Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Herbert Spenser (ing. Herbert Spencer; 27 aprel 1820[…], Derbi, Derbişir[d][…] – 8 dekabr 1903[…], Brayton, Şərqi Susseks qraflığı[d][…]) – ingilis filosofu və sosioloqu. İngiltərədə sosiologiyanın əsasını qoyanlardan biridir. Pozitivizmin təşəkkülündə əvəzsiz rolu olmuşdur.
| Herbert Spenser | |
|---|---|
| ing. Herbert Spencer | |
 | |
| Doğum tarixi | 27 aprel 1820[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 8 dekabr 1903[…](83 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Elm sahəsi | botanika |
| İş yeri | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məşhur ingilis filosof və sosioloqu Herbert Spenser, 1820-ci ildə Derbidə (Derbişir qraflığı) doğulmuşdur. Atası Corc Anqlikan məzhəbi ilə əlaqəli bir məktəbdə müəllim idi. Atası da daxil olmaqla bir çox ailə üzvü müəllim olan Spenser qırx yaşına qədər heç bir təhsil almamışdır. Kembircdə təhsil almaq təklifindən imtina etmişdir. Təəccüblü bir qürürla "Nə uşaqlığımda, nə də gəncliyimdə heç bir dənə də İngilis dili dərsi almamışam, indiyə kimi qrammatika mövzusunda heç bir biliyim yoxdur" demişdir. Sistemli təhsil almamasına, oxumağı çox sevməməsinə baxmayaraq bir çox elm sahəsində minlərlə fikir ortaya qoymuş, və təkamül nəzəriyyəsində Çarlz Darvinin bir nömrəli rəqibi olmuşdur. Əldə etdiyi böyük müvəffəqiyyətləri mükəmməl müşahidə qabiliyyətinə borclu olub, birbaşa etdiyi müşahidələrlə minlərlə fikrini dəstəkləyən minlərlə faktı rahatlıqla tapmışdır.
Əvvəl riyaziyyat və təbiət elmləri üzərində dayanmışdır. Qısa bir müddət müəllimlik etmiş, riyaziyyat sahəsindəki məlumatları sayəsində London – Birmingham dəmiryolu inşasında dəmir yol müfəttişi sonrasa, mühəndis olaraq çalışmışdır. "Ekonomist" adlı məşhur maliyyə və iqtisad jurnalında jurnalist (redaktor köməkçisi) kimi çalışmışdır.
C. Eliot, C. Q. Luis, T. Geksli, C. S. Miller və C. Tindalla, ömrünün sonlarına yaxınsa B. Vepplə yaxından tanış olmuşdur. Fransaya etdiyi bir neçə səfər zamanı O. Kantla görüşmüşdür. 1853-cü ildə miras qazanmış, bundan sonra özünü bütünlüklə fəlsəfə və elmə həsr etmişdir.
1851-ci ildə yazdığı ilk kitabı "İctimai Statika", insan haqqlarının inkişafını, və fərdi azadlıqların tezisinisini təkamül nəzəriyyəsini ilkin olaraq açıqlayır. 1858-ci ildə təkamül nəzəriyyəsini biologiya elmi ilə məhdudlaşdırmayıb, bu nəzəriyyəni bütün elmlərə tətbiq etmək fikri onun ağlına gəldi. 1860-cı ildə Bir Sintetik Fəlsəfə Sistemi (A Sytems of Synthetic philosophy) planını cızdı və otuz altı il bu planı icra etməklə məşğul oldu. Sağlamlıq problemləri səbəbiylə gündə yalnız bir neçə saat yaza bilməsinə və maddi vəziyyətinin pisliyinə baxmayaraq, 1893-cü ildə on cilddən ibarət şah əsərini tamamladı. Əsərin quruluşu belədir: 1.cild: "İlk Prinsiplər" 2. – 3. cildlər: "Biologiyanın Qanunları" ; 4. – 5. cildlər: "Psixologiyanın Qanunları"; 6. – 8. cildlər: "Sosiologiyanın Qanunları"; 9. – 10. cildlər: "Əxlaqın Qanunları".
Herbert Spenser geniş bir sahəyə yayılmış fərqli növdəki məlumatları uyğun bir şəkildə birləşdirərək Viktorya çağına damğasını vuran kəslərdəndir. Təkamül nəzəriyyəsinin inkişafında və qəbulunda ən az Çarlz Darvin qədər böyük bir rol oynamış, bu gün təkamül nəzəriyyəsini açıqlayarkən istifadə edilən bir çox termini də yaradan məhz o olmuşdur.
1870-ci illərdə və 1880-ci illərin başlanğıcında xüsusilə Amerika Birləşmiş Ştatları, Rusiya və İngiltərədə məşhurluq zirvəsinə çatmışdır. 1902-ci ildə Ədəbiyyat nominasiyasında Nobel Mükafatına namizəd görüldü. Bir çox mükafatı və tərifi rədd etdi. Uzun bir xəstəlikdən sonra 1903-cü ildə Breytonda vəfat etmişdir.
İstinadlar
- Elliot H. S. R. Spencer, Herbert (DNB12) (ing.). // Dictionary of National Biography, second supplement / S. Lee London: Smith, Elder & Co., 1912.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Лапшин И., Кареев Н. Спенсер, Герберт (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1900. Т. XXXI. С. 177–186.
- Спенсер Герберт // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Herbert Spenser ing Herbert Spencer 27 aprel 1820 Derbi Derbisir d 8 dekabr 1903 Brayton Serqi Susseks qrafligi d ingilis filosofu ve sosioloqu Ingilterede sosiologiyanin esasini qoyanlardan biridir Pozitivizmin tesekkulunde evezsiz rolu olmusdur Herbert Spensering Herbert SpencerDogum tarixi 27 aprel 1820 1820 04 27 Dogum yeri Derbi Derbisir d Ingiltere Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis Kralligi Vefat tarixi 8 dekabr 1903 1903 12 08 83 yasinda Vefat yeri Brayton Brayton ve Houv d Serqi Susseks qrafligi d Birlesmis Kralliq Defn yeri Haygeyt qebiristanligiElm sahesi botanikaIs yeri The Economist Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMeshur ingilis filosof ve sosioloqu Herbert Spenser 1820 ci ilde Derbide Derbisir qrafligi dogulmusdur Atasi Corc Anqlikan mezhebi ile elaqeli bir mektebde muellim idi Atasi da daxil olmaqla bir cox aile uzvu muellim olan Spenser qirx yasina qeder hec bir tehsil almamisdir Kembircde tehsil almaq teklifinden imtina etmisdir Teeccublu bir qururla Ne usaqligimda ne de gencliyimde hec bir dene de Ingilis dili dersi almamisam indiye kimi qrammatika movzusunda hec bir biliyim yoxdur demisdir Sistemli tehsil almamasina oxumagi cox sevmemesine baxmayaraq bir cox elm sahesinde minlerle fikir ortaya qoymus ve tekamul nezeriyyesinde Carlz Darvinin bir nomreli reqibi olmusdur Elde etdiyi boyuk muveffeqiyyetleri mukemmel musahide qabiliyyetine borclu olub birbasa etdiyi musahidelerle minlerle fikrini destekleyen minlerle fakti rahatliqla tapmisdir Evvel riyaziyyat ve tebiet elmleri uzerinde dayanmisdir Qisa bir muddet muellimlik etmis riyaziyyat sahesindeki melumatlari sayesinde London Birmingham demiryolu insasinda demir yol mufettisi sonrasa muhendis olaraq calismisdir Ekonomist adli meshur maliyye ve iqtisad jurnalinda jurnalist redaktor komekcisi kimi calismisdir C Eliot C Q Luis T Geksli C S Miller ve C Tindalla omrunun sonlarina yaxinsa B Vepple yaxindan tanis olmusdur Fransaya etdiyi bir nece sefer zamani O Kantla gorusmusdur 1853 cu ilde miras qazanmis bundan sonra ozunu butunlukle felsefe ve elme hesr etmisdir 1851 ci ilde yazdigi ilk kitabi Ictimai Statika insan haqqlarinin inkisafini ve ferdi azadliqlarin tezisinisini tekamul nezeriyyesini ilkin olaraq aciqlayir 1858 ci ilde tekamul nezeriyyesini biologiya elmi ile mehdudlasdirmayib bu nezeriyyeni butun elmlere tetbiq etmek fikri onun aglina geldi 1860 ci ilde Bir Sintetik Felsefe Sistemi A Sytems of Synthetic philosophy planini cizdi ve otuz alti il bu plani icra etmekle mesgul oldu Saglamliq problemleri sebebiyle gunde yalniz bir nece saat yaza bilmesine ve maddi veziyyetinin pisliyine baxmayaraq 1893 cu ilde on cildden ibaret sah eserini tamamladi Eserin qurulusu beledir 1 cild Ilk Prinsipler 2 3 cildler Biologiyanin Qanunlari 4 5 cildler Psixologiyanin Qanunlari 6 8 cildler Sosiologiyanin Qanunlari 9 10 cildler Exlaqin Qanunlari Herbert Spenser genis bir saheye yayilmis ferqli novdeki melumatlari uygun bir sekilde birlesdirerek Viktorya cagina damgasini vuran keslerdendir Tekamul nezeriyyesinin inkisafinda ve qebulunda en az Carlz Darvin qeder boyuk bir rol oynamis bu gun tekamul nezeriyyesini aciqlayarken istifade edilen bir cox termini de yaradan mehz o olmusdur 1870 ci illerde ve 1880 ci illerin baslangicinda xususile Amerika Birlesmis Statlari Rusiya ve Ingilterede meshurluq zirvesine catmisdir 1902 ci ilde Edebiyyat nominasiyasinda Nobel Mukafatina namized goruldu Bir cox mukafati ve terifi redd etdi Uzun bir xestelikden sonra 1903 cu ilde Breytonda vefat etmisdir IstinadlarElliot H S R Spencer Herbert DNB12 ing Dictionary of National Biography second supplement S Lee London Smith Elder amp Co 1912 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Lapshin I Kareev N Spenser Gerbert rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1900 T XXXI S 177 186 Spenser Gerbert Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969