Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Zeyd Huneyn ibn İshaq əl-İbadi (808[…], Hiyrə, Abbasilər xilafəti – 873[…], Bağdad, Abbasilər xilafəti) — Qədim yunan tibbi və fəlsəfəsinin İslam dünyasına intiqlalında önəmli rol oynayan mütərcim və həkim.
| Huneyn ibn İshaq əl-İbadi | |
|---|---|
| ərəb. حنين بن إسحاق | |
 | |
| Doğum tarixi | 808[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 873[…] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | tərcüməçilik fəaliyyəti[d], tibb, elm, fəlsəfə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
808-ci ildə Kufənin cənubunda əski bir Arami şəhəri olan Hiyrədə doğuldu. Ailəsi İbad adıyla bilinən xristian Ərəb qəbiləsinə mənsub olduğundan İbadi nisbəsiylə anılmışdır. Atası İshaq əczaçılıqla məşğul idi. Ata məsləyi Huneyni uşaq yaşda təsir göstərərək tibb elminə yönləndirdi.
Doğulduğu yerdə xristian din təhsili alan Huneyn on iki yaşlarında ikən Bağdada getdi. Burada mənşəli həkim İbn Masəveyhin tələbəsi oldu. Ancaq Huneynin sual sormağı və dartışmağı sevən təbiəti müəllimini rahatsız edirdi. Əsasən Bağdadda fəaliyət göstərən mənşəli həkimlər, əsasən əhalisi tüccar olan Hirəlilərin tiblə məşğul olmasını xoş qarşılamırdılar. Huneyn dərs əsnasındakı israrlı suallarına davam edincə İbn Masəveyh onu dərs halqasından çıxardı. Bu qürur qırıcı hadisə Huneyni dönəmin tibb və fəlsəfə dili olan Yunan dilini öyrənməyə sövq etdi. Bu dili harada və kimdən öyrəndiyi bilinməməklə bərabər öncələri Bağdadda İbnül-Hasi adlı bir şəxsdən dərs aldığı, daha sonra da və Bizansa getdiyi anlaşılır. Bu arada Ərəb dili bilgisini yaxşılaşdırmaq üzərə Bəsrəyə gedən Huneyn dövrün məşhur dil alimlərindən faydalandı. Onun Fars bölgəsinə gedib Xəlil ibn Əhməddən sərf və nəhv (Ərəb qrammatikası) öyrəndiyi yolundakı bilgilər doğru deyildir. Bəlli bilgidir ki, Xəlil ibn Əhməd Huneynin doğumundan öncə vəfat etmişdir. Huneyn Yunanca və Ərəbcə bilgisini inkişaf etdir, görgüsünü artırmış, təməl qaynaqları toplamış gənc bir alim və təbib olaraq Bağdada döndü. Onun bu müddət içində Farsca da öyrəndiyinə, hətta Farscadan tərcümələr etdiyinə dair bilgilər də məsnədsizdir; zira əsərləri arasında heç bir Farsca kitabın adı keçmir. Farsca tibb terminlərinə hakimiyəti, bu dili bilməyən digər Ərəb həkimlərinin də vaqif olduğu Cündişapur tibb terminologiyasını tanımasıyla ilgilidir.
Huneyn, Bağdadda ilk tərcümələrini Abbasi xəlifəsi Məmunun özəl həkimi Cibrail ibn Buhtişuun istəyiylə etdiyi zaman hələ on yeddi yaşındaydı və Calinusdan "Fil-Qüvət-təbiiyyə" və "Fi Əśnafil-ĥumməyat" adlarıyla etdiyi iki tərcümə Cibraili heyran buraxmışdı.Bu gəlişmələrdən sonra yenidən İbn Masəveyhin tələbəsi olan Huneyn, Cibrailin araçılığıyla Beytülhikməyə mütərcim olaraq qəbul edildi. Beləcə aramsız bir tərcümə dönəmi başlamış oldu. Gərək Beytülhikmə, gərəksə elmi inkişafları yaxından təqib edən seçkin şəxslər üçün çox sayda əsəri Yunan dilindən Süryanicə və Ərəbcəyə çevirdi. Xəlifə Məmunun himayəsi yanında Bəni Musa qardaşların kitab təmin etmək üçün Bizansa göndərdiyi heyət arasında Huneyn də vardı. Mötəsim-Billah, Vasiq-Billah və Mütəvəkkil-Aləllahın xidmətində də olan Huneyn tərcümə fəaliyəti ilə bərabər Mütəvəkkilin özəl həkimi də oldu. Rəvayətə görə xəlifə bir düşməni üçün zəhər hazırlamasını istəyincə Huneyn dini inanc və məsləki əxlaqının belə bir şeyə izin vermədiyini söyləyərək təklifi rədd etmiş, bunun üzərinə həbsə atılmışdı. Xəlifənin israrlı tələblərini həbsdə ikən də rədd edincə Mütəvəkkilin güvənini qazanmış və həbsdən çıxarılaraq onun özəl həkimliyinə təyin edilmişdi.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Hunayn ibn Ishaq // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Johannitius // http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=johannitius.
- Berry A. A Short History of Astronomy (brit. ing.). London: John Murray, 1898.
- AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam (fr.). 1913.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- İbn ül-Kıfti, s. 173; İbn Əbu Usaybia, s. 258, 292
- İbn Cülcül, s. 68–69; bax. İbn Əbu Usaybia, s. 262
- İbn Əbu Usaybia, s. 259
- Risalətü Huneyn b. İsĥaķ, s. 154, 157.
- İbn Əbu Usaybia, s. 261
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Zeyd Huneyn ibn Ishaq el Ibadi 808 Hiyre Abbasiler xilafeti 873 Bagdad Abbasiler xilafeti Qedim yunan tibbi ve felsefesinin Islam dunyasina intiqlalinda onemli rol oynayan mutercim ve hekim Huneyn ibn Ishaq el Ibadiereb حنين بن إسحاق Dogum tarixi 808 Dogum yeri Hiyre Abbasiler xilafetiVefat tarixi 873 Vefat yeri Bagdad Abbasiler xilafetiElm saheleri tercumecilik fealiyyeti d tibb elm felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati808 ci ilde Kufenin cenubunda eski bir Arami seheri olan Hiyrede doguldu Ailesi Ibad adiyla bilinen xristian Ereb qebilesine mensub oldugundan Ibadi nisbesiyle anilmisdir Atasi Ishaq eczaciliqla mesgul idi Ata mesleyi Huneyni usaq yasda tesir gostererek tibb elmine yonlendirdi Doguldugu yerde xristian din tehsili alan Huneyn on iki yaslarinda iken Bagdada getdi Burada menseli hekim Ibn Maseveyhin telebesi oldu Ancaq Huneynin sual sormagi ve dartismagi seven tebieti muellimini rahatsiz edirdi Esasen Bagdadda fealiyet gosteren menseli hekimler esasen ehalisi tuccar olan Hirelilerin tible mesgul olmasini xos qarsilamirdilar Huneyn ders esnasindaki israrli suallarina davam edince Ibn Maseveyh onu ders halqasindan cixardi Bu qurur qirici hadise Huneyni donemin tibb ve felsefe dili olan Yunan dilini oyrenmeye sovq etdi Bu dili harada ve kimden oyrendiyi bilinmemekle beraber onceleri Bagdadda Ibnul Hasi adli bir sexsden ders aldigi daha sonra da ve Bizansa getdiyi anlasilir Bu arada Ereb dili bilgisini yaxsilasdirmaq uzere Besreye geden Huneyn dovrun meshur dil alimlerinden faydalandi Onun Fars bolgesine gedib Xelil ibn Ehmedden serf ve nehv Ereb qrammatikasi oyrendiyi yolundaki bilgiler dogru deyildir Belli bilgidir ki Xelil ibn Ehmed Huneynin dogumundan once vefat etmisdir Huneyn Yunanca ve Erebce bilgisini inkisaf etdir gorgusunu artirmis temel qaynaqlari toplamis genc bir alim ve tebib olaraq Bagdada dondu Onun bu muddet icinde Farsca da oyrendiyine hetta Farscadan tercumeler etdiyine dair bilgiler de mesnedsizdir zira eserleri arasinda hec bir Farsca kitabin adi kecmir Farsca tibb terminlerine hakimiyeti bu dili bilmeyen diger Ereb hekimlerinin de vaqif oldugu Cundisapur tibb terminologiyasini tanimasiyla ilgilidir Huneyn Bagdadda ilk tercumelerini Abbasi xelifesi Memunun ozel hekimi Cibrail ibn Buhtisuun isteyiyle etdiyi zaman hele on yeddi yasindaydi ve Calinusdan Fil Quvet tebiiyye ve Fi Esnafil ĥummeyat adlariyla etdiyi iki tercume Cibraili heyran buraxmisdi Bu gelismelerden sonra yeniden Ibn Maseveyhin telebesi olan Huneyn Cibrailin araciligiyla Beytulhikmeye mutercim olaraq qebul edildi Belece aramsiz bir tercume donemi baslamis oldu Gerek Beytulhikme gerekse elmi inkisaflari yaxindan teqib eden seckin sexsler ucun cox sayda eseri Yunan dilinden Suryanice ve Erebceye cevirdi Xelife Memunun himayesi yaninda Beni Musa qardaslarin kitab temin etmek ucun Bizansa gonderdiyi heyet arasinda Huneyn de vardi Motesim Billah Vasiq Billah ve Mutevekkil Alellahin xidmetinde de olan Huneyn tercume fealiyeti ile beraber Mutevekkilin ozel hekimi de oldu Revayete gore xelife bir dusmeni ucun zeher hazirlamasini isteyince Huneyn dini inanc ve mesleki exlaqinin bele bir seye izin vermediyini soyleyerek teklifi redd etmis bunun uzerine hebse atilmisdi Xelifenin israrli teleblerini hebsde iken de redd edince Mutevekkilin guvenini qazanmis ve hebsden cixarilaraq onun ozel hekimliyine teyin edilmisdi IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Hunayn ibn Ishaq Encyclopaedia Britannica ing Johannitius http www mcnbiografias com app bio do show key johannitius Berry A A Short History of Astronomy brit ing London John Murray 1898 AA VV Encyclopaedia of Islam Encyclopedie de l Islam fr 1913 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Ibn ul Kifti s 173 Ibn Ebu Usaybia s 258 292 Ibn Culcul s 68 69 bax Ibn Ebu Usaybia s 262 Ibn Ebu Usaybia s 259 Risaletu Huneyn b Isĥak s 154 157 Ibn Ebu Usaybia s 261