Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gitara — simli-dartımlı musiqi aləti; solo və müşayiətedici alət kimi istifadə olunur. Adətən barmaqlarla, yaxud da təzənəylə (mizrab) çalınan simli alətdir. Görünüşcə Uda oxşasa da, bir az fərqlidir. Tarixi orta əsrlər hesab olunur. Taxta yaxud balqabaqdan hazırlanır. Bəzən bu alətə qısaca olaraq "Gitar"-deyilir
| Gitara | |
|---|---|
 | |
| Təsnifat | simli musiqi aləti |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 321.322-5-6 |
| Diapazon |  19 ladlı klassik gitaranın diapazonu və onun sıralaması |
| Audio nümunəsi | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adının mənası
"Gitara" və "tar" sözləri eyniköklüdür: "setar / sitara" sözü farscadan yunan dili vasitəsiylə ("kithara", "kifara" biçimində) Avropa dillərinə "gitara" kimi gəlib çatmışdır. "Dütar" sözü farsca "ikitelli", "setar" — "üçtelli", "çahartar" — "dördtelli", "pənctar" — "beştelli", "şeştar" — "altıtelli" deməkdir.
Bəzi dilçilər "tar" sözünün farskökənli olduğunu yazır. Ancaq sözün hər hansı dildə mövcudluğu hələ onun həmin dildə doğma olduğuna dəlalət eləmir. Hind-avropa dillərinin heç birində "tar" kökünün məntiqli etimoloji və fonetik açıqlaması yoxdur. Altaist öz "Babil qülləsi" adlı etimoloji toplusunda göstərib ki, "taram-/tera-" kökü (saç, tel, sim) yalnız türk və altay dillərində mövcuddur, belə ki: qırğız, qazax, noğay, başqırd, qaraqalpaq dillərində "taramış" biçimində; özbək, uyğur, şor, oyrat dillərində isə "taram" kimi. "Tar" və "taram" sözləri "daramaq" (1. saç daramaq, 2. dağıtmaq) feilindən törəyib, necə ki "saç" sözü "saçmaq"dan (ətrafa yayılmaq, dağılmaq) əmələ gəlib.
Azərbaycan türkcəsində "tarım" sözü (bərk dartılıb çəkilmiş) indi də var. Mənasından belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, "tar" sözü "daramaq" deyil, "dartmaq" feilinin törəməsidir.
Tarixçə
Gitaranın vətəni dəqiq məlum deyil. Qədim Yunanıstanda kithara kimi bilinən alət çağdaş gitaraya heç oxşamırdı. Çağdaş altısimli Avropa gitarasının və mandolinanın atası Orta Çağlarda ərəblər tərəfindən Cənubi Avropaya gətirilmiş ud ya da rud olub. Qeyd edək ki, rud nümunələrinin çanağı balqabaqdan hazırlanırdı, xarici görünüşü balqabağı və gitaranı xatırladır.. VII–IX əsrlərdə Ispaniyada bu alət çox məşhurlaşmışdır və bu gün də hər hansı bir ispanı gitarasız təsəvvür etmək mümkün deyil. Ispaniyadan sonra gitara bütün Avropa ölkələrində – Italiya, Almaniya, Fransa, Rusiya, daha sonra isə Amerikada geniş yayılmışdır. Hal hazırda bütün ölkələrdə demək olar ki var.
Quruluşu və növləri
Gitara, bir qayda olaraq, altı simin bənd olunduğu möhkəm qriffli gövdədən ibarətdir. Gitaralar ənənəvi olaraq, heyvan bağırsağı ilə qarışdırılan müxtəlif ağaclardan və neylon, və ya poladdan olan simlərdən düzəldilir. Bəzi müasir gitaralar polikarbonat materiallarından hazırlanır. Formasına görə simli kamanlı alətlərə oxşasa da simlərinin sayına və ifa üslubuna görə fərqlənir. Gitara 6 və yə 7 simli olur. Rusiyada əsasən 7 simli gitara daha geniş yayılmışdır. Ispaniyada isə 6 simli gitara solo aləti kimi məşhurlaşmışdır.
Səsinə görə gitaralar iki cür olur: akustik və elektrik. Oyuq gövdəyə malik akustik gitaralar (və buna oxşar alətlər) min ildən çoxdur ki, istifadə olunur. Müasir akustik gitaranın üç əsas növü var:
- klassik (neylon simli),
- polad simli,
- arktop gitara.
Gitaranın başqa bir növü isə "" adlanır. Havay gitarasının tembri daha mülayim və yumşaqdır.Havayda düzəldilmiş digər gitara miniatür növü Ukulele isə 1880-ci illərdə yaranmışdır. Akustik gitaranın tonu rezonans kamerası rolunu oynayan gitaranın gövdəsi tərəfindən gücləndirilən simlərin titrəyişi/vibrasiyası ilə yaradılır. Klassik gitara adətən barmaqla simi dartma üsulunun köməyi ilə solo alət kimi çalınır.
1930-cu illərdə təqdim olunan elektrik gitaralar tonu elektronik olaraq idarə edən gücləndiriciyə əsasən ifa olunur. Gücləndirici quraşdırılmış erkən/daha əvvəlki gitaralarda oyuq gövdədən istifadə olunsa da, möhkəm gövdələr daha rahat hesab olunurdu. Elektrik gitaralar müasir mədəniyyətdə davam edən dərin təsirə malik olmuşdur. Gitaralar blyuz, bluqras, kantri, flamenko, cazz, cota, mariaçi, metal, reggi, rok, soul və popun bir çox forması kimi janrlarda əsas alət hesab olunur.
Çalınma tərzi
Gitaralar həm sağaxay, həm də solaxay gitaristlərin tələblərini qarşılamaq üçün düzəldilə bilər. Ənənəvi olaraq, əsas əl simi dartmaq, yaxud da onu vurmaq üçün müəyyənləşdirilib. Əksər insanlar üçün bu sağ əlin istifadə olunması deməkdir. Bu ona görədir ki, gitaranın qriffində istifadə olunan əl simləri basmaq və möhkəm sıxmaqla daha az mexaniki işi yerinə yetirdiyi təqdirdə, musiqi ifadəsi (dinamika, tonal ifadə, musiqinin rəngarəngliyi) daha çox simi dartan əl ilə müəyyən olunur. Solaxay gitaristlər, bir qayda olaraq, solaxay alət seçirlər, amma buna baxmayaraq, bəziləri standart sağ əlli üsulla çalır, başqaları isə standart sağ əlli gitaranın simlərinin yerini dəyişir. Simlərin yerini dəyişmək musiqinin intonasiyasına mənfi təsir göstərərək, gitaranın yəhərinin nisbi orientasiyasını/səmtini dəyişir. Buna baxmayaraq, əfsanəvi gitara ifaçısı sayılan Cimmi Hendriksə gəlincə isə, belə güman olunur ki, bu (simlərin yerini dəyişmək) onun misilsiz ifasındakı vacib element idi.
Məşhur gitaraçılar
Gitarada çalan virtuoz ifaçılardan ispan – Aquada, Tarreqa, italyan – Culiani, rus – Sokolovski, Makarov və b. çox məşhurlaşmışlar. Dahi italyan skripkaçısı Paqanini gitarada gözəl çalmağı bacarmış və konsertlərdə gitaraçı kimi çıxış etmişdir. O, solo-gitara üçün, gitara və skripka üçün pyeslər yazmışdır. Görkəmli ispan şairi və müğənnisi Federiko Qarsiya Lorka gitarada gözəl çalmış və musiqiyə, gitaraya mənalı şerlər həsr etmişdir.
Məşhur Azərbaycan gitaraçıları
Şəkillər
-
![image]()
IX əsrə aid gitara. -
![image]()
Gitara çalan (1672), rəssamı: Yohans Vermir (Johannes Vermeer). -
![image]()
Bu gitarada çoxlu elektrik gitara əczası vardir. -
![image]()
Gitara simli musiqi aləti. -
![image]()
Koklənmiş gitara olçüsü.
İstinadlar
- "Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti" — Gitara". 2021-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Douglas Harper. Online Etymology Dictionary — Guitar". 2017-07-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Bəhruz Abdullayev, Mirzə Əsgərli, Həsən Zərinəzadə. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti. Bakı: "Şərq-Qərb", 2005, səh. 339". 2016-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Douglas Harper. Online Etymology Dictionary — Tenet". 2017-07-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Sevan Nişanyan. — Çağdaş Türkçenin Etimolojik sözlüğü — gitar". 2021-06-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Sergey Starostinin etimoloji toplusu — *TAram kökü". 2021-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- . 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- . 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- Azərbaycan dilinin onlayn izahlı sözlüyü [ölü keçid]
- "Əfrasiyab Bədəlbəyli "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti — Lutnia". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası — Rud". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
- "S. Əliqızı — Hekayətli musiqi lüğəti". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-28.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gitara simli dartimli musiqi aleti solo ve musayietedici alet kimi istifade olunur Adeten barmaqlarla yaxud da tezeneyle mizrab calinan simli aletdir Gorunusce Uda oxsasa da bir az ferqlidir Tarixi orta esrler hesab olunur Taxta yaxud balqabaqdan hazirlanir Bezen bu alete qisaca olaraq Gitar deyilirGitaraTesnifat simli musiqi aletiHornbostel Zaks tesnifati 321 322 5 6Diapazon 19 ladli klassik gitaranin diapazonu ve onun siralamasiAudio numunesi source source Fayl haqqinda melumat Vikianbarda elaqeli mediafayllar Amazonia tipli klassik akustik gitara Braziliya Adinin menasi Gitara ve tar sozleri eynikokludur setar sitara sozu farscadan yunan dili vasitesiyle kithara kifara biciminde Avropa dillerine gitara kimi gelib catmisdir Dutar sozu farsca ikitelli setar uctelli cahartar dordtelli penctar bestelli sestar altitelli demekdir Rud Azerbaycan Musiqi Medeniyyeti Dovlet Muzeyi 1980 Bezi dilciler tar sozunun farskokenli oldugunu yazir Ancaq sozun her hansi dilde movcudlugu hele onun hemin dilde dogma olduguna delalet elemir Hind avropa dillerinin hec birinde tar kokunun mentiqli etimoloji ve fonetik aciqlamasi yoxdur Altaist oz Babil qullesi adli etimoloji toplusunda gosterib ki taram tera koku sac tel sim yalniz turk ve altay dillerinde movcuddur bele ki qirgiz qazax nogay basqird qaraqalpaq dillerinde taramis biciminde ozbek uygur sor oyrat dillerinde ise taram kimi Tar ve taram sozleri daramaq 1 sac daramaq 2 dagitmaq feilinden toreyib nece ki sac sozu sacmaq dan etrafa yayilmaq dagilmaq emele gelib Azerbaycan turkcesinde tarim sozu berk dartilib cekilmis indi de var Menasindan bele bir netice cixarmaq olar ki tar sozu daramaq deyil dartmaq feilinin toremesidir TarixceGitaranin veteni deqiq melum deyil Qedim Yunanistanda kithara kimi bilinen alet cagdas gitaraya hec oxsamirdi Cagdas altisimli Avropa gitarasinin ve mandolinanin atasi Orta Caglarda erebler terefinden Cenubi Avropaya getirilmis ud ya da rud olub Qeyd edek ki rud numunelerinin canagi balqabaqdan hazirlanirdi xarici gorunusu balqabagi ve gitarani xatirladir VII IX esrlerde Ispaniyada bu alet cox meshurlasmisdir ve bu gun de her hansi bir ispani gitarasiz tesevvur etmek mumkun deyil Ispaniyadan sonra gitara butun Avropa olkelerinde Italiya Almaniya Fransa Rusiya daha sonra ise Amerikada genis yayilmisdir Hal hazirda butun olkelerde demek olar ki var Qurulusu ve novleriGitara bir qayda olaraq alti simin bend olundugu mohkem qriffli govdeden ibaretdir Gitaralar enenevi olaraq heyvan bagirsagi ile qarisdirilan muxtelif agaclardan ve neylon ve ya poladdan olan simlerden duzeldilir Bezi muasir gitaralar polikarbonat materiallarindan hazirlanir Formasina gore simli kamanli aletlere oxsasa da simlerinin sayina ve ifa uslubuna gore ferqlenir Gitara 6 ve ye 7 simli olur Rusiyada esasen 7 simli gitara daha genis yayilmisdir Ispaniyada ise 6 simli gitara solo aleti kimi meshurlasmisdir Sesine gore gitaralar iki cur olur akustik ve elektrik Oyuq govdeye malik akustik gitaralar ve buna oxsar aletler min ilden coxdur ki istifade olunur Muasir akustik gitaranin uc esas novu var klassik neylon simli polad simli arktop gitara Gitaranin basqa bir novu ise adlanir Havay gitarasinin tembri daha mulayim ve yumsaqdir Havayda duzeldilmis diger gitara miniatur novu Ukulele ise 1880 ci illerde yaranmisdir Akustik gitaranin tonu rezonans kamerasi rolunu oynayan gitaranin govdesi terefinden guclendirilen simlerin titreyisi vibrasiyasi ile yaradilir Klassik gitara adeten barmaqla simi dartma usulunun komeyi ile solo alet kimi calinir 1930 cu illerde teqdim olunan elektrik gitaralar tonu elektronik olaraq idare eden guclendiriciye esasen ifa olunur Guclendirici qurasdirilmis erken daha evvelki gitaralarda oyuq govdeden istifade olunsa da mohkem govdeler daha rahat hesab olunurdu Elektrik gitaralar muasir medeniyyetde davam eden derin tesire malik olmusdur Gitaralar blyuz bluqras kantri flamenko cazz cota mariaci metal reggi rok soul ve popun bir cox formasi kimi janrlarda esas alet hesab olunur Calinma terziGitaralar hem sagaxay hem de solaxay gitaristlerin teleblerini qarsilamaq ucun duzeldile biler Enenevi olaraq esas el simi dartmaq yaxud da onu vurmaq ucun mueyyenlesdirilib Ekser insanlar ucun bu sag elin istifade olunmasi demekdir Bu ona goredir ki gitaranin qriffinde istifade olunan el simleri basmaq ve mohkem sixmaqla daha az mexaniki isi yerine yetirdiyi teqdirde musiqi ifadesi dinamika tonal ifade musiqinin rengarengliyi daha cox simi dartan el ile mueyyen olunur Solaxay gitaristler bir qayda olaraq solaxay alet secirler amma buna baxmayaraq bezileri standart sag elli usulla calir basqalari ise standart sag elli gitaranin simlerinin yerini deyisir Simlerin yerini deyismek musiqinin intonasiyasina menfi tesir gostererek gitaranin yeherinin nisbi orientasiyasini semtini deyisir Buna baxmayaraq efsanevi gitara ifacisi sayilan Cimmi Hendrikse gelince ise bele guman olunur ki bu simlerin yerini deyismek onun misilsiz ifasindaki vacib element idi Meshur gitaracilarGitarada calan virtuoz ifacilardan ispan Aquada Tarreqa italyan Culiani rus Sokolovski Makarov ve b cox meshurlasmislar Dahi italyan skripkacisi Paqanini gitarada gozel calmagi bacarmis ve konsertlerde gitaraci kimi cixis etmisdir O solo gitara ucun gitara ve skripka ucun pyesler yazmisdir Gorkemli ispan sairi ve mugennisi Federiko Qarsiya Lorka gitarada gozel calmis ve musiqiye gitaraya menali serler hesr etmisdir Meshur Azerbaycan gitaracilari Behram Nesibov Rafiq Resulov RemisSekillerIX esre aid gitara Gitara calan 1672 ressami Yohans Vermir Johannes Vermeer Bu gitarada coxlu elektrik gitara eczasi vardir Gitara simli musiqi aleti Koklenmis gitara olcusu Istinadlar Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Gitara 2021 09 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Guitar 2017 07 02 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Behruz Abdullayev Mirze Esgerli Hesen Zerinezade Klassik Azerbaycan edebiyyatinda islenen ereb ve fars sozleri lugeti Baki Serq Qerb 2005 seh 339 2016 12 02 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Tenet 2017 07 02 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Sevan Nisanyan Cagdas Turkcenin Etimolojik sozlugu gitar 2021 06 19 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Sergey Starostinin etimoloji toplusu TAram koku 2021 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 28 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 28 Azerbaycan dilinin onlayn izahli sozluyu olu kecid Efrasiyab Bedelbeyli Izahli monoqrafik musiqi lugeti Lutnia 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Rud 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 S Eliqizi Hekayetli musiqi lugeti 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 28 Xarici kecidlerVikianbarda Gitara ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin baxTar Ud Rud