Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jeleznovodsk Kommünikesi, Jeleznovodsk Bəyannaməsi və ya Jeleznovodsk Razılaşması — Rusiya Prezidenti Boris Yeltsin və Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin vasitəçiliyi ilə 1991-ci il sentyabrın 23-də Rusiyanın Jeleznovodsk şəhərində Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ bölgəsi ilə bağlı üç illik hərbi əməliyyatları dayandırmaq niyyəti ilə müvafiq dövlətlərin arasında keçirilmiş görüşdə qəbul edilmiş birgə sülh razılaşması. Razılıq əldə edilsə də, saziş heç vaxt təsdiq olunmamışdır.
| Jeleznovodsk Kommünikesi | |
|---|---|
| İmzalanma tarixi | 23 sentyabr 1991 |
| İmzalanma yeri | Jeleznovodsk, Rusiya Federasiyası |
| İmzalayanlar | Boris Yeltsin, Ayaz Mütəllibov, Nursultan Nazarbayev, Levon Ter-Petrosyan |
| Məqsədi | Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh razılaşması |
Tarixi
1988-ci ilin əvvəllərindən başlayan, Azərbaycan SSR-ə məxsus Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ilə əlaqədar olan Qarabağ münaqişəsi bir sıra mülki şəxslərin ölümünə səbəb olmuşdu.
Mediasiya prosesi
Azərbaycan və Ermənistan hakimiyyət orqanlarının razılığı ilə Boris Yeltsin və Nursultan Nazarbayev 1991-ci il sentyabrın 20-23-də Bakı, Gəncə, Xankəndi və İrəvan şəhərlərinə səfər ediblər. Ərazi bütövlüyü, suveren dövlətlərin daxili işlərinə müdaxilə edilməməsi, insan hüquqlarına başlanğıc nöqtə kimi riayət edilməsi kimi prinsipləri rəhbər tutaraq, sentyabrın 22-də Ermənistanın Azərbaycana qarşı bütün ərazi iddialarından imtina etməsindən sonra irəliləyiş əldə olundu. Bu, tərəflərin növbəti gün birgə razılığına imkan verərək, hər iki tərəfin silahsızlaşdırılması və silahlı qüvvələrin bölgədən çıxarılması, qaçqın və məcburi köçkünlərin geri qaytarılması, Dağlıq Qarabağda Sovet dövründəki inzibati qaydanın yenidən qurulması və münaqişənin sülh yolu ilə həllini nəzərdə tuturdu. Vəziyyəti nizama salmaq məqsədilə “müvəqqəti işçi qrupu yaradılır”. Razılığa görə Sovet Ordusu və daxili qoşunlar hələ də münaqişə zonasında qalacaq və proses Rusiya və Qazaxıstan rəsmiləri tərəfindən idarə olunacaqdı. Sülh bəyannaməsi Y.Şapoşnikov, V.Barannikov, S.Voskanyan, M.Gözəlov, V.Cəfərov, R.Köçəryan, L.Petrosyan, M.Radayevin iştirakı ilə müzakirə olunmuş və Boris Yeltsin (Rusiya Federasiyası), Ayaz Mütəllibov (Azərbaycan), Nursultan Nazarbayev (Qazaxıstan) və Levon Ter-Petrosyan (Ermənistan) tərəfindən imzalanmışdı. Görüşdə Dağlıq Qarabağın erməni və azərbaycanlı icmalarının nümayəndələri də iştirak etmişdir.
Danışıqların ikinci mərhələsi hər iki tərəfin rəsmilərinin iştirakı ilə Azərbaycan-Ermənistan sərhədindəki İcevan rayonundakı bir kənddə baş tutmuşdu. Görüşdən sonra açıqlanan məlumatda, "cinayət və intiqama söykənən bu prosesin dayandırılmasının zəruri olduğu" vurğulanmışdı. Lakin, bu vaxt belə silahlar susmamışdır. Azərbaycan tərəfi, atəşkəsə riayət edilmədiyini göstərmək üçün bölgəyə Rusiya və Qazaxıstandan müşahidəçilər də gətirmişdi.
Buna baxmayaraq, erməni tərəfi bu anlaşmaya əməl etməyib, Jeleznovodsk görüşündən cəmi bir neçə gün sonra Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı əhalisinə qarşı yeni hücumlara başlamışdır. 26 sentyabr 1991-ci ildə erməni terrorçuları tərəfindən Yevlax-Laçın yolunda avtomaşın partladılır; nəticədə 2 nəfər həlak olur, 14 nəfər yaralanır. Həmin il 19 oktyabrda isə Dağlıq Qarabağın Ağdərə rayonu Sırxavənd kəndi yaxınlığında ermənilər tərəfindən avtomaşın partladılır; 3 nəfər həlak olur, 2 nəfər yaralanır. 20 noyabr 1991-ci ildə isə ermənilər tərəfindən Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndi yaxınlığında "Mİ-8" vertolyotu vurulur. Vertolyotda olan bütün şəxslər: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Katibi T.İsmayılov, Baş nazirin müavini Z.Hacıyev, Prezidentin müşaviri M.Əsədov, Baş Prokuror , deputatlar: V.Cəfərov, V.Məmmədov, Prezident aparatının şöbə müdiri O.Mirzəyev, Meliorasiya və su təsərrüfatı nazirinin 1-ci müavini Q.Namazəliyev, Dağlıq Qarabağın prokuroru , Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin şöbə müdiri , Dağlıq Qarabağın milis rəisi, general-mayor , komendant , Dövlət katibinin köməkçisi , Azərbaycan televiziya və radiosunun əməkdaşları: A.Mustafayev, A.Hüseynzadə, F.Şahbazov, müşahidəçilər: general-mayor və podpolkovnik , Qazaxıstan Daxili İşlər nazirinin 1-ci müavini S.Serikov və ekipaj bu terror aktı nəticəsində həlak olurlar.
Bu hadisələr Azərbaycan tərəfini bəzi qərarlar almağa məcbur etdi. Bu çərçivədə Ermənistana gedən dəmir yolu bağlandı, Azərbaycan Ali Sovetinin 26 noyabr 1991-ci il tarixli iclasında isə DQMV-nin statusu ləğv edilərək bu tarixə qədər muxtar vilayətin tərkibində olan rayonlar birbaşa Azərbaycan rəhbərliyinin tabeçiliyinə verildi. Qərar gözlənildiyi kimi ermənilər tərəfindən mənfi reaksiyayla qarşılanmışdır. Bu son hadisələr eyni zamanda Yeltsin və Nazarbayev tərəfindən başladılan bir sülh cəhdinin nəticəsiz qalması mənası daşıyırdı.
İstinadlar
- "The Transitional Justice Peace Agreements Database. Record 617". 25 fevral 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 14 aprel 2010.
- Карабах: хронология конфликта [Karabakh: Chronology of the conflict] (rus). BBC News. 2005-08-29. 2012-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-14.
- Bill Keller. "ARMENIA YIELDING CLAIM ON ENCLAVE". The New York Times. 1991-09-23. 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-04-14.
- . 2015-04-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-25.
- "Zheleznovodsk Declaration". 23 sentyabr 1991. 5 iyul 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 14 aprel 2010.
- . 2018-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-25.
- (PDF). 2018-12-23 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-25.
- Çiloğlu, Rusya Federasyonu'nda ve Transkafkasya'da Etnik Catışmalar, s. 152.
- ""Azərbaycan Respublıkasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu"". 2021-01-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-25.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Jeleznovodsk Kommünikesinin tam mətni
- Ermənistan və Azərbaycan arasında bağlanmış bütün sülh sazişlərinin mətni
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Jeleznovodsk Kommunikesi Jeleznovodsk Beyannamesi ve ya Jeleznovodsk Razilasmasi Rusiya Prezidenti Boris Yeltsin ve Qazaxistan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin vasiteciliyi ile 1991 ci il sentyabrin 23 de Rusiyanin Jeleznovodsk seherinde Ermenistan ve Azerbaycan arasinda Dagliq Qarabag bolgesi ile bagli uc illik herbi emeliyyatlari dayandirmaq niyyeti ile muvafiq dovletlerin arasinda kecirilmis gorusde qebul edilmis birge sulh razilasmasi Raziliq elde edilse de sazis hec vaxt tesdiq olunmamisdir Jeleznovodsk KommunikesiImzalanma tarixi 23 sentyabr 1991Imzalanma yeri Jeleznovodsk Rusiya FederasiyasiImzalayanlar Boris Yeltsin Ayaz Mutellibov Nursultan Nazarbayev Levon Ter PetrosyanMeqsedi Ermenistan ve Azerbaycan arasinda sulh razilasmasiTarixi1988 ci ilin evvellerinden baslayan Azerbaycan SSR e mexsus Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti ile elaqedar olan Qarabag munaqisesi bir sira mulki sexslerin olumune sebeb olmusdu Mediasiya prosesiAzerbaycan ve Ermenistan hakimiyyet orqanlarinin raziligi ile Boris Yeltsin ve Nursultan Nazarbayev 1991 ci il sentyabrin 20 23 de Baki Gence Xankendi ve Irevan seherlerine sefer edibler Erazi butovluyu suveren dovletlerin daxili islerine mudaxile edilmemesi insan huquqlarina baslangic noqte kimi riayet edilmesi kimi prinsipleri rehber tutaraq sentyabrin 22 de Ermenistanin Azerbaycana qarsi butun erazi iddialarindan imtina etmesinden sonra irelileyis elde olundu Bu tereflerin novbeti gun birge raziligina imkan vererek her iki terefin silahsizlasdirilmasi ve silahli quvvelerin bolgeden cixarilmasi qacqin ve mecburi kockunlerin geri qaytarilmasi Dagliq Qarabagda Sovet dovrundeki inzibati qaydanin yeniden qurulmasi ve munaqisenin sulh yolu ile hellini nezerde tuturdu Veziyyeti nizama salmaq meqsedile muveqqeti isci qrupu yaradilir Raziliga gore Sovet Ordusu ve daxili qosunlar hele de munaqise zonasinda qalacaq ve proses Rusiya ve Qazaxistan resmileri terefinden idare olunacaqdi Sulh beyannamesi Y Saposnikov V Barannikov S Voskanyan M Gozelov V Ceferov R Koceryan L Petrosyan M Radayevin istiraki ile muzakire olunmus ve Boris Yeltsin Rusiya Federasiyasi Ayaz Mutellibov Azerbaycan Nursultan Nazarbayev Qazaxistan ve Levon Ter Petrosyan Ermenistan terefinden imzalanmisdi Gorusde Dagliq Qarabagin ermeni ve azerbaycanli icmalarinin numayendeleri de istirak etmisdir Danisiqlarin ikinci merhelesi her iki terefin resmilerinin istiraki ile Azerbaycan Ermenistan serhedindeki Icevan rayonundaki bir kendde bas tutmusdu Gorusden sonra aciqlanan melumatda cinayet ve intiqama soykenen bu prosesin dayandirilmasinin zeruri oldugu vurgulanmisdi Lakin bu vaxt bele silahlar susmamisdir Azerbaycan terefi ateskese riayet edilmediyini gostermek ucun bolgeye Rusiya ve Qazaxistandan musahideciler de getirmisdi Buna baxmayaraq ermeni terefi bu anlasmaya emel etmeyib Jeleznovodsk gorusunden cemi bir nece gun sonra Dagliq Qarabagin azerbaycanli ehalisine qarsi yeni hucumlara baslamisdir 26 sentyabr 1991 ci ilde ermeni terrorculari terefinden Yevlax Lacin yolunda avtomasin partladilir neticede 2 nefer helak olur 14 nefer yaralanir Hemin il 19 oktyabrda ise Dagliq Qarabagin Agdere rayonu Sirxavend kendi yaxinliginda ermeniler terefinden avtomasin partladilir 3 nefer helak olur 2 nefer yaralanir 20 noyabr 1991 ci ilde ise ermeniler terefinden Xocavend rayonunun Qarakend kendi yaxinliginda MI 8 vertolyotu vurulur Vertolyotda olan butun sexsler Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Katibi T Ismayilov Bas nazirin muavini Z Haciyev Prezidentin musaviri M Esedov Bas Prokuror deputatlar V Ceferov V Memmedov Prezident aparatinin sobe mudiri O Mirzeyev Meliorasiya ve su teserrufati nazirinin 1 ci muavini Q Namazeliyev Dagliq Qarabagin prokuroru Milli Tehlukesizlik Nazirliyinin sobe mudiri Dagliq Qarabagin milis reisi general mayor komendant Dovlet katibinin komekcisi Azerbaycan televiziya ve radiosunun emekdaslari A Mustafayev A Huseynzade F Sahbazov musahideciler general mayor ve podpolkovnik Qazaxistan Daxili Isler nazirinin 1 ci muavini S Serikov ve ekipaj bu terror akti neticesinde helak olurlar Bu hadiseler Azerbaycan terefini bezi qerarlar almaga mecbur etdi Bu cercivede Ermenistana geden demir yolu baglandi Azerbaycan Ali Sovetinin 26 noyabr 1991 ci il tarixli iclasinda ise DQMV nin statusu legv edilerek bu tarixe qeder muxtar vilayetin terkibinde olan rayonlar birbasa Azerbaycan rehberliyinin tabeciliyine verildi Qerar gozlenildiyi kimi ermeniler terefinden menfi reaksiyayla qarsilanmisdir Bu son hadiseler eyni zamanda Yeltsin ve Nazarbayev terefinden basladilan bir sulh cehdinin neticesiz qalmasi menasi dasiyirdi Istinadlar The Transitional Justice Peace Agreements Database Record 617 25 fevral 2013 tarixinde Istifade tarixi 14 aprel 2010 Karabah hronologiya konflikta Karabakh Chronology of the conflict rus BBC News 2005 08 29 2012 07 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 04 14 Bill Keller ARMENIA YIELDING CLAIM ON ENCLAVE The New York Times 1991 09 23 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2010 04 14 2015 04 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 12 25 Zheleznovodsk Declaration 23 sentyabr 1991 5 iyul 2010 tarixinde Istifade tarixi 14 aprel 2010 2018 12 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 12 25 PDF 2018 12 23 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 12 25 Ciloglu Rusya Federasyonu nda ve Transkafkasya da Etnik Catismalar s 152 Azerbaycan Respublikasinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetini legv etmek haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qanunu 2021 01 21 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 25 Hemcinin baxMadrid prinsipleri Tehran Kommunikesi Biskek protokoluXarici kecidlerJeleznovodsk Kommunikesinin tam metni Ermenistan ve Azerbaycan arasinda baglanmis butun sulh sazislerinin metni