Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Giləhli məscidi və ya Gileyli məscidi — Şəki şəhərində yerləşən, XVIII əsrdə inşa edilmiş tarixi məsciddir. Gilək məscidi 1749-cu ildə Şəki xanı Hacı Çələbi xan tərəfindən tikdirilmişdir. 1805-ci ildə həmin məscidin yerində Hacı Şəmsəddin bəy yeni məscid tikdirir. Bundan sonra məscid xalq arasında "Hacı Şəmsəddin bəy məscidi" adı ilə tanınmağa başlayır.
| Giləhli məscidi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Şəki |
| Yerləşir | Şəki |
| Aidiyyatı | Yuxarı-Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Tikilmə tarixi | 1749 |
| Vəziyyəti | bərpa olunub |
| Rəsmi adı: Historic Centre of Sheki with the Khan’s Palace | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | ii, v |
| Təyin edilib | 2019 |
| İstinad nöm. | 1549 |
| Dövlət | Azərbaycan |
| Region | Avropa |
| İstinad nöm. | 328 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2019-cu il iyulun 7-də "Xan Sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi" UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Şəki şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən Giləhli məscid də Ümumdünya İrsinə daxildir.
Tarixi
20-ci əsrin əvvəllərində Gilək məscidinin yaxınlığında, torpaq altından onun kitabəsi tapılıb. Sonradan kitabə məscidin yaxınlığında bulağın üstünə quraşdırılıb. 1936-cı ildə isə Ələsgərzadə bu kitabəninin foto şəkilini çəkərək, onun haqqında jurnalda yazıb.Sonralar da həmin xəbər və foto-şəkil bir neçə dəfə elmi nəşrlərdə dərc olunub. Kitabənin sonrakı taleyi məlum deyil.
Məscidin kitabəsində bunlar yazılıb:
 | Bu şərəfli məscidi Hacı Çələbi sultan ibn Qurban, Şəki hakimi, Şirvan əmiri, 1162-ci il Allahın mübarək ramazan ayı tarixində tikdirdi". |  |
Gilək məscidi 1749-cu ildə Şəki xanı Hacı Çələbi xan tərəfindən tikdirilib. 1805-ci ildə həmin məscidin yerində Hacı Şəmsəddin bəy yeni məscid tikdirir. Bundan sonra məscid xalq arasında "Hacı Şəmsəddin məy məscidi" adı ilə tanınmağa başlayıb.
Vaxtilə, məscidin yaxınlığında yerləşən qəbiristanlığı zaman keçdikcə Qurcana çayı tamamilə yuyub yox edib. Qəbiristanlıqda mövcud olmuş bəzi baş daşları müxtəlif muzeylərdə saxlanılır. 1805-ci ildə məscidi bərpa etdirmiş Hacı Şəmsəddin bəyin baş daşı Şəki Tarix-Diyarşünaslıq muzeyində saxlanılır. Hacı Şəmsəddin bəy 1815-ci ildə vəfat etmiş və Gilək məscidinin yanındakı qəbristanlıqda dəfn edilmişdir.
Sovet işğalında
Sovet işğalından sonra rəsmi sürətdə 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi. Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1933-cü ildə isə 17 idi.
XX əsrin 30-cu illərində evləri qəzalı vəziyyətə düşmüş bir ailə məscidin binasında məskunlaşdırılıb. Məscid uzun müddət baxımsız qaldığı üçün qəzalı vəziyyətə düşüb. Daha sonra isə binası sökülübb. Məscidin yalnız minarəsi qalıb.
Müstəqillikdən sonra
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2001-ci ildən Şəki şəhərinin tarixi hissəi UNESCO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına namizəd seçilib. 2019-cu il iyulun 7-də "Xan Sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi" UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Qərar Bakı Konqres Mərkəzində keçirilən UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasında qəbul olunub. Şəki şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən Giləhli məscid də Ümumdünya İrsinə daxildir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Məscidin inşası üçün Şəki şəhərinin şimal-şərq hissəsində çay sahilindəki dərin uçurumun yaxınlığı seçilmişdir. Gileyli məscidi həm planlaşdırma xüsusiyyətlərinə həm də daxili həcminin həllinə - çoxsaylı divar nişləri və divar səthinin polixrom işlənməsi – görə Şəkinin yaşayış tikililərinin memarlığına yaxındır.
Planda 6x12 metr ölçüyə malik düzbucaqlı formasına malik məscid binasının tavanını binanın mərkəzində yerləşdirilmi dörd taxta sütun saxlayır. Məscidin binası gil və saman qarışığından hazırlanmış çiy kərpic və çaydaşı qarışığından inşa edilmişdir. Divarlar xaricdən səliqə ilə suvanmış, daxildən isə suvanmış və rəngarəng rəsmlərlə bəzədilmişdir. Həmin rəngarəng rəsmlər abidənin əsas dəyərli elementləridir.
Zalın divarları gəc məhlulu ilə üzlənmiş, suvaq qatı üzərində həndəsi və nəbati naxışlar çəkilmiş və sonradan həmin naxışlar rəngarəng boyalarla rənglənmişdir. Daxili divarların səthi kəmərlər vasitəsiylə bir neçə hissəyə bölünmüşdür: döşəmədən 1.5 metr hündürlüyə kimi divarlar gil-saman qarışı ilə suvanmış və nazik gəc məhlulu ilə üzlənmişdir. Bu panellərdən yuxarıda oxvari çoxpilləli nişlər kəməri gedir. Həmin kəmər həndəsi və nəbati naxışlarla doldurulmuşdur. Nişlərin yuxarısında bitki naxışlı nazik lent yerləşir, onun üstündə isə ərəb əlifbası ilə yazı lenti keçir. Salamzadə 35 Bütün bu kompozisiya həndəsi naxışlarla bəzədilmiş bardür kəməri ilə tamamlanır.
Cənub-şərq divarının mərkəzində stalaktitlər, naxışlar və yazılarla zəngin bəzədilmiş oxvari biçimli mehrab yerləşir. Mehrabın yanlarında da çoxpilləli oxvari nişlər vardır.
Minarəsi
Bu günə qədər əvvəlki Giləhli məscidin yalnız minarəsi gəlib çatıb. Qülləyə qədər 13,5 metr olan minarə, yüksəklikdə yerləşir. Məscidə üfüqi istiqamətdə söykənən istinad divarı onun möhkəmliyini və dayanıqlığını daha da artırır. Onun istinad divarının qurtaracağına qədər olan hissəsi daşla, ondan yuxarı hissəsi isə bişmiş qırmızı kərpiclə hörülmüşdür. Müəzzinlər üçün nəzərdə tutulan və minarəni tamamlayan sahəyə qalxmaqdan ötrü istinad divarının üzərində iyirmidən artıq daş pilləkən hörülmüş, yağışdan, qardan, çovğundan və günəşdən qorunmaq məqsədi ilə kənarına taxta vurulmuş. Üstü örtülmüşdür. Buraya işığın düşməsi üçün kiçik pəncərələr də qoyulub. Pilləkənin qurtaracağında minarəyə daxil olmaq üçün tağlı qapı var.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Известия АзФАН СССР, Bakı, I, 67, 1943
- Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN . 2023-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-30.
- Orkhan Ali. "İbadət evləri: hansı rayonda necə məscid var? - V YAZI" (az.). modern.az. 2012-04-27. 2021-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-30.
- "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-30.
- "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace" (ingilis). unesco.org. 2019. 2022-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-14.
- "Şəki Xan Sarayı Dünya İrsinin siyahısında" (az.). Amerikanın Səsi. 2019-07-07. 2021-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-30.
- Саламзаде, 1964. səh. 34
- Саламзаде, 1964. səh. 35
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Xarici keçidlər
- "Şəki İrs Reyestri"ndə - Gileyli məscidinin minarəsi
- "Şəki məscidinin bərpa işlərində yeyinti faktı aşkar edilib". Sirat.az (az.). 2022-02-14. İstifadə tarixi: 2024-03-04.
- ""40 milyon barədə məlumat həqiqəti əks etdirmir" - Dövlət Xidməti iddialara cavab verdi". marja.az (az.). İstifadə tarixi: 2024-03-04.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gilehli mescidi ve ya Gileyli mescidi Seki seherinde yerlesen XVIII esrde insa edilmis tarixi mesciddir Gilek mescidi 1749 cu ilde Seki xani Haci Celebi xan terefinden tikdirilmisdir 1805 ci ilde hemin mescidin yerinde Haci Semseddin bey yeni mescid tikdirir Bundan sonra mescid xalq arasinda Haci Semseddin bey mescidi adi ile taninmaga baslayir Gilehli mescidi40 21 57 sm e 49 49 58 s u Olke AzerbaycanSeher SekiYerlesir SekiAidiyyati Yuxari Bas Dovlet Tarix Memarliq QoruguTikilme tarixi 1749Veziyyeti berpa olunubUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Centre of Sheki with the Khan s PalaceTipiMedeniKriteriyaii vTeyin edilib2019Istinad nom 1549DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 328KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliGilehli mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile olke ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib 2019 cu il iyulun 7 de Xan Sarayi ile birge Sekinin tarixi merkezi UNESCO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilib Seki seherinin tarixi merkezinde yerlesen Gilehli mescid de Umumdunya Irsine daxildir TarixiMescidin kitabesi 20 ci esrin evvellerinde Gilek mescidinin yaxinliginda torpaq altindan onun kitabesi tapilib Sonradan kitabe mescidin yaxinliginda bulagin ustune qurasdirilib 1936 ci ilde ise Elesgerzade bu kitabeninin foto sekilini cekerek onun haqqinda jurnalda yazib Sonralar da hemin xeber ve foto sekil bir nece defe elmi nesrlerde derc olunub Kitabenin sonraki taleyi melum deyil Mescidin kitabesinde bunlar yazilib Bu serefli mescidi Haci Celebi sultan ibn Qurban Seki hakimi Sirvan emiri 1162 ci il Allahin mubarek ramazan ayi tarixinde tikdirdi Gilek mescidi 1749 cu ilde Seki xani Haci Celebi xan terefinden tikdirilib 1805 ci ilde hemin mescidin yerinde Haci Semseddin bey yeni mescid tikdirir Bundan sonra mescid xalq arasinda Haci Semseddin mey mescidi adi ile taninmaga baslayib Vaxtile mescidin yaxinliginda yerlesen qebiristanligi zaman kecdikce Qurcana cayi tamamile yuyub yox edib Qebiristanliqda movcud olmus bezi bas daslari muxtelif muzeylerde saxlanilir 1805 ci ilde mescidi berpa etdirmis Haci Semseddin beyin bas dasi Seki Tarix Diyarsunasliq muzeyinde saxlanilir Haci Semseddin bey 1815 ci ilde vefat etmis ve Gilek mescidinin yanindaki qebristanliqda defn edilmisdir Sovet isgalinda Sovet isgalindan sonra resmi suretde 1928 ci ilden dinle mubarizeye basladilar Hemin ilin dekabrinda Azerbaycan KP MK i bir cox mescid kilse ve sinaqoqlari maariflendirici istiqametlerde istifade ucun klublarin balansina verdi Eger 1917 ci ilde Azerbaycanda 3 000 mescid var idise 1927 ci ilde bu reqem 1 700 1933 cu ilde ise 17 idi XX esrin 30 cu illerinde evleri qezali veziyyete dusmus bir aile mescidin binasinda meskunlasdirilib Mescid uzun muddet baximsiz qaldigi ucun qezali veziyyete dusub Daha sonra ise binasi sokulubb Mescidin yalniz minaresi qalib Musteqillikden sonra Mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile olke ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib 2001 ci ilden Seki seherinin tarixi hissei UNESCO nun Umumdunya Irsi siyahisina namized secilib 2019 cu il iyulun 7 de Xan Sarayi ile birge Sekinin tarixi merkezi UNESCO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilib Qerar Baki Konqres Merkezinde kecirilen UNESCO nun Umumdunya Irs Komitesinin 43 cu sessiyasinda qebul olunub Seki seherinin tarixi merkezinde yerlesen Gilehli mescid de Umumdunya Irsine daxildir Memarliq xususiyyetleriMescidin insasi ucun Seki seherinin simal serq hissesinde cay sahilindeki derin ucurumun yaxinligi secilmisdir Gileyli mescidi hem planlasdirma xususiyyetlerine hem de daxili hecminin helline coxsayli divar nisleri ve divar sethinin polixrom islenmesi gore Sekinin yasayis tikililerinin memarligina yaxindir Planda 6x12 metr olcuye malik duzbucaqli formasina malik mescid binasinin tavanini binanin merkezinde yerlesdirilmi dord taxta sutun saxlayir Mescidin binasi gil ve saman qarisigindan hazirlanmis ciy kerpic ve caydasi qarisigindan insa edilmisdir Divarlar xaricden seliqe ile suvanmis daxilden ise suvanmis ve rengareng resmlerle bezedilmisdir Hemin rengareng resmler abidenin esas deyerli elementleridir Zalin divarlari gec mehlulu ile uzlenmis suvaq qati uzerinde hendesi ve nebati naxislar cekilmis ve sonradan hemin naxislar rengareng boyalarla renglenmisdir Daxili divarlarin sethi kemerler vasitesiyle bir nece hisseye bolunmusdur dosemeden 1 5 metr hundurluye kimi divarlar gil saman qarisi ile suvanmis ve nazik gec mehlulu ile uzlenmisdir Bu panellerden yuxarida oxvari coxpilleli nisler kemeri gedir Hemin kemer hendesi ve nebati naxislarla doldurulmusdur Nislerin yuxarisinda bitki naxisli nazik lent yerlesir onun ustunde ise ereb elifbasi ile yazi lenti kecir Salamzade 35 Butun bu kompozisiya hendesi naxislarla bezedilmis bardur kemeri ile tamamlanir Cenub serq divarinin merkezinde stalaktitler naxislar ve yazilarla zengin bezedilmis oxvari bicimli mehrab yerlesir Mehrabin yanlarinda da coxpilleli oxvari nisler vardir Minaresi Bu gune qeder evvelki Gilehli mescidin yalniz minaresi gelib catib Qulleye qeder 13 5 metr olan minare yukseklikde yerlesir Mescide ufuqi istiqametde soykenen istinad divari onun mohkemliyini ve dayaniqligini daha da artirir Onun istinad divarinin qurtaracagina qeder olan hissesi dasla ondan yuxari hissesi ise bismis qirmizi kerpicle horulmusdur Muezzinler ucun nezerde tutulan ve minareni tamamlayan saheye qalxmaqdan otru istinad divarinin uzerinde iyirmiden artiq das pilleken horulmus yagisdan qardan covgundan ve gunesden qorunmaq meqsedi ile kenarina taxta vurulmus Ustu ortulmusdur Buraya isigin dusmesi ucun kicik pencereler de qoyulub Pillekenin qurtaracaginda minareye daxil olmaq ucun tagli qapi var Hemcinin baxSeki Xan mescidi Seki Cume mescidi Omer Efendi mescidiIstinadlarIzvestiya AzFAN SSSR Baki I 67 1943 Arif Yunusov Islam v Azerbajdzhane PDF Baki Zaman 2004 seh 78 ISBN 9952 8052 0 9 2023 07 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 12 30 Orkhan Ali Ibadet evleri hansi rayonda nece mescid var V YAZI az modern az 2012 04 27 2021 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 30 Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust Tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmisdir PDF az mct gov az 2001 08 02 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 12 30 Historic Centre of Sheki with the Khan s Palace ingilis unesco org 2019 2022 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 14 Seki Xan Sarayi Dunya Irsinin siyahisinda az Amerikanin Sesi 2019 07 07 2021 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 30 Salamzade 1964 seh 34 Salamzade 1964 seh 35EdebiyyatSalamzade A Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Xarici kecidler Seki Irs Reyestri nde Gileyli mescidinin minaresi Seki mescidinin berpa islerinde yeyinti fakti askar edilib Sirat az az 2022 02 14 Istifade tarixi 2024 03 04 40 milyon barede melumat heqiqeti eks etdirmir Dovlet Xidmeti iddialara cavab verdi marja az az Istifade tarixi 2024 03 04