Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Arşak və ya Arsuk (gürc. არშაკ/არსუკ; ən tezi və ən geci e.ə. 30 – ən tezi e.ə. 3 və ən geci 1), latındilli mənbələrdə Artaksias — e.ə. I əsrdə İberiya çarı. Farnavazianlar sülaləsinə mənsub olmuşdur. O, öz hakimiyyətini Romaya münasibətdə müstəqilliyinin təsdiqi və ölkənin daxili işlərinin həlli ilə əsaslandırmışdır. Buna baxmayaraq, onun tənəzzülünə səbəb olan məhz Roma imperiyası və onun erməni müttəfiqləri ilə pis münasibətləri olmuşdur.
| II Arşak | |
|---|---|
İberiya çarı | |
| e.ə. 20 – b.e. 1 | |
| Əvvəlki | II Mirian |
| Sonrakı | I Farsman |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | ən tezi və ən geci e.ə. 30 |
| Vəfat tarixi | ən tezi e.ə. 3 və ən geci 1 |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Atası | II Mirian |
| Anası | Artaşes sülaləsindən şahzadə |
| Ailəsi | Farnavazianlar |
Mənşəyi
Gələcək kral Arşak II Mirianın yeganə oğlu olmuşdur. Arşakın ata tərəfdən babası Farnacom və ya Farnaqumi idi, onun anası isə Arşakilərin qolu olan Artaşes sülaləsindən şahzadə idi. Alimlər onun Parfiyadan,Ermənistandan və ya bəlkə də İberiyadan olduğunu ehtimal edirlər. O, həyat yoldaşı II Farnavazın məğlubiyyətindən sonra II Mirianla evlənmişdir. Buna görə də Arşakın doğum tarixi atasını hakimiyyətdə olduğu illərə, e.ə. 33–20-ci illərə təsadüf edir.
II Mirianın varisi və I Mirianın nəslindən olan II Arşak Leonti Mroveli tərəfindən "Nəmrudi" hesab olunur. Bu titul onun mifik əcdadı, Bibliya ənənəsindəki Nəmruddan gəlir. Bununla belə, bəzi şəcərəçilər İberiyanın birinci çarı I Farnavazın mənimsənilmiş nəslindən olan Arşakı "Farnavazian" adlandırmağa üstünlük verirlər.
II Arşak, Vaxuşti Baqrationinin xronologiyasına görə, e.ə. 23-cü ildə İberiyanın IX çarı kimi taxta çıxmışdır. Kirill Tumanov, öz növbəsində, İberiyanın digər hökmdarlarının əksəriyyəti ilə düzəldilmiş xronologiyasında onun e.ə. 20-ci ildə hakimiyyətə gəldiyini qeyd etmişdir. Nəhayət, orta əsrlərə aid anonim "" salnaməsində Arşakın dövlətin X hökmdarı olduğu vurğulanır.
Hakimiyyəti
Yenidənqurma siyasəti
Ümumilikdə, II Arşak iyirmi il hökmranlıq etmişdir. O, təzəlikcə Romadan müstəqilliyini əldə etmiş İberiyada bərpaçı kimi fəaliyyətə başlamışdır. "Kartlis tsxovreba" onu güclü, uzunboylu və nəhəng kimi təsvir etmişdir. II Arşak Kaxetiyada yerləşən Nenkar və ya şəhərini bəzəmiş, Uplissixenin istehkamlarını möhkəmləndirmişdir. Alimlər "" salnaməsində verilən yazılara əsaslanaraq çarın bir növ vətəndaş qarşıdurmasında qalibiyyət əldə etməsini ehtimal edirlər. Mətndə qeyd edilmişdir:
 | Kaspiyə hücum edən və Uplissixedə asayişi bərpa edən Arsuk hökmranlıq etmişdir. |  |
Tarixçi Kalistrat Saliya II Arşakın hakimiyyəti dövründə baş verən mühüm dəyişikliklər haqqında məlumat vermişdir. Onun məlumatına görə, e.ə. I əsrin sonunda İberiya vilayətləri iqtisadi baxımdan bir-birindən müstəqil olmuşdular. Dağlıq və düzənlik vilayətlərinin iqtisadiyyatları arasında fərqlər xüsusilə əhəmiyyətli hala gəlmişdi. Düzənliklərdə mədəniyyət dağlıq regionlara nisbətən daha sürətli inkişaf etmişdir. Bu, mərkəzi hökumətə Qafqazın əsas rabitə yollarına nəzarətini güclənmişdir. Eynilə, Dvaleti və ya Xevsureti kimi şimal regionları tayfa icmaları şəklində təşkil olunurdu, Msxetadan bu vilayətlərə praktiki olaraq yalnız nominal hökmranlıq saxlanılmışdır.
Vətəndaş müharibəsi
II Arşakın hakimiyyəti varisi ilə vətəndaş müharibəsi nəticəsində pozulmuşdur. E.ə. 3-cü ildə, ya da, görə, b.e. 1-ci ildə şahzadə Aderk və ya Farsman vaxtilə mərhum atası II Farnavaza məxsus olmuş İberiya taxtını özünə qaytarmaq qərarına gəlmişdir.Suriyada təhsil almış və ermənilərlə müttəfiq olan şahzadə tezliklə çar ilə qarşılaşmaq üçün İberiyaya daxil olmuşdur. Arşak özünü müdafiə etmək üçün çarlığın bütün qoşunlarını toplamış, Parfiyadan dəstəkçi qüvvələr də Arşakın müdafiəsini möhkəmləndirmişdir.
İki ordu Trialet silsiləsində yerləşən Tsalkada qarşılaşmışdır. Arşak və Farsman ordularını bir-birləri ilə vuruşmağa göndərmək əvəzinə təkbətək döyüşə getməyə qərar vermişdir. Qarşıdurmanın ilk günü belə keçmişdir, lakin qalib gələn tərəf olmamışdır. Buna baxmayaraq, ertəsi gün Arşak kamanla vurularaq döyüşdə məğlub olmuş və öldürülmüşdür. Bundan Aderk özünü İberiya çarı elan etmiş, Ermənistan krallığının və bilavasitə Romanın vassalı olmağı qəbul etmişdir. Leonti Mroveli yeni hökmdarın əcdadları sayəsində gürcü ordusu tərəfindən müsbət qəbul olunduğunu da bildirmişdir.
Mənbə
İstinadlar
- Brosset, 1849. səh. 51
- Rapp, 2003. səh. 260
- Truhart, Peter. Regents of Nations (ingilis). 1984–1988. səh. 1919.
- Toumanoff, 1990. səh. 523
- Brosset, 1849. səh. 16, 51
- Virgilio, Polidoro; de Belleforest, François. Les Livres de Polydore Vergile d'Urbin, Des inuenteurs des choses. Traduicts de Latin en François (fransız). Lyon: Benoist Rigaud. 1576. səh. 20. OCLC 420778016. 2023-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2 mars 2022.
- Assatiani, Nodar; Djanelidze, Otar. History of Georgia (ingilis). Tbilissi. 2009. səh. 27.
- Assatiani, Nodar; Djanelidze, Otar. History of Georgia (ingilis). Tbilisi. 2009. səh. 27.
- Salia, Kalistrat. Histoire de la nation géorgienne (fransız). Paris. 1981. səh. 51.
- Brosset, 1849. səh. 52
- Brosset, 1849. səh. 52, note 4
- Brosset, 1849. səh. 52-53
- Chaumont, Marie-Louise. L'Arménie entre Rome et l'Iran : I de l'avènement d'Auguste à l'avènement de Dioclétien (fransız). II, 9.1. 1976. səh. 76.
- Brosset, 1849. səh. 53
Ədəbiyyat
- Marie-Félicité, Brosset. Wakhoucht // Histoire de la Géorgie. de l'Antiquité au xixe siècle. 1: 1re Partie. Histoire ancienne, jusqu'en 1469 de J.-C. Marie-Félicité Brosset tərəfindən tərcümə olunub. Saint-Pétersbourg: Imprimerie de l'Académie Impériale des Sciences. 1849. OCLC 982204652. İstifadə tarixi: 2 mars 2022.
- Rapp Jr., Stephen H. Studies in Medieval Georgian Historiography: Early Texts and Eurasian Contexts (ingilis). Louvain: Peeters Publishers France. 2003. 522. ISBN . OCLC 804818634. (#accessdate_missing_url)
- Cyrille, Toumanoff. The chronology of the early kings of Iberia (ingilis). XXV. New York: . 1969. 33. OCLC 893045954. (#accessdate_missing_url).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Arsak ve ya Arsuk gurc არშაკ არსუკ en tezi ve en geci e e 30 en tezi e e 3 ve en geci 1 latindilli menbelerde Artaksias e e I esrde Iberiya cari Farnavazianlar sulalesine mensub olmusdur O oz hakimiyyetini Romaya munasibetde musteqilliyinin tesdiqi ve olkenin daxili islerinin helli ile esaslandirmisdir Buna baxmayaraq onun tenezzulune sebeb olan mehz Roma imperiyasi ve onun ermeni muttefiqleri ile pis munasibetleri olmusdur II ArsakIberiya carie e 20 b e 1EvvelkiII MirianSonrakiI FarsmanSexsi melumatlarDogum tarixi en tezi ve en geci e e 30Vefat tarixi en tezi e e 3 ve en geci 1Fealiyyeti monarxAtasi II MirianAnasi Artases sulalesinden sahzadeAilesi FarnavazianlarMenseyiCenubi Qafqaz antik dovrde Iberiya carliginin erazileri sari rengde isarelenmisdir Gelecek kral Arsak II Mirianin yegane oglu olmusdur Arsakin ata terefden babasi Farnacom ve ya Farnaqumi idi onun anasi ise Arsakilerin qolu olan Artases sulalesinden sahzade idi Alimler onun Parfiyadan Ermenistandan ve ya belke de Iberiyadan oldugunu ehtimal edirler O heyat yoldasi II Farnavazin meglubiyyetinden sonra II Mirianla evlenmisdir Buna gore de Arsakin dogum tarixi atasini hakimiyyetde oldugu illere e e 33 20 ci illere tesaduf edir II Mirianin varisi ve I Mirianin neslinden olan II Arsak Leonti Mroveli terefinden Nemrudi hesab olunur Bu titul onun mifik ecdadi Bibliya enenesindeki Nemruddan gelir Bununla bele bezi secereciler Iberiyanin birinci cari I Farnavazin menimsenilmis neslinden olan Arsaki Farnavazian adlandirmaga ustunluk verirler II Arsak Vaxusti Baqrationinin xronologiyasina gore e e 23 cu ilde Iberiyanin IX cari kimi taxta cixmisdir Kirill Tumanov oz novbesinde Iberiyanin diger hokmdarlarinin ekseriyyeti ile duzeldilmis xronologiyasinda onun e e 20 ci ilde hakimiyyete geldiyini qeyd etmisdir Nehayet orta esrlere aid anonim salnamesinde Arsakin dovletin X hokmdari oldugu vurgulanir HakimiyyetiYenidenqurma siyaseti Umumilikde II Arsak iyirmi il hokmranliq etmisdir O tezelikce Romadan musteqilliyini elde etmis Iberiyada berpaci kimi fealiyyete baslamisdir Kartlis tsxovreba onu guclu uzunboylu ve neheng kimi tesvir etmisdir II Arsak Kaxetiyada yerlesen Nenkar ve ya seherini bezemis Uplissixenin istehkamlarini mohkemlendirmisdir Alimler salnamesinde verilen yazilara esaslanaraq carin bir nov vetendas qarsidurmasinda qalibiyyet elde etmesini ehtimal edirler Metnde qeyd edilmisdir Kaspiye hucum eden ve Uplissixede asayisi berpa eden Arsuk hokmranliq etmisdir Xevsureti merkezi gurcu hakimiyyetinin de fakto nezaretinden cixmis dagliq regionlardan biri idi Tarixci Kalistrat Saliya II Arsakin hakimiyyeti dovrunde bas veren muhum deyisiklikler haqqinda melumat vermisdir Onun melumatina gore e e I esrin sonunda Iberiya vilayetleri iqtisadi baximdan bir birinden musteqil olmusdular Dagliq ve duzenlik vilayetlerinin iqtisadiyyatlari arasinda ferqler xususile ehemiyyetli hala gelmisdi Duzenliklerde medeniyyet dagliq regionlara nisbeten daha suretli inkisaf etmisdir Bu merkezi hokumete Qafqazin esas rabite yollarina nezaretini guclenmisdir Eynile Dvaleti ve ya Xevsureti kimi simal regionlari tayfa icmalari seklinde teskil olunurdu Msxetadan bu vilayetlere praktiki olaraq yalniz nominal hokmranliq saxlanilmisdir Vetendas muharibesi II Arsakin hakimiyyeti varisi ile vetendas muharibesi neticesinde pozulmusdur E e 3 cu ilde ya da gore b e 1 ci ilde sahzade Aderk ve ya Farsman vaxtile merhum atasi II Farnavaza mexsus olmus Iberiya taxtini ozune qaytarmaq qerarina gelmisdir Suriyada tehsil almis ve ermenilerle muttefiq olan sahzade tezlikle car ile qarsilasmaq ucun Iberiyaya daxil olmusdur Arsak ozunu mudafie etmek ucun carligin butun qosunlarini toplamis Parfiyadan destekci quvveler de Arsakin mudafiesini mohkemlendirmisdir Iki ordu Trialet silsilesinde yerlesen Tsalkada qarsilasmisdir Arsak ve Farsman ordularini bir birleri ile vurusmaga gondermek evezine tekbetek doyuse getmeye qerar vermisdir Qarsidurmanin ilk gunu bele kecmisdir lakin qalib gelen teref olmamisdir Buna baxmayaraq ertesi gun Arsak kamanla vurularaq doyusde meglub olmus ve oldurulmusdur Bundan Aderk ozunu Iberiya cari elan etmis Ermenistan kralliginin ve bilavasite Romanin vassali olmagi qebul etmisdir Leonti Mroveli yeni hokmdarin ecdadlari sayesinde gurcu ordusu terefinden musbet qebul olundugunu da bildirmisdir MenbeIstinadlar Brosset 1849 seh 51 Rapp 2003 seh 260 Truhart Peter Regents of Nations ingilis 1984 1988 seh 1919 Toumanoff 1990 seh 523 Brosset 1849 seh 16 51 Virgilio Polidoro de Belleforest Francois Les Livres de Polydore Vergile d Urbin Des inuenteurs des choses Traduicts de Latin en Francois fransiz Lyon Benoist Rigaud 1576 seh 20 OCLC 420778016 2023 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2 mars 2022 Assatiani Nodar Djanelidze Otar History of Georgia ingilis Tbilissi 2009 seh 27 Assatiani Nodar Djanelidze Otar History of Georgia ingilis Tbilisi 2009 seh 27 Salia Kalistrat Histoire de la nation georgienne fransiz Paris 1981 seh 51 Brosset 1849 seh 52 Brosset 1849 seh 52 note 4 Brosset 1849 seh 52 53 Chaumont Marie Louise L Armenie entre Rome et l Iran I de l avenement d Auguste a l avenement de Diocletien fransiz II 9 1 1976 seh 76 Brosset 1849 seh 53 Edebiyyat Marie Felicite Brosset Wakhoucht Histoire de la Georgie de l Antiquite au xixe siecle 1 1re Partie Histoire ancienne jusqu en 1469 de J C Marie Felicite Brosset terefinden tercume olunub Saint Petersbourg Imprimerie de l Academie Imperiale des Sciences 1849 OCLC 982204652 Istifade tarixi 2 mars 2022 Rapp Jr Stephen H Studies in Medieval Georgian Historiography Early Texts and Eurasian Contexts ingilis Louvain Peeters Publishers France 2003 522 ISBN 2 87723 723 0 OCLC 804818634 accessdate missing url Cyrille Toumanoff The chronology of the early kings of Iberia ingilis XXV New York 1969 33 OCLC 893045954 accessdate missing url