Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Hüquqlar haqqında Bill (ing. Bill of Rights) — ABŞ Konstitusiyasının ilk on dəyişiklərinin formal adı. Bu dəyişiklər insan hüquqlarının gücləndirilməsi üçün edilmişdir. Dəyişikliklər Ceyms Medison tərəfindən 1789-cu il sentyabrın 25-də ABŞ Konqresi iclasının birinci çağırışında təklif olunmuşdur və 1791-ci il dekabrın 15-də qüvvəyə minmişdir. ABŞ Konstitusiyasına daxil edilmiş 10 düzəliş "Hüquqlar haqqında Bill" adı altında 1791-ci il dekabrın 5-i qüvvəyə mindi. Sənəd haqqında 8 maraqlı fakt belədir:
Sənəd Konstitusiyaya 1788-ci il iyun ayinda ratifikasiyasından 3 il sonra daxil edildi. Bunun səbəbi o idi ki, başdan anti-federalist qüvvələr təklif edilmiş layihəyə etiraz edirdilər, irəli sürdükləri səbəb isə o idi ki, sənəd yeni mərkəzləşmiş hökumət üçün önəmli funksiya daşısa da fərdlərin azadlıqlarıni və ştatların hüquqlarının təhlükəsizliyini təmin edə bilmədi, lakin Konqres bu prinsiplərin təmin olunması üçün sənədə düzəliş etdikdən sonra onlar Konstitusiyanın ratifikasiya edilməsinə razılıq verdilər.
Sənədi hazırlayarkən Ceyms Madison Corc Meyson tərəfindən yazılmış "Virciniya Hüquqlar Bəyannamə"sinə istinad etmişdi. 1776-cı il iyun ayında ratifikasiya edilmiş Konstitusiya yalnız ayrı-ayrı fərdlərin hüquqlarının təminatçısı deyil, həm də ABŞ Müstəqillik Bəyannaməsi və Fransa Vətəndaşlarının Hüquqlari Bəyannaməsinin yaranmasına zəmin yaradan konstitusional sənəd idi.
Amerikan ata-baniləri Britaniyadan müstəqillik əldə etmək üçün uzun zaman mübarizə aparmışlar, ona görə də onlarin Hüquqlar haqqında Bill-sənədini hazırlayarkən 1689-cu ildə qəbul edilmiş ingilis sənədi-Hüquqlar haqqında Bill-ə istinad etmələri məsələsi ciddi səslənmir. Ancaq, hər iki sənədə ərizəylə müraciət etmək hüququ və qəddarlıq və qeyri adi cəzalar əleyhinə təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələləri daxil edilmişdi.
Digər maraqlı fakt odur ki, çox güman ki Ceyms Madison sənədin əsl müəllifi deyildi. Çünki o, ilk vaxtlar mübahisə edirdi ki, Konstitusiya federal hakimiyyəti kifayət qədər məhdudlaşdırır və Amerikalılar əzəldən onların zəmanətçisi olan qanunların yoxluğunda təbii qanunları müsbət qəbul edirdilər. Və yalnız onun müşaviri və sonradan ABŞ-nin Fransadakı səfiri olmuş Tomas Cefferson 1789-cu ildə onu sənədin vacibliyinə inandira bilmişdi.
Sənəd bütün Amerikalılara şamil olunmamışdı və bu proses 130 ildən çox davam etdi. Ratifikasiya zamanı düzəlişdə qeyd olunmuş xalq-insanlar deyəndə yalnız ağdərili torpaq sahibi mülkədarlar nəzərdə tutulurdu. Qaradərililər isə yalnız 1868-ci ildə qəbul olunmuş qanuna əsasən bərabərhüquq əldə etdilər, ancaq bu tamamilə kağız üzərində idi. Qadınlar isə 1920-ci ilə qədər səsvermə hüququndan məhrum idilər, üstəlik yerli Amerikalılar yalnız 1924-cü ildən sonra tam vətəndaşlıq statusu qazandılar.
Orijinal sənədə əvvəlcə 12 düzəliş daxil olunsa da onlardan yalnız 10-u 1791-ci ildə qüvvəyə mindi. Ləğv edilmiş sənədlərdən biri seçki dairələrinin sayının müəyyənləşdirilməsi ilə bağli idi və hələ də qüvvəyə minməyib. Digəri isə növbəti seçki keçirilənə qədər Konqres üzvlərinin maaşlarının qaldırılmasının ləğvi ilə bağlı idi və 27-ci Düzəliş kimi 1992-ci ildə qəbul olunub.
Corc Vaşinqton sənədin 14 yazılı nüsxəsinin hazırlanmasını tapşırmışdı. Bunlardan biri Konqres üçün, digər 13-ü isə 13 koloniya üçün nəzərdə tutulmuşdu. Onlardan 12-i bu günə kimi qorunub saxlanılır. Şimali Karolinaya aid nüsxə Vətəndaş müharibəsi zamanı itmişdi, beləki əsgərlərdən biri onu yadigar kimi evine aparmışdı. Bu nüsxə isə 2003-cü ildə FBİ(Federal Tədqiqatlar Bürosu) gizli əməkdaşı tərəfindən yenidən üzə çıxdı. Sənəd qüvvəyə mindikdən 150 il sonra Prezident Franklin Delano Ruzvelt çıxışında insanlara səslənərək onlari Dekabrın 15-ni "Hüquqlar haqqında Bill"ə həsr olunmuş gün kimi qeyd etməyə çağırdı, lakin bir neçə gün sonra yaponlar Pearl Limanına hücum etdilər və bayram keçirilmədi, lakin insanlar hələ də həmin günü bayram kimi qeyd edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Hüquqlar haqqında Bill 2017-02-11 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
 | Hüquq ilə əlaqədar olan bu məqalə . Məqalə məzmununu zənginləşdirərək Vikipediyaya kömək edin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Huquqlar haqqinda Bill ing Bill of Rights ABS Konstitusiyasinin ilk on deyisiklerinin formal adi Bu deyisikler insan huquqlarinin guclendirilmesi ucun edilmisdir Deyisiklikler Ceyms Medison terefinden 1789 cu il sentyabrin 25 de ABS Konqresi iclasinin birinci cagirisinda teklif olunmusdur ve 1791 ci il dekabrin 15 de quvveye minmisdir ABS Konstitusiyasina daxil edilmis 10 duzelis Huquqlar haqqinda Bill adi altinda 1791 ci il dekabrin 5 i quvveye mindi Sened haqqinda 8 maraqli fakt beledir Huquqlar haqqinda Bill Sened Konstitusiyaya 1788 ci il iyun ayinda ratifikasiyasindan 3 il sonra daxil edildi Bunun sebebi o idi ki basdan anti federalist quvveler teklif edilmis layiheye etiraz edirdiler ireli surdukleri sebeb ise o idi ki sened yeni merkezlesmis hokumet ucun onemli funksiya dasisa da ferdlerin azadliqlarini ve statlarin huquqlarinin tehlukesizliyini temin ede bilmedi lakin Konqres bu prinsiplerin temin olunmasi ucun senede duzelis etdikden sonra onlar Konstitusiyanin ratifikasiya edilmesine raziliq verdiler Senedi hazirlayarken Ceyms Madison Corc Meyson terefinden yazilmis Virciniya Huquqlar Beyanname sine istinad etmisdi 1776 ci il iyun ayinda ratifikasiya edilmis Konstitusiya yalniz ayri ayri ferdlerin huquqlarinin teminatcisi deyil hem de ABS Musteqillik Beyannamesi ve Fransa Vetendaslarinin Huquqlari Beyannamesinin yaranmasina zemin yaradan konstitusional sened idi Amerikan ata banileri Britaniyadan musteqillik elde etmek ucun uzun zaman mubarize aparmislar ona gore de onlarin Huquqlar haqqinda Bill senedini hazirlayarken 1689 cu ilde qebul edilmis ingilis senedi Huquqlar haqqinda Bill e istinad etmeleri meselesi ciddi seslenmir Ancaq her iki senede erizeyle muraciet etmek huququ ve qeddarliq ve qeyri adi cezalar eleyhine tehlukesizliyin temin edilmesi meseleleri daxil edilmisdi Diger maraqli fakt odur ki cox guman ki Ceyms Madison senedin esl muellifi deyildi Cunki o ilk vaxtlar mubahise edirdi ki Konstitusiya federal hakimiyyeti kifayet qeder mehdudlasdirir ve Amerikalilar ezelden onlarin zemanetcisi olan qanunlarin yoxlugunda tebii qanunlari musbet qebul edirdiler Ve yalniz onun musaviri ve sonradan ABS nin Fransadaki sefiri olmus Tomas Cefferson 1789 cu ilde onu senedin vacibliyine inandira bilmisdi Sened butun Amerikalilara samil olunmamisdi ve bu proses 130 ilden cox davam etdi Ratifikasiya zamani duzelisde qeyd olunmus xalq insanlar deyende yalniz agderili torpaq sahibi mulkedarlar nezerde tutulurdu Qaraderililer ise yalniz 1868 ci ilde qebul olunmus qanuna esasen beraberhuquq elde etdiler ancaq bu tamamile kagiz uzerinde idi Qadinlar ise 1920 ci ile qeder sesverme huququndan mehrum idiler ustelik yerli Amerikalilar yalniz 1924 cu ilden sonra tam vetendasliq statusu qazandilar Orijinal senede evvelce 12 duzelis daxil olunsa da onlardan yalniz 10 u 1791 ci ilde quvveye mindi Legv edilmis senedlerden biri secki dairelerinin sayinin mueyyenlesdirilmesi ile bagli idi ve hele de quvveye minmeyib Digeri ise novbeti secki kecirilene qeder Konqres uzvlerinin maaslarinin qaldirilmasinin legvi ile bagli idi ve 27 ci Duzelis kimi 1992 ci ilde qebul olunub Corc Vasinqton senedin 14 yazili nusxesinin hazirlanmasini tapsirmisdi Bunlardan biri Konqres ucun diger 13 u ise 13 koloniya ucun nezerde tutulmusdu Onlardan 12 i bu gune kimi qorunub saxlanilir Simali Karolinaya aid nusxe Vetendas muharibesi zamani itmisdi beleki esgerlerden biri onu yadigar kimi evine aparmisdi Bu nusxe ise 2003 cu ilde FBI Federal Tedqiqatlar Burosu gizli emekdasi terefinden yeniden uze cixdi Sened quvveye mindikden 150 il sonra Prezident Franklin Delano Ruzvelt cixisinda insanlara seslenerek onlari Dekabrin 15 ni Huquqlar haqqinda Bill e hesr olunmus gun kimi qeyd etmeye cagirdi lakin bir nece gun sonra yaponlar Pearl Limanina hucum etdiler ve bayram kecirilmedi lakin insanlar hele de hemin gunu bayram kimi qeyd edirler Hemcinin baxIstinadlarHuquqlar haqqinda Bill 2017 02 11 at the Wayback MachineXarici kecidler Huquq ile elaqedar olan bu meqale qaralamadir Meqale mezmununu zenginlesdirerek Vikipediyaya komek edin