Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Mehmed Gəray türbəsi — Krımın Bağçasaray şəhərinin Eski Yurt qəsəbəsində yerləşən xan türbəsi. Burada ata, oğul və nəvə olan II Mehmed Gəray (1532—1584), II Səadət Gəray (təxminən 1550—1587) və III Mehmed Gəray (1584—1629) Krım xanları dəfn olublar, həmçinin və da qalıqları burada yerləşir.
II Mehmed Gəray türbəsi | |
 | |
| Ölkə | Ukrayna |
| Şəhər | Bağçasaray |
| Yerləşməsi | Budyonovo küç. 9-A, Eski Yurt, Bağçasaray |
| İslam | |
| Vəziyyəti | Bərpa edilmiş tikili |
2014-cü ildən Krımı işğal edən Rusiya Federasiyasında bura federal əhəmiyyətli mədəni irs obyektidir, (beynəlxalq səviyyədə) bu əraziləri ölkəsinin bir hissəsi sayan Ukrayna isə buranı milli əhəmiyyətli mədəni irs abidəsi hesab edir.
Hazırkı dövrdə II Mehmed Gəray türbəsi Bağçasaray Tarixi, Mədəni və Arxeoloji Muzey-Qoruğunun qorunan obyektlərindən biridir.
Tarixi
II Mehmed Gərayın vəfatı və dəfni
1584-cü ilin yazında Osmanlı sultanı III Murad II Mehmed Gərayı Səfəvi-Osmanlı müharibəsində kömək etməyi rədd etdiyi üçün hakimiyyətdən məhrum etdi və onun yerinə əvvəllər türk torpaqlarında yaşamış kiçik qardaşı II İslam Gərayı gətirdi. Həmin ilin may ayında İslam Gəray Osman Paşanın dəstəyi ilə Qılınc Əlinin Osmanlı donanması ilə Kefeye çatdı. Krım xanı II Mehmed sultana itaət etməyib Kefeni mühasirəyə aldı, lakin Əli bəy Şirinin başçılıq etdiyi Krım bəyləri sultanın fərmanına qarşı çıxmamağa qərar verdilər və yeni xanın tərəfinə keçdilər. Mehmedə sədaqəti ancaq Mənsurov nəslindən olan noqay murzaları qorudular.
Devrilən II Mehmed Gəray zadəganların və ordunun dəstəyini itirərək, oğulları Səadət, Murad və Səfa ilə Mənsur bəylərinin müşayiəti ilə mübarizəni davam etdirmək üçün Kefədən Noqay ordasına qaçdı ki, orada güc-qüvvət toplasın. Xanın arxasına kiçik qardaşları şahzadələr , Səlamət və Mübarek Gəray qoşunla birlikdə düşdülər. Perekop (Orqapı) yaxınlığında Mehmed Gəray qardaşı qalğa Alp Gəray tərəfindən tutuldu və öldürüldü. Mərhum Krım xanının cənazəsi Bağçasaraya gətirildi və Eski Yurtdakı türbədə dəfn edildi.
Maraqlıdır ki, I Dövlət Gərayın müxtəlif illərdə Krım taxtında oturmuş beş oğlunun hamısı fərqli yerlərdə dəfn edilib: II Mehmed Gəray Eski Yurtda, II İslam Gəray , I Səlamət Gəray Hamuşanda; xan sarayının sülalə məqbərəsində isə onlardan yalnız biri son sığınacaqını tapdı, bu, II Qazi Gəray idi ki, Kubanda vəba xəstəliyindən vəfat etmişdir və cənazə mərasimi ilə Bağçasaraya gətirilmişdir. gəldikdə isə onun dəfn olunduğu yer dəqiq bilinmir.
II Səadət Gərayın və onun qardaşlarının vəfatı və dəfni
Mehmedin böyük oğlu II Səadət Gəray və onun qardaşları və Gəray az sayda tərəfdarları ilə birlikdə Krımdan Noqay köç yerlərinə qaçdılar. Növbəti il, 1585-ci ilin baharında II Səadət Gəray Krım xanlığına ikinci yürüşünü etdi. Bununla birlikdə, Krıma yaxınlaşdıqda onu qalğa Alp Gərayın başçılıq etdiyi böyük tatar ordusu qarşıladı və onu çayına qədər təqib etdi. Təkrar uğursuzluqdan sonra qardaşlar ayrıldı. II Səadət Gəray Kumıkiyaya, Səfa Gəray Çərkəzstana, Murad Gəray isə Həştərxana gələrək Moskva çarı I Fyodrın yanında xidmətə başladı. Qardaşlar Rus dövləti ilə danışıqlara başladılar, Murad Gəray 1586-cı ilin yazında Moskvaya gəldi və burada çar tərəfindən böyük şərəflə qəbul edildi. 1586-cı ilin sentyabr ayında Həştərxan canişi təyin olunan şahzadə Murad Geray, paytaxtdan Volqa çayı ilə Həştərxana göndərildi. Qardaşları Səadət və Səfa Geray Həştərxan yaxınlığında çoxlu sayda noqaylarla köç etməyə icazə aldılar. 1586-cı ilin payızında Səfa Gəray böyük qardaşı II Səadət Gəraya qoşularaq Kumıkiyaya gəldi. Murad Gerayın adından Rus hökuməti hər iki şahzadəyə Həştərxana gəlməyə çağıran qasidlər göndərdi. II Səadət Gəray ailəsi ilə Həştərxana gəldi, qardaşı Səfa Gəray isə Rus hökuməti ilə əməkdaşlıqdan imtina etdi. 1587-ci ilin payızında Səadet Gəray Həştərxanda qəflətən öldü.
Onun Həştərxanın Osmanlı təbəəliyinə verilməsinə dair gizli danışıqlardan xəbərdar olan Moskva hökumətinin əmri ilə öldürüldüyü güman edilir. Səadət Gəray ailə türbəsində dəfn edildi. Sonralar qalğa II əaadet Gərayın kiçik oğlu atasının ruslar tərəfindən öldürüldüyünü açıq şəkildə bildirirdi.
1591-ci ilin yazında Moskva hökumətinə sadiq qalan və üç dəfə çar tərəfindən qəbul edilən qardaşlardan ikincisi Murad Gəray, ögey oğlu və qardaşı oğlu Kumık Gəray ilə birlikdə Həştərxanda birdən öldü. Rus səlnamələri onların ölümündə krımlılar günahlandırır ki, onları zəhərləmişdilər. Krımlılar, öz növbəsində, Rusiya hökumətini də günahlandırırdılar. O, atası və qardaşları ilə birlikdə dəfn edildi.
Çox keçmədən yeni Krım xanı II Qazi Gəray tərəfindən bağışlanan o vaxtın üçüncü qardaş Səfa Gəray Muradın ölümü üçün intiqam alması bəhanəsi ilə Moskvaya qarşı yürüşə başladı. Rus qüvvələri basqına uğurla müqavimət göstərdi. 1591-ci ilin sonunda yürüşdən Krıma qayıtdıqdan sonra bir xəstəlikdən öldü və eynilə Eski Yurt türbəsində dəfn edildi.
III Mehmed Gərayın vəfatı və dəfni
Xan III Mehmed Gəray sultanın iradəsinə uğurla müqavimət göstərirdi, lakin Mənsurov sülaləsi ilə düşmən münasibətlərdə idi. Bu, noqay bəyi ilə silahlı qarşıdurmaya və 1628-ci ildə xanın Çufutqala qalasında mühasirədə qalmasına gətirib çıxardı. Mühasirə xanın müvəqqəti müttəfiqləri Zaporojye kazakları tərəfindən dağıdıldı, daha sonra kazaklar III Mehmed və qalğa Şahin Gəray ilə Kefe tərəfə hərəkət etdilər ki, sultanın daha bir taxta qoymaq cəhdinə müqavimət göstərsinlər. Yürüş bir sıra bəylərin yeni xanın tərəfinə keçməsi səbəbindən uğursuz sona çatdı. Qardaşlar III Mehmed Gəray və Şahin Gəray Zaporojya Seçinə qaçdılar. Növbəti 1629-cu ildə Krım tərəfdarları və kazaklardan ibarət ordu ilə iki dəfə Krıma keçməyə çalışsalar da uğursuzluğa düçar oldular. Bu iki yürüşün sonuncusunda III Mehmed Gəray separat (birtərəfli) danışıqlar aparmaq və Canıbek Gəraya təslim olmaq cəhdinə görə Ukrayna kazakları tərəfindən öldürüldü. Ölən xan Bağçasaraya aparıldı və Eski Yurt türbəsində dəfn edildi.
Dini həyat
Xanların dövründən və iyirminci əsrin əvvəllərinə qədər Əziz və onun obyektləri cümə axşamı gecə saatlarında keçirilən dərvişlərin təriqətində istifadə edildi. Ruhani həyat əziz Malik-Aşterə və 1955-ci ildə yaxınlığında yerləşən mirzə Əli Tayğanlı məscidinə (1914-cü ilə aiddir, IV Mehmed Gərayın daha qədim camisinin yerində inşa edilmişdir) cəzb edilirdi.
İstinadlar
- "Перечень объектов культурного наследия федерального значения, расположенных на территориях Республики Крым и г. Севастополя. Приложение к распоряжению Правительства Российской Федерации от 17 октября 2015 г. № 2073-р с. 8" (PDF). Официальный сайт Правительства России. 17 октября 2015. 2022-01-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- "Гробниця "Дюрбе великий восьмигранник" XVI сторіччя м. Бахчисарай, вул. Нахімова/ вул. Будьонного № реестр. 296. Про Перелік пам'яток культурної спадщини, що не підлягають приватизації 574-VI, чинний, поточна редакція — Редакція від 08.08.2012". zakon.rada.gov.ua. 2012. 2017-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- "Бахчисарайский историко-культурный и археологический музей-заповедник". Бахчисарайский историко-культурный и археологический музей-заповедник. Официальный сайт. 2019. 2016-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- Гайворонский, 2007. səh. 287
- "Последующие ханские захоронения в Бахчисарайском дворце". mezhvodnoe.info. 2015. 2012-06-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-25.
- Гайворонский, 2007
- Виноградов, 2010. səh. 292
- Гайворонский, 2007. səh. 305
- Виноградов, 2010. səh. 296—297
- Виноградов, 2010
- "Азиз Малик-Аштера в Эски-Юрте". Avdet. 16 марта 2015. 2019-07-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-25.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Mehmed Geray turbesi Krimin Bagcasaray seherinin Eski Yurt qesebesinde yerlesen xan turbesi Burada ata ogul ve neve olan II Mehmed Geray 1532 1584 II Seadet Geray texminen 1550 1587 ve III Mehmed Geray 1584 1629 Krim xanlari defn olublar hemcinin ve da qaliqlari burada yerlesir II Mehmed Geray turbesiOlke UkraynaSeher BagcasarayYerlesmesi Budyonovo kuc 9 A Eski Yurt BagcasarayIslamVeziyyeti Berpa edilmis tikili 2014 cu ilden Krimi isgal eden Rusiya Federasiyasinda bura federal ehemiyyetli medeni irs obyektidir beynelxalq seviyyede bu erazileri olkesinin bir hissesi sayan Ukrayna ise burani milli ehemiyyetli medeni irs abidesi hesab edir Hazirki dovrde II Mehmed Geray turbesi Bagcasaray Tarixi Medeni ve Arxeoloji Muzey Qorugunun qorunan obyektlerinden biridir TarixiII Mehmed Gerayin vefati ve defni II Mehmed Gerayin edami 1584 cu ilin yazinda Osmanli sultani III Murad II Mehmed Gerayi Sefevi Osmanli muharibesinde komek etmeyi redd etdiyi ucun hakimiyyetden mehrum etdi ve onun yerine evveller turk torpaqlarinda yasamis kicik qardasi II Islam Gerayi getirdi Hemin ilin may ayinda Islam Geray Osman Pasanin desteyi ile Qilinc Elinin Osmanli donanmasi ile Kefeye catdi Krim xani II Mehmed sultana itaet etmeyib Kefeni muhasireye aldi lakin Eli bey Sirinin basciliq etdiyi Krim beyleri sultanin fermanina qarsi cixmamaga qerar verdiler ve yeni xanin terefine kecdiler Mehmede sedaqeti ancaq Mensurov neslinden olan noqay murzalari qorudular Devrilen II Mehmed Geray zadeganlarin ve ordunun desteyini itirerek ogullari Seadet Murad ve Sefa ile Mensur beylerinin musayieti ile mubarizeni davam etdirmek ucun Kefeden Noqay ordasina qacdi ki orada guc quvvet toplasin Xanin arxasina kicik qardaslari sahzadeler Selamet ve Mubarek Geray qosunla birlikde dusduler Perekop Orqapi yaxinliginda Mehmed Geray qardasi qalga Alp Geray terefinden tutuldu ve olduruldu Merhum Krim xaninin cenazesi Bagcasaraya getirildi ve Eski Yurtdaki turbede defn edildi Maraqlidir ki I Dovlet Gerayin muxtelif illerde Krim taxtinda oturmus bes oglunun hamisi ferqli yerlerde defn edilib II Mehmed Geray Eski Yurtda II Islam Geray I Selamet Geray Hamusanda xan sarayinin sulale meqberesinde ise onlardan yalniz biri son siginacaqini tapdi bu II Qazi Geray idi ki Kubanda veba xesteliyinden vefat etmisdir ve cenaze merasimi ile Bagcasaraya getirilmisdir geldikde ise onun defn olundugu yer deqiq bilinmir II Seadet Gerayin Eski Yurtda turbesi sekil XX esrin evvellerinde cekiimisdirII Seadet Gerayin ve onun qardaslarinin vefati ve defni arxada II Mehmed Geray turbesi var sekil XX esrin evvellerinde cekiimisdir Mehmedin boyuk oglu II Seadet Geray ve onun qardaslari ve Geray az sayda terefdarlari ile birlikde Krimdan Noqay koc yerlerine qacdilar Novbeti il 1585 ci ilin baharinda II Seadet Geray Krim xanligina ikinci yurusunu etdi Bununla birlikde Krima yaxinlasdiqda onu qalga Alp Gerayin basciliq etdiyi boyuk tatar ordusu qarsiladi ve onu cayina qeder teqib etdi Tekrar ugursuzluqdan sonra qardaslar ayrildi II Seadet Geray Kumikiyaya Sefa Geray Cerkezstana Murad Geray ise Hesterxana gelerek Moskva cari I Fyodrin yaninda xidmete basladi Qardaslar Rus dovleti ile danisiqlara basladilar Murad Geray 1586 ci ilin yazinda Moskvaya geldi ve burada car terefinden boyuk serefle qebul edildi 1586 ci ilin sentyabr ayinda Hesterxan canisi teyin olunan sahzade Murad Geray paytaxtdan Volqa cayi ile Hesterxana gonderildi Qardaslari Seadet ve Sefa Geray Hesterxan yaxinliginda coxlu sayda noqaylarla koc etmeye icaze aldilar 1586 ci ilin payizinda Sefa Geray boyuk qardasi II Seadet Geraya qosularaq Kumikiyaya geldi Murad Gerayin adindan Rus hokumeti her iki sahzadeye Hesterxana gelmeye cagiran qasidler gonderdi II Seadet Geray ailesi ile Hesterxana geldi qardasi Sefa Geray ise Rus hokumeti ile emekdasliqdan imtina etdi 1587 ci ilin payizinda Seadet Geray Hesterxanda qefleten oldu Onun Hesterxanin Osmanli tebeeliyine verilmesine dair gizli danisiqlardan xeberdar olan Moskva hokumetinin emri ile oldurulduyu guman edilir Seadet Geray aile turbesinde defn edildi Sonralar qalga II eaadet Gerayin kicik oglu atasinin ruslar terefinden oldurulduyunu aciq sekilde bildirirdi 1591 ci ilin yazinda Moskva hokumetine sadiq qalan ve uc defe car terefinden qebul edilen qardaslardan ikincisi Murad Geray ogey oglu ve qardasi oglu Kumik Geray ile birlikde Hesterxanda birden oldu Rus selnameleri onlarin olumunde krimlilar gunahlandirir ki onlari zeherlemisdiler Krimlilar oz novbesinde Rusiya hokumetini de gunahlandirirdilar O atasi ve qardaslari ile birlikde defn edildi Cox kecmeden yeni Krim xani II Qazi Geray terefinden bagislanan o vaxtin ucuncu qardas Sefa Geray Muradin olumu ucun intiqam almasi behanesi ile Moskvaya qarsi yuruse basladi Rus quvveleri basqina ugurla muqavimet gosterdi 1591 ci ilin sonunda yurusden Krima qayitdiqdan sonra bir xestelikden oldu ve eynile Eski Yurt turbesinde defn edildi III Mehmed Gerayin vefati ve defni Xan III Mehmed Geray sultanin iradesine ugurla muqavimet gosterirdi lakin Mensurov sulalesi ile dusmen munasibetlerde idi Bu noqay beyi ile silahli qarsidurmaya ve 1628 ci ilde xanin Cufutqala qalasinda muhasirede qalmasina getirib cixardi Muhasire xanin muveqqeti muttefiqleri Zaporojye kazaklari terefinden dagidildi daha sonra kazaklar III Mehmed ve qalga Sahin Geray ile Kefe terefe hereket etdiler ki sultanin daha bir taxta qoymaq cehdine muqavimet gostersinler Yurus bir sira beylerin yeni xanin terefine kecmesi sebebinden ugursuz sona catdi Qardaslar III Mehmed Geray ve Sahin Geray Zaporojya Secine qacdilar Novbeti 1629 cu ilde Krim terefdarlari ve kazaklardan ibaret ordu ile iki defe Krima kecmeye calissalar da ugursuzluga ducar oldular Bu iki yurusun sonuncusunda III Mehmed Geray separat birterefli danisiqlar aparmaq ve Canibek Geraya teslim olmaq cehdine gore Ukrayna kazaklari terefinden olduruldu Olen xan Bagcasaraya aparildi ve Eski Yurt turbesinde defn edildi Dini heyatXanlarin dovrunden ve iyirminci esrin evvellerine qeder Eziz ve onun obyektleri cume axsami gece saatlarinda kecirilen dervislerin teriqetinde istifade edildi Ruhani heyat eziz Malik Astere ve 1955 ci ilde yaxinliginda yerlesen mirze Eli Tayganli mescidine 1914 cu ile aiddir IV Mehmed Gerayin daha qedim camisinin yerinde insa edilmisdir cezb edilirdi Istinadlar Perechen obektov kulturnogo naslediya federalnogo znacheniya raspolozhennyh na territoriyah Respubliki Krym i g Sevastopolya Prilozhenie k rasporyazheniyu Pravitelstva Rossijskoj Federacii ot 17 oktyabrya 2015 g 2073 r s 8 PDF Oficialnyj sajt Pravitelstva Rossii 17 oktyabrya 2015 2022 01 23 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 04 25 Grobnicya Dyurbe velikij vosmigrannik XVI storichchya m Bahchisaraj vul Nahimova vul Budonnogo reestr 296 Pro Perelik pam yatok kulturnoyi spadshini sho ne pidlyagayut privatizaciyi 574 VI chinnij potochna redakciya Redakciya vid 08 08 2012 zakon rada gov ua 2012 2017 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 25 Bahchisarajskij istoriko kulturnyj i arheologicheskij muzej zapovednik Bahchisarajskij istoriko kulturnyj i arheologicheskij muzej zapovednik Oficialnyj sajt 2019 2016 03 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 25 Gajvoronskij 2007 seh 287 Posleduyushie hanskie zahoroneniya v Bahchisarajskom dvorce mezhvodnoe info 2015 2012 06 11 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 25 Gajvoronskij 2007 Vinogradov 2010 seh 292 Gajvoronskij 2007 seh 305 Vinogradov 2010 seh 296 297 Vinogradov 2010 Aziz Malik Ashtera v Eski Yurte Avdet 16 marta 2015 2019 07 10 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 25