Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kadisenlər — qədim Şərqi İran və ya Hun-Eftalit tayfasıdır ki, hələ Xionitlərin gəlişindən əvvəl [en] bölgəsində yaşamışlar.
Tarixi
Latın və Suriya mənbələrində xionitlər, [ru] (kuşanlar) və eftalitlər ağ hunlar kimi adlandırılır. Onların arasında Nüseybinda yaşayan Kadusii-Kudişeylər də var idi. Kaspilərin kadusilərlə eyniliyini nəzərə alsaq, Nüseybin kadusiləri, eləcə də xionitlər və eftalitləri Hirkan kadusilərinin və ya kaspilərinin davamçıları hesab etmək olar. Hirkanların izlərini anaxronizmdə N.Gəncəvi izləyə bilər, o, “İskəndər-name” əsərində Rusiyanın “Alanlar və Gerklər ölkəsindən” hücumunu təsvir edir ki, bu da “Alanlar və Serirlər” və ya “Alanlar və Ruslar”a uyğundur. Beləliklə, hunlarla qarışdırılmayan və “maskutlar” və ya “masaxa-hunlar”la eyniləşdirilən “Qafqaz xonları” Qafqazda hərbi-ticarət koloniyaları ilə əlaqəli olan hirkanlarla əlaqələndirilə bilər.
Macar dilçisi [tr] öz yazılarında yazırdı:
Müvafiq olaraq, gellər kimi kadisenlər (kadıslər) də Qarçistanda yaşamış Şərqi İran tayfası ola bilərdilər. Ola bilsin ki, Əl-Bəlazuri, Təbəri və Bəkrinin qeyd etdiyi Cadiz (erməni kateşanı, suriyalı kadisastan) toponimi onların qədim ərazilərinin mərkəzini göstərə bilər. Əvvəlki araşdırmalarla müəyyən edildiyi kimi, kadisenlərin bir hissəsi, ehtimal ki, İranın qərb sərhədində Sasani-Roma müharibələrindən sonra II Şapur tərəfindən sərhəd ərazilərində yerləşdirilmişdir. Əl-Baladhurinin saxladığı məlumata görə, onların başqa bir hissəsi I Firuz tərəfindən böyük ehtimalla yenidən Herat yaxınlığındakı sərhədçi kimi köçürülüb. Aydındır ki, bu hadisə yalnız 467-ci ildə I Firuzun Kidaritlər üzərində qələbəsindən sonra baş verə bilərdi. Lakin I Firuzun eftalitlər tərəfindən sarsıdıcı məğlubiyyətindən sonra kadisenlər, görünür, Puşanqla Heratı da götürüb ölkəyə hakim oldular. Deyilənə görə, “düşmən xalqlar” arasında ikinci tayfa Yunan-Roma və Şərq mənbələrində yaxşı tanınan kadisenlər idi. Daha sonra kadisenilər eftalitlərə aid edildi və onlar eramızın 6-cı əsrində baş verən hadisələrdə mühüm rol oynadılar. Bununla belə, onlardan bəziləri eramızın 440-cı illərində, Sinqara və Nüseybin bölgəsində məskunlaşdıqları zaman artıq təsdiq edilmişdir və ehtimal ki, daha erkən bir tarixdə İbn Xordadbehin şəhadətinə istinad edir, ona görə mükafatı verən I Ərdəşir olmuşdur. Taziyan şah, Kadis şah və Bərcan şaha "şah" titulu. Taziyan şah və Bərcan şahla bağlı bu şəhadətin həqiqiliyi əvvəlki tədqiqatlar tərəfindən artıq təsdiq edilmişdir, çünki Taziyan şah Hira ərəb padşahı ilə eyniləşdirilir, Bərcan şah isə manixey mətnlərindən Varuçan şah ilə müqayisə edilir, bu da hökmdar ola bilərdi. ölkə Varaçan, Kuşana məxsusdur. Həmçinin “euseni”, “cuseni” adları Kuşanların adları ilə eyniləşdirilir.
Mənbələr
- János Harmatta. From Alexander the Great to Kül Tegin: Studies in Bactrian, Pahlavi, Sanskrit, Arabic, Aramaic, Armenian, Chinese, Türk, Greek, and Latin Sources for the History of Pre-Islamic Central Asia 2021-12-28 at the Wayback Machine. — Akadémiai Kiadó, 1990. — С. 96. — 230 с. — ISBN 978-963-05-5539-5.
- Richard Nelson Frye. The History of Ancient Iran. — C.H.Beck, 1984. — С. 348. — 411 с. — ISBN 978-3-406-09397-5.
- V. V. Minorsky, C. E. Bosworth. Hudud al-'Alam 'The Regions of the World' - A Persian Geography 372 A.H. (982 AD). — Gibb Memorial Trust, 2015-01-31. — С. XXVIII. — 600 с. — ISBN 978-1-909724-75-4.
- Clifford Edmund Bosworth. Sīstān Under the Arabs: From the Islamic Conquest to the Rise of the Ṣaffārids (30-250/651-864).. — IsMEO, 1968. — С. 15. — 168 с. — ISBN 978-88-6323-124-3.
- Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae. — Akadémiai Kiadó, 1988. — С. 50. — 982 с.
- "Дорога Страбона" как часть Великого Шелкового пути: материалы Международной конференции, Баку, 28-29 ноября 2008 г. 2021-12-28 at the Wayback Machine / С. Г. Кляшторный, Ш. М. Мустафаев. — Самарканд: Междунар. ин-т центральноазиатских исслед, 2009. — С. 131. — 147 с. — ISBN 978-9943-357-04-4.
- Harmatta Janos. Chionitae, Euseni, Gelani 2022-05-21 at the Wayback Machine // Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae 2022-05-21 at the Wayback Machine. Cild 31. - Budapeşt: Akademiai Kiado, 1988. - S. 46-50. — 446 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kadisenler qedim Serqi Iran ve ya Hun Eftalit tayfasidir ki hele Xionitlerin gelisinden evvel en bolgesinde yasamislar TarixiLatin ve Suriya menbelerinde xionitler ru kusanlar ve eftalitler ag hunlar kimi adlandirilir Onlarin arasinda Nuseybinda yasayan Kadusii Kudiseyler de var idi Kaspilerin kadusilerle eyniliyini nezere alsaq Nuseybin kadusileri elece de xionitler ve eftalitleri Hirkan kadusilerinin ve ya kaspilerinin davamcilari hesab etmek olar Hirkanlarin izlerini anaxronizmde N Gencevi izleye biler o Iskender name eserinde Rusiyanin Alanlar ve Gerkler olkesinden hucumunu tesvir edir ki bu da Alanlar ve Serirler ve ya Alanlar ve Ruslar a uygundur Belelikle hunlarla qarisdirilmayan ve maskutlar ve ya masaxa hunlar la eynilesdirilen Qafqaz xonlari Qafqazda herbi ticaret koloniyalari ile elaqeli olan hirkanlarla elaqelendirile biler Macar dilcisi tr oz yazilarinda yazirdi Muvafiq olaraq geller kimi kadisenler kadisler de Qarcistanda yasamis Serqi Iran tayfasi ola bilerdiler Ola bilsin ki El Belazuri Teberi ve Bekrinin qeyd etdiyi Cadiz ermeni katesani suriyali kadisastan toponimi onlarin qedim erazilerinin merkezini gostere biler Evvelki arasdirmalarla mueyyen edildiyi kimi kadisenlerin bir hissesi ehtimal ki Iranin qerb serhedinde Sasani Roma muharibelerinden sonra II Sapur terefinden serhed erazilerinde yerlesdirilmisdir El Baladhurinin saxladigi melumata gore onlarin basqa bir hissesi I Firuz terefinden boyuk ehtimalla yeniden Herat yaxinligindaki serhedci kimi kocurulub Aydindir ki bu hadise yalniz 467 ci ilde I Firuzun Kidaritler uzerinde qelebesinden sonra bas vere bilerdi Lakin I Firuzun eftalitler terefinden sarsidici meglubiyyetinden sonra kadisenler gorunur Pusanqla Herati da goturub olkeye hakim oldular Deyilene gore dusmen xalqlar arasinda ikinci tayfa Yunan Roma ve Serq menbelerinde yaxsi taninan kadisenler idi Daha sonra kadiseniler eftalitlere aid edildi ve onlar eramizin 6 ci esrinde bas veren hadiselerde muhum rol oynadilar Bununla bele onlardan bezileri eramizin 440 ci illerinde Sinqara ve Nuseybin bolgesinde meskunlasdiqlari zaman artiq tesdiq edilmisdir ve ehtimal ki daha erken bir tarixde Ibn Xordadbehin sehadetine istinad edir ona gore mukafati veren I Erdesir olmusdur Taziyan sah Kadis sah ve Bercan saha sah titulu Taziyan sah ve Bercan sahla bagli bu sehadetin heqiqiliyi evvelki tedqiqatlar terefinden artiq tesdiq edilmisdir cunki Taziyan sah Hira ereb padsahi ile eynilesdirilir Bercan sah ise manixey metnlerinden Varucan sah ile muqayise edilir bu da hokmdar ola bilerdi olke Varacan Kusana mexsusdur Hemcinin euseni cuseni adlari Kusanlarin adlari ile eynilesdirilir MenbelerJanos Harmatta From Alexander the Great to Kul Tegin Studies in Bactrian Pahlavi Sanskrit Arabic Aramaic Armenian Chinese Turk Greek and Latin Sources for the History of Pre Islamic Central Asia 2021 12 28 at the Wayback Machine Akademiai Kiado 1990 S 96 230 s ISBN 978 963 05 5539 5 Richard Nelson Frye The History of Ancient Iran C H Beck 1984 S 348 411 s ISBN 978 3 406 09397 5 V V Minorsky C E Bosworth Hudud al Alam The Regions of the World A Persian Geography 372 A H 982 AD Gibb Memorial Trust 2015 01 31 S XXVIII 600 s ISBN 978 1 909724 75 4 Clifford Edmund Bosworth Sistan Under the Arabs From the Islamic Conquest to the Rise of the Ṣaffarids 30 250 651 864 IsMEO 1968 S 15 168 s ISBN 978 88 6323 124 3 Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae Akademiai Kiado 1988 S 50 982 s Doroga Strabona kak chast Velikogo Shelkovogo puti materialy Mezhdunarodnoj konferencii Baku 28 29 noyabrya 2008 g 2021 12 28 at the Wayback Machine S G Klyashtornyj Sh M Mustafaev Samarkand Mezhdunar in t centralnoaziatskih issled 2009 S 131 147 s ISBN 978 9943 357 04 4 Harmatta Janos Chionitae Euseni Gelani 2022 05 21 at the Wayback Machine Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae 2022 05 21 at the Wayback Machine Cild 31 Budapest Akademiai Kiado 1988 S 46 50 446 seh