyir verir Devecilik Develerin cutlesme vaxti movsumi olub qisa Kicik Cille ve Boz ay dovrune dusur Agacisleme seneti Bu senetle mesgul olanlar payizda soyuqlar dusenden Kicik Cilleye qederki dovrde agaclari kesirler Cunki bu dovrde agaclardan su cekilir IstinadlarAzerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 438 Azerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 441 442 Albaliyev 2022 seh 1086 Novruz bayrami ensiklopediyasi Baki 2008 Serq Qerb 208 seh seh 57 Azerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 11 Azerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 16 Albaliyev 2022 seh 1082 Kalafat 1998 seh 75 Kalafat 1998 seh 118 Azerbaycan etnoqrafiyasi III cild 2007 seh 19 20 Azerbaycan etnoqrafiyasi I cild 2007 seh 146 Azerbaycan etnoqrafiyasi I cild 2007 seh 280 Azerbaycan etnoqrafiyasi I cild 2007 seh 366EdebiyyatAlbaliyev Shakir Alif oglu 2022 The Ritual Mythological Semantics of the Azerbaijan Khidir Nabi Holiday Etnoantropoloski Problemi Issues in Ethnology and Anthropology 17 3 1081 1100 https doi org 10 21301 eap v17i3 13 Azerbaycan etnoqrafiyasi Uc cildde I cild 2007 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Baki Serq Qerb Azerbaycan etnoqrafiyasi Uc cildde III cild 2007 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Baki Serq Qerb Kalafat Yasar Eski Turk Dini Izleri turk 1998