Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kenzaburo Oe (yap. 大江 健三郎; 31 yanvar 1935[…], Ose[d], Ehime prefekturası, Yaponiya imperiyası – 3 mart 2023) — yapon yazıçı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1994).
| Kenzaburo Oe | |
|---|---|
| yap. 大江 健三郎 | |
 | |
| Doğum tarixi | 31 yanvar 1935[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 3 mart 2023(88 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | qocalıq[d] |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | roman yazıçısı, esseist, ssenarist, universitet müəllimi[d], fantastika yazıçısı[d], yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1957–2013 |
| İstiqamət | Ekzistensializm |
| Janrlar | roman, esse |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Onun fransız, amerikan ədəbiyyatı və ədəbiyyat nəzəriyyəsinin güclü təsiri altında olan romanları, hekayələri və esseləri siyasi, sosial və fəlsəfi məsələlərdən, o cümlədən nüvə silahı, nüvə enerjisi, sosial nonkonformizm və ekzistensializmdən bəhs edir.
Həyatı
Kendzaburo Oe Sikoku adasında, kasıb və çoxuşaqlı ailədə doğulmuşdur. Atası müharibədə həlak olduğundan anasının və nənəsinin himayəsində böyümüşdü. Oe ailəsindəki qadınların gözəl dil və ədəbiyyat duyumu, folklora dərindən bələdlikləri Kendzaburoya təsirsiz qalmamışdı.
Oe ali təhsilini Tokio universitetinin fransız ədəbiyyatı bölümündə almışdı. Müəllimi Fransua Rable yaradıcılığının mahir bilicisi sayılan Kadzuba Vatanabe idi. Rablenin qrotesk realizmi sonralar Oe əsərlərinə təsirsiz qalmamışdı, lakin magistr dərəcəsi almaq üçün dissertasiya yazmaq zərurəti meydana çıxanda Oe orta əsr fransız yazıçısının deyil, Jan Pol Sartrın yaradıcılığına, xüsusən də fəlsəfi irsinə üz tutmuşdu. Tədqiqatçılar onun ilk əsərlərində də fransız ekzisensializminin müəyyən izlərini görürlər. Yaradıcılıq üslubunun və ədəbi dünyagörüşünün formalaşması prosesində Oe Yunqun analitik psixologiya, Lotmanın semiotika və Baxtinin qrotesk realizmi haqqındakı nəzəri fikirlərindən yararlanmışdı.
Bədii yaradıcılığa universitet illərində başlayan Kendzaburo Oe ilk əsərlərini — "Gəlir" (1957) hekayəsini və "Maldarlıq" (1958) povestini çap etdirmişdi. Bu nəsr nümunələri qısa bir zamanda ədəbi ictimaiyyətin diqqətini çəkmişdi. Gənc yazıçı öz ölkəsinin Akutaqavi mükafatını qazanmışdı. "Geçikmiş gənclik" (1961) adlı ilk romanında isə Oe hələ də amerikan işğalının mənəvi ağırlıq və iztirablarını hiss edən yapon tələbələrinin həyatını göz önündə canlandırmağa çalışmışdı.
1963-cü ildə yazıçının ailəsində birinci övlad dünyaya gəlmiş, oğlu doğulmuşdu. Ona Hikari adını vermişdilər. Yapon dilindən tərcümədə bu adın mənası "işıq" deməkdir, lakin anadan qüsurlu doğulan və indiyə qədər də danışa bilməyən Hikari Kendzeburo Oenin evinə işıq deyil, əslində qüssə, kədər və zülmət gətirmişdi. Yazıçı yaradıcılıqdan kənar bütün həyatını xəstə oğluna həsr etməyi qərara almışdı. O, artıq 45 ildir ki, bu ağır yükü yorulmadan, şikayətlənmədən çiyinlərində daşımaqdadır. Müəllifin bir çox əsərləri kimi "Şəxsi təcrübə" (1964) avtobioqrafik romanı da bu ailə faciəsinə həsr olunmuşdur. Maraqlıdır ki, Oenin ənənəvi Nobel mühazirəsinin bir hissəsi də insanların dilini başa düşməyən, ancaq təbiət və quşlarla "dil tapmağı" bacaran xəstə oğlu haqqında idi. Bu romana görə müəllif Yaponiyanın "Cintyoza" nəşriyyatının mükafatını almışdı.
Yapon yazıçısının ən populyar əsərlərindən olan "1860-cı ilin futbolu" romanı bədiilik, fəlsəfilik və sənətkarlıq baxımından Oe yaradıcılığında yeni mərhələnin başlanmasından xəbər verirdi. Təkcə bir il ərzində romanın 11 nəşrinin meydana çıxması da bunun sübutu idi. Əsərdə iki dünya baxışı üz-üzə qoyulmuşdu. Müəllif göstərirdi ki, həyatda həm insanların əleyhinə gedərək, həm də onlara xidmət edərək mövqe qazanmaq mümkündür. Oenin bir yazıçı kimi cavab tapmaq istədiyi başqa bir mühüm sual isə ümummilli aksiyalara — xalq hərəkatına rəhbərlik etmək niyyətinə düşənlərin mənəvi-əxlaqi siması ilə bağlı idi.
Oe yapon simasını itirmədən, yapon ənənələrinə sadiq qalmaqla Avropa ədəbi təcrübəsindən də məharətlə yararlanmışdı. Bu mənada fransız dili vasitəsi ilə tanış olduğu klassik Avropa və özəlliklə də rus ədəbiyyatının ona güclü təsiri olmuşdu. Yazıçının etirafına görə, gənclik dövründən başlayaraq hər ilin birinci on gününü mütləq Dostoyevskinin əsərlərini oxumağa sərf edir. Tolstoyun "Hərb və sülh" romanını isə indiyə qədər azı on dəfə oxuyub. Şklovski və Baxtin kimi məşhur rus ədəbiyyat nəzəriyyəçiləri də Oenin sevimli müəllifləri sırasına daxildir. Hətta yenə öz etirafına görə, Baxtinin əsərləri yapon mədəniyyətinin mahiyyətini anlamaq baxımından onun üçün açar rolunu oynamışdı. Bulqakovun "Master və Marqarita"sı, eləcə də müasir rus ədəbiyyatının Yevgeni Yevtuşenko, Andrey Voznesenski, Bulat Okucava, Bella Əhmədullina, Valentin Rasputin kimi nümayəndələrinin yaradıcılığı yapon müəllifinə kifayət qədər tanış və doğmadır.
"Ürəyimi sular apardı" (1973) romanında yazıçı vəhşi qazlar vasitəsi ilə öz ailəsi ilə təmas quran lal uşağın timsalında yenidən şəxsi həyatının baş probleminə müraciət etmişdi. "Yeni əsrin gənc insanı, oyan!" (1983) romanı isə bu mövzunun başqa aspektdən şərhinə həsr olunmuşdu.
Dünyanın və insanların problemlərinə şikəst oğulun və əzab çəkən atanın müstəvisindən baxmaq Oenin "Ata, hara gedirsən?" (1966), "Bizi dəlilikdən qurtar" (1969) və "Bir gün o özü mənim göz yaşlarımı siləcək" (1974) romanlarının da əsas mövzusunu təşkil etməkdədir.
Oe müasir yapon nəsrinin bədii təfəkkür və ifadə yeniliyi baxımından dünya miqyasında böyük maraq doğuran və bir sıra dillərə tərcümə olunan "Sakit həyat" (1990), "Şəfa qüllələri" (1990), romanlarının, yaradıcılığının zirvəsi adlandırdığı "Alovlanan yaşıl ağac" (1993–1995) trilogiyasının müəllifidir. Son bir neçə ildə çap etdirdiyi "İki yüz yaşlı uşaq" (2003), "Əlvida, kitab!" (2005) romanları və dörd hekayələr məcmuəsi yapon yazıçısının sözün dərinliklərinə və sehrinə doğru səyahətinin davam etdiyini göstərir.
Nobel laureatı olduqdan sonra verdiyi ilk müsahibələrin birində yazıçı demişdi: "Mən artıq 38 ildir ki, nəsr əsərləri yazıram. Son 31 il ərzində bütün yazılarımın leytmotivi bu və ya digər vəsilə ilə xəstə oğlum olmuşdur. Hiss edirdim ki, mən də getdikcə Yaponiyada geniş yayılan eqobelletristikanın nümayəndələrindən birinə çevrilirəm, lakin sonda bununla barışmalı oldum. Mən Hikari adlı balaca adamla birlikdə yaşayıram. Düşünürəm ki, elə bu mənə ölkə haqqında, dünya haqqında, insan qəlbi haqqında yazmağa imkan verir. Məni həyəcanlandıran bütün problemləri Hikari vasitəsi ilə dərk edirəm".
Kendzaburo Oe 1999-cu ildə "reallıqla mifi birləşdirərək bugünkü insan fəlakətlərinin həyəcanlı səhnələrini göz önünə gətirən yüksək poetik gücə malik xəyali dünya yaratdığına görə" Nobel mükafatı laureatı olmuşdu. Yazıçı bu mükafatı qazandığı üçün böyük qürur hissi duyduğunu dönə-dönə dilə gətirmiş və uzaq Yaponiyaya, yapon ədəbiyyatına diqqət yetirdiyi, onun gücünü hiss edib layiqincə qiymətləndirdiyi üçün İsveç Akademiyasına minnətdarlığını bildirmişdi.
Kendzaburo Oe çoxsaylı esselərin, Avropaya və Amerikaya səyahətləri haqqında yol qeydlərinin müəllifidir. Amerikalıların Xirosima və Naqasakidə törətdikləri atom vəhşəti onun siyasi publisistikasının başlıca mövzularından biridir.
Yapon yazıçısı Amerika İncəsənət Akademiyasının xarici üzvüdür. 2002-ci ildə Fransa hökuməti dünya mədəniyyəti qarşısındakı görkəmli xidmətlərinə görə onu Fəxri Legion ordeni ilə təltif etmişdi. Kendzaburo Oe müxtəlif vaxtlarda Yaponiyada mövcud olan ədəbi mükafatların demək olar ki, hamısına layiq görülmüşdür, lakin ölkəsində imperator hakimiyyəti institutunun saxlanmasının əleydarları olduğu üçün 1994-cü ildə yapon imperatorunun qərarı ilə təltif olunduğu "Asaxi" mükafatından və ordendən imtina etmişdir.
2004–2006-cı illər məşhur yapon yazıçısının yaradıcılığında sükut dövrü olmuşdur. Oenin yeni əsərlər üzərində işlədiyi barədə məlumatlar yayılsa da, hər hansı bir kitabı nəşr edilməmişdi. Yalnız 2007-ci ildə onun yeni əsərindən — "Gözəl Anabel Li: saçlarım biz-biz olur, mən ölürəm" romanından hissələr çap olunmuşdur.
İstinadlar
- 大江健三郎 // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Kenzaburō Ōe // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Japan News.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kenzaburo Oe yap 大江 健三郎 31 yanvar 1935 Ose d Ehime prefekturasi Yaponiya imperiyasi 3 mart 2023 yapon yazici Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1994 Kenzaburo Oeyap 大江 健三郎Dogum tarixi 31 yanvar 1935 1935 01 31 Dogum yeri Ose d Ehime prefekturasi Yaponiya imperiyasiVefat tarixi 3 mart 2023 2023 03 03 88 yasinda Vefat sebebi qocaliq d Tehsili Tokio UniversitetiFealiyyeti roman yazicisi esseist ssenarist universitet muellimi d fantastika yazicisi d yaziciFealiyyet illeri 1957 2013Istiqamet EkzistensializmJanrlar roman esseUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Onun fransiz amerikan edebiyyati ve edebiyyat nezeriyyesinin guclu tesiri altinda olan romanlari hekayeleri ve esseleri siyasi sosial ve felsefi meselelerden o cumleden nuve silahi nuve enerjisi sosial nonkonformizm ve ekzistensializmden behs edir HeyatiKendzaburo Oe Sikoku adasinda kasib ve coxusaqli ailede dogulmusdur Atasi muharibede helak oldugundan anasinin ve nenesinin himayesinde boyumusdu Oe ailesindeki qadinlarin gozel dil ve edebiyyat duyumu folklora derinden beledlikleri Kendzaburoya tesirsiz qalmamisdi Oe ali tehsilini Tokio universitetinin fransiz edebiyyati bolumunde almisdi Muellimi Fransua Rable yaradiciliginin mahir bilicisi sayilan Kadzuba Vatanabe idi Rablenin qrotesk realizmi sonralar Oe eserlerine tesirsiz qalmamisdi lakin magistr derecesi almaq ucun dissertasiya yazmaq zerureti meydana cixanda Oe orta esr fransiz yazicisinin deyil Jan Pol Sartrin yaradiciligina xususen de felsefi irsine uz tutmusdu Tedqiqatcilar onun ilk eserlerinde de fransiz ekzisensializminin mueyyen izlerini gorurler Yaradiciliq uslubunun ve edebi dunyagorusunun formalasmasi prosesinde Oe Yunqun analitik psixologiya Lotmanin semiotika ve Baxtinin qrotesk realizmi haqqindaki nezeri fikirlerinden yararlanmisdi Bedii yaradiciliga universitet illerinde baslayan Kendzaburo Oe ilk eserlerini Gelir 1957 hekayesini ve Maldarliq 1958 povestini cap etdirmisdi Bu nesr numuneleri qisa bir zamanda edebi ictimaiyyetin diqqetini cekmisdi Genc yazici oz olkesinin Akutaqavi mukafatini qazanmisdi Gecikmis genclik 1961 adli ilk romaninda ise Oe hele de amerikan isgalinin menevi agirliq ve iztirablarini hiss eden yapon telebelerinin heyatini goz onunde canlandirmaga calismisdi 1963 cu ilde yazicinin ailesinde birinci ovlad dunyaya gelmis oglu dogulmusdu Ona Hikari adini vermisdiler Yapon dilinden tercumede bu adin menasi isiq demekdir lakin anadan qusurlu dogulan ve indiye qeder de danisa bilmeyen Hikari Kendzeburo Oenin evine isiq deyil eslinde qusse keder ve zulmet getirmisdi Yazici yaradiciliqdan kenar butun heyatini xeste ogluna hesr etmeyi qerara almisdi O artiq 45 ildir ki bu agir yuku yorulmadan sikayetlenmeden ciyinlerinde dasimaqdadir Muellifin bir cox eserleri kimi Sexsi tecrube 1964 avtobioqrafik romani da bu aile faciesine hesr olunmusdur Maraqlidir ki Oenin enenevi Nobel muhaziresinin bir hissesi de insanlarin dilini basa dusmeyen ancaq tebiet ve quslarla dil tapmagi bacaran xeste oglu haqqinda idi Bu romana gore muellif Yaponiyanin Cintyoza nesriyyatinin mukafatini almisdi Yapon yazicisinin en populyar eserlerinden olan 1860 ci ilin futbolu romani bediilik felsefilik ve senetkarliq baximindan Oe yaradiciliginda yeni merhelenin baslanmasindan xeber verirdi Tekce bir il erzinde romanin 11 nesrinin meydana cixmasi da bunun subutu idi Eserde iki dunya baxisi uz uze qoyulmusdu Muellif gosterirdi ki heyatda hem insanlarin eleyhine gederek hem de onlara xidmet ederek movqe qazanmaq mumkundur Oenin bir yazici kimi cavab tapmaq istediyi basqa bir muhum sual ise umummilli aksiyalara xalq herekatina rehberlik etmek niyyetine dusenlerin menevi exlaqi simasi ile bagli idi Oe yapon simasini itirmeden yapon enenelerine sadiq qalmaqla Avropa edebi tecrubesinden de meharetle yararlanmisdi Bu menada fransiz dili vasitesi ile tanis oldugu klassik Avropa ve ozellikle de rus edebiyyatinin ona guclu tesiri olmusdu Yazicinin etirafina gore genclik dovrunden baslayaraq her ilin birinci on gununu mutleq Dostoyevskinin eserlerini oxumaga serf edir Tolstoyun Herb ve sulh romanini ise indiye qeder azi on defe oxuyub Sklovski ve Baxtin kimi meshur rus edebiyyat nezeriyyecileri de Oenin sevimli muellifleri sirasina daxildir Hetta yene oz etirafina gore Baxtinin eserleri yapon medeniyyetinin mahiyyetini anlamaq baximindan onun ucun acar rolunu oynamisdi Bulqakovun Master ve Marqarita si elece de muasir rus edebiyyatinin Yevgeni Yevtusenko Andrey Voznesenski Bulat Okucava Bella Ehmedullina Valentin Rasputin kimi numayendelerinin yaradiciligi yapon muellifine kifayet qeder tanis ve dogmadir Ureyimi sular apardi 1973 romaninda yazici vehsi qazlar vasitesi ile oz ailesi ile temas quran lal usagin timsalinda yeniden sexsi heyatinin bas problemine muraciet etmisdi Yeni esrin genc insani oyan 1983 romani ise bu movzunun basqa aspektden serhine hesr olunmusdu Dunyanin ve insanlarin problemlerine sikest ogulun ve ezab ceken atanin mustevisinden baxmaq Oenin Ata hara gedirsen 1966 Bizi delilikden qurtar 1969 ve Bir gun o ozu menim goz yaslarimi silecek 1974 romanlarinin da esas movzusunu teskil etmekdedir Oe muasir yapon nesrinin bedii tefekkur ve ifade yeniliyi baximindan dunya miqyasinda boyuk maraq doguran ve bir sira dillere tercume olunan Sakit heyat 1990 Sefa qulleleri 1990 romanlarinin yaradiciliginin zirvesi adlandirdigi Alovlanan yasil agac 1993 1995 trilogiyasinin muellifidir Son bir nece ilde cap etdirdiyi Iki yuz yasli usaq 2003 Elvida kitab 2005 romanlari ve dord hekayeler mecmuesi yapon yazicisinin sozun derinliklerine ve sehrine dogru seyahetinin davam etdiyini gosterir Nobel laureati olduqdan sonra verdiyi ilk musahibelerin birinde yazici demisdi Men artiq 38 ildir ki nesr eserleri yaziram Son 31 il erzinde butun yazilarimin leytmotivi bu ve ya diger vesile ile xeste oglum olmusdur Hiss edirdim ki men de getdikce Yaponiyada genis yayilan eqobelletristikanin numayendelerinden birine cevrilirem lakin sonda bununla barismali oldum Men Hikari adli balaca adamla birlikde yasayiram Dusunurem ki ele bu mene olke haqqinda dunya haqqinda insan qelbi haqqinda yazmaga imkan verir Meni heyecanlandiran butun problemleri Hikari vasitesi ile derk edirem Kendzaburo Oe 1999 cu ilde realliqla mifi birlesdirerek bugunku insan felaketlerinin heyecanli sehnelerini goz onune getiren yuksek poetik guce malik xeyali dunya yaratdigina gore Nobel mukafati laureati olmusdu Yazici bu mukafati qazandigi ucun boyuk qurur hissi duydugunu done done dile getirmis ve uzaq Yaponiyaya yapon edebiyyatina diqqet yetirdiyi onun gucunu hiss edib layiqince qiymetlendirdiyi ucun Isvec Akademiyasina minnetdarligini bildirmisdi Kendzaburo Oe coxsayli esselerin Avropaya ve Amerikaya seyahetleri haqqinda yol qeydlerinin muellifidir Amerikalilarin Xirosima ve Naqasakide toretdikleri atom vehseti onun siyasi publisistikasinin baslica movzularindan biridir Yapon yazicisi Amerika Incesenet Akademiyasinin xarici uzvudur 2002 ci ilde Fransa hokumeti dunya medeniyyeti qarsisindaki gorkemli xidmetlerine gore onu Fexri Legion ordeni ile teltif etmisdi Kendzaburo Oe muxtelif vaxtlarda Yaponiyada movcud olan edebi mukafatlarin demek olar ki hamisina layiq gorulmusdur lakin olkesinde imperator hakimiyyeti institutunun saxlanmasinin eleydarlari oldugu ucun 1994 cu ilde yapon imperatorunun qerari ile teltif olundugu Asaxi mukafatindan ve ordenden imtina etmisdir 2004 2006 ci iller meshur yapon yazicisinin yaradiciliginda sukut dovru olmusdur Oenin yeni eserler uzerinde islediyi barede melumatlar yayilsa da her hansi bir kitabi nesr edilmemisdi Yalniz 2007 ci ilde onun yeni eserinden Gozel Anabel Li saclarim biz biz olur men olurem romanindan hisseler cap olunmusdur Istinadlar大江健三郎 Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Kenzaburō Ōe Brockhauz Ensiklopediyasi alm Japan News MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidler