Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Günəş enerjisi — günəş işığından enerji əldə edilməsi texnologiyası.
Yer səthinə düşən Günəş enerjisinin miqdarı bütün neft, təbii qaz, daş kömür və digər yanacaq ehtiyatlarından çoxdur. Onun 0,0125%-nın istifadə olunması ilə bugünkü dünya energetikasının bütün ehtiyaclarını təmin etmək olardı.
Günəş enerjisinin istifadəsinin üstünlüyü ondadır ki, günəş qurğuları işləyən zaman parnik effekti yaranmır, havanın çirklənməsi baş vermir, istilik aşağı atmosfer qatlarına yayılmır. Günəş enerjisinin yalnız bir çatışmazlığı var – o da atmosferin vəziyyətindən, günün və ilin vaxtından asılılıqdır. Günəş enerjisini iki üsul ilə işlətmək olar: müxtəlif termik sistemlərin köməyi ilə, istilik enerjisi şəklində, foto-kimyəvi və fotoelektrik proseslərin çevrilməsi üzrə qurğularda.
Texnologiyası
Günəş enerjisini elektrik enerjisinə çevirmək üçün müxtəlif növ kollektorlardan istifadə olunur. Yüksək temperatur yaradan kollektorlarda günəş işığını əks etdirən, toplayan və günəşin istiqaməti üzrə hərəkət edən istifadə olunur. Bu kollektor sisteminə xüsusi maye üçün nəzərdə tutulan istilik dəyişmə sistemi də daxildir. Səmərəliliyinə görə günəş kollektorlarından istifadə mərkəzləşdirilmiş enerji sistemlərindən uzaq olan ərazilərdə özünü doğruldur.
Günəş enerjisinin daha səmərəli istifadəsi onun fotoelementlərdə elektrik enerjisinə çevrilməsi ilə həyata keçirilir. Fotoelementlər işığa həssas yarımkeçirici materiallardan – selen, silisium, , və s. materiallardan hazırlanır. Bu materiallarda xüsusi p-n keçidi tərəfindən işığın udulması elektrik cərəyanı yaradır. Fotoelementlərdən minlərlə kvadrat metr sahə əhatə edən müxtəlif gücdə elektrik stansiyaları qurmaq mümkündür. Günəş enerjisinin Günəşin sutkalıq və mövsümi dövriyyəsindən asılı olmaması üçün alınan elektrik enerjisini ilə və ya hidrogen şəklində toplamaq mümkündür.
Hesablamalara görə Günəş energetik qurğularının 50-ci enliklərdən cənuba doğru yerləşən regionlarda istifadəsi olduqca əlverişlidir. Həmçinin Azərbaycanda ildə 300 günəşli və 270 küləkli günün olmasını nəzərə alsaq demək olar bu regionda Günəş energetikasının inkişafı daha perspektivlidir.
Tarixi
Günəş enerjisinin birbaşa elektrik enerjisinə çevrilməsi dünya praktikasında geniş yayılmışdır və inkişaf etmiş ölkələrdə energetikanın əsas istiqamətlərindən biri hesab olunur. 1997-ci il protokoluna əsasən AB və ABŞ-də alternativ enerji mənbələrindən istifadə etmək üçün irimiqyaslı stansiyaların tikintisinə başlanmışdır. 2010-cu ilədək f.i.ə. 23% olan əsasında illik enerji istehsalı 200 QVt.s təşkil edəcək və maya dəyəri 2–3 US$/Vt-a qədər olacaq enerjinin istehsalı nəzərdə tutulmuşdur. Dünyanın qabaqcıl elmi-texnoloji mərkəzlərinin məlumatına əsasən demək olar ki, mürəkkəb yarımkecirici fotoelementlərin f.i.ə.-nın 30%-ə çatdırılması, elektrik enerjisinin maya dəyərinin daha 1–1,5 dəfə azalmasına imkan verəcəkdir. Hazırda dünyanın 70-ə yaxın dövlətində (ABŞ-də 600 MVt, Fransada 100 MVt, İsraildə 100 MVt, Türkiyədə 50 MVt və b.) günəş elektrik stansiyaları fəaliyyət göstərir və yaxın gələcəkdə onların istehsal gücünün artırılması üçün perspektiv layihələr hazırlanmışdır. Günəş stansiyalarının əsas işçi elementinin (fotoelement) istehsalı üçün yüksək səmərəliliyə malik texnologiyalar yaradılmış və hazırda ABŞ, Almaniya, Yaponiya və Çində istehsal edilir. Onların f.i.ə. 12–14% təşkil edir. Belə fotoelementlər əsasında yaradılan stansiyaların tutduğu ərazi 1 MVt üçün 2 hektar təşkil etmişdir. Hazırda fotoelementlərin sahə tutumlarının azaldılması istiqamətində geniş elmi-tədqiqat işləri aparılır. Qeyd etmək lazımdır ki, günəş stansiyalarının effektivliyi ölkənin təbii iqlim şəraitindən və coğrafi mövqeyindən asılıdır. Belə ki, bir il ərzində 1m² yer səthinə düşən günəş enerjisinin miqdarı ABŞ-də 1500–2000 kVts, Rusiyada 800–1600 kVts, Fransada 1200–1400 kVts, Çində 1800–2000 kVts və Azərbaycanda 1500–2000 kVts təşkil edir.
Hal hazırda Günəş enerjisinin fotoelektrik çevrilmələri dünyada bərpa olunan enerji mənbələrinin ən tez inkişaf edən istiqamətlərindən biridir. Bəzi dövlətlərdə Günəş enerjisindən istifadə artıq bir neçə ildir ki, "70 min günəşli dam", "Milyon dam" və "Yüz min dam" adlanan dövlət proqramları çərçivəsində həyata keçirilir. Dünyada günəş batareyası ilə işləyən ən böyük elektrik stansiyası ABŞ-nin Nevada ştatındadır. Hazırda Çinlə ABŞ Monqolustan çöllərində Nevadakından daha böyük stansiya tikməyi müzakirə edir.
İqtisadi üstünlükləri
- Digər ənənəvi və ya bərpa olunan enerji qurğularından daha tez icazə alına və quraşdırıla bilər.
- Proqnozlaşdırılan enerjinin paylanması əyrisinə malikdir və kommunal tariflər yüksək olduqda daha çox səmərəlidir.
- Enerjini yerli olaraq, sahədə istehsal edir, bu da geniş yüksək gərginlikli ötürücü xətlər və ya mürəkkəb infrastruktura olan tələbatı azaldır.
- Uzun müddət üçün etibarlıdır. Heç bir dəyişdirilən hissələri olmayan sabit fotoelektrik sistemləri digər enerji mənbələrindən daha uzun ömürlü olur.
- Pərakəndə enerji tariflərinə bərabər və ya həmin tariflərdən aşağı olan proqnozlaşdırılan qiymət.
Tətbiqi
Binalarda günəş enerjisindən maksimum faydalanmaq üçün hazırda istifadə edilən 3 əsas yanaşma mövcuddur: Passiv günəş, Aktiv günəş istiliyi və Fotoqalvanik (FQ) Günəş Sistemləri
Passiv Günəş
Passiv aşağıdakılar üçün nəzərdə tutulan bina layihələndirmə yanaşmasıdır:
- Binada günəşin faydalarını maksimallaşdırmaq (düzgün səmtləşdirmə və planlaşdırma, və şüşələnmə);
- Binanın yüksək səviyyəli izolyasiyası və germetikliyini təmin etməklə istilik itkilərinin qarşısının alınması;
- Nəzarət olunan ventilyasiya və gündüz işıqlandırmasından istifadə etməklə yüksək səviyyədə rahatlığın təmin edilməsi.
Passiv günəş istiliyi layihəsinə hər hansı mexaniki isitmə cihazı faktiki olaraq daxil deyil. Bundan fərqli olaraq, passiv günəş istiliyi ev daxilində temperaturu saxlamaq üçün binanın istiliyi özünə çəkən və daha sonra istiliyi tədricən buraxan xüsusiyyətlərini əhatə etməklə fəaliyyət göstərir. Binanın çox vaxt termik kütlə kimi istinad edilən bu xüsusiyyətlərinə böyük pəncərələr, daş döşəmə və kərpic divarlar daxil ola bilər.
Aktiv Günəş İstiliyi
Aktiv günəş texnologiyaları günəş enerjisini digər daha faydalı enerji formasına çevirmək üçün tətbiq edilir. Bu bir qayda olaraq istilik və elektrik enerjisinə konversiya ola bilər. Aktiv Günəş İstiliyi binaların günəş enerjisindən istifadə etməsinin əsas yollarından biridir. Bu, passiv günəş istiliyinə bənzəyir, lakin bu daha əhatəli prosesdir və passiv sistemlərdən daha çox istilik əmələ gətirir. Aktiv günəş istiliyi üç komponentdən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır: günəş enerjisini özünə çəkən günəş kollektoru, günəş saxlama sistemi və istiliyin uyğun yerə yayılması üçün istiliyin ötürülməsi sistemi. Aktiv istilik sistemləri iki kateqoriyaya bölünə bilər: hava sistemləri və maye sistemləri. İstilik sistemlərindəki fərqlər günəş enerjisinin günəş kollektorunda yığılması yolu ilə ortaya çıxır. Maye sistemlərdə günəş kollektorunda enerjinin yığılması üçün mayedən istifadə edilir, hava sistemləri isə enerjini hava vasitəsilə özünə çəkir.
Fotoqalvanik Sistemlər
‘Fotoqalvanik’ (FQ) işıqdan alınan elektrik enerjisini ifadə edir. Mahiyyətinə görə fotoelektrik sistemlər günəş radiasiyasını elektrik enerjisinə çevirmək üçün gün işığından (birbaşa gün işığının olması zəruri deyil) istifadə edir. FQ elementlərdə yanan işıq elektrik enerjisinin hərəkətinə səbəb olmaqla elektrik sahəsi yaradır. İşığın intensivliyi nə qədər böyük olarsa, elektrik enerjisinin hərəkəti də bir o qədər yüksək olar. Fotoelektrik sistemlər günəş enerjisini elektrik enerjisinə çevirmək üçün yarım keçirici materiallardan istifadə edir. Bu texnologiya günəş kalkulyatorları, saatlar və ya bağça işıqları kimi istehlakçı məhsullarında geniş istifadə olunur. Günəş FQ yaşayış yerləri və kommersiya və sənaye müəssisələri üçün günəş elektrik enerjisini təmin etmək üçün istifadə edilə bilər.
Bu elektrik enerjisi istehsal edildiyi kimi istifadə edilməklə, onu saxlamaqla (batareyalardan istifadə edərək, bu investisiya xərclərini artırır və ekoloji məsələlər ortaya çıxarır) və ya şəbəkəyə birləşdirilib ödəniş almaqla alınmış elektrik enerjisini kompensasiya etmək üçün istifadə edilə bilər.
Həmçinin bax
- Külək enerjisi
- Günəş elektrik stansiyası solar energy is made with water
- Konsentrik günəş elektrik stansiyası
Xarici keçidlər
- http://www.azecology.az/analytics/473-alternativ-enerji-axtar305351305.html 2009-03-05 at the Wayback Machine
- "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı"
Mənbə
- . 2012-11-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-18.
- Günəş enerjisi 2012-10-16 at the Wayback Machine Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gunes enerjisi gunes isigindan enerji elde edilmesi texnologiyasi Solar Radiation Map of EuropeGunes paneli Yer sethine dusen Gunes enerjisinin miqdari butun neft tebii qaz das komur ve diger yanacaq ehtiyatlarindan coxdur Onun 0 0125 nin istifade olunmasi ile bugunku dunya energetikasinin butun ehtiyaclarini temin etmek olardi Gunes enerjisinin istifadesinin ustunluyu ondadir ki gunes qurgulari isleyen zaman parnik effekti yaranmir havanin cirklenmesi bas vermir istilik asagi atmosfer qatlarina yayilmir Gunes enerjisinin yalniz bir catismazligi var o da atmosferin veziyyetinden gunun ve ilin vaxtindan asililiqdir Gunes enerjisini iki usul ile isletmek olar muxtelif termik sistemlerin komeyi ile istilik enerjisi seklinde foto kimyevi ve fotoelektrik proseslerin cevrilmesi uzre qurgularda TexnologiyasiGunes enerjisini elektrik enerjisine cevirmek ucun muxtelif nov kollektorlardan istifade olunur Yuksek temperatur yaradan kollektorlarda gunes isigini eks etdiren toplayan ve gunesin istiqameti uzre hereket eden istifade olunur Bu kollektor sistemine xususi maye ucun nezerde tutulan istilik deyisme sistemi de daxildir Semereliliyine gore gunes kollektorlarindan istifade merkezlesdirilmis enerji sistemlerinden uzaq olan erazilerde ozunu dogruldur Gunes enerjisinin daha semereli istifadesi onun fotoelementlerde elektrik enerjisine cevrilmesi ile heyata kecirilir Fotoelementler isiga hessas yarimkecirici materiallardan selen silisium ve s materiallardan hazirlanir Bu materiallarda xususi p n kecidi terefinden isigin udulmasi elektrik cereyani yaradir Fotoelementlerden minlerle kvadrat metr sahe ehate eden muxtelif gucde elektrik stansiyalari qurmaq mumkundur Gunes enerjisinin Gunesin sutkaliq ve movsumi dovriyyesinden asili olmamasi ucun alinan elektrik enerjisini ile ve ya hidrogen seklinde toplamaq mumkundur Hesablamalara gore Gunes energetik qurgularinin 50 ci enliklerden cenuba dogru yerlesen regionlarda istifadesi olduqca elverislidir Hemcinin Azerbaycanda ilde 300 gunesli ve 270 kulekli gunun olmasini nezere alsaq demek olar bu regionda Gunes energetikasinin inkisafi daha perspektivlidir TarixiGunes enerjisinin birbasa elektrik enerjisine cevrilmesi dunya praktikasinda genis yayilmisdir ve inkisaf etmis olkelerde energetikanin esas istiqametlerinden biri hesab olunur 1997 ci il protokoluna esasen AB ve ABS de alternativ enerji menbelerinden istifade etmek ucun irimiqyasli stansiyalarin tikintisine baslanmisdir 2010 cu iledek f i e 23 olan esasinda illik enerji istehsali 200 QVt s teskil edecek ve maya deyeri 2 3 US Vt a qeder olacaq enerjinin istehsali nezerde tutulmusdur Dunyanin qabaqcil elmi texnoloji merkezlerinin melumatina esasen demek olar ki murekkeb yarimkecirici fotoelementlerin f i e nin 30 e catdirilmasi elektrik enerjisinin maya deyerinin daha 1 1 5 defe azalmasina imkan verecekdir Hazirda dunyanin 70 e yaxin dovletinde ABS de 600 MVt Fransada 100 MVt Israilde 100 MVt Turkiyede 50 MVt ve b gunes elektrik stansiyalari fealiyyet gosterir ve yaxin gelecekde onlarin istehsal gucunun artirilmasi ucun perspektiv layiheler hazirlanmisdir Gunes stansiyalarinin esas isci elementinin fotoelement istehsali ucun yuksek semereliliye malik texnologiyalar yaradilmis ve hazirda ABS Almaniya Yaponiya ve Cinde istehsal edilir Onlarin f i e 12 14 teskil edir Bele fotoelementler esasinda yaradilan stansiyalarin tutdugu erazi 1 MVt ucun 2 hektar teskil etmisdir Hazirda fotoelementlerin sahe tutumlarinin azaldilmasi istiqametinde genis elmi tedqiqat isleri aparilir Qeyd etmek lazimdir ki gunes stansiyalarinin effektivliyi olkenin tebii iqlim seraitinden ve cografi movqeyinden asilidir Bele ki bir il erzinde 1m yer sethine dusen gunes enerjisinin miqdari ABS de 1500 2000 kVts Rusiyada 800 1600 kVts Fransada 1200 1400 kVts Cinde 1800 2000 kVts ve Azerbaycanda 1500 2000 kVts teskil edir Hal hazirda Gunes enerjisinin fotoelektrik cevrilmeleri dunyada berpa olunan enerji menbelerinin en tez inkisaf eden istiqametlerinden biridir Bezi dovletlerde Gunes enerjisinden istifade artiq bir nece ildir ki 70 min gunesli dam Milyon dam ve Yuz min dam adlanan dovlet proqramlari cercivesinde heyata kecirilir Dunyada gunes batareyasi ile isleyen en boyuk elektrik stansiyasi ABS nin Nevada statindadir Hazirda Cinle ABS Monqolustan collerinde Nevadakindan daha boyuk stansiya tikmeyi muzakire edir Iqtisadi ustunlukleriDiger enenevi ve ya berpa olunan enerji qurgularindan daha tez icaze alina ve qurasdirila biler Proqnozlasdirilan enerjinin paylanmasi eyrisine malikdir ve kommunal tarifler yuksek olduqda daha cox semerelidir Enerjini yerli olaraq sahede istehsal edir bu da genis yuksek gerginlikli oturucu xetler ve ya murekkeb infrastruktura olan telebati azaldir Uzun muddet ucun etibarlidir Hec bir deyisdirilen hisseleri olmayan sabit fotoelektrik sistemleri diger enerji menbelerinden daha uzun omurlu olur Perakende enerji tariflerine beraber ve ya hemin tariflerden asagi olan proqnozlasdirilan qiymet TetbiqiBinalarda gunes enerjisinden maksimum faydalanmaq ucun hazirda istifade edilen 3 esas yanasma movcuddur Passiv gunes Aktiv gunes istiliyi ve Fotoqalvanik FQ Gunes Sistemleri Passiv Gunes Passiv asagidakilar ucun nezerde tutulan bina layihelendirme yanasmasidir Binada gunesin faydalarini maksimallasdirmaq duzgun semtlesdirme ve planlasdirma ve suselenme Binanin yuksek seviyyeli izolyasiyasi ve germetikliyini temin etmekle istilik itkilerinin qarsisinin alinmasi Nezaret olunan ventilyasiya ve gunduz isiqlandirmasindan istifade etmekle yuksek seviyyede rahatligin temin edilmesi Passiv gunes istiliyi layihesine her hansi mexaniki isitme cihazi faktiki olaraq daxil deyil Bundan ferqli olaraq passiv gunes istiliyi ev daxilinde temperaturu saxlamaq ucun binanin istiliyi ozune ceken ve daha sonra istiliyi tedricen buraxan xususiyyetlerini ehate etmekle fealiyyet gosterir Binanin cox vaxt termik kutle kimi istinad edilen bu xususiyyetlerine boyuk pencereler das doseme ve kerpic divarlar daxil ola biler Aktiv Gunes Istiliyi Aktiv gunes texnologiyalari gunes enerjisini diger daha faydali enerji formasina cevirmek ucun tetbiq edilir Bu bir qayda olaraq istilik ve elektrik enerjisine konversiya ola biler Aktiv Gunes Istiliyi binalarin gunes enerjisinden istifade etmesinin esas yollarindan biridir Bu passiv gunes istiliyine benzeyir lakin bu daha ehateli prosesdir ve passiv sistemlerden daha cox istilik emele getirir Aktiv gunes istiliyi uc komponentden ehemiyyetli derecede asilidir gunes enerjisini ozune ceken gunes kollektoru gunes saxlama sistemi ve istiliyin uygun yere yayilmasi ucun istiliyin oturulmesi sistemi Aktiv istilik sistemleri iki kateqoriyaya bolune biler hava sistemleri ve maye sistemleri Istilik sistemlerindeki ferqler gunes enerjisinin gunes kollektorunda yigilmasi yolu ile ortaya cixir Maye sistemlerde gunes kollektorunda enerjinin yigilmasi ucun mayeden istifade edilir hava sistemleri ise enerjini hava vasitesile ozune cekir Fotoqalvanik Sistemler Fotoqalvanik FQ isiqdan alinan elektrik enerjisini ifade edir Mahiyyetine gore fotoelektrik sistemler gunes radiasiyasini elektrik enerjisine cevirmek ucun gun isigindan birbasa gun isiginin olmasi zeruri deyil istifade edir FQ elementlerde yanan isiq elektrik enerjisinin hereketine sebeb olmaqla elektrik sahesi yaradir Isigin intensivliyi ne qeder boyuk olarsa elektrik enerjisinin hereketi de bir o qeder yuksek olar Fotoelektrik sistemler gunes enerjisini elektrik enerjisine cevirmek ucun yarim kecirici materiallardan istifade edir Bu texnologiya gunes kalkulyatorlari saatlar ve ya bagca isiqlari kimi istehlakci mehsullarinda genis istifade olunur Gunes FQ yasayis yerleri ve kommersiya ve senaye muessiseleri ucun gunes elektrik enerjisini temin etmek ucun istifade edile biler Bu elektrik enerjisi istehsal edildiyi kimi istifade edilmekle onu saxlamaqla batareyalardan istifade ederek bu investisiya xerclerini artirir ve ekoloji meseleler ortaya cixarir ve ya sebekeye birlesdirilib odenis almaqla alinmis elektrik enerjisini kompensasiya etmek ucun istifade edile biler Hemcinin baxKulek enerjisi Gunes elektrik stansiyasi solar energy is made with water Konsentrik gunes elektrik stansiyasiXarici kecidlerhttp www azecology az analytics 473 alternativ enerji axtar305351305 html 2009 03 05 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasinda alternativ ve berpa olunan enerji menbelerinden istifade olunmasi uzre Dovlet Proqrami Menbe 2012 11 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 18 Gunes enerjisi 2012 10 16 at the Wayback Machine Alternativ ve Berpa Olunan Enerji Menbeleri uzre Dovlet Agentliyi