Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
IV Hörmüz (pəhl. 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣; fars. هرمز چهارم) — I Xosrovun oğlu. 579–590-cı illərdə Sasanilər imperiyasının hökmdarı olmuşdur.
| IV Hörmüz | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | təq. 540 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 590 |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
| Atası | I Xosrov Ənuşirəvan |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mənşəyi
IV Hörmüz adı ilə tanınsa da, Şahnamədə Torkzad, yəni Türk oğlu adı ilə də tanınır. Bunun səbəbini isə onun anasının türk xaqanının qızı olması göstərilir. Lakin bunu Encyclopædia Iranica rədd edir. Burada bildirilir ki, onun anasının türk xaqanının qızı olması mümkün deyildi, çünki IV Hörmüz II Xosrovdan otuz il öncə, təxminən 540-cı ildə dünyaya gəlmişdi.
Siyasəti
I Xosrov Hörmüzdün özünün şəxsi qabiliyyətlərini və bacarıqlarını görmüşdü və onu lider olaraq görürdü və onu IV Hörmüz adı ilə varisi elan edir. Hörmüzd 579-cu ildə taxta sahib olur, təvazökar və qəddar görünürdü, amma ürəyiaçıq və səmimi adam deyildi. Bəzi çox xarakterik xüsusiyyətləri Təbərinin əsərində verilmişdi. Atası əsilzadə və rahiblərə xüsusi qayğı göstərirdi. IV Hörmüz isə adi insanları müdafiə etdi, ordu və məhkəmədə ağır nizam-intizam qaydaları yaratdı.
Zərdüşt rahibləri xristianlara zülm etməyin tərəfdarı olduqları halda, taxtının təhlükəsizliyinin yalnız hər iki dinə mənsub olanların etibar və inamını qazanmaqdan keçdiyini anlayan IV Hörmüz bu təklifi qətiyyətlə rədd edir. Sonda IV Hörmüzün siyasəti hakim sinifin nümayəndələrinin bir çoxunun edam edam edilməsi və əmlaklarının ələ keçirilməsi ilə nəticələnir ki, bu da on qarşı güclü müxalifətin formalaşmasına səbəb olur. Bu müxalifətə Karenid sülaləsindən olan vəzir Bozorgmehr, onun qardaşı Simah-i Burzin, həmçinin Mehranilər sülaləsindən olan sərkərdə (spahbed) Izadgushasp, spahbed Behram-ı Mah Adhar və İspahbudan sülaləsindən Şapur, Vistəhm və Vinduyə daxil idilər. Təbəriyə görə IV Hörmüz 13.600 əsilzadəni və din kahinini edam etdirir. 580-ci ildə İberiya hökmdarı III Bakur vəfat edir və bu ölümü fürsət kimi qiymətləndirən IV Hörmüz İberiya ərazisində yerli idarəetməni tamamilə ləğv edir və buraya Sasani mərzbanı təyin edilir. Bu ləğvetmənin əsas səbəbi, yerli hökmdarların Sasanilər sülaləsinə problemlər yaratması idi.
Bizanslılarla müharibə
IVHörmüzdə atasından qərbdə Bizans İmperiyası ilə və şərqdə türklərlə müharibə miras qalmışdı. Tiberius II Konstantin ilə sülh danışıqları başlatmışdı, ancaq IV Hormizd atasının fəth siyasətininin nəticəsində əldə edilmiş olan torpaqların hər hansı bir hissəsindən imtina etmək istəməmişdi. Bu səbəblə də, bizanslı tarixçilər olan, Theophylact Simocatta (iii.16 ff), Menander Protector və Efesli Yuhanna (vi.22) tərəfindən məlumatlar və görüşlər haqqında verilmiş məlumatlar tam olaraq etibarlı sayılmır.
Sasani imeratoruna dərs vermək qərarına gələn Roma Generalı Maurice sərhəddi keçdi və Kürdüstanı işğal etdi. Növbəti il Midiya və Cənbi Mesopatamiyaya da öz nüfuzunu yaymağı planlaşdırdı. Onun bu planından xəbər tutan Qəssani hökmdarı Əl Mundhir, bu planı IV Hörmüzə bildirir və beləliklə Roma imperatoruna xəyanət edir. Maurice tez-tələsik geriyə çəkilmək məcburiyyətində qalır, ancaq Roma sərhəddinə doğru geri çəkilərkən İranlı general Adarmahan'ı məğlub edir.
582-ci ildə, Sasani sərkərdəsi Tamkhosrau Roma-Sasani sərhəddini aşır və Konstantinopola hücum edir, ancaq məğlub edilərək öldürülür. Bununla bərabər, Roma İmparatoru II Tiberiusun səhhətinin pisləşməsi ilə əlaqədar olaraq Mauricei dərhal Konstantinopola geri qayıdır. Bu sırada Mauricein yerini alan John Mystacon, Nymphius və Dəclə çaylarının birləşdiyi ərazidə Sasanilərə hücum edir, ancaq məğlub edilir və geriyə çəkilməyə məcbur olur. Bundan sonra başqa bir məğlubiyyətlə də üzləşdikdən sonra onun yerini Filipp aldı .
İstinadlar
- "SASANIAN DYNASTY – Encyclopaedia Iranica". 2020-04-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-15.
- Theodor Nöldeke, Geschichte d. Perser und Araber unter den Sasaniden, 264 ff.
- Khaleghi Motlagh, Djalal. BOZORGMEHR-E BOḴTAGĀN // Encyclopaedia Iranica. Vol. 4. 1990. 2022-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-15.
- Pourshariati (2008), p. 118
- Ronald Grigor Suny (1994), The Making of the Georgian Nation: 2nd edition, p. 23. Indiana University Press, ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
IV Hormuz pehl 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 fars هرمز چهارم I Xosrovun oglu 579 590 ci illerde Sasaniler imperiyasinin hokmdari olmusdur IV HormuzDogum tarixi teq 540Dogum yeri Ktesifon AsorustanVefat tarixi 590Vefat yeri Ktesifon AsorustanUsagi II XosrovAtasi I Xosrov EnusirevanFealiyyeti suveren d Vikianbarda elaqeli mediafayllarMenseyiIV Hormuz adi ile taninsa da Sahnamede Torkzad yeni Turk oglu adi ile de taninir Bunun sebebini ise onun anasinin turk xaqaninin qizi olmasi gosterilir Lakin bunu Encyclopaedia Iranica redd edir Burada bildirilir ki onun anasinin turk xaqaninin qizi olmasi mumkun deyildi cunki IV Hormuz II Xosrovdan otuz il once texminen 540 ci ilde dunyaya gelmisdi SiyasetiI Xosrov Hormuzdun ozunun sexsi qabiliyyetlerini ve bacariqlarini gormusdu ve onu lider olaraq gorurdu ve onu IV Hormuz adi ile varisi elan edir Hormuzd 579 cu ilde taxta sahib olur tevazokar ve qeddar gorunurdu amma ureyiaciq ve semimi adam deyildi Bezi cox xarakterik xususiyyetleri Teberinin eserinde verilmisdi Atasi esilzade ve rahiblere xususi qaygi gosterirdi IV Hormuz ise adi insanlari mudafie etdi ordu ve mehkemede agir nizam intizam qaydalari yaratdi Zerdust rahibleri xristianlara zulm etmeyin terefdari olduqlari halda taxtinin tehlukesizliyinin yalniz her iki dine mensub olanlarin etibar ve inamini qazanmaqdan kecdiyini anlayan IV Hormuz bu teklifi qetiyyetle redd edir Sonda IV Hormuzun siyaseti hakim sinifin numayendelerinin bir coxunun edam edam edilmesi ve emlaklarinin ele kecirilmesi ile neticelenir ki bu da on qarsi guclu muxalifetin formalasmasina sebeb olur Bu muxalifete Karenid sulalesinden olan vezir Bozorgmehr onun qardasi Simah i Burzin hemcinin Mehraniler sulalesinden olan serkerde spahbed Izadgushasp spahbed Behram i Mah Adhar ve Ispahbudan sulalesinden Sapur Vistehm ve Vinduye daxil idiler Teberiye gore IV Hormuz 13 600 esilzadeni ve din kahinini edam etdirir 580 ci ilde Iberiya hokmdari III Bakur vefat edir ve bu olumu furset kimi qiymetlendiren IV Hormuz Iberiya erazisinde yerli idareetmeni tamamile legv edir ve buraya Sasani merzbani teyin edilir Bu legvetmenin esas sebebi yerli hokmdarlarin Sasaniler sulalesine problemler yaratmasi idi Bizanslilarla muharibeIVHormuzde atasindan qerbde Bizans Imperiyasi ile ve serqde turklerle muharibe miras qalmisdi Tiberius II Konstantin ile sulh danisiqlari baslatmisdi ancaq IV Hormizd atasinin feth siyasetininin neticesinde elde edilmis olan torpaqlarin her hansi bir hissesinden imtina etmek istememisdi Bu sebeble de bizansli tarixciler olan Theophylact Simocatta iii 16 ff Menander Protector ve Efesli Yuhanna vi 22 terefinden melumatlar ve gorusler haqqinda verilmis melumatlar tam olaraq etibarli sayilmir Qedim dovrde Roma Sasani serheddini gosteren xerite Sasani imeratoruna ders vermek qerarina gelen Roma Generali Maurice serheddi kecdi ve Kurdustani isgal etdi Novbeti il Midiya ve Cenbi Mesopatamiyaya da oz nufuzunu yaymagi planlasdirdi Onun bu planindan xeber tutan Qessani hokmdari El Mundhir bu plani IV Hormuze bildirir ve belelikle Roma imperatoruna xeyanet edir Maurice tez telesik geriye cekilmek mecburiyyetinde qalir ancaq Roma serheddine dogru geri cekilerken Iranli general Adarmahan i meglub edir 582 ci ilde Sasani serkerdesi Tamkhosrau Roma Sasani serheddini asir ve Konstantinopola hucum edir ancaq meglub edilerek oldurulur Bununla beraber Roma Imparatoru II Tiberiusun sehhetinin pislesmesi ile elaqedar olaraq Mauricei derhal Konstantinopola geri qayidir Bu sirada Mauricein yerini alan John Mystacon Nymphius ve Decle caylarinin birlesdiyi erazide Sasanilere hucum edir ancaq meglub edilir ve geriye cekilmeye mecbur olur Bundan sonra basqa bir meglubiyyetle de uzlesdikden sonra onun yerini Filipp aldi Istinadlar SASANIAN DYNASTY Encyclopaedia Iranica 2020 04 21 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 15 Theodor Noldeke Geschichte d Perser und Araber unter den Sasaniden 264 ff Khaleghi Motlagh Djalal BOZORGMEHR E BOḴTAGAN Encyclopaedia Iranica Vol 4 1990 2022 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 15 Pourshariati 2008 p 118 Ronald Grigor Suny 1994 The Making of the Georgian Nation 2nd edition p 23 Indiana University Press ISBN 0 253 20915 3